Ik vind Stefan Hertmans een van onze belangrijkste schrijvers van het ogenblik. Dit betekent niet dat hij gemakkelijke lectuur is, verre van, maar ik vind bij hem, wat ik bij weinig andere schrijvers vind, voedsel voor de geest.

Ik las – herlas is beter – wat hij ons weet te vertellen over de blik van Medusa, die dodelijk was, en zijn gevolgtrekking hieruit, in zijn Arcadia-boek. 

Ik las over wat er gebeurde met de schoonheid in de kunst die nu verschrompeld wordt – Thomas Mann wist het dat dit op komst was - door het meer dan doodgewone. Omdat het doodgewone de maatstaf van de huidige ‘kunstenaar geworden is, en ‘in’ is. Een voorbeeld is vandaag te zien in Oostende, enkele enorme rode vormloze blokken met de zee, de grote levende, op de achtergrond, de ‘Rock Strangers’ van Arne Quinze. Kunst omdat de kunstenaar het zegt (De Standaard van 29 juni). 

Maar vooral, ik las over de ingesteldheid van de schrijver, deze die schrijft om den brode, maar meer nog over deze die schrijft om te overleven. Die, zoals Hertmans het me leert, ‘het schrijven hebben ervaren als een vorm van het uitstellen van de dood’. Hij bedoelt hiermede de dood ‘die door het vergeten tot stand komt, door het verwaarlozen van het noemen van de namen en het vertellen van de verhalen’ over het menselijk leven. 

Dit is in elk geval wat ik me steeds heb voorgehouden en ingeprent hield als ik aan het schrijven sloeg, als ik in mijn verbeelding de lezer zag die na mijn dood nog even mijn woorden zou gelezen hebben en ik aldus wist dat ik nog steeds met deze woorden van deze aarde zou zijn. 

Veel is dit niet maar voor iemand die zinnige dingen tracht te schrijven heeft het zijn dwingende reden. Zelfs al weet hij, dat zijn woorden meer dan drager moeten zijn van een universele boodschap opdat die zouden nazinderen in de tijd.

Mijn groot voorbeeld is Ovidius die, dankzij zijn Metamorfosen, overtuigd was van zijn onsterfelijkheid want, wat er ook gebeuren mocht, zij zouden voor eeuwig zijn naam meenemen in de tijd.

Nu ik weet goed genoeg dat ik geen Ovidius ben, geen Sophocles, geen Chateaubriand of geen Stendhal, maar dit belet me niet om toch maar verder te ‘ploeteren’ of hoe je het ook noemen wilt, het komt, wat mij betreft, de jaren helpende, daar op neer.

Maar, als jij die me leest soms schrijver bent, lees dan eens zijn essay ‘If look could kill’ van Hertmans, in zijn ‘Mobilisatie van Arcadia’( de Bezige Bij, 2011).

30-06-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De avond van 29 juni was de avond dat het haag-en boomsnoeisel, op een zo groot mogelijke stapel samengebracht, bij het ondergaan van de zon, in brand werd gestoken.

De dagen ervoor waren we druk in de weer geweest om zoveel mogelijk snoeisel te gaan ophalen bij de buren van ons gehucht, nooit er buiten, want elk gehucht had zijn eigen vuur met het snoeisel van het gehucht.

Het aansteken van het vuur was een plechtig ogenblik, het ging gepaard met een luid geroep waarna we, eens de vlammen oplaaiden, hand in hand, meisjes en jongens, in een kring, zingend omheen het vuur dansten.

Het is op deze wijze dat die avonden  me zijn bijgebleven. Maar het kan ook anders geweest zijn, misschien waren ook de ouders erbij, misschien alle mensen van het gehucht? Het was in elk geval een traditie die ik heb gekend  in mijn verre jeugd, tot de oorlog kwam in het land en er geen vuur meer te maken viel.

Na de oorlog was ik te oud, of te wijs, om er nog deel aan te nemen, of was er geen vuur meer.

Nu denk ik de geur van vuur en rook nog te ruiken die in mijn klederen hing toen ik me uitkleedde op mijn kamer onder de pannen.

Maar hoe kwam het dat de dag van het feest van Sint-Pieter en Paulus, de dag van 29 juni, uitverkoren werd om vuur te stoken.

Wellicht was het een ver overblijfsel van de vroegere midzomernacht-viering dat niet uit te wissen was, een viering die gechristend werd en verschoven naar de dag van de meest nabije heilige, zoals tal van andere heiligendagen werden ingesteld ter christening van een of ander ‘heidens’ feest dat nog in de traditie van het volk was blijven hangen.

Vandaag zitten de kinderen voor hun TV of het scherm van hun computer of zitten ze op Rock-Werchter. In elk geval hebben ze genoeg om bezig te zijn, ze kunnen zelfs ‘twitteren’ of ‘facebooken’, behalve vuur stoken. Trouwens het snoeisel kreeg een gereglementeerde bestemming.

Maar ik wou er toch nog even aan herinneren opdat nog eenmaal de echo, omheen Sint-Pieter en zijn vuur, overblijfsel van een zonne-viering, zou weergalmen.

En als ik dit destijds vertelde aan mijn kleinkinderen blonken hun ogen: ‘Opa, mocht je toen zo maar een groot vuur maken in de straat met het snoeisel van de haag’?

29-06-2012, 00:14 geschreven door Ugo d'Oorde  

Toemaatje bij mijn misschien te droge blog.

We kregen gisteren onverwacht bezoek van Frank vdB, de zoon van een jeugdvriend van mij - in gezelschap van Annic, zijn gezellin - die we hadden ontmoet bij ‘i Fiamminghi’ in Toscane.

We dronken voor de gelegenheid een wijn uit de Valais, die enkel bij grote gelegenheden wordt bovengehaald, een ‘Porte de Novembre’ van Gilliard.

Had nooit een woord dialect gesproken met hem, we zijn nochtans uit hetzelfde dorp. Maar op een gegeven ogenblik vroeg hij me of ik nog het ‘Serskamps’ kende.

Wel zeker, antwoordde ik, en voegde er enkele woorden ‘Serskamps’ aan toe.

Wil je geloven, zegde Frank, dat je me hiermee ontroerd hebt. Want je hebt sedert onze ontmoeting in mei, geen enkel woord dialect met mij gesproken.

Of hoeveel er nodig is als je iemand raakt op een voor hem als voor mij gevoelige plaats.

28-06-2012, 01:13 geschreven door Ugo d'Oorde  

Maar deze morgen is hij ook van de aarde en van het dagelijkse klein gebeuren. Hij rijdt weg in de dwarrelende sneeuw die neervalt over de wereld. Hij loopt in de sneeuw door de straten van de stad. Hij voelt zich jong en vrij, hij voelt zich alsof er een groot gebeuren op hem gaat afkomen, een onverwachte ontmoeting. Hij is binnen waar de warmte is van boeken, hoog opgestapeld die zien hoe hij binnenkomt, de sneeuw in zijn grijze haren.

Een boek op de tafel wenkt hem, een zwarte kaft met gouden letters en de prachtigste titel die hij voor vandaag verhopen kon: ‘Belonging to the Universe, a new Thinking about God and Nature’. Een boek van Fritjof Capra, een naam als een bel voor hem, en twee andere namen die hij hij niet nodig heeft te kennen om het boek te betalen aan de blonde dame die hem immer zal blijven bekoren, al was het maar omdat de muziek, als hij het haar vraagt – zijn ogen een fractie gewild in die van haar - een sonate van Cimarosa was.

Hij rijdt later terug naar zijn dorp. Het sneeuwen heeft opgehouden en het boek waarvan hij veel verwacht – hij ook behoort tot het Universum – ingepakt naast hem.  Hij neemt het mee in de keuken, hij opent voorzichtig, zoals de verzorgde witte vingers het hebben ingepakt, het papier eromheen. Hij kan niet nalaten er even in te bladeren terwijl hij  de lunch die hij haalde opwarmt in de microgolf. En hij leest:

What we find in our Bibles preceding the book of Exodus is actually a reflexion on the exodus experience, even the story of creation is told in the light of Israels great liberation.

Hij schrikt ervan. Is het niet vreemd dat hij dit boek met deze zin erin ontdekte, precies op het ogenblik dat hij zocht naar de bevestiging van wat hij  de  laatste maanden had vermoed, namelijk dat het Exodus-verhaal centraal staat in het Oude Testament en dat zonder dit gebeuren er misschien geen bijbel en ook geen bijbels volk zou geweest zijn of zich toch niet in een zelfde mate zou geconfirmeerd hebben.

Hij had dit vermoeden al enkele malen verdedigd bij zijn vrienden, aan wie het eigenlijk weinig kon schelen, want ze wisten dat dit een interpretatie was die hij haalde bij Velikovsky, in wie ze niet geloofden. Maar voor hem was het uiterst belangrijk des te meer dat Capra zeker Velikovsky niet had gelezen en toch tot een identiek besluit kwam.

Hij dacht aan Hugo Claus van wie hij eens, in een bepaald café in de stad, hoorde  dat hij nood had aan een glas champagne, te drinken op de  boomgaard, telkens hij het gevoel had een goed gedicht te hebben geschreven.

Of hij het telkenmale deed – want Claus heeft heel wat goede gedichten geschreven – weet hij niet. Maar na deze bevestiging van Capra gelezen te hebben, komende uit een totaal nieuwe hoek, wou hij hetzelfde doen maar hij zou het moeten doen met een glas wijn bij zijn opgewarmde schotel.

Hij knoopte alle elementen van zijn rit naar de stad aan elkaar terwijl hij zijn glas wijn dronk met het boek open voor hem. Sneeuwde het vandaag opdat hieruit het gevoel zou ontstaan om de wagen te nemen en weg te rijden naar de stad en aldus het boek van Capra en Co te ontdekken. En zou hij dan weggereden zijn had het niet gesneeuwd?

Het omgekeerde, thuis blijven omdat het sneeuwde ware in elk geval logischer geweest.

Zo, wie besliste hierover, was hij het wel of was het iemand buiten hem die hem gadesloeg en greep had niet enkel op zijn woorden en gedachten, maar via deze ook op zijn daden?

28-06-2012, 00:42 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik lees in een oud knipsel van  El País dat ik ga weggooien – je kunt niet alles blijven bewaren - dat de leerlingen van het Instituto Batalla de Clavizo in Logroño, onder de leiding van Antonio Guillen opzoeken wat er leeft in één druppel H2O, para comprobar que una sola gota de agua puede ser como una selva, om te bewijzen dat één druppel water een bos kan zijn.

Eén druppel water, te vergelijken met een bos van leven!

Ken niet het resultaat van hun bevindingen. Misschien is hun stelling ook licht overdreven, een druppel water is niet veel, maar zelfs als het leven dat er in aanwezig is maar te vergelijken is met het leven in een mierennest, dan is het al heel wat.

Heb nog zoveel te lezen en te beleven. Gelukkig dat ik mijn dagen niet doorbreng op de sofa gelegen of onder de wol, is het niet Vergilius-Dante?

Wou eigenlijk dit niet schrijven maar de daden die ik stel – te lang bewaarde papieren verwijderen - hebben soms ongewone gevolgen.

Wat ik wel zeggen wou is dat ik verbaasd ben geweest geen reactie te hebben ontvangen op mijn blog van gisteren, over de komende her-evangelisatie die de Kerk op het oog heeft en die vijftig jaar geleden had moeten beginnen. Zoals het ook niet vandaag is dat de ‘Euro-bedenkers’ voor de dag moeten komen met een controle op het nationaal budget en op de evolutie van de overheidsschuld van elk Euro-lid, ze hadden er moeten mee beginnen vooraleer te denken aan een gemeenschappelijke munt.

27-06-2012, 00:29 geschreven door Ugo d'Oorde  

De 'aftakeling in stilte' van het geloof gaat het onderwerp uitmaken van de synode die zal plaats hebben van 8 tot 28 oktober en tot doel zal hebben een nieuwe evangelisatie tot stand te brengen voor het behoud en de overdracht van het geloof. 
Het artikel in Le Monde - ik verwees er even naar in mijn blog van 24 juni – verwijst naar het klimaat waarin de Kerk zich voor het ogenblik bevindt:

‘de l’isuffisance de la foi à l’éloignement des fidèles, et de la crédibilité des institutions écclésiales aux spiritualités individualistes, voire au néopaganisme’.

Deze situatie is natuurlijk niet nieuw, zegt het document van het Vaticaan, de vorige pausen van 1973 af, hadden weet van deze toestand, gedragen door de sociale en culturele wijzigingen in de gedachtegang van de bevolking:

‘qui modifient profondément la perception que l’homme a de soi et du monde, entraînant des conséquences sur la façon de croire en Dieu’.

Ik vind deze toestand uiterst dramatisch als ik dit lees en dan vooral omdat er schijnbaar niet wordt gedacht dat het wel eens zou kunnen dat de mens van nu een totaal andere visie heeft over God en dat het gebed van de mens niet meer uitgaat naar een God die toekijkt op wat er gebeurt op aarde, maar naar een God die verweven zit in de immense totaliteit van Zijn Universum. Is die mens dan een ‘neopaganist’?

Het drama is dat een evangelisatie op de oude leest geschoeid geen hulp zal zijn. De Kerk van vandaag heeft nood aan een nieuwe Paulus, niet aan een synode.

26-06-2012, 00:13 geschreven door Ugo d'Oorde  

Mijn dagboek is in feite een soliloquium, een gesprek tot en met mezelf dat ik uitteken in letters en bewaar op een wijze en in een vorm gelijklopend met de verdorde wortel die ik raapte op een veldweg, geschuurd door wind en regen en boerenkarren die er over reden, en die ik ingekaderd kleefde op een blad aquarelpapier, met een schelp erbij, een stukje glas een korrel zaad of welk ander teken nog van mij, een haiku bijvoorbeeld.  

Dagboek en ingekaderde wortel zullen het bewijs zijn van mijn doorgang hier op aarde.   

En ik lees van T.S. Eliot[1]:

Old men ought to be explorers

Here and there does not matter

We must be still and still moving

Into another intensity

For a further union, a deeper communion…

Ooit schreef ik een gedicht over het herderstasje, een klein tenger plantje opschietend uit de aarde, dat groeide,  bloeide en zijn zaad verspreidde  tussen de andere, meer opvallende planten en bloemen, maar dat dan toch de manifestatie was van het grote leven, in het kleine.

Vandaag is er naast mijn dagboek en mijn ingekaderde stukken van wortels, mijn Blog. Een weinig waardevol iets dat toch moet gezien worden als een vorm van communicatie met wat van het grote leven is. Hopende hiermee bij momenten dieper door te dringen, in het verborgene. Een communicatie evenwel waarop ik niet voortdurend ingesteld ben, soms is het slechts voor een fractie tijd van de dag of de nacht, de tijd van een blog.

Ik besef dat ook mijn leven zich ontrolt in het kleine, het onbenullige en dat de dag komt dat alles stil zal vallen, op het einde van een regel of afgebroken middenin een woord, maar de hoop is er dat ik daarna toch verder zal kunnen ‘doorgaan’ in een tijd die voor mij geen tijd meer  zal zijn.

25-06-2012, 00:50 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ken je de geschiedenis van de graankorrel die een van de helden uit ‘ L’Isle mystérieuse’ van Jules Verne vond in het puntje van de zak van zijn vest na hun bewogen vlucht met een luchtballon en hun landing op het eiland.

En ken je de geschiedenis niet, dan kun je ze nog altijd vinden bij Jules Verne.

Maar ik wou het hebben over een ander aspect van de graankorrel, want we zijn geconcipieerd om telkens, ons af te vragen, welke kracht er schuilt in de graankorrel[1] opdat hij plots, op een teken van wat of van wie, kiemen zou, de korenaar zich vormen zou en rijpen zou, om geoogst en opnieuw gezaaid te worden.

Over dit fenomeen worden geen vragen gesteld, we laten het voor wat het is. Vragen die van een totaal andere aard zijn dan het bevreemdende van een God wier Zoon de kruisdood sterft voor de vergeving van de zonden, als deze zonden vandaag niet meer zijn wat ze waren in mijn jeugd, vooral dan deze van Sodoma en Gommora. Wat kan dan het nut wel zijn van de  stervende Christus omringd door zijn moeder, de zuster van zijn moeder en de onafscheidbare Maria Magdalena?

Ik lees nu over de struggle for live van de Kerk onder de hoofding[2]: “Le Vatican analyse sans complaisance ‘l’apostasie silencieuse’ des catholiques.”

Een analyse waarop ik wel eens zal terugkomen omdat de diagnostiek die gesteld werd, terecht komt op de rug van de gelovige, die volgens mij geen schuld heeft aan die stille apostasie – geloofswankel, geloofsverzaking – van de katholieken en deze eerder te wijten is aan de inhoud van de evangelisatie.

24-06-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hoe van uit hun wieg, geconditioneerd door de op elkaar inwerkende gevoelens en gebeurtenissen uit het leven van de ouders, uit het leven van de grootouders en ga maar verder en dan ben je er nog niet, hoe al dit heeft bijgedragen tot het huwelijk van Anthony en Ruth is niet te beschrijven, niet te becijferen, niet te achterhalen. Maar het gebeurde.

Achteraf gezien is het zoals de baan die de aarde aflegt van zomerzonnewende tot zomerzonnewende, ware het niet dat dit een vaststaand feit is dat we bij voorbaat kennen, terwijl vele jaren ongekend het ogenblik was, waarop Anthony en Ruth oog in oog voor elkaar zouden staan en  hun blik zich vasthaken zou tot in hun hart. Pas van dat ogenblik af, van het ogenblik dat ze met hun gevoelens en gedachten elkaar wederzijds hebben bevrucht, kenden we de baan, zoals we deze kennen van de aarde, die door hen zou afgelegd worden.

Wisten we dat uit die spirituele, liefdevolle  bevruchting een kiem zou ontstaan die groeien zou, die plant zou worden en bloeien zou om vandaag, met stamper en stuifmeel bekroond, een prachtige, stevig gestengelde bloem te worden.

En als het zo gekomen is, als uit die onontwarbare massa gevoelens en gebeurtenissen dit huwelijk is ontstaan, is het dan geen wonder, dat het kon?

En durven we het misschien niet voorop stellen dat het een wonder is, is het dan voor hen beiden geen wonderbaar ogenblik in hun leven: het jawoord dat ze elkander gaven?

*

Het was toen dat de tijd stil stond, toen dat het ademen ophield, een foto-fractie in gedicht gestold:

Que serais-je sans toi qui vins à ma rencontre

Que serais-je sans toi qu’un cœur au bois dormant.

J’ai tout appris de toi sur les choses humaines.

Et j’ai vu désormais le monde à ta façon.

J’ai tout appris de toi comme on boit aux fontaines

Comme on lit dans le ciel les étoiles lointaines.

J’ai tout appris de toi, jusqu’au sens du frisson.

Louis Aragon die dit schreef.

Of, het geluk van vele dagen vandaag met het duurste parfum besprenkeld en ingeschreven in het boek, op oud papier, verzegeld met rode lak om te bewaren voor de eeuwigheid.

De wereld er buiten, een wervelwind gebleven.

23-06-2012, 00:07 geschreven door Ugo d'Oorde  

De herinneringen stijgen op uit de nog smeulende haard, ze schreeuwen om genomen te worden, ze overrompelen hem. Een naam ligt op zijn lippen maar hij wenst niet te denken aan tederheid, niet aan ogen. Het beminnen is een onrust die zijn hart niet meer dragen kan.

Hij ligt op de sofa, het huis met de oude ruwe balken donker over hem.

Uit een korte  slaap komt hij terug. De wind zucht in de haard. Hij realiseert zich plots dat hij oud geworden is, dat zijn jeugd geleefd is en de weinige sporen ervan zijn as geworden, opgegaan in rook.

Hoe, door het impuls van een bepaald iets of iemand, een bepaalde beweging van zijn handen, alles gestoord kan worden.   En hij zich nu de vraag gaat stellen wie het was die de beslissing nam, en waarom hij ze nam, was hij het zelf, of waren het tal van kleine gebeurtenissen die zich hadden opgehoopt in hem en een effect hadden gegenereerd dat onvermijdelijk leiden moest tot de daad die hij gesteld had.

Maar wat een stom gebeuren, verbranden wat hij met zoveel wijding had bewaard, al die kleine geschreven stukjes tekst. Een uur ervoor, een minuut ervoor, had hij er zelfs nog niet aan gedacht. Hij had zo maar zijn lade opengetrokken en alles eruit gehaald en in een ogenblik van verdwazen, in een opwelling alsof hij zich straffen wilde voor het leven dat hij gekend had, en enkele ogenblikken later was alles verbrand alsof hij zich zelf offeren wou op de brandstapel.

Wie beslist er dan over een daad, wie zegt dat ons leven en onze ingesteldheid tegenover het leven, uiteindelijk niet beïnvloed werd door wat begon met de mens van Altamira die, in een opwelling van de geest in hem, zijn hand heeft gekleurd met oker en afgedrukt op de wand van de grot waar hij verbleef?

In feite is ons leven, om te beginnen, volledig geconditioneerd geweest door de ouders die ons op de wereld hebben gebracht, geconditioneerd door het ogenblik van de conceptie – hadden zijn ouders drie dagen later de liefde bedreven dan ware hij geboren in een ander jaar, dan had hij zijn militaire dienst gedaan een jaar later, op een andere plaats, dan had hij niet ontmoet wie hij nu heeft ontmoet, etc., etc. - zodat we uiteindelijk moeten aanvaarden dat alles bepaald werd, eeuwen, duizenden jaren ervoor en dat we het leven kregen dat ons wachtte en geen ander.

22-06-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Nu de aarde op haar terugweg is en de dagen gaan korten, ben ik even teruggegaan naar het punt waar ik vertrokken ben met mijn dagelijks verhaal.

Het was de dag dat ik in Le Monde de zin las die ik  enkele maanden erna terugvinden zou in de Spaanse vertaling van José Saramago’s:  ‘O Cuaderno’. Een zin waarmee hij me niet alleen verraste maar tezelfdertijd in mij een verlangen deed ontstaan hem na te volgen.

José Saramago schreef deze zin op de dag van zijn 86^ste verjaardag. Die ouderdom had ik nog niet – vandaag ook nog niet - en mijn kansen zo ver te komen, liggen statistisch gezien niet zo heel hoog, alhoewel.

Die bewuste dag in zijn en mijn leven schreef hij:

‘Ik omhels de woorden die ik schreef, wens hen een lang leven toe en ik hoop verder te kunnen schrijven zoals ik het tot nu toe heb gedaan. Er is hierop geen ander antwoord’.

‘Me abrazo a las palabras que he escrito. Les deseo larga vida y recomienzo la escritura en el punto en que la había degado. No hay otra respuesta.’

Het zijn dus deze woorden die me geïnspireerd hebben om aan te vangen met deze ‘Geschriften’ die nu onder de vorm van een Blog worden verspreid en gelezen worden door een beperkt maar zeer gewaardeerd publiek.

Deze geschriften zijn in de eerste plaats getekend door mijn jeugd en de vele dagen van het leven, gekleurd door de gebeurtenissen van elke dag, door boeken en dagbladartikels. Het onvoorziene is er het onderwerp van.

Op een dag zoals deze, waarop de aarde even schijnt te aarzelen, is het goed en noodzakelijk terug te blikken op wat sedert dat fameuze begin werd gepresteerd. Alles samengenomen is het een bundel van 900 pagina’s, wat te veel is voor een boek gevuld met blogs. Maar mits uitzuivering moet ik toch 300 pagina’s kunnen overhouden. Niet dat ik er fier op ben, het is maar een terugblik om me de vraag te stellen: ‘oude man - met zoals je denkt een nog levendige, creatieve geest, ga je het nog volhouden, zoals de aarde het volhouden zal op haar weg naar het punt dat ze pas verlaten heeft?

21-06-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Maar zijn jeugd strekt zich veel verder uit in de tijd. Hij is ook nog het kind dat barrevoets, zoals hij nog net las op het blad dat hij verbrandde, aan de hand van grootmoeder over het hete mulle zand van de veldweg loopt, daar waar de geur hing van salie en wilde tijm, in het gegons van bijen en kevers. Een levende, geurende veldweg zoals er thans geen meer zijn in dit land, en een grootmoeder met tandpijn die ging bidden voor een of andere heilige in het kapelletje midden in de velden, zoals er thans ook geen kapelletjes meer zijn.

Hij is de knaap die de koe van zijn grootvader grazen laat op de on-omheinde weide aan de rand van het bos,  onbewust van de wereld over hem, de knaap die braambessen plukt aan de rand van het bos, die van verbazen misschien, en het spijt hem nog steeds, de vuursalamander doodt, terwijl hoog in de lucht stippen van slierten bommenwerpers met hun verre geronk de stilte van de velden vullen.

Hij is de knaap terug die het koren bindt dat vader heeft gepikt. En laat in de zomer op de raaklijn van de herfst, de knaap die het aardappelkruid verbrandt op het veld en de aardappel eet die hij zwart uit het vuur heeft gehaald en waarvan de smaak, nu hij eraan denkt, nog in zijn mond is.

De knaap van dertien, veertien jaar, die met vader op de dorsvloer staat en met de vlegel, in ‘tweeslag’ het koren dorst in de schuur, een dorsvloer die, nu hij eraan denkt, hem ook wijst op een passage uit het Oude Testament waar er ook sprake is van een dorsvloer.

Wat een jeugd het was waarin hij geborgen liep ver van het gewoel van de stad, in een onooglijk gehucht van een dorp in Vlaanderen, een straat met wat huizen en wat buren die op zomeravonden voor hun gevels zaten om te spreken over wat er gebeurde in de verre wereld en de sterren zagen schuiven boven de hooioppers en de korenmijten.
Waarin is hij veranderd, wat bezit hij nu dat hij vroeger niet bezat of wat bezat hij vroeger dat hij nu niet meer bezit?

Hij bestaat uit een ingewikkeld web van beelden en gedachten en als ook maar iets ervan wordt aangeraakt trilt het ganse web. 

Als hij terugdenkt aan het vaderhuis met de boomgaard en de velden, vallen de sterren en verdwijnt het laatste licht. Enkel het huis in de nacht heeft nog een stem en weet wat er was van de geslachten die er leefden, weet van hun woorden en hun daden, weet van hun vreugden en hun zorgen, van hun ouder worden en van hun verstarren in de dood.

En komt het licht terug. Het kruipt in de hagen waar de vogels zijn, het hangt in het suizen van de populieren. Er is de zang van merel en van meesjes, er is een pomp die slaat, een hond die blaft. Er is de ganse wereld die tot leven komt, onmerkbaar en ontastbaar tot het licht openbarst over de velden en de weiden, en tot waar de lijn der bossen is.

Hij wandelt er doorheen over de veldweg achteraan de boomgaard, het brugje over de sloot met helder water, met lisdodden en waterranonkel met irissen en biezen, over de weide met margriet en boterbloem en distel, met kamille en valeriaan en vogelwikke en reigersbek, koekoeksbloem en boerenwormkruid en nog zovele andere waarvan hij een voor een de naam nog noemen kan. Hij wandelt langs de korenvelden met papaver en korenbloem, en het bos aan de einder met netels en stinkende gouwe en braambessen en kamperfoelie.

Hij die er langs loopt, die de wildste geuren opsnuift, die het leven voelt trillen in elke meeldraad, in elke stamper, in elke korrel stuifmeel met de bijen erover, de vlinders. Wat bezat hij vroeger dat hij nu niet meer bezit?

20-06-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De VIP’s uitgenodigd op de vooropening van de kunstbeurs van Bazel – une foire menacée de somnolence - werden bij hun aankomst geconfronteerd met het beeld van zeven graafmachines opgesteld op een hoop omgewoelde aarde, naast het gebouw van de beurs.

De vraag werd gesteld of dit ook een kunstwerk was. Gelukkig - voor velen misschien een ontgoocheling – werd hen geantwoord - ik las dit in Le Monde: ‘qu’il ne s’agit pas d’une oeuvre d’art – quoique – mais de la démolition d’un ancien hall qui doit laisser place à un nouveau…’

En als voorbeeld van die ‘somnolence- slaperigheid’ toont het dagblad ons een foto van een meer dan gigantisch, roos, (gedachteloos), liggend beeld van Franz West, als voorbeeld van de hedendaagse kunst.

Hoe het is binnengeraakt in die hall is me een raadsel, ik zie het als tien man lang en drie man hoog, maar het is kunst nu het zich bevindt binnen in de ruimte, wat niet het geval was voor de zeven graafmachines.

Maar het kan allemaal en wie weet of er niemand de idee oppikt en meeneemt naar een volgende beurs.

Gelezen in Le Monde van 15 juni 2012: ‘Art Basel, une foire menacée de somnolence’.

19-06-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Moeder, vader, wat is het dat me er toe aanzet tot schrijven? Welke genen draag ik in mij, voortkomende uit jullie of geconditioneerd door de positie van sterren en planeten, genen die in zich de (zo voedende) drang kennen tot het ‘creatief-zijn’; het creatief zijn onder om het even welke vorm, beroepshalve – zoals het in het verleden was – en tevens op een totaal vrijblijvende wijze in om het even welk domein, dat vandaag, bijna voluit, het woord is, het schrijven is?

Welke hunker leefde in mij, toen ik als tien-, elf-, twaalfjarige aan tafel zat te schrijven en vader me vroeg wat ik aan het schrijven was – hij dacht wellicht aan straf – ik hem vrij en vrank antwoordde dat het een boek was dat ik schreef.

Vandaag weet ik dat ik gans mijn leven geschreven heb, hetzij in gedachten, hetzij in realiteit, aan dat ene grote boek – het was ook de wens van Zhivago/Pasternak – dat zou verbazen. Mijn doel was echter niet gericht op de wereld, maar in de eerste plaats op het verbazen van mezelf, het bewijs dat ik opvolgde wat ingeprent was in mijn genen: maximaal creatief-zijn.

Natuurlijk, als ik het aantal boeken zag waarmede de markt overspoeld werd, dat ik ook verleid werd om ook mijn boek in de etalage te zien liggen. Maar met de jaren echter en het on-succes dat ik op dit domein kende, is deze menselijke droom afgezwakt en denk ik, diep kijkend in mezelf, dat de noodzaak van het creatieve meer en meer de bovenhand heeft gekregen.

Daarom ook schreef ik in mijn blog van een paar dagen terug dat ik betwijfelde of ik wel schreef voor de Ander (als lezer) en niet eerder als de uitstraling van het creatieve in mij.

Ik weet wel dat mijn kinderen me lezen, dat bepaalde vrienden me lezen, me herlezen misschien, en me bijna angstvallig in het oog houden; dat ik dus zo maar niet één dag mag overslaan wil ik hen niet ontgoochelen of verontrusten, maar dit is een totaal andere verplichting die ik in mij draag, de verplichting, of ze nu ethisch is of ingebakken, gericht te zijn zoals de Kosmos, bewegend en in evolutie, met al de betekenissen die in deze woorden begrepen liggen, geformuleerd door Raymundo Panikkar.

Een dierbare vriend schreef me over ‘het schrijven voor de Ander’, schitterende woorden. Ik dacht aan Saint-John Perse in zijn Anabase toen ik hem las :

…Mais de mon frère le poète on a eu des nouvelles. Il a écrit encore une chose très douce. Et quelques-uns en eurent connaissance…

18-06-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

In een bijna onopgemerkt artikel schrijft Le Monde van 15 juni dat de restauratie van de dak, met een oppervlakte van 3.500 m², van het kasteel van Vaux-le-Vicomte, in het Departement Seine et Marne, beëindigd werd en dat hiervoor 40.000 nieuwe leien gebruikt werden. De dakbedekking zou nu opnieuw voor 150 jaar beveiligd zijn.

*

We waren in het kasteel ver vóór de restauratie die begonnen is in 2007. We hoorden er dat het kasteel gebouwd werd door Nicolas Fouquet, ‘le surintendant des finances de Louis XIV’. De inhuldiging van het kasteel vond plaats in het bijzijn van  de koning op 17 augustus 1661. Deze was zo geschrokken door de nog nooit geziene pracht van kasteel en tuinen - tuinen aangelegd door André Le Nôtre - dat de koning het niet langer kan aanzien en brandend van jaloezie, midden de feestelijkheden, hals over kop het kasteel verlaat, terug  naar zijn veel sobere slaapstede.

Het zal misschien diezelfde nacht geweest zijn dat Louis XIV, gedacht heeft in Versailles een nog mooier kasteel te laten bouwen en een nog prachtigere tuin aan te leggen.

Een paar weken later, op 5 september, wordt Fouquet aangehouden en zijn kasteel leeggehaald. De ganse ploeg die gewerkt heeft aan het kasteel van Vaux-le-Vicomte wordt aangeworven en André Le Nôtre wordt ontboden bij de koning die hem zegt : ‘Le Nôtre, Je vous veux pour Versailles’.

We kunnen ons moeilijk voorstellen wat deze opdracht betekende voor Le Nôtre, misschien realiseerde hij zich toen nog niet volledig wat deze van hem zou eisen, want uit hun samenwerking, die 35 jaren zal duren, zal een tuin ontstaan waarvan het concept Versailles zal plaatsen in het centrum van de wereld.

De tuin wordt, schrijft Orsenna, ‘la seule histoire occidentale qui impressionnait Quianlong, l’empereur de Chine, le créateur du Jardin de la Transparence parfaite’.

Vijf woorden maar, vijf woorden die een leven vullen, die een “chantier” van 1.000 Ha, met tienduizenden werkkrachten in beweging zal brengen. En Le Nôtre zal zijn koning niet beschamen. Hij denkt en werkt en plant. Hij maakt van een moeras een grote open tempel, met de lucht, de sterren en de zon als koepel, met vijvers en fonteinen, met grote grasperken, met bloemen, planten en bomen en met le Grand Canal waar op 25 augustus, de feestdag van de Heilige Lodewijk, de zon in een rode gloed ondergaat. En dit zichtbaar van uit de kamer van de koning, gelegen in het midden van het kasteel, ’le centre du monde, le lieu magique où se croisent l’axe nord-sud, celui de l’eau, et l’axe est-ouest, celui du soleil’.

De creatie van André Le Nôtre wordt een tempel van de natuur een reusachtige tuin, een tuin waarmede hij verweven is, die hij meeneemt naar zijn slaapkamer, naar zijn woonruimte, meeneemt op zijn bezoeken, en meeneemt in zijn gesprekken. Een tuin die binnen in Le Nôtre is gegroeid, zijn koning, zijn god, verheerlijkend.

‘Le Nôtre je vous veux pour Versailles’.

Le Nôtre was nog geen 30 jaar als hij aan de tuin begon, hij zal er zijn verder leven actief, tot de dag van zijn dood,  in 1700 mee begaan zijn. Wie hij was lezen we bij Orsenna, maar typerend voor de mens Le Nôtre is wel volgend verhaal dat we u niet onthouden willen. Het is het verhaal van Le Nôtre in audiëntie bij de paus.

Innocentius XI was een groot liefhebber van tuinen en nu hij gehoord heeft dat Le Nôtre in Rome verblijft nodigt hij hem uit in het Vaticaan. En Le Nôtre vertelt alles over Versailles, over de fonteinen, de watervallen, over het kanaal dat hij heeft laten graven met de ondergaande zon op de feestdag van Saint-Louis. Uren duurt hun gesprek. Le Nôtre verklaart, tekent is een vuur en vlam en roept uit:

‘je ne me soucie plus de mourir, j’ai vu les deux plus grands hommes du monde, Votre Sainteté et le roi mon maître. Innocent XI secoue lentement sa vieille main fatiguée: Le roi est un grand victorieux; je suis un pauvre prêtre, serviteur des serviteurs de Dieu. A ces mots, Le Nôtre ne controle plus son émotion… Il prend le pape dans ses bras et l’embrasse’.

Le Nôtre kan niet nalaten dit gebeuren, in een brief te vertellen aan zijn vriend Bontemps, premier valet de chambre du roi. Deze geeft de brief door aan de omgeving van de koning en de brief wordt bij zijn ontwaken voorgelezen aan zijne majesteit. ‘Et la cour adorant le jeu, l’on commence d’engager des sommes sur la réalité de la scène’.

‘Ne pariez pas, dit Louis XIV,chaque fois que je reviens de campagne, Le Nôtre m’embrasse aussi. (pag.124/5).

Had onze (arme) Nicolas Fouquet surintendant des finances de Louis XIV, die zijn verder leven in plaats van in zijn kasteel heeft doorgebracht in een cel, geen kasteel gebouwd in Vaux-le-Vicomte en de toen nog jonge André Le Nôtre niet gevraagd voor zijn tuinen, dan ware Versailles misschien wel gebouwd geweest, maar naar alle waarschijnlijkheid niet de tuinen, deze van André Le Nôtre.

En had ik niets gelezen over het dak van Vaux-le-Vicomte in Le Monde dan had ik geen blog geschreven over Le Nôtre.’

Geraadpleegd werd: Érik Orsenna : ‘Portrait d’un Homme heureux, André Le Nôtre 1613-1700’, librairie Arthène Fayard, 2000.

17-06-2012, 01:07 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik heb een groot tekort aan literatuurkennis, als ik de essays doorwerk van Stefan Hertmans, gebundeld in zijn ‘Milete’ en zijn ‘Arcadia’ en daarenboven een even groot tekort aan woordvaardigheid en zinsopbouw.

Het is een tekort dat ik onmogelijk nog opvullen kan. Hertmans vertrekt van uit het domein van de wereldliteratuur die hem eigen is, ik daarentegen vanuit een paar boeken die ik las, weliswaar behorend tot die wereldliteratuur, maar dan in mij opgenomen als alleenstaande en niet gesitueerd als evolutie-element in de totaliteit van die literatuurgeschiedenis. 

Op dagen zoals deze, ervaar ik dit als een gebrek en een duidelijke rem om door te dringen met mijn geschriften tot het domein en het hart van de literatuur. Aldus blijf ik voor altijd een zondagsschrijver die zich tevreden moet stellen met wat natuurbeelden die hij hier en daar heeft gesprokkeld, gekleurd met wat gedachten die hij enigszins heeft aangepast, gehaald uit boeken en die hij terug oproept op een sterk persoonlijke wijze. Veel meer is het niet.

Of mijn schrijven daarenboven iets te maken heeft met wat Hertmans noemt ‘het verlangen naar de ander en het dus in wezen een ethische kwestie zou zijn’ kan ik niet volledig beamen. Ik denk dat ik schrijf van uit de nood om creatief te zijn, en creatief zijnde, schoonheid voort te brengen, of het nu de schoonheid van woord en gedachte betreft, de schoonheid van lijnen en kleurvlakken, of de schoonheid van het bij elkaar brengen in een kader, van stukjes natuurlijk materiaal, het komt er niet op aan, het is schoonheid die ik beoog – waarmee ik me buitensluit uit de gemeenschap van de hedendaagse kunst - in de eerste plaats, om  via die schoonheid een waarheid te verkondigen, deze van mijn kosmische, zo materiële als spirituele verbondenheid die als een vorm van religiositeit wordt beleefd.

Ik schreef het reeds herhaaldelijk, of liet het dan toch uitschijnen, mijn paradigma is het cosmotheandric principle (cosmos, theos, anthropos) van Raymundo Panikkar, met God, Kosmos en Mens innig in elkaar verstrengeld, zoals het omschreven staat in ‘Belonging to the Universe’[1]

Het is aldus in het domein van de creativiteit, ook het domein van kosmos en natuur, dat ik me als individu, met zijn hunker naar het literaire wil opstellen.

Ik wil er evenwel nog het volgende aan toevoegen: waar Amélie Nothomb enkele pagina’s ‘Michaux’ suggereerde ( mijn blog van 1 juni) aan de leeg geschreven auteur, het voor mij ook volstaan zou enkele pagina’s Hertmans te lezen om te weten waarmede ik mijn blog-avontuur kan verder zetten.

16-06-2012, 00:04 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik mailde aan een vriend, die terugkomend uit verlof, me enkele filosofische beschouwingen over het leven had toegestuurd, dat ik tot de bevinding gekomen was dat het dag aan dag bijhouden van een blog ijdelheid was. En dat, nu mijn blog al een lange tijd lopende was en ik had vastgesteld dat de uitstraling ervan zeer beperkt was, het nog ijdeler was er mee verder te gaan.

Ook had ik gezien dat niet iedereen met een blog, getekend wordt door deze ijdelheid. Dat, als ik dagelijks enkele blogs opvolg - een in het bijzonder - ik vaststel dat hun blog geen must is voor hen, dat ze een grotere soberheid kennen wat de regelmaat van hun blogs betreft en dat ze zeker niet de ijdelheid hebben die mijn blog ontsiert.

Dit zwart op groen geschreven staande, welke reden of redenen kan ik inroepen om verder te ‘bloggen’?

Of hoe kan ik me er van overtuigen dat mijn blog niets te maken heeft met ijdelheid, dat ik weet heb van zijn  minimale waarde, uitgedrukt in het aantal bezoekers dat in dalende lijn ligt in plaats van te stijgen naar (astronomisch) hoge cijfers. Dat dit besef, het ijdel karakter van mijn blog minimaliseert en dat het verder zetten ervan het bewijs is dat er andere gevoeligheden aan de basis liggen, die niets te maken hebben met succes of geen succes, maar met mijn noodzaak en mijn drang te kunnen schrijven en het schrijven onder vorm van blog, precies de regelmaat die ik zoek in zich draagt.

Vergeef dus mijn ijdelheid. Ik ben er me van bewust en vergeef me ook dat ik onder deze vorm  verder ga, even nog, tot de zomer, tot de herfst, tot de winter… tot de dag dat ik opgeroepen wordt om op andere plaatsen mijn woord te verspreiden.

Voorlopig maakt het deel uit van wat me nog rest.

15-06-2012, 00:31 geschreven door Ugo d'Oorde  

Is het verkeerd als ik denk dat ik de wereld van de literatuur betreed als ik schrijf; dat mijn blog iets meer is dan wat bedenkingen die me dag na dag te binnen vallen, die opduiken uit de bomen,  uit het gekweel van de vogels, uit mijn verre jeugd die ik steeds opzoeken wil maar die verder en verder wegschuift van mij; landschappen, gebeurtenissen, gesprekken, ontmoetingen, boeken: is het verkeerd als ik elke dag al deze rubrieken ga aftasten om er iets uit te halen dat als literatuur kan gezien worden?

Want het is mijn bedoeling met mijn blog literatuur te bedrijven, geen dagbladartikels te schrijven over des faits divers, maar teksten te brengen die uitstijgen boven het alledaagse.

Als ik daar in slaag – in geslaagd ben - dan is mijn blog een winstpunt en kan ik verder. Zoniet is het maar wat woorden bij elkaar gebracht om vlug te vergeten.

14-06-2012, 06:30 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het was begonnen bij het rek ‘Poetry’ en de ‘Four Quartets’ en verder gezet in de tearoom op de verdieping. Hij wist niet meer waarover ze gesproken hadden, misschien over Mahler, want een paar dagen later had ze hem de Duitse tekst van Das Lied von der Erde gegeven met bovenaan, schuin in de marge : Life could be a dream!

Later toen zich alles geëffend had, lijk het water van de vijver zich effent na een windvlaag maar alles levend blijft onder het wateroppervlak, was hij regelmatig teruggegaan naar die bookshop,  hopende niet zozeer haar terug te zien, maar om terug, al was het maar in te ademen wat geweest was. Telkens was hij dan boven in de zaal een thee gaan drinken met een boek open naast zich maar lezend in zijn herinneren.

Hij verbleef toen in een kleine stad en zij telefoneerde hem telkens in de lente. En het gebeurde dat de kerselaar in bloei stond in de tuin van de gebuur. En als de avond viel en het verlangen steeg in hem, was het alsof de witte schemer van de bloesem de stem was van haar die hij had liefgehad en zoals Zhivago, gevangen gehouden in het winterwoud, in de lijsterbesboom Lara meende te zien, zo was zij zijn bloeiende kerselaar in de schemer van de nacht.

Hij had haar een laatste maal teruggezien. Hij had voor haar gestaan. Hij wist dat alles herbeginnen kon indien hij haar slechts heel even maar had aangeraakt, even maar zoals zij hem destijds had aangeraakt. Hij dacht aan de vrouw thuis en aan de kinderen en in dit ene mogelijke ogenblik kwam hij er niet toe alles terug open te rukken. 

13-06-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

En meer hoeft hij niet over te nemen van een grote pagina uit de wereldliteratuur, meesterlijk, zoals Joyce op zovele plaatsen een grootmeester is.

Als hij alles verbrandt is dan alles dat opgeborgen ligt in de donkerste plaatsen van het hart, vergeven en vergeten, omdat hij nu anders bestaat met andere accenten en andere gevoeligheden en omdat de pijn in hem om het verkeerde dat hij deed, geen pijn meer is maar een holte van pijn?

Een beweging van de hand is voldoende en er is de wil om het te doen en ook een andere wil die zegt het niet te doen. Maar zijn hand boven het vuur laat al enkele bladen vallen. Hij weet van Dante die dit in bijna-alchimistische kleuren beschreef:

                       Alvorens het papier vuur vat

                       komt in het blad een bruine kleur

                       die nog niet zwart is en het wit dat sterft.        

Zo blad na blad even aangeraakt en enkele woorden nog bekeken en nog even zijn herinneren geopend op een kier. En toch een blad opzij gelegd en achteraf, als alles as werd en de twijfel stijgt om wat hij deed, dat hij lezen gaat :

                       De blauwe morgen en de sneeuw

verdromen zacht haar blank gelaat.

Haar niet te bereiken mond

waar elke stond zijn aanvang vond,

een onbeschreven blad dat in het buigen

van haar handen om beminnen bad.

Wanneer had hij dit geschreven en naar aanleiding van wie of van wat. Een som van woorden die, genomen in hun totaliteit, een sfeer oproepen van verlangen en pijn en van het uit elkaar gaan. Wist hij nog wel wie met haar werd bedoeld, welk gelaat erin verscholen lag, welke mond het was, die hij kuste of kussen wou?

Al kon het ook de Sibylla Sambetha geweest zijn over wie hij eens een lang gedicht had geschreven omdat hij stelde dat het een schilderij was over een onmogelijke liefde, tussen Memling en de Sibylla, van wie hij dacht dat het Maria Moreel kon geweest zijn die hij schilderde. Een liefde zoals deze van Beatrice en Dante. Ook Maria’s kleed is alchemistische gekleurd, rood, wit, zwart, en hij had gedacht dat dit een bijzondere betekenis droeg.

Doch ook de schets voor dit lang gedicht over Maria Moreel en Memling is as geworden. Hij wist enkel nog hoe het begon: ‘de tijd is niets, Maria’. En de spijt overvalt hem ineens het verbrand te hebben, spijt niet geluisterd te hebben naar de stem in hem om het niet te doen, een stem die hem nu harde verwijten toestuurt.

11-06-2012, 00:18 geschreven door Ugo d'Oorde  

En als hij buiten komt, als het eekhoorntje wegspringt uit het gras en de den inklimt, als hij naar de brievenbus gaat, hopende op een brief, komende uit het gewelf van de dagen over hem, komende van om het even wie, O Brodsky[1]:

  The dreams you dream are not of girls half nude

  but of your name on an arriving letter.

Ik ken hoegenaamd niet de eenzaamheid die Joseph Brodsky moet gekend hebben toen hij dit gedicht schreef. Maar ik ken wel hetzelfde gevoel als ik naar de bus ga en hoop een brief te vinden die noch factuur, noch publiciteit is, maar een teken van leven van een verre vriend, hoe verder af in de tijd hoe beter, en het mag ook van een vriend dichterbij, ik ben niet kieskeurig – vandaag mag het ook een e-mail.

Ik herinnerde me deze zin uit Brodsky’s bundel, zocht het op en begon te herlezen, wat ik op 14.01.1988 had gekocht en toen zal gelezen hebben. Keek naar de zinnen die ik onderlijnd had. Of ik alles gelezen heb betwijfel ik, maar heel wat gedichten kregen mijn aandacht.

Had ik meer in en van de wereld geweest, meer actief geweest en gesteld op publicatie, wie weet, ik had ook dergelijke dingen kunnen schrijven.

Echter niet de dingen die Delphine Lecompte schrijft en waar, een paar weken terug, Luuk Gruwez mijn aandacht op vestigde en me achterliet met de vraag, hoe slaagt Gruwez erin over dergelijke bundel een pagina van de Standaard[2] te vullen. Vooral als hij het heeft over: ‘Het systeem in de waanzin’.

Ik heb helemaal niets tegen de gedichten van Lecompte als dusdanig. Ik vind het wel interessant als ik lees van haar:

Iedere nacht word ik wakker

Om 1u40 omdat mijn ouders mij dan maakten…

En ze laat het daar niet bij. Goed het kan allemaal. Ik denk dat mijn ouders, als ik afga op de data, me hebben doen ontstaan op hun huwelijksnacht, niet ervoor en niet erna. En eigenlijk is dit geen detail dat zo maar te verwaarlozen is want het was bepalend voor mijn ganse leven, ook voor wat ik nu schrijf.

Maar Delphine Lecompte kan ik enkel gelukwensen dat ze erin geslaagd is haar dichtbundel uit te geven, zover heb ik het nog niet gebracht.

En Gruwez moet ik bewonderen omdat hij, zoals ik Brodsky, Shakespeare is gaan opzoeken en wel de Polonius uit  zijn Hamlet die ons vergast op:

‘Though this be madness, yet there is method in’t.’

Is er iemand geweest die Gruwez hiervoor heeft gefeliciteerd. Ik betwijfel het, al kan ik me vergissen. Gruwez neemt zijn toevlucht tot dit stukje zin omdat hij aldus, zonder omwegen, zijn titel formuleren kan en over de dichtbundel gerust schrijven kan:

‘We komen een heel eind wanneer we er van uitgaan dat ons hier uit de hand gelopen dromen worden voorgeschoteld’.

Gruwez heeft het verder over ‘aberraties die zich her en der voordoen’ en ‘zorgen voor een vervreemdend effect’. Wat de lezer zou kunnen aanzetten om de gedichten te gaan lezen omwille van dit ‘vervreemdend’ aspect. En zelfs als hij besluit met:

 ‘Ze zet ons een heksenketel voor met een receptuur waarvan ze zich de ingrediënten niet altijd evengoed herinnert’.

Eens te meer bedrijft Luuk Gruwez hier een heerlijk stuk literatuur. Hij weze er nogmaals voor geprezen – ook voor vorige bundels waarover hij schreef - hopelijk hier ook door Delphine Lecompte, al was het maar omdat ze hierdoor optreedt in mijn Blog, naast Joseph Brodsky, wat niet weinig is. 

10-06-2012, 05:31 geschreven door Ugo d'Oorde  

De knipsels en beschreven bladen nog op de tafel. Een oneindige niet te noemen droefheid die hem overvalt, alsof hij de dood raken kon, alsof hij de dood roepen wou, alsof zijn uitgestalde geschriften de voorbode waren van wat komen ging.

Hij kan nu, in één beweging alle geschriften van vroeger in de vlammen gooien, al wat hij geweest was, gedacht had en genoteerd had op losse bladen, getypt of met de hand geschreven. Bladen met één zin erop, met een gedicht erop, met een kort verhaal, een essay over Gilliams’ ‘Elias’.

Al wat uit hem, uit zijn droom en zijn realiteit, uit het niets van het niets van het onmogelijke niets was ontstaan, zoals in het neither-gedicht van Samuel Beckett dat Stefan Hertmans hem leerde kennen.

Ontstaan, in de vroege morgen als in de late nacht, in de trein – zoals hij zag van Louis Paul Boon - als op het werk, in de concertzaal als onder de bomen en op vele andere plaatsen waar hij kwam. Telkens en telkens als hij het woord voelde zwellen in hem en de zin van Hermes Trimegistos : ‘pense être partout en même temps, dans la mer, la terre et le ciel’, hem bezocht.

Wie was het die dit alles opgetekend had. In welke mate had dit nog iets gemeen met de persoon van nu.

In een opwelling, die de wind had binnen gewaaid, had hij al de laden van zijn bureau leeggemaakt. De vele knipsels uit diverse dagbladen en de vele beschreven en half beschreven bladen papier voor hem neergelegd.

Als hij alles verbranden zou, zou dan ook verdwijnen wat hij ooit geweest was: de vreugde die hij had gebracht maar ook de pijnen, gebundeld als in een ruiker gedroogde planten en bloemen; vele details ervan vergeten, maar berouw om het verkeerde dat hangen blijft als hij keer op keer een woord, een zin terug gaat nemen en leven laat in de sappen van zijn herinneren, zoals ook James Joyce het zo oneindig goed te zeggen wist in zijn Ulysses, en de zin in hem gebrand, over  wat Joyce zegt over sins or evil memories:

There are sins or (let us call them as the world calls them) evil memories which are hidden away by man in the darkest places of the heart but they abide there and wait. He may suffer their memory to grow dim, let them be as though they had not been and all but persuade himself that they were not or at least were otherwise. Yet a chance word will call them forth suddenly and they will rise up to confront him…

09-06-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Elke morgen hoop ik, in de zang van de vogels te lezen wat de dag me brengen zal: of ik in de klanken een teken hoor dat wijst op een wijziging in het weer of, maar dat is dan de weerklank ervan in mij, op iets dat de dag brengen zal.

In het ochtendgloren verwacht ik wel niet van de vogels te vernemen dat de onvergeeflijke onachtzaamheid van de Europese politiekers geleid heeft tot de val van de Euro, maar eerder of er in hun gezang en in het gefluister van de bomen geen aangenaam gebeuren wordt aangekondigd: een brief misschien, een telefoon, een e-mail, een onverwacht antwoord komende van een verre vriend - een oud-collega uit de Bank - op een van mijn blogs?

Vooral dit laatste zou me verheugen en die mogelijkheid is, of ik nu luister of niet naar de vogels en naar de bomen.

Alles kan gebeuren – ook een brief van het Hoofd van de Bank met positief nieuws als antwoord op mijn brief van april – of ik me nu effectief verplaats of me verplaats in woorden of in gedachten.  Zo lang er dit verwachten is voel ik me goed en kan ik schrijven. En om te kunnen schrijven is wat komen zal me het liefst.

Ik daag noch het lot uit, noch Vrouwe Fortuna. Er is wat zijn zal. Er is wat in de geheimenis der dingen wordt voorbereid, zo in ons als buiten ons, zo op alle plaatsen van ons lichaam en geest als op alle plaatsen van hemel en aarde.

De aarde die zich, met een afschrikwekkende snelheid, zich wentelend om haar as, door het Universum zwiept, gehaakt aan de zon, en er is de planeet Venus die het waagt, van tijd tot tijd,  zich te projecteren op de schijf van de zon, zoals het gisteren gebeurde of was het eergisteren al. En van Venus  weten we precies wanneer het nog eens zal gebeuren, al hebben niet nodig het te weten, maar niemand weet wat er in zijn leven een van de volgende momenten zal gebeuren. Geen ogenblik zijn we veilig, geen fractie van een ogenblik. Zoals we het niet waren in het verleden zo zijn we het niet in de toekomst. Een toekomst die zich vormt en waar we weinig in de pap te brokken hebben. We eten de pap zoals hij wordt opgediend.

Het weze zo: dit nog eens een blog zijnde bestemd voor la isla desconocida en el Pacifico.

08-06-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Heb meer en meer het gevoel dat mijn blog even goed niet kan geschreven worden Dat het absoluut geen verlies zou betekenen, eerder een verlossing. In de eerste plaats voor mezelf, en dan zeker voor de enkelen die me getrouw gaan opzoeken om de boodschap te lezen die ik voor hen heb ingelogd, alhoewel die meestal, en ik besef het, te langdradig is.

Evenwel, jij die mijn blog opzoekt en me ongelezen achter laat hebt je niets te verwijten. Ik ook lees soms enkel de titels van het dagblad, waarin zovelen hun best hebben gedaan om met zorg en toewijding hun artikel te schrijven. Als ik dan niet gelezen zou worden dan ligt de schuld vooral bij mij en niet bij jou.

Maar de schrijver in mij - niet de Ugo d’Oorde - laat zich echter niet zo gemakkelijk, zelfs al zou hij er soms willen  mee stoppen, van de wijs brengen.

Zo, hij zal verder, al blijft zijn hoop meer lezers aan te trekken onvervuld, de ziel uit zijn lijf schrijven en zijn slaap er voor opofferen.

Hij is en blijft een dromer in zijn oude dagen.

07-06-2012, 00:21 geschreven door Ugo d'Oorde  

6 juni, de geboortedag van moeder. Ze was van de zesde dag van de zesde maand van het zesde jaar van de eeuw en ze was de jongste van zes.

Maar het is niet over haar dat mijn blog zal lopen, al kwam ze in mijn gedachten toen ik 6 juni typte.

Mijn broer Georges zal er ook aan gedacht hebben.

 Ik wou enkel zeggen vanmorgen dat je niet denken moet dat een blog rozengeur en maneschijn is en dat dus het schrijven ervan me geen moeite kost. Neen, il me faut une première phrase, een eerste zin om de dag in te wijden, en op te staan uit de flarden van dromen die de slaap heeft achtergelaten in mij. En deze morgen zocht ik naar een opening op iets heel origineels, iets irreëels, iets droom gebonden en droom gehouden.

Wellicht omdat ik nog steeds onder de invloed sta van wat ik las bij Michaux en ik een blog zou willen brengen dat even vreemd lijkt, ‘even weird, even bizarre’ van inhoud en vormgeving. Het is me dus duidelijk dat Michaux besmettelijk is voor iemand die meent te moeten/mogen schrijven zoals ik.

Ik weet wel niet wat grote schrijvers erover denken, ken er trouwens maar één, aan wie ik het zou kunnen vragen, maar die is in volle bevalling van een nieuw boek. Maar zeker is het, die Michaux is verrassend.

En eigenlijk heb ik zijn woorden of tekeningen niet nodig, het boek    als dusdanig, in mijn bezit heeft zijn verhaal. Het is het teken van een vriendschap. Het werd me geschonken door een goede vriend, Michel Jamar, nu opgeslorpt door de jaren die er overheen zijn en niet te bereiken via e-mail, een oud-collega in wat toen nog in dit land de Bank der banken was. Met wie ik elke werkdag, na de lunch, op het terras van de Bank op en neer wandelde, vertellend over muziek, over kunst en vooral over over grote namen in de literatuur, zoals Musil, Canetti, Proust, Chateaubriand.

Op een dag had hij een boekje mee over een schrijver met een voor mij totaal vreemde naam, een boekje van ongewoon formaat, met licht groen couvert  waarop een meer dan eigenaardige tekening voorkwam. Hij had zijn vinger tussen de bladzijden en ik hoor hem nog een paar lijnen lezen, terwijl hij verder wandelde, met in de ene hand het boekje open en in de andere hand een reep chocolade die hij, zoals elke middag eten zou. Ik herinnerde me nog dat het een verhaal[1] dat iets zegde over 25 december, ik neem er hier een deel uit over – weet wel niet of het geen inbreuk is op het auteursrecht - en schreef Michaux:

‘Il avait marché, m’a-t-on dit, pendant des années et des siècles, consultant le calendrier’.

Et à présent il vérifiat si tout le monde était là,

En verder:

C’est qu’à ce 25 décembre, il avait donné rendez-vous, autrfois, il y avait six cent six ans à des soldats dont les parents n’étaient pas nés…

En om te eindigen :

Quand tout se tint au rendez-vous, il fut trouvé mort, mais encore tiède.

Ik vind dat deze enkele lijnen ook door Rimbaud hadden kunnen geschreven zijn.

Maar het wordt niet de dag van Michaux, ik laat hem hier achter, het zal de dag van moeder worden, ik zal ze niet uit mijn gedachten kunnen zetten vandaag. En zeker niet de laatste weken, dagen van haar leven.

06-06-2012, 00:03 geschreven door Ugo d'Oorde  

Gezeten in de tuin voor een wit blad, in de schaduw van de hoge bomen. De zang van merels, de zang van de wind, de zang van de woorden.

Terwijl de oude kat van de gebuur zich aait om je benen en vraagt om gestreeld te worden, terwijl de bomen om je heen zich afvragen wat soort boom jij wel bent en terwijl heel traag de inspiratie loskomt in de cellen van je bloed.

Je weet van vele zaken iets te vertellen, ook dus van de bomen en van de Muze. Maar je hebt je dagblad nog niet geopend. Je hebt nog niet gelezen wat velen zoals jij, maar ijveriger dan jij, geschreven hebben. Gedachten zaaiend waarvan ze hopen dat ze een echo dragen zullen de volgende dag of de dagen erna. Waarvan ze weten dat ze, eens gelezen of niet gelezen, achteraf verdwijnen zullen naar verre oorden om aan te landen op een soort Paaseiland midden de Stille Oceaan, thuishaven van alle ooit geschreven overbodige woorden.

En in een kreek, onder de laatste, bloeiende palmboom – een palmboom zoals deze waaronder Maria van Jezus beviel[1] zoals het geschreven staat – op een ongelukkig hoopje, mijn totaal overbodige woorden en hun moeilijk te vatten boodschap, ongelezen.

Het geluid van de zee is er over, de speling van de golven reikt tot aan de onderste laag ervan, in het glinsterwit van de morgen en het glinsterdonker van de nacht.

Zo mijn woorden en de woorden van allen die schreven, samengekomen op dat eenzame, ongekende eiland, tijdloos overspoeld met licht en eeuwigheid.

Dat ze, betoverd met de beweging er in en er over, moge rusten in vrede.

05-06-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Aldus is elk ogenblik van zijn pen op het blad geweest, lijk het schuiven van de zwanen op het water, telkens weer een nieuw verbazen over wat de dagen waren.

En als hij denkt aan Jünger en aan Eliot en aan zovelen die hij schaamteloos overneemt, wat is er eigenlijk dat uit hem zelf komt, of kan het dat zijn gedachten zijn wat ze zijn en dat hij pas achteraf zich realiseert deze gedachten reeds bij anderen te hebben ontmoet?

Maar niet immer is er dit verbazen. Er zijn zovele dode momenten in ons handelen, lege woorden waaruit we dan opnieuw ontwaken. Dit is de tweespalt van ons leven: het verdwijnen in de leegte van de woestijn en de terugkeer in de ruisende rijkdom van het leven.

Zo had hij de zee gezien, de zee gehoord in de valavond. Ze was rust en beweging. Rust waar de olijfgroene lijn van het water overvloeide in het grijze timbre van de luchten, beweging waar de meeuwen roekeloos hangen bleven boven de golven die uitrolden over het strand.

Zo nu ook in hem rust en beweging, of zijn geest in vrede met het zijnde en zijn gedachten een fresco van hoop op wat nog komen kon.

Hij heeft de haard aangestoken en lang stilgelegen op de sofa in het schemerlicht. Het zuchten van de wind om het huis en de boeken die wachtten op een teken van hem, op een bewegen van hem. En starend in de vlammen de nacht die binnenkwam met een gedicht dat hij eens onderaan een tekening had overgeschreven en dat hij vertaalde voor haar, op een avond zoals deze, toen hij naast haar stond met de schim van hun beider gelaat in het glas over de tekening. Wat hij zich nog herinneren kan van het gedicht van Salvatore Quasimodo in het weinige Italiaans dat hij kent:

Desiderio delle tue mani chiare

nella penombra della fiamma

sapevano di rovere e di rose,

di morte ...

of, het verlangen van haar blanke handen in de schemer van de vlammen, ruikend naar eikenhout en naar rozen, ruikend naar de dood ...

Alsof in deze ene avond, zijn ganse leven lag gestold: het voorbije vermengd met het heden en het heden aanwezig in het komende en hij, zoals Quasimodo het verder zegt, fatto d’aria, van lucht gemaakt.

04-06-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Dertig jaar lang, en meer staat tussen mijn boeken, het werk van René Bertelé: ‘Henri Michaux’, verschenen in de reeks, ‘Poètes d’aujourd’hui - Pierre Seghers’[1], Heb het in al die jaren ettelijke malen in de hand genomen, echter nooit met zorg gelezen, nooit de inspanning gedaan om iets dieper binnen te dringen in de rare, eenzame, afgezonderde auteur en schilder die Henri Michaux was.

Amélie Nothomb (mijn blog van 1 juni) en haar uitspraak over de inspirerende kracht die van Michaux’ werk zou uitgaan, zette me er toe aan Bertelé’s werk te gaan lezen. Verwondering was mijn deel.

Ik kwam tot de conclusie dat hij even eenzaat is als Rimbaud het is geweest, dat hij nergens onder te brengen was, noch als dadaïst, noch als surrealist, noch als symbolist, maar dat hij schreef en schilderde op een wijze die niemand hem heeft voor- of nagedaan.

Hij heeft zichzelf ook nimmer willen situeren. ‘Il déconcerte’, zegt Bertelé, hij zet ons op een verkeerd spoor. Als wereldreiziger schrijft hij over reële als over ingebeelde landen, reële feiten als over ingebeelde met metafysische inslag, gesierd met bevreemdende monologen.

‘Je suis habité, je parle à qui-je-fus et qui-je-fus me parlent’ … ‘ou le désir d’écrire un roman et l’on écrit de la philosophie’ aldus Bertelé – ik ken er nog zo – die in zijn inleiding prachtige dingen schrijft.

Hij vergelijkt zijn manier van schrijven met het regenwoud – dat van voorheen – waar alle soorten van planten opwellen uit de humus en geholpen door het klimaat gaan woekeren. ‘A chaque instant beaucoup naissent et beaucoup meurent, il suffit que quelques-unes puissent lancer dans le ciel le jet de leur sève originaire’.

It’s a struggle om over de veelzijdigheid van Michaux iets te schrijven met weinig woorden. Hij profileert zich in een wereld van realiteit en droom in een grote afzondering van alle andere schrijvers van zijn tijd en van nu, met een eigen taal en vormgeving.

Ik doe een proef om te weten wat Nothomb me heeft willen doen geloven, met zijn verhaal ‘Wozzeck’.

‘Ce soir j’avais pris une dose normale de chanvre’ begint hij en hij volgt de uitvoering van de opera van Alban Berg op de radio. Het is avond en het venster staat open op de tuin en dan ziet hij een persoon staan de blik gericht op de radio die duidelijk meeluistert en Michaux volgt de muziek via de reacties en gelaatsuitdrukkingen van de persoon in kwestie.

Ik lees. De vreemde, verrassende wendingen van zijn verhaal geven me een gevoel van ruimte en van mogelijkheden, zaken die ik ook had kunnen schrijven, had ik er maar aan gedacht!

C’était trop beau, c’était trop de malaise aussi… et je détournai les yeux, pour n’écouter plus que la musique… et l’écouter seul. 

Als hij terug de ogen opent zijn ze met drie om Alban Berg te beluisteren avec naturel, installés dans les arbres, regardant comme s’ils étaien chez eux et confortables, sans du tout s’occuper de moi.

Een vreemd verrassend verhaal, een opeenvolging van details, prikkelend zoals een aperitief, die de geest openen op nieuwe gegevens die je plots aanwezig voelt ergens, ergens en je aanzetten om te schrijven, in de zin die Michaux gebruikte, even verrassend en even koelbloedig.

Het is wel degelijk zo, Michaux doet, zoals humus en klimaat in het regenwoud, de sappen stijgen in de geest van de schrijver. Deze heeft zelfs geen twee pagina’s nodig van hem. Michaux is een veelheid van stemmen die er voor zorgt dat geen enkele de bovenhand krijgt. 

03-06-2012, 00:36 geschreven door Ugo d'Oorde  

Zijn dagboek open naast hem, zijn pen van vele jaren, zijn hand waar het beven in gekropen is, en hij kan niet anders dan optekenen wat opborrelt uit die bron die hem altijd vergezelt:

Jij, Ugo, schrijf, schrijf je ziel uit je lijf. Schrijf dat je eeuwig bent. Beschiet van uit je oneindigheid elk blad. Bevrucht het met de elektronen van je geest, die op hun beurt zich mengen zullen met de atomen van het papier, dit wondere papier dat met vreugde bezeten wordt; zoals zij die je bezat diezelfde middag in de kamer die uitgeeft op de oude gevels, weerspiegeld in het water van de Leie, met de boten soms en de ‘Kleine Nachtmusik’ van Wolfgang door het open raam. En de grote stilte in jou als je neerligt naast haar en haar vingertoppen betast wetende dat ze weent en je wel denken kunt waarom.

De tekst herlezend komt het gebeuren terug: de kamer op de middag, het open raam met de bewegende gordijnen, franjes van schaduw op de muren en de meubels, de geluiden van de stad, de boot met toeristen en de vrouw naast hem die weende en toch gelukkig was zoals hij zich voelde toen, naast haar, met haar hand in de zijne.

Dit verre gebeuren herdacht en herbeleefd, de vele kleine details nog zo aanwezig in hem, de warme zachtheid van haar lichaam, de hand die hem streelde, de mond die hem kuste, de grote trillende wereld van genot gemengd met het immense van wat hij voelde voor haar en dit alles voorbij.

Ernst Jünger’s ‘Auf den Marmorklippen’ naast zijn dagboek op zijn tafel, of hoe we leven en hoe alles in ons samenkomt, geordend, elk ogenblik aansluitend op het vorige, wat je denkt, komend van wat je dacht en gaande naar wat komt:

Und immer wieder tasten wir in unseren durstigen Träumen dem Vergangenen in jeder Einzelzeit, in jeder Falte nach …

Zo ook dit gebeuren tot hem teruggekomen, ongerept in al zijn verbeelden en thans getekend in enkele luttele woorden terwijl het zoveel was geweest, zo enorm veel, lijk het vliegje in het stuk amber dat hij had meegebracht van een verre reis waar ouderlingen op de binnenkoer van de moskee, gebogen waren over wondere tekens, de woorden van de Profeet in gesprek met hun God met de negenennegentig namen.

02-06-2012, 00:10 geschreven door Ugo d'Oorde  

U zult me wel toelaten voor deze eerste dag van juni – de zon begint al te denken aan haar terugkeer – mijn heil te zoeken bij Amélie Nothomb om er mijn blog mee te sieren.

Ze schrijft namelijk[1]: ‘Tout écrivain a son truc’,  en: ‘Mieux que les autres, les écrivains savent combien écrire est difficile’.

Om er toe in staat te zijn hebben ze nood aan hun gevoeligheid, hun temperament, hun cultuur, maar ‘intimement, ils sont persuadés de devoir plus encore à leur truc respectif’.

De aard hiervan is uiteenlopend. Hij kan spiritueel zijn: het aanroepen van de Muze, zoals de Grieken; het gebed zoals de scholastiekers, en zegt ze, ik ken talenten vandaag die zich ongeschikt tot schrijven voelen als ze geen twee pagina’s Michaux[2] hebben gelezen.

Dit weten we dan, maar de truc kan ook materieel zijn:

de  wijn voor Omar Khayan, opium voor de decadente dichters, te kleine schoenen voor Dali, zowel schilder als schrijver. Balzac was de eerste die afhankelijk was van de koffie en die aldus de truc inhuldigde, die het meest toegepast wordt onder de moderne schrijvers. Ik denk dat die ook eigen moet zijn aan Amélie Nothomb, wat haar volste recht is als ze, zoals ze eens schreef, om vier uur in de morgen, elke dag begint te schrijven.

Maar, vraagt ze zich af, wat was de truc van de grote William Shakespeare, want in zijn tijd kende men noch koffie, noch thee. Is het om deze reden dat heel wat mensen menen te moeten denken dat William niet de schrijver is van zijn werken, zelfs dat hij niet bestaan zou hebben ‘pour éviter de prendre conscience que face à un tel auteur on est une paramécie’, niets meer dan een pantoffeldiertje?

Nothomb schrijft dit naar aanleiding van het verschijnen van het  boek van Bill Bryson ‘Shakespeare. The World as Stage’, vertaald in het Frans door Hélène Hinfray, Petite Bibliothèque Payot, 224 p. 8,65 €., een antibiographie.

Ik ga Nothomb hier niet herhalen. Ik weerhoud alleen dat zijn truc tabak zou kunnen geweest zijn die in Groot-Brittannië, na zijn geboorte is aangekomen, maar ik betwijfel sterk dat Shakespeare nood zou hebben gehad aan een truc, welke ook, om te schrijven wat hij schreef en hoe hij schreef en hoe veel en hoe waardevol hij schreef.

Trouwens, merkt Nothomb terecht op, ’le mystère (truc of niet) n’est pas éclairé. Prenez un auteur de talent, donnez-lui les meilleurs tabacs du monde: croyez-vous qu’il écrira le monologue d’Hamlet?

That’s the question.  

01-06-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde