Gustave Mahler en, ‘Das Lied von der Erde’ waar ik naar keek en luisterde, in een ‘streaming’ uitzending de avond van 29 januari, vanuit de vernieuwde Bijloke concertzaal in Gent. Durf ik erover schrijven, als niet-musicoloog, durf ik zeggen dat ik én overhoop word gehaald, zoals altijd als ik das Lied hoor, én tezelfdertijd enigszins ontgoocheld was omdat ik, in het orkest, bij momenten, passages ontmoette die de perfectie, zoals ik die meende te kennen, niet haalden: in de eerste plaats omdat ik de vereenvoudigde instrumentale versie van Arnold Schönberg niet kende, ik was er door in de war, en dan, wat sopraan (waar ik een alt verwachtte) en tenor betreft, het bestaan van een manke synchronisatie tussen beeld en woord dat storend was.

Daarenboven, Ik dacht de tekst van de Lieder te kennen maar weinig ervan heb ik bij het luisteren begrepen. Een fout van mij, ik had dit moeten voorzien, of lag het aan het ‘floue’ van de woorden?

Wat ook, het is, zoals ik het ken sedert de jaren vijftig, een kolossaal werk qua orkestratie en melodie, ik ken geen muziekstuk dat me zo ontroert door de schoonheid ervan. Het begin van het eerste Lied brengt me de tranen in de ogen, en niet alleen het begin ook vele andere passages verder in het werk - Dunkel ist das Leben, ist der Tod - grijpen me bij de keel. Het geheel kent, zes Lieder gebaseerd op een reeks Chinese gedichten, vertaald door Hans Betghe kennen een ongelooflijk mooie climax in het laatste lied, der Abschied, dat overkomt letterlijk en figuurlijk als een wegglijden uit het leven naar de eeuwigheid toe. En het is Mahler zelf die spreekt:

‘Er stieg vom Pferd. / Er sprach, seine Stimme war umflort, / du mein Freund, /mir war auf dieser Welt das Glück nicht hold / Wohin ich gehe? Ich wandre in die Berge / ich suche Ruhe für mein einsam Herz ich wandle nach der Heimat, meiner Stätte / ich werde niemals in die Ferne schweifen / still is mein Herz und harret seine Stunde.

Die liebe Erde allüberall / blüht auf im Lenz und grünt / aufs neu allüberall und ewig / blauen licht die Fernen. / Ewig… Ewig… Ewig…’

Google, Wikipedia, You Tube, weten er heel wat over. Ofwel, mijn vriend, bent je geïnteresseerd en zoek je het op, ofwel verkies je Mozart of Beethoven of Bach en laat je het voor wat het is.

Ik zelf loop er nu al zeventig jaar mee rond, het is voor mij een groot stuk kosmische muziek, een uitzondering op de regel. Mahler, een godsbegin?

PS.

Gustave Mahler, °7 juli 1860, overleed op 18 mei 1911. Zes maanden later, dirigeerde Bruno Walter de postume première van Das Lied von der Erde in München.

31-01-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wie ben ik? Wie ben ik die het waagt - een spirituele waaghals zijnde - te beweren dat wat hij schrijft komt van ergens buiten hem, die dus zegt dat zijn geest functioneert als ontvangtoestel en dat zijn vingers het optekenen.

Hoe gerust ben ik erin dat het in realiteit zo gebeurt? Het zou in elk geval een ongelooflijk mooie gedachte zijn, het zou duidelijk stellen welke band we hebben met al wat van de Kosmos is, met de geest ervan - ik wou schrijven met God erin maar weerhield me - echter nogmaals, wie ben ik, wie beeld ik me in te zijn.

Ik ben, noch min noch meer, een ‘mens-die-schrijft’, die een deel van zijn tijd op aarde actief gebruikt om te schrijven en terwijl hij schrijft nadenkt - beter is luistert naar wat de stem hem zegt - over onze rol hier op aarde; over wat het betekent, ‘stof van de sterren’ te zijn zoals algemeen geproclameerd wordt, en hierover ideeën verkondigt,  en, eens het schrijven gedaan, luistert soms naar poëzie, Jozef Brodsky bijvoorbeeld, zoals deze morgen op KLARA, die ons aanraadt ‘niet de kamer uit te gaan’, Brodsky die ook schrijft[1]:

A morning milkman, seeing milk that’s soured,
Will be the first to guess that you have died here.
Here you can live, ignoring calendars,
Gulp Bromo, never leave the house; just settle
And stare at your reflexion in the glass,
As streetlamps stare at theirs in shrinking puddles. 

Die ik dus een klein beetje ken, maar zeker niet door en door, zoals jullie die me dagelijks lezen me moeten kennen, misschien beter dan ik mezelf ken, want anders zou ik me niet afvragen wie ik wel ben.

Maar als stof van de sterren ben ik ook de geest van de sterren, want stof zonder geest is een kakofonie, is een nonsens, is een beteugeling van de realiteit der dingen. Als schrijver die voortdurend begaan is met het leven van de dingen: de levende als de dingen die bewegen in hun beweegloosheid; begaan is om die twee schijnbaar tegengestelde zaken trachten te verbinden in hun wereld van het atoom val ik stil eens leeg geschreven, om een simpel mens te zijn, een mens die zich laat uitbollen in de dag/in de nacht en, wacht tot wanneer hij terug de band herneemt die hij heeft met al wat omheen hem is, waarmede hij zich verbonden voelt tot in het diepste van zijn wezen en hij terug aan het schrijven slaat. Nog maar eens.

En als hij ‘uitbolt’, is hij lezend misschien, is lui liggend op de sofa misschien, is hij verloren in gedachten, in dromen zelfs, terug jong zijnde lopend in de bloemenweide waar hij neer gaat liggen met stuifmeel op de wimpers. Dit ook is hij dan, en veel meer nog. Ook, en niet het minst, het naderkomen van het nieuwe leven dat hem wacht om de hoek.

PS.

Het gedicht van Jozef Brodsky van deze morgen 29 januari op KLARA, kun je plukken op Google: Jozef Brodsky/don’t leave your room.

[1] Joseph Brodsky : ‘A Part of Speech’ Oxford University Press, reprinted 1987. Poem translated by George L. Kline

30-01-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Alles samen zit ik nu met een bundel geschriften van, ruw geraamd, meer dan vijf duizend pagina’s. Ze liggen er als van elkaar gescheiden fragmenten, chronologisch over elkaar, zoals de jaarringen in een boom. De verste in de tijd ervan liggen gewikkeld omheen het merg van de boom, omheen het kloppend hart van de boom, de meest recente liggen onder de schors, Het wordt een lange beweging om van de schors uit, punt na punt op de cirkel, terug te gaan naar het merg en te overzien al wat ik ontmoet ‘unterwegs’, want in feite, niets is verworven, niets is definitief, alles moet worden hernomen, herdacht, herschikt, herschreven, wat, zoals ik het nu zie, een onbegonnen werk is, de tijd ontbreekt en ook de moed om het te doen.

Dit is het gevoel dat ik eraan overhoud, en toch, moet ik verder, de volgende jaarring afmaken cel na cel of, woord na woord bij ebbe en vloed. Zo is het gebeurd dat er plots iets duidelijker is geworden, iets dat al lang aan het wachten was waarvan ik me nu afvraag, waar komt dit nu, ineens, vandaan.

Het betreft wat ik eergisteren beweerde dat al mijn gedachten hun oorsprong vinden, niet in mezelf, maar in de Kosmos, eigenlijk een te volumineus woord voor het kleine dat ik schrijf, een uitspraak die zo maar niet evident is om zonder slag of stoot aanvaard te worden. Maar ik zelf vind dit een belangrijke constatatie en dit is de reden waarom ik erop terug wil komen.

Ik ben namelijk niet de enige die dit zegt of schrijft of beweert, Umberto Eco was er duidelijk van overtuigd, en toen ik Freeman Dyson terugnam, zijn ‘Infinite in all Directions’ - wat een enorm beeld geeft als titel voor een boek - vond ik die idee ruimschoots terug in die voor mij fenomenale zin van hem: ‘the seeds of mind, de gedachten, ontspruiten  out of the fertile soil of the universe.  

Dit is, besluit ik, de plaats - het ‘Ergens’ - van waaruit de gedachten me worden toegestuurd en via mijn vingers neergezet op het blad.

Ik heb dit willen bekrachtigen met mijn blog van vandaag  om te onderlijnen  dat het een uitspraak is die ik zo maar niet lichtzinnig doe. Zelfs al weet ik dat er niet het minste wetenschappelijk bewijs voorhanden is, houd ik me aan deze uitspraak, me baserend op tal van laatste zinnen waarmede ik tal van mijn blogs beëindigd heb, een einde dat ik in het begin van de blog, niet had voorzien, maar waar ik, zonder het te weten of te voorzien, naartoe geschreven heb. Ideeën dus die ondoordacht zijn opgedoken, komende van ergens, een ergens dat in feite niet te bepalen is, maar waar kan het dan anders zijn dan van om me heen. En wat is dan dit ‘om-me-heen’?

Ik herinner me een passage uit ‘Vie et Destin’ van Vassili Grosman[1] waar Strum, een atoomgeleerde, een van de hoofdacteurs:

‘Il marchait dans la rue déserte et mal éclairée. L’idée surgit brutalement. Et aussitôt, sans hésiter, il comprit, il sentit que l’idée était juste. Il vit une explication neuve, extraordinairement neuve, des phénomènes nucléaires qui, jusqu’alors semblaient inexplicables, soudain les gouffres s’étaient changés en  passerelles. Quelle simplicité, quelle clarté. Que cette idée était gracieuse et belle. Il lui semblait que ce n’était pas lui qui l’avait fait naître, mais qu’elle était montée à la surface, simple et légère comme une fleur blanche sortit de la profondeur tranquille d’un lac, et il s’exclama de bonheur en la voyant si belle’ (page 270).

Dit lees ik als een zin waar omheen je een roman kunt schrijven. Ik heb die zin altijd onthouden - ik las het boek in 1983 - een reden om het boek ‘qui explore la réalité soviétique à un moment crucial de son histoire: Stalingrad’, te lezen en niet meer te vergeten omdat Strum ook wist dat de idee niet van hem kwam maar van ‘ergens’.

Ik heb er een tijd moeten naar zoeken, maar ik wist nog waar precies op het blad ik het kon vinden in  het boek van meer dan 800 pagina’s.

Wat, mijn vrienden, zou het leven zijn zonder boeken?

[1] Vassili Grossman : ‘Vie et Destin’, roman, traduit du Russe par Alexia Berelowitch. Julliard’/ l’Age de l’Homme, 1980.

29-01-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Heb ik,
de landouwen
gegroet,
de luchten en de bomen,
het lichtend licht,
de vijver hier
gegroet,
eigenwijs als ik was.

Heb ik?

Of,
maar toegekeken,
ik, mijn schamele ik,
gekneld
in de wisseling van dagen
op weg
naar waar ik nog niet
wens te gaan.

Heb ik?

En toch,
mijn vriend,
de vijver, hij me bezielde
alsof het lente was,
onderhuids
de aarde, ademend al was.

En ik
er even ben gebleven
de grote rust
me overviel:
hoe rijk ik er 
een lang ogenblik
was.

Toen ik ging
heb ik die rijkdom meegenomen
als een gift,
voor later.

*Ik schreef ‘poetry’ en niet ‘poëzie’, omdat ‘poetry’, licht en lichtend is als woord en ‘poëzie’ donker met een zwaarte achteraan. Zo voelde ik het deze morgen. Toen had ik al Mozart gehoord, zijn derde vioolconcerto, (andante),  en Brahms gehoord, zijn eerste symfonie (allegretto e grazioso).

De muziek was er nog op de middag toen ik het gedicht herschreef. Ik hoorde ze nog in de valavond toen ik dacht dat het gedicht er stevig stond, onbeschaamd er te zijn, als een blauwe reiger op de rand van de vijver, waar hij sterven zou, eens de vijver dichtgevroren? Zoals we allen eens gaan zullen, de vijver dichtgevroren of niet, het maakt geen verschil wat dat betreft.

28-01-2021, 06:42 geschreven door Ugo d'Oorde  

Elke morgenstond is een nieuw beginnen, is een drempel die ik overschrijd, een stap in het nog onbekende dat me wacht op het einde van de tocht. Heel dikwijls iets waar ik nog niet had aan gedacht, iets dat er in potentie lag te wachten, iets waar ik als een blinde word heen geleid en pas als ik aangekomen ben zien kan waar ik me bevind of met wie ik me er bevind.

In feite, is het telkens maar een klein gebeuren, niets dringends, niets spectaculairs, maar ik provoceer het opdat het er zijn zou, het is een wilsuiting, een drang om prestatie.

Waar ik het haal blijft me een raadsel, al moet het ergens toch aanwezig zijn in een of andere  vorm, maar nog niet in woorden die ik maar over te schrijven heb. Het is er zoals een pak deeg in de trog, of eerder zoals een wolk van iets dat er is zonder er wezenlijk te zijn. Het procédé hoe ik het -‘het dat er ergens is’ - omzet in woorden die dan zinnen vormen weet ik niet, en hoe het kan dat ik het uit die ‘wolk’ zinnen pluk weet ik evenmin, maar het gebeurt. Het is telkens zelfs een heuglijk iets waar ik - durf ik het vernoemen? - prat op ga het te kunnen.

Wie helpt me erbij, hoe komt het dat ik het kan, dat ik, wat totaal onbekend zich in die wolk bevindt filtreren kan tot gedachten die ik overdragen kan via conventionele tekensm weet ik niet. Of beter ik ken niet het mechanisme hoe het zich afspeelt en toch realiseer ik het, soms met het meeste gemak, soms traag maar gestaag. Zoals het nu het geval is en was.

Ik val dan altijd terug op een groot wijs man, Freeman Dyson en wat hij schrijft in zijn machtig boek, ‘Infinite in all Directions’( Penguin books 1988): ‘The universe is like a fertile soil spread out all around us, ready for the seeds of mind to sprout and grow.

Of mijn  woorden die ontstaan uit the fertile soil of the universe. Niet uit mezelf dus maar er zijnde omheen mij. En dit in alle sereniteit, in een lange intense beweging eigen aan het schrijven. Het schrijven waarover Dyson zegt - en ik herhaal me - ‘To me the most astounding fact in the universe, even more astounding than the flight of the Monarch butterfly is the power of mind which drives my fingers as I write these words.

Dit is wat ik getracht heb te onderlijnen met deze blog, de kracht van de geest als  ik, als wij, aan het schrijven zijn.

Het is dus een groot gebeuren. Het omzetten van gedachten, komende van waar ook, of hoe ook ze er zijn, in conventionele tekens, heeft een binding met de Kosmos. Is misschien zelfs het werk van de Kosmos, het Universum.

Je moet evenwel veel etappes over om dit paradigma te bewijzen.

27-01-2021, 06:07 geschreven door Ugo d'Oorde  

Beelden uit zijn jeugd komen terug, beelden die hij niet meer houden kan. Hij is de knaap die op de weide is, onder de ruisende canadabomen, het is volle zomer, en het pad inloopt in het wondere bos van zijn jeugd, - Adonaï, de Heer, zorge ervoor dat elk kind een bos moge leren kennen in de zomer - , hij, bedwelmd door de geur van varens, van mossen, van paddenstoelen, van aarde en rottende blaren, verhit ook door het plotse jagen van zijn bloed dat hij niet immer bedwingen kan. Het wilde bloed van de geslachten die elkaar bezaten, tussen de varens op zwoele zomernachten als de roep er was van de uilen in de eiken.

Beelden die hem diep beroeren, die hij zou willen vatten in een lang gedicht dat de essentie houden zou van wat zijn prille jeugd is geweest. Een gedicht niet zoals bij Eliot, in zijn ‘The Waste Land’, bar, onherkenbaar en onvruchtbaar, maar precies het tegengestelde ervan, een land van rijk en welig leven, herbergzaam een land om te beschrijven in vol gedragen zinnen. Maar hij weet dat dit een droom zal blijven. Een van de vele dromen die hij nog waagt te houden, te beleven.

Maurice Roelants (1895-1966) in zijn tijd - die op weinig na ook die van hem was - schreef dat het leven een afstand doen is van onze dromen. Veel anders is er niet aan en het wordt duidelijker naarmate de jaren vorderen, het dromenvlak worden dunner en dunner, wordt een ijl ets: wat woorden op een blad waar je het moet mee doen. Het is geen blik meer in een lichtende toekomst, het is een mistige boel  geworden, met nog een lichtpunt hier en daar dat je ontmoet bij anderen, als je hen leest en vaststelt hoe goed het geschreven staat, Nooteboom bijvoorbeeld. Het zijn maar openingen van korte duur in de realiteit van elke dag die zich vlug weer sluiten en je verarmd achterwege laten:

 ‘In diesem Dorfe steht das letzte Haus … und die das Dorf verlassen, wandern lang und viele sterben vielleicht unterwegs’,

zoals Rilke het wist. Eens naar het einde van de weg toe is er niet zoveel meer, je blijft beter waar je bent. Je neemt je dag op en je laat hem niet meer los, je vult hem met de dingen die er zijn, niet me deze die er niet zijn, of niet meer komen zullen.

Het is soms, bij leven en welzijn, hard om afstand te doen van je dromen en verwachtingen, maar het is beter het te doen dan er te blijven mee rond te lopen en te denken dat veel nog mogelijk is.

En terwijl hij dit schreef in te lange zinnen, de lippen op elkaar, er plots een lichtschijn nog was. Hij dacht aan een gesprek dat hij had met Jacques, een andere Roelandts, een collega van jaren, die er nu niet meer is, diepgelovig en wijd open voor het woord van Christus, op het terras van hun chalet in Crans- Montana, met het prachtigste zicht op de Alpen. De avond viel, de stilte neerstreek over de wereld en de toppen van de bergen die hij alle met naam kon noemen, en dan de nacht erover en de sterren traag verschoven met in het glas het laatste streepje licht. In hen de roep van de geest die hen hielp, met woorden te zeggen wat niet te zeggen was met woorden. Maar hoe goed ze elkaar begrepen en hoe gemakkelijk de grens van leven en dood en eeuwigheid te overschrijden was, al was het slechts één ogenblik.

Maar hun gesprek was niet ingebed in waarheden. Hun gesprek was de openheid die zich ontvouwde van het terras waar ze spraken tot ver voorbij het fonkelen van de sterren tot waar de ruimte was van wat  hen door zinderde, het onbepaald bevreemdende dat niet genoemd hoefde te worden.

Hij vond het nodig dit er nog aan toe te voegen, om de ogenblikken van toen te bewaren. Echter, afstand doen is het besluit van een wijs man.

26-01-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wie leerde me dat de verleden tijd van verraden, ‘verried’ is en niet verraadde? Wel, niemand minder dan Cees Nooteboom, maar dit was maar een toemaatje, hij leerde me nog heel wat andere zaken, zaken die ik niet ken : hoe het is te verblijven in een dorpje op het eiland Menorca, er Catalaans te praten en er te leven, onder meer met cactussen en schildpadden en bomen die lijden onder een of andere ziekte en hoe die te bestrijden is.

Ik benijd hem zijn verblijf aldaar, omdat het hem mogelijkheden biedt te schrijven over wat hij schrijft. Mogelijkheden die ik niet heb. Maar dit is geen valabel excuus voor mij, zelfs indien ik er wonen zou dan heb ik geen enkele zekerheid dat ik schrijven zou over wat Nooteboom schrijft en vooral, vooral hoe hij erover schrijft. En daar komt het op aan.

Trouwens ik heb weinig meer gemeen met hem dan de mate en de wijze waarmede we de natuur benaderen. Hij betrekt er de sterren bij, ik de sterrenstelsels, een stap verder - ook een stap in het ongerijmde - maar we hebben Cassiopea gemeen en Cepheus (hij heeft het over Kepheus) en vooral Orion en Sirius, met dien verstande echter dat hij nog een sterrenhemel zien kan als hij op zijn eiland is, terwijl ik, hier, zoeken moet om nog een planeet te onderscheiden eens de nacht is ingetreden.

Als ik dan lees over de steden waar hij allemaal geweest is, wanneer hij er was en hoe, is het begrijpelijk dan ook dat ik me verplicht voel regelmatig uit te zwermen; dat ik oorden opzoek waar ik nog niet geweest ben en waar ik nimmer komen zal, hoogstens en misschien, als ik dit dal hier verlaten zal hebben.

Begrijpelijk dus ook dat, wat mijn omgeving betreft, ik me veel armer voel dan Nooteboom. De omstandigheden hebben het zo gewild, niet ik, niet ik, vandaag zeker niet. Maar er is wat er is en in mijn cel, eens ik neerzit om te schrijven, slaat de armoe toe; Ik denk dan aan die Chinese poëet onder de bloeiende kerselaars en vereenzelvig me met hem, ik incarneer me in hem en in zijn tijd, toen er nog én gelezen werd onder de kerselaars in bloei, én er lezers waren die hierbij in slaap vielen.

Ik weet ook dat een Vlaamse recensent hem heeft verweten dat hij teveel mijmerde en te weinig sprak over de wereld. Stel je voor wat mij zou verweten worden indien mijn geschriften literatuur werden. Ik zou me niet kunnen verdedigen zoals Nooteboom het gedaan heeft, namelijk vragen over welke wereld de recensent het wel heeft. Ik zou er wellicht met een blos op de wangen gestaan hebben. Hoewel ik me vragen stel of een jonge man die de les spelt aan Nooteboom wel weet wat mijmeringen zijn die gelinkt zijn aan de leeftijd van de mijmeraar.

Ik las zijn ‘533, een dagenboek’ in 2017, ik las het in 2019 en lees het nu, het is een verpozing, meer zelfs, het is voedsel voor de geest.

25-01-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde