‘Wel, tot vanmorgen, goed, ik vorder, ik beloofde mezelf dat ik het afsluiten zou voor de zomer. Ik zou, to please you, Jane, nog wel iets kunnen vertellen over Bergher en het mysterieuze in ‘La Chartreuse de Parme’, want het is een veel belovend boek waarin Bergher, en hij verbaasde me hiermee, uitzonderlijk verwijst naar psalm 139 die ik zo graag citeer, namelijk de psalm over het boek, waarin al het nog voor ons komende, staat opgetekend. Ik zou ook nog wat meer kunnen vertellen over Akhnaton en dan vooral over zijn ‘Atonhymne’ die, hetzij een kopie is van een andere psalm, deze van 104, hetzij de oorspronkelijke tekst ervan is, al naar gelang Akhnaton geplaatst wordt, naar het schijnt, na of vóór Mozes. De meningen zijn, zoals altijd, als het de Bijbel betreft, uiteenlopend. Ik zou ook nog kunnen uitweiden over Kamal Salibi en wat hij waagt te schrijven over Jezus, maar ik denk dat ik al te veel spreek over dat  wat de jaren me geleerd hebben. Het mag vooral geen opsomming van kennis worden. Ik denk ook dat ik gekomen ben op een punt waar ik mijn boek kan sluiten, bijvoorbeeld met deze uitzonderlijke lekkere maaltijd.

‘En, is er dan een plot in je boek, wacht er ons een verrassing op het einde?’ Vroeg John.

Elk fragment ervan is een plot, dacht Ugo te zeggen. ‘Er kome wat komen zal, mijn ontmoeting destijds met jou in de bergen was er een, mijn ontmoeting met Ray en Jane was er een. Ik verwacht er nog andere waaruit ik dan kiezen kan.’

Ik herhaal het, ik heb het al dikwijls vernoemd, je bent een vreemd man, Ugo. Je spreekt met het komende.’

‘Het heden is het nu, dat kennen we, zoals we het verleden kennen, mijn waarde John, het komende is waar het om gaat en, nu ik al zo ver gekomen ben, vertrekkende van zero pagina’s, is mijn vertrouwen groot, er zal een plot zijn, ik weet het, maar weet nog niet dewelke. En dit is, nu ik het zeg, wat me verder schrijven doet. Alles samen genomen gebeurt er niet zoveel in dat boek van mij, ik zou er dus nog heel wat kunnen aan toevoegen, maar ik denk dat waar ik nu aangekomen ben, het zelfs beter ware er dingen uit weg te laten dan er nog andere aan toe te voegen.’ 

Maar overdreef hij niet, als hij maar bleef uitweiden over dat boek van hem, alsof het een meesterwerk aan het worden was, alsof het morgen al in alle etalages liggen zou? 

‘En, had John gezegd, de brief, en er zijn er nu twee, die je me vorige week hebt gestuurd komen die in je boek?’

‘Ik denk het John, ik denk het. Als ik hem geschreven heb was het met de bedoeling hem ergens tussen te schuiven’.

‘Maar, Ugo, je antwoordt hierin niet op de vraag welke zin het leven heeft.’

‘Wel, Ray en Jane ik zal je een kopie ervan laten geworden, laat ik jullie eerst zeggen dat ik niet claim dat, wat ik geschreven heb de absolute waarheid is. Er kan morgen bij mij een andere gedachte opduiken die de waarheid, als er een is, dichter benaderen zou. Wat ik heb willen duidelijk maken is heel eenvoudig, maar, zoals ik geschreven heb, revolutionair: als de Neanderthaler is opgeklommen tot de homo sapiens dan, heb ik gezegd, is het niet te danken aan de Neanderthaler zelf, het is een groei die inherent is aan het evolutionair karakter van de kosmos, met dien verstande.’

Hij stopte even: ‘je volgt nog?’ ‘Met dien verstande dat de homo sapiens wellicht niet het einde betekent en dat logisch gezien, als ik gelijk heb met wat ik durf verkondigen, hij slechts een begin is zoals de Neanderthaler ooit een begin was. Ik vermoed dus sterk dat dit ‘op-weg-zijn-naar’ amper begonnen is. Vraag me niet waar dit eindigen zal. Ik sluit niets uit, vraag me eerder of de Bijbel, hierbij een rol kan gespeeld hebben. Wel het kan, het wijst in elk geval in die richting. Wat betekenen zou en hier wik ik dubbel mijn woorden, dat de Bijbel in dit opzicht een (gewild!) hulpmiddel was.’

‘En dan’, zegde John, ‘is de zin van het leven: de zin die we zelf, als full time homo sapiens, geven aan het leven. Het komt er dus op aan, een mens te zijn die zijn verantwoordelijkheid neemt als volwaardig lid van een gemeenschap van mensen.’

‘Ja, dit is wat ik begrijp als het ‘faire son métier’ van Camus, maar dan ook als een wezen volledig geïntegreerd in een kosmosgebeuren - hij dacht aan de ‘Tao of Physics van Capra - In de mate dat we dit geïntegreerd zijn begrijpen, elk op zijn eigen manier, leven we zoals het hoort. Een andere zin is er niet, al dacht ik er vroeger anders over, nu denk ik dat we, de mens, ondanks al wat er zich kan voordoen, en er kan zich de volgende generaties heel wat voordoen, verder in deze richting zullen evolueren, maar, ik herhaal het, een absolute zekerheid heb ik niet.’

Hij zag hoe het  licht dat nog restte zich stolde in een rode gloed laag over de horizon tussen het roerloze van de bomen tot op de gezichten voor hem, een roze gloed nog die als een bevestiging was van wat er gezegd werd.

*

Ze hadden afscheid genomen van elkaar. John had herhaald aan Jane dat het een rijke en hoogst merkwaardige lunch was geweest, die naar hij hoopte, kijkend Ugo in de ogen, het boek zou halen. En Ray, dat uit de wijnen straffe gedachten waren ontstaan die de wereld zouden verbazen als ze verspreid werden, ongeacht, zegde hij, de nieuwe, binnen sijpelende Neanderthalers en hun geloof. En, wat hij niet vergeten mocht, er was Jane, zwijgzaam, die hem  met warmte omhelsde toen hij vertrok.

Thuis, die avond, aan zijn tafel gezeten, herbeleefde Ugo de woorden en de gevoelens die deze opriepen. Hij tekende op wat de essentie ervan was, niet de kleine details, niet hoe laat het wel was als ze afscheid namen. Hij wist dat het een grote dag was geweest; hij wist dat hij er goed zat, rustig sprekend, oneindig levend, denkend bij momenten, aan Tom, de regenmaker: ‘Lizzie ik wil eeuwig leven’. Hij wist dat hij omgeven was met vrienden; dat hij en zijn boek, op vele ogenblikken, het centrale punt waren geweest. Waar, op Gods aarde kon hij beter zijn?

09-12-2018, 05:25 geschreven door Ugo d'Oorde  

Na zijn brief aan John, na zijn ontmoeting met Daniël de beeldhouwer, kwamen er dagen waarbij hij schijnbaar, alle contact met de buitenwereld had verloren : het was een van de meest spiritueel drukke periodes uit zijn leven. Hij was gaan uitzwerven naar Akhnaton en Oedipus en eens gelanceerd kwam hij onvermijdelijk terecht bij vers 3, 19 van Genesis. Hij had geen globaal beeld van wat hij geschreven had, wist niet waar hij stond, wist niet hoe het verder moest. Maar vandaag  hoefde hij het niet te weten want vandaag was er de verademing, was er de lunch bij Jane en Ray.

Een rustpoos na al die dagen, dat hij vroeg in de morgen opstond en bleef schrijven,  bijna altijd tot de middag, wanneer hij stil viel, iets klaar maakte om te eten - nog altijd bekommerd om het geschrevene - en in de namiddag, moe, uitgeput, uitgestrekt op de sofa voor de haard. Insliep soms tot de zon onderging in een rode gloed of, op andere dagen, hij zich dwong om zich aan te kleden zoals het moest ; te doen wat hij te doen had - hout voor de haard was hem soms te veel - en hij in de velden was onder het immense van de luchten en wandelde tot aan de rand van het bos, maar het bos ging hij niet binnen, en op andere dagen hij de wagen nam en naar de vijver reed om er Johan te vinden of Geert of Marc, een vriend van Geert en Johan. Het  waren de enige contacten die hij had in die dagen dat hij aan het schrijven was geweest.

Vandaag, to-day was the day, een dag van bevrijding, een dag, dat hij al wat er geschreven stond kon laten zoals het was en waar het was: een massa zinnen, een massa woorden op een hoop achter hem, met voor zich uit, een wolk van licht die hij betreden ging. Hij had geen nood meer te spreken over wie of wat, had geen nood meer te zeggen dat het, het ‘Allesomvattende’ was dat er voor zorgde dat de mens geëvolueerd was tot homo sapiens. Dit alles was voorbij nu, de filosoof in hem kon worden opgeborgen.

Hij kleedde zich aan zoals hij dacht dat het hoorde voor een man die schreef en nu ineens was uitgedoofd. En een cadeautje? Hij kon toch niet met lege handen aankomen; een fles champagne dan, maar hij had geen passende doos erbij; een ruiker bloemen, maar de bloemenwinkel in het dorp was dicht. Iets van hemzelf dan, een ets  misschien, iets dat hij jaren terug had gemaakt?

Hij opteerde voor het laatste. Een kleine ets, een boom met zijn vertakkingen ragfijn uitgetekend in een cirkel, en er onder een bolster open op het zaad. En wat hij destijds had aangedurfd, gekleefd ernaast, precies op de juiste plaats: een ongewoon schelpje, een ongewoon stukje wortel en een ongewoon geslepen steentje meegebracht uit Yemen. Hij dacht, ik riskeer het er op, het is iets van mij, een soort gedicht in lijnen en vormen en een inhoud die te raden is. Maar of het gesmaakt zou worden, zeker was hij niet.

Wat ook, hij voelde zich goed, los en ontspannen voor het eerst sedert dagen, als hij, tussen de twee wakende leeuwtjes, onder de torenpoort door reed en de wagen parkeerde naast die van John. Hij hoefde niet aan te bellen, de deur van de woning werd geopend en Ray wachtte hem op: ‘Welgekomen, onze grote schrijver en meester.’

‘Dank je, mijn beste Ray, je verwelkomt me zoals Dante, Vergilius, maar ik ben maar Ugo, de schrijvende man in het bos, ik heb hoegenaamd niet de allures van een Vergilius’.

‘Wel, wat is er verkeerd aan, voor mij, na al wat ik hoorde van jou, ben je een Vergilius and it pleases me.’

Hij was binnen in de woonkamer, half in de schemer, het vuur in de haard, een vreugde het te zien. Jane groette hem met een omhelzing, en er was John die hem tegen zich aanhaalde. Hij voelde hun genegenheid en was er door geraakt. Hij dacht dat zijn hand beefde als hij, zijn in papier gewikkeld geschenk overhandigde aan Jane, zeggend dat het een resultaat was van de man die hij vroeger was. Jane wachtte niet, ze was te nieuwsgierig, opende het pakje en scheen totaal verrast met wat ze in de handen hield.

‘Dat doe je ook? Kijk, dit is hij helemaal’, zegde ze en ze toonde het kadertje aan John en Ray: ‘Het is zijn handteken’ wist John, een talisman,  een document dat meer Ugo is dan een foto van hem.’

De toon was onmiddellijk gezet, de stemming was er volop. Het gesprek liep over programma’s op de televisie, de Beethoven van gisteren, over boeken en tentoonstellingen terwijl de champagne werd geschonken, parelend in coupe-glazen en rechtstaande gedronken, het begin van een groot samenzijn met heel wat beloftes als hij zag hoe de tafel gedekt stond.

En de beloftes vervulden zich naarmate de tijd vorderde. Er waren kleine hapjes die rondgingen op een schotel. Daarna, aan tafel, waren er oesters met een excellente ‘Pinot gris’ die ze hadden meegebracht, zegden ze, van Riquewihr, een dorpje in de Elzas die ze zeker eens bezoeken moesten.

En over reizen gesproken, wisten ze elk een bijzondere plaats te vernoemen, waar dit te zien was of dat en waar het goed was enkele dagen te verblijven met de naam van het hotel erbij en het restaurant dat ze niet missen mochten.

Ondertussen was Jane bezig in de keuken, niemand mocht haar helpen tot ze tevoorschijn kwam met een grote schotel kreeft à l’Armoricaine, een totale verrassing waar weinige huisvrouwen zich aan wagen zouden. Ze kregen een speciaal doekje om de hals, maar dan met een kreeft in plaats van met een rood kruis zoals bij de drie musketiers. De kreeft was overheerlijk, zacht en romig, prachtig afgewogen smaak, en zoals het hoorde met de nodige pilipili, zeer pittig klaar gemaakt.

Jane verdiende alle lof en ze wist, zegde ze, dat alles gelukt was zoals ze het wenste, precies van smaak, misschien toch had ze beter cognac gebruikt in plaats van armagnac, maar de musketiers vonden het bijzaak.

Er was nog een selectie kazen erna met een beste Pommard Village, om uiterst voldaan de koffie te nemen. Wat een maaltijd vonden ze, als ze neer zaten op de sofa achteraf. En het was inderdaad gedenkwaardig geweest, zeker drie sterren waard. En dan kwam de onvermijdelijke vraag van Jane: ‘Ugo, hoe staat het met je boek?’

08-12-2018, 06:17 geschreven door Ugo d'Oorde  

Maar hij ondervond dat alles op zijn tijd komt. Zo was hij gelukkig in ‘La Langue hébraïque restituée’ van Fabre-d’Olivet - hij zag dit boek liggen in een etalage in de hoofdstad en had het zonder aarzeling gekocht - over de twee basis-vertalingen van de Bijbel - de Septuaginta of de Griekse vertaling en deze van Hiéronymus in het Latijn, de Vulgaat - te kunnen lezen wat hij altijd heeft willen lezen, namelijk dat wat eigen is aan de geest geofferd werd aan het zichtbare, en dat wat universeel werd opgevat, als persoonsgebonden (Adam en Eva) werd voorgesteld.

Het betoog van Fabre-d’Olivet komt er op neer dat de geest van de tekst niet aan bod komt en dat het voor hem meer dan duidelijk is, dat de inhoud van 3, 19 hem leert dat de mens terug keren zal tot het geestelijk element dat het principe van zijn wezen is, à l’élément spirituel qui est le principe de son être.

En met de jaren zou hij ook Paul Nothomb gaan lezen die in een schitterend betoog, handelend over de onsterfelijkheid van de mens, tot het besluit komt, dat die bewuste goddelijke veroordeling (vers 3,19) begrepen moet worden als een benedictie, want: je werd gevormd onsterfelijk en tot onsterfelijkheid keer je terug. Wat heel wat anders is dan ‘gij zijt stof en tot stof keert gij terug’.

Beide vertalingen, deze van Fabre-d’Olivet en deze van Nothomb bedekken de idee die de traditie ons voorhoudt en altijd heeft voorgehouden. Het uitzichtloze van 3, 19 wordt aldus een tekst lijk een kathedraal, een tekst die een totaal andere waarde geeft aan het leven en de mens optilt tot zijn ware dimensie, de dimensie van zijn geest.

Het is onweerlegbaar dat de auteur van de Kosmogonie – de tien eerste hoofdstukken van Genesis - wie hij ook moge geweest zijn, ons meer had te vertellen over het fenomeen mens dan dat hij uit stof was gemaakt en tot stof terugkeren zou. Neen, de boodschap had een oneindig ruimere draagwijdte en situeerde zich op een totaal ander vlak. De auteur wou ons namelijk duidelijk maken dat de mens ontstaan was uit de geest van Elohim en als dusdanig conform was aan deze geest, misschien nog niet in zijn huidig stadium, maar er naar evoluerend, er in potentie al aanwezig.

En, dacht hij, bij dit alles zou men zich toch de vraag moeten stellen hoe de wereld, en dan niet alleen de Westerse wereld, er zou hebben uitgezien indien de kerkvaders van in den beginne geconfronteerd waren geweest met de onsterfelijkheid van de geest in plaats van met de stoffelijkheid van het lichaam?

Men kan aldus stellen dat het zwaartepunt van onze westerse beschaving gestoeld is geweest op feiten die nu niet meer als aanvaardbaar worden aanzien en dat de huidige theologie in verband met de zin en betekenis van de dood van Christus, heel wat ingewikkelder blijkt dan de nog immer (stilzwijgend) aangeleerde opvatting voortvloeiend uit het erfzonde-gebeuren van Adam en Eva. Echter, en dit wil hij benadrukken, vermindert dit in niets de grootheid van Christus en van Paulus, integendeel, het verheft hen als mens onder de mensen en als sterkend voorbeeld voor de mens die een regel zoekt om naar te leven.

Hugo Claus zou nooit geschreven hebben zoals hij schreef en over wat hij schreef ware hij niet verteerd geweest door het dogmatische. Want het is overduidelijk dat al deze aarzelingen, met hun echo in het krampachtig dogmatische, onze Westerse wereld hebben gebracht tot waar we ons thans bevinden: losgeslagen en ontheemd, zoekend naar nieuwe begrippen en nieuwe formules, vertaald naar onze moderne tijd toe, gekenmerkt door een totaal nieuwe horizon die aanvaard kan worden zowel door gelovigen als niet-gelovigen. Maar wie is het die in deze, in volle omwenteling zijnde wereld, uit de massa op zal staan en gehoord zal worden?

      *Fabre-d’Olivet: La Langue Hébraïque restituée,Collection Delphica. Editions l’Age d’Homme 1975,(Facsimile). pag. XVII : Tout ce qui était esprit y est devenu substance, tout ce qui était intelligible est devenu sensible, tout ce qui était universel est devenu particulier.

**Paul Nothomb: ‘Homme immortel’ ,  Albin Michel, Bibliothèque de l’Hermétisme 1984, , pag. 51,’Tu as été formé immortel et tu le redeviendras.’

07-12-2018, 07:51 geschreven door Ugo d'Oorde  

Zondigt hij tegen de nederigheid als hij nood heeft af te wijken van het dagelijks gewone om1: meer dan gebruikelijk is, de richting van de geest te kiezen, als hij het heeft over zaken die een domein belichten dat, gelukkig nog, velen onder ons de dag van vandaag bezighouden? En nog, als hij dan de plof hoort van de steen die Umberto Eco in eenzelfde kikkerpoel gooit, Eco die in een interview vertelt over:

‘Een nieuw sociologisch verschijnsel: de intelligente lezer; een lezer die wenst uitgedaagd te worden, een lezer die het niet langer pikt dat een auteur of een uitgever hem als een halve debiel beschouwt en hem alleen maar voorgekauwde fast-food lectuur voorschotelt ...*' 

Al is er ook dit andere vers van Eliot dat hij terughaalt uit het stripverhaal en een ander aspect van wijsheid belicht: ‘And what you do not know is the only thing you know’.

Is hier dan ook niet, zeer duidelijk een soort morfische resonantie - Rupert Sheldrake -  aan het werk en mensen, wier voelhorens antennes zijn, deze resonantie opvangen kunnen?

Zijn taal is de taal van een ketter wellicht - maar het deert hem niet het minst - als hij vooropstelt in dit alles, in deze resonantie, deze echo onder de gewelven van de geest, de gouden tekenen te zien van de werking, de stootkracht van een Energie die ons bespeelt en zaken uitpuurt.

Dat hij, als Bernanos schrijft, que tout est grâce**, hij stellen mag dat ‘alles geest is’ en dat de zin van het leven enkel gezocht kan worden in de richting die deze geest in zich draagt.

Men kan zich terecht afvragen wat een Jezus, maar dan de Jezus uit het evangelie van Thomas, ons in het begin van dit derde millennium zou te vertellen hebben. Zou hij rekening houden met de weg die de wetenschap ondertussen heeft ingeslagen om meer nog de nadruk te leggen op de spiritualiteit in de mens die het teken is van de levende mens onder de dode levenden. Al was het maar om een poging te doen, de liefde onder de mensen, of het respect van de mens voor zijn evenmens, wat al heel veel is, via een andere weg te bereiken?

Of, is wat hij schrijft woordkramerij en ijdel gepraat en is het toch zo dat er slechts één wet is, de wet van de onbaatzuchtige liefde, al heeft deze ons nog niet heel ver gebracht?

Het boek dat uit hem oprijst, lijk een aalscholver uit het water, is een wanhoopskreet omdat hij bewust is dat zijn essentie niet van stof is en dus niet tot stof keren zal. Laat dus Jahweh aan diegenen die hem danken en loven, maar dat men hem toelate die Jahweh te beoordelen van uit een totaal andere, kosmisch gerichte gezichtshoek: hij deel zijnde van deze Kosmos.

Hoeft hij te zwijgen als alles in hem roept naar een mens van een andere dimensie die hem bindt over alles heen aan het Alfa, het begin van alles, en hem tevens positioneert op zijn weg naar het Omega, het einde van alles? Zoniet is de dood, de donkere holte en niet de lichtende eeuwigheid en heeft het geen zin verder te willen reiken dan wat Steven Weinberg, wat Leo Apostel, wat zovelen met hen, in hun grote oprechtheid hebben gemeend te moeten besluiten: hopen op het licht maar vrezen dat het de duisternis zal zijn! 

*

Zo is het dat hij, wat de Bijbel betreft, met het zich ophopen van de jaren en het naderen van de dood, vers 3, 19 uit Genesis niet meer kan aanvaarden. Het is de uitspraak van Jahwe, na de val van Adam en Eva, die als volgt, in de Willibrordus-versie, wordt opgenomen:

In het zweet zult gij werken voor uw brood

tot gij terugkeert naar de grond

waaruit ge zijt opgenomen

Gij zijt stof en tot stof keert gij terug.

Wellicht is de zin ervan altijd over ons heen gevloeid lijk water over de bergwand; maar men begrijpe dat deze laatste regel van 3, 19 een totale veroordeling van de mens inhoudt: ‘Gij zijt stof en tot stof keert gij terug.’ Het is een vers dat een doek neerlaat over al ons doen en laten, over al ons verwachten, een vers dat ons, van bij de aanvang, leert waar ons einde ligt en waarbij met een zeker sarcasme, de mens wordt klem gereden.

Het schijnt hem toe dat dit een vertaling is geweest om de tekst gemakkelijk te houden. Het zijn woorden door de mens gesproken en niet door de Elohim van ‘bereshit bara elohim. Want, dat ons lichaam, na de dood terugkeert tot stof hoefde helemaal niet te worden opgenomen in een document dat men de Kosmogonie van Mozes noemt, opdat elk van ons dit weten zou. Trouwens wat is er van een Elohim die de mens creëert, zo gezegd naar zijn beeld en gelijkenis, - dat enkel een gelijkenis in essentie kan zijn - om hem daarna opnieuw te herleiden tot een handvol stof?

Zo, hoe kan het dan dat het sublieme in de mens, de geest, of ‘het wonder van het wonder’ zoals te lezen staat in het, jammer genoeg apocrief gehouden evangelie van Thomas, zo maar met enkele woorden vergruisd wordt. En verder nog, welke boodschap hebben we aan dit : ‘gij zijt stof en tot stof keert gij terug’, deze totaal negatief geladen grondregel waarmee de Westerse mens geconfronteerd werd en wordt.

Het is nochtans meer dan waarschijnlijk dat de eerste tien hoofdstukken van Genesis een Egyptische oorsprong moeten gehad hebben. En steunen alle Egyptische bronnen zich niet op een geloof in het eeuwigheidsbeginsel in de mens. Ideeën die we terugvinden in de tradities van alle volkeren uit de oudheid en die ons een sfeerbeeld geven van de spiritualiteit en de religiositeit van toen. Het verbaast hem dan ook, in dat fameuze vers 3, 19 een uitspraak te lezen die niet alleen niets nieuw zeggend is maar dan ook nog diametraal dat sfeerbeeld benadert.

Aldus was het maar al te evident dat hij zich vragen ging stellen over de juistheid van de termen van 3, 19. Het scheen hem toe dat de ‘Zeventig’ te ondoordacht waren geweest in hun vertaling van het Hebreeuws naar het Grieks en dat hun bedoeling was geweest, de tekst afgestemd te houden op het zichtbare zodat ze geen oog hebben gehad voor het esoterische karakter ervan, om maar niet te zeggen dat de vertalers niet bij machte waren de ware boodschap te begrijpen.

*Umberto Eco: Een nieuw sociologisch verschijnsel, de intelligente lezer  ‘Schrijven is wandelen in een Doolhof’. De Standaard van 21 en 22 januari 1995. Bijdrage van Peter Jacobs en Mark Vlaeminck. 

**Georges Bernanos : ‘Journal d’un Curé de Campagne’.

06-12-2018, 07:49 geschreven door Ugo d'Oorde  

05-12-2018, 06:20 geschreven door Ugo d'Oorde  

En, waarom zich zorgen maken over het lot van wat hij schrijft? Er zal zijn wat komen zal, het heden zal heden zijn in de toekomst en verleden worden. Hij houdt niets in de hand en hij kan niet beter dan de wijze waarop hij zijn woorden neerzet en waarover. Dit is het en dit blijft het en hij moet er verder mee, het is de adem van zijn dagen.

En ook, en ook hij heeft gezien dat de mossen die hij meebracht uit het bos, de kleur krijgen van levende mossen, dat het takje met een rode zaadbol dat hij knipte van de rozelaar, in de warmte van de kamer, aan het botten is, en nog meer, toen hij even buiten was in de tuin, gezien heeft dat het kleine, ontheemde plantje génépi uit de bergen, dat verslagen de winter was ingegaan, terug tot leven komt.

Het minuscule, maar daarom niet minder grote leven dat herneemt op de tafel buiten, in die blauwgelakte Chinese kom en ook het leven dat herneemt in zijn geest, in zijn hand over het blad, in zijn bloed wellicht, in zijn vreugde, in zijn geloof in wat schuilt in de mens.

‘Bouw met je dromen een huis in de woestijn alvorens een huis te bouwen binnen de stad’, schrijft Khalil Gibran. Hij weet niet precies wat hij hiermee bedoelt, maar hij zal verder leven in die droom van hem, kijkend en luisterend naar dat minuscule leven dat herneemt in zijn mindscape waar hij binnen wandelen kan, in zijn Varykino, om er dat ene grote boek te schrijven waaraan hij, zoals Pasternak, zijn hele leven werken zal.

Nadien zal hij weten dat alle plaatsen goed waren om te schrijven, dat elke plaats een huis in de woestijn kon zijn. Maar van in die jeugd van hem, kende hij de overtuiging dat hij in die droomkamer van zijn droomwoning een boek zou schrijven. 

En toen hij Johan Daisne las, en vooral dezes ‘Trap van Steen en Wolken’, zag hij zich liggen in die kamer met de vrouw die hij lief had, op een schapenvacht voor de brandende haard. Terwijl de meubels toekeken op hen, de boeken onder elkaar aan het fluisteren waren en de vele voorwerpen aan het wachten, om te zien hoe ze hand in hand er lagen, de schijn van de vlammen over hen. Zwijgend met misschien Bach of met Mozart of met Albinoni, of welke muziek ook, ‘je te veux’ van Satie misschien.

En dit beeld en de talloze andere beelden uit zijn jeugd mengen zich nu, vloeien door elkaar: hij is de knaap van twaalf, hij is achttien jaar, hij is er dertig, hij is elke ouderdom ineens en bemint terug. Hij leest in zijn herinneren alle boeken die hij las, en een zin komt terug het vers van Poesjkin dat hij gebruikte voor zijn eerste antwoord aan John: ‘Zing zwaluw, zing, zing mijn hart tot rust.’ Hij hoort het fezelen van de zwaluwen op de elektriciteitsdraden, laat in de zomer, om op een dag de draden leeg te zien, de velden wachtend op de herfst.

*

Hoe leven we, hoe komt het dat wat zo intens was, zo wijd uitgestrekt, vol bloemen en zon, vol leven, in één ogenblik plots verdwenen lijkt, ordeloos dicht gegroeid, veldwegels en grachten?

Of waar begint ons eigenlijke leven of waar de werkelijkheid die we niet meer aankunnen eens de droom verdwenen. Hoe ervaarde Ernst Jünger het, hoe ervaren we allen onze jeugdjaren als we vaststellen dat van al wat was, zelfs niet meer het landschap overbleef, zodat men zich afvragen moet of er wel een jeugd is geweest, of er wel een knaap is geweest, die boeken las in het ovenhuis, of er wel de geur is geweest van versgebakken brood of er wel de stemmen zijn geweest van spelende kinderen op late zomeravonden, geluiden van het rijzen van de sneeuw tussen de bomen, het kraken van het ijs op de dicht gevroren vijvers van weleer.

Was het er of was het er niet, het maakt vandaag niets meer uit, je leeft het leven dat je houdt, het voorbije is voorbij en is bijna pijn geworden. Je kunt het nog oproepen, het komt nog terug in flarden, in korte losse stukken en soms zink je erin weg, blijf je erin hangen en wens je er niet meer uit los te komen.

Soms is dit zo en soms is dit zo niet. Soms wil je weg naar de veiligheid van vroeger als alles ophield bij vader en moeder, en soms is er het knallende leven, het onbezorgd bijeenzijn onder vrienden, het bed met de vrouw die je liefhebt, zijn er de kinderen. 

Dagen gaan erover, de seizoenen, de jaren en soms zijn er, lijk kleine wonderen van tederheid, waar je hart zich breekt als je hun handen houdt, hun stemmen hoort, zijn er de kinderen van je kinderen.

De lange weg die o, zo kort is geweest, zo ongelooflijk kort als samengebald in één pagina, opgerold tot een bolletje papier dat je in de hand houdt en zo weg gooien kunt in de papiermand. Of, op dagen zoals deze, uren schrijvend, uren over zijn blad gebogen als je, bij het laatste licht het nog even openrolt en een deel van het blad plat strijkt om te herbeleven wat er geschreven staat, omdat het soms toch zo groot is zich even te herinneren.

04-12-2018, 07:08 geschreven door Ugo d'Oorde  

Zo, deze morgen kwam hij wakker op één heldere ster, pal in het zuiden, een of andere planeet, een god gelijk, Athena, Ares, Zeus, er zijn er zovele om op te noemen. Maar ze dragen geen boodschap meer, ze dragen geen lichtende inhoud meer, geen begeestering; geven je geen adem om verder te gaan met wat je begonnen bent. Afgesloten van hun inspiratie ben je niet véél meer, ben je de moedeloosheid zelf, juist nog goed om weg te duiken in je schelp en er te blijven, wachtende op hem die komen gaat. Je roept hem, je kreunt dat hij je nemen zou, je waagt het zelfs het te schrijven omdat je weet dat, wat komen gaat, geen hoop meer draagt. Illusies uitgedoofd ben je de vijver waaruit het water is weggevloeid, de vissen dood, de waterplanten verdord, de troosteloosheid van blote aarde met barsten erin, met stukken wortels van oude bomen, eeuwen al vergaan, ontheven van elke mogelijkheid tot leven. En als je er komt: elke weerspiegeling van bomen en luchten verdwenen. Enkel nog een donkere vlek aarde waar je niet meer heen zult gaan om je te herinneren hoe het ooit was.

Illusies op leeftijd hebben geen armslag indien negatief uitgevallen, hebben geen mogelijkheid meer je te herbronnen en je op te stellen als de natuur in de vroege lente. En dan zit je knel, je boxing spirit knocked out, uitkijkend naar de enige uitweg die je nog overblijft. Welke ster of welke planeet ook voor het venster, het is deze van je eeuwigheid. Je klampt je er nog aan vast voor een tijdje, om daarna los te laten wat je loslaten wilt en te verdwijnen. Een man zonder illusies is er rijp voor.

Dit is het donkerste van wat hij ooit geschreven heeft en hij heeft niet de wil er uit op te staan. Hij heeft verkeerd geleefd. Zelfs de batterij van zijn uurwerk laat het afweten. 

*

Het is de stagnatie die binnen sluipt. Het gevoel bezig te zijn met een gevecht tegen het woord. Een roep in de woestijn om zijn bestaan te verkondigen en tevens zijn geloof in iets dat hij niet zo maar bepalen of omschrijven kan. Maar toch te verkondigen, zijn hunker naar onsterfelijkheid die in hem uitgestrooid ligt, die zijn geest doorkruist en waarin hij de moed heeft te geloven. En, in feite, waarom?

Dit alles was stilte geworden, de stilte van het huis als de avond valt over de tuin en het deemstert in de bomen. En in de dag alle gedachten weggezogen en een gevoel van geen vertrouwen meer in wat hij was, in wat hij deed, bijgehouden in wat holle woorden.

Geen boek geopend, geen dagblad ingezien. Geen bezoek, geen teken van leven tot hem gekomen. Niet gezien hoe de tuin reageerde. Het niets over hem. Geslapen of niet geslapen, denkend soms aan de eerste pagina’s van het boek van Elio Vittorini dat op zolder tussen de vele andere boeken moet liggen. Maar hij zoekt het niet op. Hij weet dat de zin niet past omdat Vittorini het heeft over de mensheid die verloren is en omdat hij misschien wel het geloof in zichzelf heeft verloren maar nog niet zijn geloof in de mensheid, alhoewel?

Hoewel hij weet van de wereld dat mensen op dool zijn, leven in erbarmelijke omstandigheden die de dood betekenen van de geest in hen, terwijl er zovele zijn, die het desondanks wagen met een glas champagne te verschijnen op het scherm dat niets verborgen houdt.

Hoewel hij weet van de vele plaatsen waar kinderen wenen van honger, waar zieken en gewonden sterven van ontbering en anderzijds op hetzelfde ogenblik in de tijd, waar er gefeest wordt en etensresten worden afgevoerd. En dit alles op een zelfde aardbol die zich keert en wentelt alsof miserie en verspilling, oorlog en pollutie, dood en leven, helemaal niets betekenden en wellicht helemaal niets betekenen als men verder de toekomst in kijkt, waar de rimpels van de mens in-wording zich zullen effenen. Daarom gelooft hij nog altijd in il genere umano, gelooft hij nog in de mensheid.

Hij haalt dan toch het boek van de zolder en hij leest: ‘la vita in me come un sordo sogno, e non speranza, quiete’ en hij denkt, ook in mij is thans het leven lijk een doffe droom, is er geen opening naar hoop, is er stilte. Of er nu een boek in meer ligt of het boek blijft bestaan in potentie, welk verschil maakt het uit. Is het niet beter alles te houden zoals het is: al wat geschreven staat en hoe het er staat, weg te bergen op de onderste plank van zijn boekenkast. Zal dit niet minder pijnlijk zijn dan ongelezen te liggen, of misschien even aangeraakt en doorbladerd en terug neergelegd, om dan na verloop van tijd - de levensduur van een boek is nu drie maanden hoorde hij - te eindigen in een second-hand book shop?

Eens te meer had het bevreemdende van het schrijven hem geraakt. Hij kon er niet van los, kon er niet omheen. Het was nog niet het bevreemdende van Vittorini die met kapotte schoenen door de regenstraten loopt in een sordo sogno. Hij heeft nog de bescherming van het huis, loopt nog niet in natte schoenen, heeft nog niet het geloof in de mensheid verloren.

En dan  is er ineens een stukje zon, daar waar Vittorini de zwartste zinnen van zijn oeuvre schrijft vindt hij de zin van Rilke op een stukje papier, vroeger, erin gekleefd: ‘Zal je nog wel slapen kunnen als ik me niet meer als een lindenkroon ‘ver-fluister’ over jou?

Ugo, denkt hij, Ugo, man, wanhoop dus nooit, er is altijd een boek dat zal opduiken, een gedicht dat je wakker schudt, een vriend die je ontvangen zal, een idee waar je, je over ‘ver-fluisteren’ kunt. Een idee die je uitrollen kunt zoals de ‘merveille’-deeg die je maakte in dat dorpje in de Valais op regendagen en uitstreek in papierdunne velletjes die je daarna in stukken sneed, een handpalm groot en vallen liet in de pot met kokende olie, waarin deze onmiddellijk opzwollen in de meest grillige vormen.

Een zin om uitgerold te worden is een goede zin, en een goede zin is lijk goede deeg, is lijk een reddend gedicht van Rilke.

03-12-2018, 06:26 geschreven door Ugo d'Oorde