In een bijna onopgemerkt artikel schrijft Le Monde van 15 juni dat de restauratie van de dak, met een oppervlakte van 3.500 m², van het kasteel van Vaux-le-Vicomte, in het Departement Seine et Marne, beëindigd werd en dat hiervoor 40.000 nieuwe leien gebruikt werden. De dakbedekking zou nu opnieuw voor 150 jaar beveiligd zijn.

*

We waren in het kasteel ver vóór de restauratie die begonnen is in 2007. We hoorden er dat het kasteel gebouwd werd door Nicolas Fouquet, ‘le surintendant des finances de Louis XIV’. De inhuldiging van het kasteel vond plaats in het bijzijn van  de koning op 17 augustus 1661. Deze was zo geschrokken door de nog nooit geziene pracht van kasteel en tuinen - tuinen aangelegd door André Le Nôtre - dat de koning het niet langer kan aanzien en brandend van jaloezie, midden de feestelijkheden, hals over kop het kasteel verlaat, terug  naar zijn veel sobere slaapstede.

Het zal misschien diezelfde nacht geweest zijn dat Louis XIV, gedacht heeft in Versailles een nog mooier kasteel te laten bouwen en een nog prachtigere tuin aan te leggen.

Een paar weken later, op 5 september, wordt Fouquet aangehouden en zijn kasteel leeggehaald. De ganse ploeg die gewerkt heeft aan het kasteel van Vaux-le-Vicomte wordt aangeworven en André Le Nôtre wordt ontboden bij de koning die hem zegt : ‘Le Nôtre, Je vous veux pour Versailles’.

We kunnen ons moeilijk voorstellen wat deze opdracht betekende voor Le Nôtre, misschien realiseerde hij zich toen nog niet volledig wat deze van hem zou eisen, want uit hun samenwerking, die 35 jaren zal duren, zal een tuin ontstaan waarvan het concept Versailles zal plaatsen in het centrum van de wereld.

De tuin wordt, schrijft Orsenna, ‘la seule histoire occidentale qui impressionnait Quianlong, l’empereur de Chine, le créateur du Jardin de la Transparence parfaite’.

Vijf woorden maar, vijf woorden die een leven vullen, die een “chantier” van 1.000 Ha, met tienduizenden werkkrachten in beweging zal brengen. En Le Nôtre zal zijn koning niet beschamen. Hij denkt en werkt en plant. Hij maakt van een moeras een grote open tempel, met de lucht, de sterren en de zon als koepel, met vijvers en fonteinen, met grote grasperken, met bloemen, planten en bomen en met le Grand Canal waar op 25 augustus, de feestdag van de Heilige Lodewijk, de zon in een rode gloed ondergaat. En dit zichtbaar van uit de kamer van de koning, gelegen in het midden van het kasteel, ’le centre du monde, le lieu magique où se croisent l’axe nord-sud, celui de l’eau, et l’axe est-ouest, celui du soleil’.

De creatie van André Le Nôtre wordt een tempel van de natuur een reusachtige tuin, een tuin waarmede hij verweven is, die hij meeneemt naar zijn slaapkamer, naar zijn woonruimte, meeneemt op zijn bezoeken, en meeneemt in zijn gesprekken. Een tuin die binnen in Le Nôtre is gegroeid, zijn koning, zijn god, verheerlijkend.

‘Le Nôtre je vous veux pour Versailles’.

Le Nôtre was nog geen 30 jaar als hij aan de tuin begon, hij zal er zijn verder leven actief, tot de dag van zijn dood,  in 1700 mee begaan zijn. Wie hij was lezen we bij Orsenna, maar typerend voor de mens Le Nôtre is wel volgend verhaal dat we u niet onthouden willen. Het is het verhaal van Le Nôtre in audiëntie bij de paus.

Innocentius XI was een groot liefhebber van tuinen en nu hij gehoord heeft dat Le Nôtre in Rome verblijft nodigt hij hem uit in het Vaticaan. En Le Nôtre vertelt alles over Versailles, over de fonteinen, de watervallen, over het kanaal dat hij heeft laten graven met de ondergaande zon op de feestdag van Saint-Louis. Uren duurt hun gesprek. Le Nôtre verklaart, tekent is een vuur en vlam en roept uit:

‘je ne me soucie plus de mourir, j’ai vu les deux plus grands hommes du monde, Votre Sainteté et le roi mon maître. Innocent XI secoue lentement sa vieille main fatiguée: Le roi est un grand victorieux; je suis un pauvre prêtre, serviteur des serviteurs de Dieu. A ces mots, Le Nôtre ne controle plus son émotion… Il prend le pape dans ses bras et l’embrasse’.

Le Nôtre kan niet nalaten dit gebeuren, in een brief te vertellen aan zijn vriend Bontemps, premier valet de chambre du roi. Deze geeft de brief door aan de omgeving van de koning en de brief wordt bij zijn ontwaken voorgelezen aan zijne majesteit. ‘Et la cour adorant le jeu, l’on commence d’engager des sommes sur la réalité de la scène’.

‘Ne pariez pas, dit Louis XIV,chaque fois que je reviens de campagne, Le Nôtre m’embrasse aussi. (pag.124/5).

Had onze (arme) Nicolas Fouquet surintendant des finances de Louis XIV, die zijn verder leven in plaats van in zijn kasteel heeft doorgebracht in een cel, geen kasteel gebouwd in Vaux-le-Vicomte en de toen nog jonge André Le Nôtre niet gevraagd voor zijn tuinen, dan ware Versailles misschien wel gebouwd geweest, maar naar alle waarschijnlijkheid niet de tuinen, deze van André Le Nôtre.

En had ik niets gelezen over het dak van Vaux-le-Vicomte in Le Monde dan had ik geen blog geschreven over Le Nôtre.’

Geraadpleegd werd: Érik Orsenna : ‘Portrait d’un Homme heureux, André Le Nôtre 1613-1700’, librairie Arthène Fayard, 2000.

17-06-2012, 01:07 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik heb een groot tekort aan literatuurkennis, als ik de essays doorwerk van Stefan Hertmans, gebundeld in zijn ‘Milete’ en zijn ‘Arcadia’ en daarenboven een even groot tekort aan woordvaardigheid en zinsopbouw.

Het is een tekort dat ik onmogelijk nog opvullen kan. Hertmans vertrekt van uit het domein van de wereldliteratuur die hem eigen is, ik daarentegen vanuit een paar boeken die ik las, weliswaar behorend tot die wereldliteratuur, maar dan in mij opgenomen als alleenstaande en niet gesitueerd als evolutie-element in de totaliteit van die literatuurgeschiedenis. 

Op dagen zoals deze, ervaar ik dit als een gebrek en een duidelijke rem om door te dringen met mijn geschriften tot het domein en het hart van de literatuur. Aldus blijf ik voor altijd een zondagsschrijver die zich tevreden moet stellen met wat natuurbeelden die hij hier en daar heeft gesprokkeld, gekleurd met wat gedachten die hij enigszins heeft aangepast, gehaald uit boeken en die hij terug oproept op een sterk persoonlijke wijze. Veel meer is het niet.

Of mijn schrijven daarenboven iets te maken heeft met wat Hertmans noemt ‘het verlangen naar de ander en het dus in wezen een ethische kwestie zou zijn’ kan ik niet volledig beamen. Ik denk dat ik schrijf van uit de nood om creatief te zijn, en creatief zijnde, schoonheid voort te brengen, of het nu de schoonheid van woord en gedachte betreft, de schoonheid van lijnen en kleurvlakken, of de schoonheid van het bij elkaar brengen in een kader, van stukjes natuurlijk materiaal, het komt er niet op aan, het is schoonheid die ik beoog – waarmee ik me buitensluit uit de gemeenschap van de hedendaagse kunst - in de eerste plaats, om  via die schoonheid een waarheid te verkondigen, deze van mijn kosmische, zo materiële als spirituele verbondenheid die als een vorm van religiositeit wordt beleefd.

Ik schreef het reeds herhaaldelijk, of liet het dan toch uitschijnen, mijn paradigma is het cosmotheandric principle (cosmos, theos, anthropos) van Raymundo Panikkar, met God, Kosmos en Mens innig in elkaar verstrengeld, zoals het omschreven staat in ‘Belonging to the Universe’[1]

Het is aldus in het domein van de creativiteit, ook het domein van kosmos en natuur, dat ik me als individu, met zijn hunker naar het literaire wil opstellen.

Ik wil er evenwel nog het volgende aan toevoegen: waar Amélie Nothomb enkele pagina’s ‘Michaux’ suggereerde ( mijn blog van 1 juni) aan de leeg geschreven auteur, het voor mij ook volstaan zou enkele pagina’s Hertmans te lezen om te weten waarmede ik mijn blog-avontuur kan verder zetten.

16-06-2012, 00:04 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik mailde aan een vriend, die terugkomend uit verlof, me enkele filosofische beschouwingen over het leven had toegestuurd, dat ik tot de bevinding gekomen was dat het dag aan dag bijhouden van een blog ijdelheid was. En dat, nu mijn blog al een lange tijd lopende was en ik had vastgesteld dat de uitstraling ervan zeer beperkt was, het nog ijdeler was er mee verder te gaan.

Ook had ik gezien dat niet iedereen met een blog, getekend wordt door deze ijdelheid. Dat, als ik dagelijks enkele blogs opvolg - een in het bijzonder - ik vaststel dat hun blog geen must is voor hen, dat ze een grotere soberheid kennen wat de regelmaat van hun blogs betreft en dat ze zeker niet de ijdelheid hebben die mijn blog ontsiert.

Dit zwart op groen geschreven staande, welke reden of redenen kan ik inroepen om verder te ‘bloggen’?

Of hoe kan ik me er van overtuigen dat mijn blog niets te maken heeft met ijdelheid, dat ik weet heb van zijn  minimale waarde, uitgedrukt in het aantal bezoekers dat in dalende lijn ligt in plaats van te stijgen naar (astronomisch) hoge cijfers. Dat dit besef, het ijdel karakter van mijn blog minimaliseert en dat het verder zetten ervan het bewijs is dat er andere gevoeligheden aan de basis liggen, die niets te maken hebben met succes of geen succes, maar met mijn noodzaak en mijn drang te kunnen schrijven en het schrijven onder vorm van blog, precies de regelmaat die ik zoek in zich draagt.

Vergeef dus mijn ijdelheid. Ik ben er me van bewust en vergeef me ook dat ik onder deze vorm  verder ga, even nog, tot de zomer, tot de herfst, tot de winter… tot de dag dat ik opgeroepen wordt om op andere plaatsen mijn woord te verspreiden.

Voorlopig maakt het deel uit van wat me nog rest.

15-06-2012, 00:31 geschreven door Ugo d'Oorde  

Is het verkeerd als ik denk dat ik de wereld van de literatuur betreed als ik schrijf; dat mijn blog iets meer is dan wat bedenkingen die me dag na dag te binnen vallen, die opduiken uit de bomen,  uit het gekweel van de vogels, uit mijn verre jeugd die ik steeds opzoeken wil maar die verder en verder wegschuift van mij; landschappen, gebeurtenissen, gesprekken, ontmoetingen, boeken: is het verkeerd als ik elke dag al deze rubrieken ga aftasten om er iets uit te halen dat als literatuur kan gezien worden?

Want het is mijn bedoeling met mijn blog literatuur te bedrijven, geen dagbladartikels te schrijven over des faits divers, maar teksten te brengen die uitstijgen boven het alledaagse.

Als ik daar in slaag – in geslaagd ben - dan is mijn blog een winstpunt en kan ik verder. Zoniet is het maar wat woorden bij elkaar gebracht om vlug te vergeten.

14-06-2012, 06:30 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het was begonnen bij het rek ‘Poetry’ en de ‘Four Quartets’ en verder gezet in de tearoom op de verdieping. Hij wist niet meer waarover ze gesproken hadden, misschien over Mahler, want een paar dagen later had ze hem de Duitse tekst van Das Lied von der Erde gegeven met bovenaan, schuin in de marge : Life could be a dream!

Later toen zich alles geëffend had, lijk het water van de vijver zich effent na een windvlaag maar alles levend blijft onder het wateroppervlak, was hij regelmatig teruggegaan naar die bookshop,  hopende niet zozeer haar terug te zien, maar om terug, al was het maar in te ademen wat geweest was. Telkens was hij dan boven in de zaal een thee gaan drinken met een boek open naast zich maar lezend in zijn herinneren.

Hij verbleef toen in een kleine stad en zij telefoneerde hem telkens in de lente. En het gebeurde dat de kerselaar in bloei stond in de tuin van de gebuur. En als de avond viel en het verlangen steeg in hem, was het alsof de witte schemer van de bloesem de stem was van haar die hij had liefgehad en zoals Zhivago, gevangen gehouden in het winterwoud, in de lijsterbesboom Lara meende te zien, zo was zij zijn bloeiende kerselaar in de schemer van de nacht.

Hij had haar een laatste maal teruggezien. Hij had voor haar gestaan. Hij wist dat alles herbeginnen kon indien hij haar slechts heel even maar had aangeraakt, even maar zoals zij hem destijds had aangeraakt. Hij dacht aan de vrouw thuis en aan de kinderen en in dit ene mogelijke ogenblik kwam hij er niet toe alles terug open te rukken. 

13-06-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

En meer hoeft hij niet over te nemen van een grote pagina uit de wereldliteratuur, meesterlijk, zoals Joyce op zovele plaatsen een grootmeester is.

Als hij alles verbrandt is dan alles dat opgeborgen ligt in de donkerste plaatsen van het hart, vergeven en vergeten, omdat hij nu anders bestaat met andere accenten en andere gevoeligheden en omdat de pijn in hem om het verkeerde dat hij deed, geen pijn meer is maar een holte van pijn?

Een beweging van de hand is voldoende en er is de wil om het te doen en ook een andere wil die zegt het niet te doen. Maar zijn hand boven het vuur laat al enkele bladen vallen. Hij weet van Dante die dit in bijna-alchimistische kleuren beschreef:

                       Alvorens het papier vuur vat

                       komt in het blad een bruine kleur

                       die nog niet zwart is en het wit dat sterft.        

Zo blad na blad even aangeraakt en enkele woorden nog bekeken en nog even zijn herinneren geopend op een kier. En toch een blad opzij gelegd en achteraf, als alles as werd en de twijfel stijgt om wat hij deed, dat hij lezen gaat :

                       De blauwe morgen en de sneeuw

verdromen zacht haar blank gelaat.

Haar niet te bereiken mond

waar elke stond zijn aanvang vond,

een onbeschreven blad dat in het buigen

van haar handen om beminnen bad.

Wanneer had hij dit geschreven en naar aanleiding van wie of van wat. Een som van woorden die, genomen in hun totaliteit, een sfeer oproepen van verlangen en pijn en van het uit elkaar gaan. Wist hij nog wel wie met haar werd bedoeld, welk gelaat erin verscholen lag, welke mond het was, die hij kuste of kussen wou?

Al kon het ook de Sibylla Sambetha geweest zijn over wie hij eens een lang gedicht had geschreven omdat hij stelde dat het een schilderij was over een onmogelijke liefde, tussen Memling en de Sibylla, van wie hij dacht dat het Maria Moreel kon geweest zijn die hij schilderde. Een liefde zoals deze van Beatrice en Dante. Ook Maria’s kleed is alchemistische gekleurd, rood, wit, zwart, en hij had gedacht dat dit een bijzondere betekenis droeg.

Doch ook de schets voor dit lang gedicht over Maria Moreel en Memling is as geworden. Hij wist enkel nog hoe het begon: ‘de tijd is niets, Maria’. En de spijt overvalt hem ineens het verbrand te hebben, spijt niet geluisterd te hebben naar de stem in hem om het niet te doen, een stem die hem nu harde verwijten toestuurt.

11-06-2012, 00:18 geschreven door Ugo d'Oorde