Ik heb getracht me totaal  te bevrijden van mijn christelijke roots. Heb getracht me in te beelden, dat alles zelfontplooiing is geweest: het ene voortvloeiend uit het andere, maar dan stuit ik, zoals wellicht ieder van ons, op de oorzaak waar alles mee begon, die ook een gevolg moet geweest zijn van een vorige oorzaak. Wat of wie deze ‘oorzaak er vóór’ was en, waarom er deze eerste oorzaak was, is de vraag van het leven. En, alles samen genomen, zijn we gelukkig dat die vraag er is, ze houdt ons bezig, het is deel van ons mens-zijn, want wat indien we alles wisten?

Ik heb Spinoza niet gelezen zoals professor Herman De Dijn en weet niet hoe Spinoza dit oplost. Ik weet evenmin waarom er een Universum nodig was. Om deze reden, ‘moet’ er iemand of iets geweest zijn die/dat de noodzaak van een Universum in zich droeg en ook, en dit is belangrijk voor mij, dat er erna, ook iemand, de mens, zijn moest die er zich bewust van was, dat het Universum er was en hoe het er was. Want het Universum op zich zelf bestaande, was lijk een berg met op de top ervan, waar nooit iemand komen kon, de mooiste bloem die, totaal nutteloos als ze zich voelde, hunkerde naar iets of iemand die weten zou dat ze er was, hoe ze er was en - en dit is uiterst belangrijk – dat er iemand was langs wie ze ‘zien’ zou hoe ze er was. Maar er nooit iemand komende verging ze van eenzaamheid.

Ik kan me niet indenken wat die eerste oorzaak zou geweest zijn maar ze was nodig, dus ze ‘moet’ er geweest zijn. Zelfs in geval van zelfbevruchting, moet er, zoals Augustinus zegt, een korrel zaad geweest zijn, een Universum in potentie en was er van zelfbevruchting of van het oorzakelijkheidsprincipe geen sprake meer. Integendeel, alles lag van bij de ontkieming – de Big Bang - wetmatig vast; alles zou worden zoals het potentieel was voorzien. Ook dat de mens zou komen, ook dat hij zou evolueren van Neanderthaler naar homo sapiens en ook verder nog zou evolueren, oneindig verder nog. En wat dit verder ook moge zijn, de wildste veronderstellingen zijn mogelijk, maar ze zijn er in potentie.

In een dergelijke voorstelling van feiten, kan er geen sprake zijn van toeval, is het een vooraf uitgestippelde weg die gevolgd wordt en die naar ik vermoed niet zal of zelfs niet kan verlaten worden. De mens, zit vast op deze weg en kan niet anders dan volgen waar ook hij heen wordt gevoerd.

15-05-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Professor Herman De Dijn, K.U.L.,  over Spinoza en Einstein of, hoe Einsteins filosofisch-religieuze gedachten zich verweefden met de gedachten van Spinoza. Een schitterend betoog van een groot Spinoza kenner, een genot om er naar hem te luisteren, hoe hij klaar en duidelijk ons het gedachtenbeeld bracht van Spinoza en Einstein al twee religieuze ongelovigen, gelovend in het kosmische, dragers van  ‘a cosmic religious feeling’ en hieruit intuïtief voortkomend, een ‘Amor intellectualis Dei’.

Mij stoorde het echter in zijn inleiding te horen, als komende van Spinoza – en het hield me bezig tijdens zijn hele betoog - dat de komst van de mens, een louter toevallig gebeuren was, iets dat voortvloeide uit de kosmos zelf. Een zin die ik vanaf Jacques Monod altijd verworpen heb.

Ik preciseer hier mijn idee waarover ik achteraf met Professor De Dijn discussieerde. Wat ik echter in de discussie niet duidelijk heb gezegd is, dat als ik spreek over de mens, dan spreek ik over zijn spirituele eigenschappen, spreek ik over de geest in de mens.

Dus herhaal ik nu, om elk misverstand te vermijden, dat de mens, zoals hij fysisch is, louter toeval is, ik heel goed kan aanvaarden. Spinoza zegt dat alles wetmatig – hij spreekt van een ijzeren wetmatigheid - bepaald is, ook de mens, als zijnde voortkomende uit een keten van oorzaak en gevolg, of het ene voortvloeiend uit het andere. Dit kan ik volledig aanvaarden. Maar als er in die wetmatigheid ook begrepen is dat de geest in de mens, evolueren zou, komende van praktisch nul tot een ‘zelfbewustzijn’ en, tot een toestand die hem in staat stelt het Universum te zien, er over te zeggen wat hij erover denkt, en zelfs, zoals Spinoza, zeggen dat alles ‘in’ God is en dat we dus een miniem deeltje zijn van die God, dan heb ik er problemen mee; kan het voor mij geen toeval meer zijn, maar moet dit van bij de aanvang, gewild zijn. Met hieruit voortvloeiend: de mens is er niet, als product van het Universum, maar het Universum is er omwille van de mens (de geest in de mens wel te verstaan). Wat, ik weet het, een boude uitspraak is.

Begrijpelijk dus dat ik na de toespraak van Professor De Dijn ben recht gekomen en gezegd dat ik zijn voordracht prachtig vond dat ik me al lang het idee van ‘a cosmic religious feeling’ had eigen gemaakt en dat ik me dus voelde als een kosmisch iemand, met liefde voor wat kosmisch is, zoals ik wist en voelde dat hij er een was; maar dat dit ‘kosmisch ingekleed zijn’ bij mij verder ging en dat ik me niet kon verzoenen met het idee - hoewel ik me beschouwde als een Spinozist – als zou de komst van de geest in de mens louter toevallig zijn.

Dit strookte absoluut niet met wat ik erover denk heb ik gezegd en, voegde ik eraan toe, indien Spinoza kennis had gehad van de ‘New Physics’, hij het woord toeval niet zou gebruikt hebben. Dat ik zelfs geloofde dat de geest in de mens het meest noodzakelijk in het Universum was; dat ik zelfs geloofde dat het Universum er was opdat de geest-mens er zou kunnen zijn, en dat de evolutie van de mens van Neanderthaler tot homo sapiens niet het werk was van de mens zelf, maar het product van het evolutieve karakter van het Universum.

Waar ik misschien een stap te ver ben gegaan, want dit betekent dat de mens gewild was door de Kosmos. Maar wat ware, en wat was de betekenis geweest van het hele kosmische gebeuren indien de mens, zoals hij er nu is, niet zou bestaan hebben. Welk nut zou dit gebeuren gehad hebben ware er niet ‘iemand’, de mens,  geweest om dit vast te stellen. Ik had er nog iets willen aan toevoegen, iets over een hadith van de profeet, en iets over Dante, wat hij erover zegt in zijn Hel,  maar ik voelde dat ik al te ver was gegaan

Jouw idee, repliceerde De Dijn is gestoeld op de christelijke gedachte dat de Schepping, als er een zou geweest zijn, een gewilde schepping was, wat nu niet het idee van Spinoza was.

Ik heb er niet op geantwoord, heb alleen gedacht dat ik als denkende mens mij heel wat beter voelde als gewild door het Universum, dan als een toevallig product ervan. En dat dit zin gaf aan mijn leven hier op deze aarde, want als mijn geest een gewilde geest was, hij niet verdwijnen zou door de dood.

14-05-2016, 07:05 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik las in ‘Fragments of a Journal’ van Eugene Ionesco[1], een  schitterende passage, geschreven na het overlijden van een vriend van hem: 

‘Our friend has just died. Here in his empty study, with his books, his photograph. Out of all people we have known, the dead are allready far more numerous than the living. When shall we learn to hope for death instead of dreading it We should attain the state of mind of the Mexicans of old, for whom death was an occasion of rejoicing. The whole of humanity should be reorganized in this direction; civilization has got off to a bad start by staking everything on existence, on life, on history and on politics. It’s because we have staked everything on life that we are incapable of living’. 

Na mij zal hier ook een lege ruimte overblijven met mijn boeken en geschriften, met de tekeningen en de kleine dingen die ik maakte. Al wat overbleef, na een leven lang te zijn bezig geweest met zaken van de geest, zaken die zullen vertellen van mij. Zoals er nog steeds vele zaken een echo zijn van een broer die ging. En van zovelen die we kenden, talrijker dan zij die overbleven.

Het komt, het ogenblik komt eraan dat de dood een welgekomen gast zal zijn, het ogenblik van verlossing, binnen te gaan in het rijk van de Grote Geest, en we begrijpen zullen dat we hier hebben rond gelopen, de ogen gesloten voor vele zaken en vooral voor dat laatste, allerlaatste ogenblik, dat er in potentie al IS.

Dan is er in prozavorm het gedicht dat we  schreven en aan mijn broeder Daniël mee gegeven toen hij ging, al is hij heel dicht gebleven: 

Laat binnenkomen wie niet welgekomen is, we zullen hem ontvangen met gedoofde woorden en aanvaarden, dat het ogenblik van keren aangebroken is: een ochtend vol koralen van Johan Sebastiaan Bach. 

We dachten wel, het had wat later mogen zijn, we hadden, o zo graag, met jou en vele vrienden elementaire vragen nog gesteld, nog eens gehoord dat er geen einde is, dat alles eens vergleden, wij heropgenomen daar vanwaar we hgekomen zijn. 

Maar het mag ook nu verteld en neergeschreven, dat we zijn opgestegen, onvervaard, omkranst met lichtaureolen en verblind het Andere Leven zijn in gegaan om er te wonen in het Arcadia waar alles samenkomt, gestold, gesublimeerd. 

Vrouw en kind die we hebben lief gehad. En allen die onze handen in hun handen hielden, nu we beter weten, om je te zeggen, hij die aan mijn bed toen stond, een tijdje al, we hadden hem verwacht, we waren voorbereid. 

Zo, wij met respect gezegd, hij toch welgekomen was.

13-05-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

En dan was er nog een derde telefoon, die van Michel. Hij dacht, zegde hij, voortdurend aan hem, hij wou weten hoe het stond met zijn boek, of hij er aan werkte en of het vorderde. Ugo had hem gerustgesteld, had hem verteld dat hij vanmorgen gekomen was aan de kaap van vijftig duizend woorden, dat hij dus halfweg was en dat hij gelukkig was te horen dat er vrienden waren die zich ontfermden over zijn werk.

Goed, heel goed, dan kun je gaan denken aan een tweede boek had Michel geantwoord, want een uitgever wenst te weten of je iets meer kunt dan één boek schrijven. Geen nood had hij geantwoord, ik blijf werken aan mijn boek en blijf ook mijn dagelijkse blog van vijfhonderd woorden verzorgen.

En dan kwam de vraag, een bede bijna, om per mail hem die vijftigduizend woorden te sturen, hij zou ze graag lezen. Je weet dat ik voldoende Nederlands ken, mail me wat je al hebt, stuur het me, s’il te plait.

Hij beloofde het. Hij was hem zelfs heel dankbaar dat hij het lezen wou in het stadium waarin het zich bevond en hij zou het vandaag nog doen, omdat hij, Michel het was, en omdat hij hem kende als een groot literatuurkenner, want had Ugo er aan toegevoegd, het is goede literatuur die ik brengen wil, geen liefdesromannetje.

'Bravo, Ugo, zo ken ik je, stuur het me, zelfs à l’état brut, nu, onmiddellijk'.

Maar Ugo bedacht zich, neen, ik stuur je mijn begin, het deel waar jij een rol in speelt. Het is een sfeerbeeld dat ik er in ophang en dat het boek door wordt behouden. Je geeft me er je oordeel over en we zien wel verder. Maar ik wens ook dat mijn boek voor jou een verrassing blijft, je hebt me wel in Rosario kunnen overtuigen er aan te beginnen en ik heb je raad gevolgd. En ik zeg dit ook in mijn hoofdstuk 1, dat jij het bent geweest die het raderwerk in gang heeft gezet.

Dit was dan hun afspraak, Michel zou het lezen en hem zeggen wat hij er over dacht. Ugo voelde zich opgelucht, voelde dat hij langs diverse zijden gesteund werd in zijn opzet. Vrienden dachten aan hem, hij leefde bij en in hen. Hij zou trachten hen vooral niet te ontgoochelen. Want in hem was er het gevoel dat wat hij tot op heden geschreven had, waardevol was, dan toch voor hem. Of het ook waardevol was voor de wereld ‘was not his business’, wist Eliot, die deze gedachte gaan halen was in de Bhagavad Gita.

Dit is, waarde lezer, een pak woorden dat ik nog wil inbrengen in mijn manuscript. Het scheen me onlogisch toe dat ik begon bij Michel en dat ik erna niets meer zou gezegd hebben over hem, terwijl hij in feite de aanleiding was voor het schrijven van het boek. 

12-05-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een jonge, lieve dame verraste me door me te verklappen dat haar vader, die ik graag mijn vriend noem, regelmatig mijn blogs opzoekt, wat ik eigenlijk van hem niet had verwacht. Ik voel me, nu ik weet dat hij een lezer is van wat ik schrijf, niet alleen verheugd en vereerd, maar het feit dat ook hij me leest verandert wel iets aan mijn ingesteld zijn, er is iemand in meer die ik apprecieer, die belangstelling toont voor mijn blogs. Ik ga nu ook schrijven voor hem. Niet dat dit iets gaat wijzigen aan wat ik schrijf maar ik voeg hem graag toe aan de vrienden die ik tel onder mijn lezers en aan wie ik denk als ik begin aan mijn blog.

Gelijktijdig bijna dacht ik deze namiddag - ik schreef deze tekst gisteren - aan een ander feit, namelijk dat een i-pod geen i-pod zou zijn indien de structuur van de kosmos niet ware geweest wat hij is. Ik bedoel hier mee twee zaken: een eerste is dat de mens er in geslaagd is een groot en belangrijk deel van de kosmos te ontcijferen - hoe hij daartoe gekomen is, is een andere vraag – en een tweede, dat men besluiten moet dat de kosmos op een heel bijzondere wijze geconcipieerd is geworden opdat een i-pod zou kunnen uitgevonden worden.

Het weinig fraaie hierbij is dat een i-pod een normaal gewoon iets is geworden en dat er heel weinig zijn die er aan denken dat die i-pod iets wonderbaars is, een gift van de kosmos en dat dit hun ogen zou moeten openen om te beseffen in welke fantastische kosmos ze verzeild zijn, wat die is, hoe hij is en hoe het komt dat hij is zoals hij is.

Ik weet dat niemand wakker liggen zal van wat ik hier waag te schrijven, trouwens mijn bedoeling beperkt zich tot het omschrijven van de gedachte die me bezig hield deze namiddag. Je kunt er verder over nadenken of gewoon terzijde leggen, zonder de minste conclusie te formuleren, misschien zou die anders, zelfs storend kunnen werken.

Ik zelf kijk er naar met verbazing, voor mij is een i-pod een wonder in de zin dat het geënt is op de kosmos, dat het – en hier ga ik heel ver – dat het is zoals de mens, een product afgeleverd door de kosmos, maar dan Kosmos met hoofdletter.

De Kosmos die er ook voor gezorgd heeft dat de mens die destijds de afdruk van zijn hand naliet op de grotten van Lascaux, geëvolueerd is tot de homo sapiens die we geworden zijn. Ook deze evolutie is, nader beschouwd, een wonder van de Natuur/Kosmos, de mens zelf heeft hier niets moeten voor doen, wel heeft hij, nadat de Kosmos er voor gezorgd heeft dat hij er toe de vereiste eigenschappen bezat, een enorme inspanning gedaan om de i-pod te produceren.

Noteer dat ik de 'i-pod' er heb uitgehaald, omdat de idee van wat ik hier achterlaat, plots ontstaan is bij het zien van een i-pod, schijnbaar verlaten op de tafel voor mij. Had het een tv-scherm geweest dan had ik er misschien niet aan gedacht. Zo bestaat nu eenmaal de mens.

11-05-2016, 07:35 geschreven door Ugo d'Oorde  

In zijn ‘Putje van Milete’[1] vergast Stefan Hertmans ons met de beginregel  van een gedicht van D.H.Lawrence: 

‘Not every man has gentians in his house’. 

Ik heb met dank en erkentelijkheid deze zin over genomen en doorgeschoven naar de dag toen ik, voor de zoveelste maal, na een lange moeilijke tocht, boven kwam op de Lona-alp[2], en ik links van me tussen de rotsen en verder, over de alp naar de Lona-pas toe, de gentiaan zag bloeien tussen edelweiss en génépi, tussen arnica, soldanelle en lys martagon. En het sneeuwen ging al was het pas begin augustus. Momenten in mijn leven die zich hebben vastgehaakt, die me bijblijven zullen tot de laatste ogenblikken van mijn bestaan: de blauwe gentiaan, in volle zomer bedekt met vlokjes sneeuw: 

Niet elk van ons heeft gentiaan zien bloeien op de Lona-alp, toen het sneeuwde en het pas augustus was. En wij, zo jong nog, de dood ons onbekend, al sneeuwde het op gentiaan en edelweiss en met sneeuw bestoven, hen ingegeven toch hoe het bevruchten moet. 

Al denken we te weten wat er is van bloem die zaad zal worden en zaad tot bloem terug, of al wat van beide in elkaar verweven ligt en zelfs geen overgang, wondere constellatie van wat tijd gebonden is, al sneeuwde het en het pas augustus was. 

Al keren we er niet meer, we waren er,  en miraculeus ook op ons de vlokken neergekomen, en wij bevrucht met woorden, opgetekend hier om er te zijn om er te blijven, wij, verholen denkend aan het andere leven dat ons wacht, hoe later toch hoe des te beter. 

Niet elk van ons heeft in gedachten zelfs, zien bloeien gentiaan toen het sneeuwde in augustus op de Lona-alp. 

10-05-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Als ik zie hoe vlug de cijfers bij de dagen opschuiven, nu van 1 tot 9 al, ben ik verrast, dubbel verrast, én over de snelheid én over het feit dat wat die enkele dagen, hebben nagelaten weinig meer is dan de blogs die ik schreef, Terwijl ik me voorgenomen had heel wat meer te presteren.

Nochtans beweeg ik mij tussen een hoop vrienden die me regelmatig berichten over de gebeurtenissen uit hun leven wat de cultuur evenementen betreft en die me aldus bestuiven met hun verhalen. Die me vertellen over de tentoonstellingen die ze bezochten: Van Gogh, Modigliano, Spiliaert. Of me spreken van een andere, hier in de stad, waarover ze niet te spreken waren. Andere vertelden me over een Bach concert dat ze prachtig vonden. Of nog andere die me betrokken bij hun werk dat ze niet geschilderd kregen zoals ze het wensten. En dan zijn er nog, onder hen van wie ik regelmatig een gedicht krijg toegestuurd, pareltjes van eenvoud, maar sterk poëtisch gekleurd. Het zijn zaken die me duurbaar zijn omdat ik weet wie ze schreef en hoe hij ze schreef..

Er is dus om me heen een levende, krachtige wereld van cultuur die ik nimmer in die mate en in deze omstandigheden heb gekend en waarin ik dagelijks opgenomen word. Ik schreef er gisteren over en als ik er vandaag dieper op inga dan is het omdat ik er het bewijs van kreeg, nl. een uitnodiging op een vernissage uitgaande van een hoop kunstenaars in een dorp hier dichtbij. Het is een wereld van schrijvers, schilders, beeldhouwers, fotografen, en andere nog die zich opent en werkelijk verrassend is.

Met mijn blogs voel ik me als een van die vele. Zelfs als ik er niet rechtstreeks bij betrokken ben, is het, dan toch het bewijs dat de wereld die van de geest is in volle leven vertoeft.

09-05-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde