Hoe oud was ik, toen ik met grootmoeder, in volle zomer, barrevoets door de velden wandelde, langs een holle weg, de bermen langs beide kanten begroeid met heidestruikjes, met thymus en salie, met ereprijs en herderstasje, met boterbloen en margriet en andere waarvan ik de naam nog niet kende. En wat me het sterkst is bijgebleven van die wandelingen is de doordringende geur van thymus, is het gezoem van bijen en van grote donkere vliegen is de verscheidenheid van vlinders, overal.

Ik hield haar hand tot een kleine kapel midden in de velden waar ze bidden ging voor een of andere heilige die haar verlossen zou van tandpijn of van een andere zorg die ze me niet vertelde. Ik bad met haar luidop, een onzevader en een weesgegroet, gezeten op een houten bank voor de kapel, starend naar het vlammetje van de kaars die ze had aangestoken.

Dit alles, niet alleen de bloemen en de planten, de bijen en de vlinders, de leeuwerik, maar ook de kapel, ook de gebeden, maakten deel uit van de biodiversiteit die nu aan het wankelen is.

Dit jaar, met Allerheiligen in het zicht, ben ik naar het kerkhof gegaan en heb ik dat stukje weg door de velden opgezocht. Het was geen holle weg meer, er groeide geen heide meer, geen salie, geen thymus er was alleen de wind en de grote stilte over het verlaten land, met dolende kraaien, zwart zoals de kraaien op het schilderij dat Van Gogh schilderde in Auvers-sur-Oise.

Ik liep langs de boomgaard van mijn grootouders met de kweepeerboom en de mispelaar. Geen stam of struik bleef ervan over. Geen appelaars, geen perelaars ook geen notelaar, alles was leeggehaald, bebouwd, begroeid met wat uitheemse sparren, maar geen meidoornhaag meer met vogelnesten, geen kerselaar, geen pruimelaar met wolken witte en roze bloesems in de lente, met bijen en wespen en kevers en vlinders en meesjes en vinken en merels, kleine en grote lijsters.

En geen afgevallen appels op de grond, geen peren, geen vuistdikke pruimen, geen grootvader die zijn pijp rookte tegen de notelaar geleund. 

En geen kinderen meer die in korte broek en met klompen aan de voeten, twintig minuten te gaan hadden tot de dorpsschool en twintig minuten om naar huis te gaan eten en twintig minuten om terug naar school te gaan en terug twintig minuten om in de valavond thuis te komen, bij moeder en bij de warme kachel, om dan te gaan glijden met de vrienden op het ijs van de overstroomde weiden. De stemmen klaar en helder en uitgelaten en vuurtjes aangestoken als er ooit iemand met de voet door het ijs was gezakt. De wereld een oneindigheid ver, onwezenlijk, onbestaande.

De biodiversiteit van de wegen die we toen bewandelden, wat we deden en hoe de kou geen vat had op ons.

En de boeken die we lazen, 'De Witte', 'Wannes Raps', 'Vijf weken in een Luchtballon', of 'Twintigduizend mijlen onder zee', of Vlaamse Filmkes, of Ivanovkes, tientallen, honderden, een biodiversiteit van boeken.

Mijn jeugd, mijn grote jeugd, wat rest er nog van het ruisen van de canadabomen, het krijsen van de eksters, de oude windmolen met de gebroken ramen en de deur half open. De verlaten hoeve omwald met brak water, half gevuld met bladeren en mossen en afgevallen takken en de twee stenen leeuwen die de wacht hielden naast de ingangspoort.

Biodiversiteit van wat was en niet meer komen zal, een straat zonder auto’s maar met boerenkarren getrokken door boerenpaarden, of een jonge knaap die om zes uur ’s morgens, de kannen melk wegvoerde op een klein karretje, getrokken door een hond, naar de melkerij, om daarna naar school te gaan in winter en in zomer en in de herfst als de noten te rapen lagen op de weg, of de rapen vol waren op het veld en fazanten opvlogen voor ons voeten, als we het waagden een raap te nemen en te pellen om al gaande op te eten zoals het hoorde in die tijd.

Jeugd, waarom heb ik er geen verhaal over geschreven hoe het was en hoe het niet was, zoals bij Ernest Claes.

En het grote moment als ik er nu aan denk, de schoolmeester, Van Oudenhove heette hij, die op het einde van het schooljaar, als alles geleerd was wat moest geleerd, hij ons vergastte op het voorlezen van ‘De Witte’, of van ‘Michael Strogoff’.

En nu, de jeugd van nu, over wat zal zij te schrijven hebben, eens vijftig jaar verder?

30-10-2011, 06:57 geschreven door Ugo d'Oorde  

The string theory van Edward Witten

In het artikel over het optreden van Hawking, schrijft Joël De Ceulaer in de Standaard van vorige woensdag, dat Hawking vermoedelijk niet het grootste genie van deze tijd is. Hij claimt die titel voor de Amerikaan Edward Witten, ‘de man die de laatste decennia de meest fundamenteel nieuwe ideeën over de kosmos ontwikkelde’.

 In dit verband herinner ik me die fameuze reeks uitzendingen van de VPRO[1] waarin Wim Kayzer een serie interviews afnam, onder meer van Edward Witten die beweerde dat het grootste raadsel niet het Heelal was. Hij bedoelde hiermee dat de String theory een minstens even groot raadsel was en hij trachtte dit uit te leggen door de vergelijking te trekken tussen de klank van een stemvork die ‘schel en lelijk is en de rijke klank van een viool die afkomstig is van een mengsel van boventonen’.

Welnu, zegt Edward Witten[2], volgens de natuurkundige snaartheorie is er maar één trillende snaar die vele verschillende boventonen heeft en nemen we die boventonen waar als verschillende elementaire deeltjes. Neem bijvoorbeeld het elektron, de quark, het foton, de neutrino of het graviton, Allemaal zijn het verschillende soorten trillingen in één enkele snaar.’

Hij vindt het ‘een harmonieuze gedachte om al die deeltjes te laten ontstaan uit de verschillende trillingsvormen van een snaar, precies zoals een violonist zijn klankenrijkdom ontleent aan de boventonen van de vioolsnaar.

Wat ik er nog kan aan toevoegen is dat de snaren heel klein zijn, verhoudingsgewijs zou men ruwweg kunnen zeggen dat ons zonnestelsel staat tot een atoom zoals een atoom staat tot een snaar.

In zover ik de tekst van Witten begrepen heb betekent dit voor mij dat we hier aan het speculeren zijn in de wereld die niet meer deze is van de materie, maar de wereld van de geest. Verder gaan ware me begeven op flinterdun ijs.

Ik ga dus niet de tekst van Edward Witten gepubliceerd door Wim Kayzer – een immens werk – resumeren hier. Bent u geïnteresseerd en wil u meer vernemen, schaf u het boek aan, het is een meesterwerk.

Of vraag aan Canvas dat ze deze uitzendingen over ‘van de Schoonheid en de Troost’ eens gaan ophalen bij de VPRO, we zullen er allen veel plezier aan beleven, ze zijn enorm leerrijk en filmisch zeer hoogstaand. Wim Kayzer is een groot man en zijn medewerker Gertjan Wallinga een groot vertaler.

29-10-2011, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Why are we here, and where do we come from?

Twee vragen waar Stephen Hawking zijn uiteenzetting in de aula van de KUL[1] mee begon en er ook mee eindigde. Tussenin vertelde hij hoe hij dacht dat het Universum begonnen was en hoe het geworden was wat het is, uitdeinend en met zwarte gaten.

Maar op de twee vragen hierboven, en op de vraag wat er was vóór de Big Bang - of waarmee God bezig was vóór Hij aan zijn schepping begon - had hij geen antwoord. Misschien omdat het een onnodige vraag is,. we zijn hier en het Universum is er. Maar wat kunnen we er in meer over vertellen.

Vraag één: ‘Why are we here?’

We zijn hier om te getuigen. Om te getuigen van het bestaan van het Universum. Waren wij er niet dan is er niemand, om ook maar één vraag te stellen over het ontstaan van ons Universum. Het zou een Universum zijn  zoals de strook grond tussen de twee Koreas, of zoals het omheinde bos van Houellebecq in zijn ‘La Carte et le Territoire’, er is daar niemand om van binnen in te zeggen dat deze met bomen begroeide gronden bestaan.

Ze bestaan enkel omdat wij er zijn om het te weten - de ene strook in realiteit, de andere in het boek van Houellebecq - indien wij er niet waren om, van buiten uit, te zeggen dat ze bestaan.

En wat kan de betekenis zijn van een Universum als de mens er niet is om te getuigen van het bestaan ervan en te zoeken naar de oorsprong en de toekomst ervan en hoe het zich gedraagt?

En vraag twee: ‘where do we come from?’

Ik heb altijd gehoord dat we de stof van sterren zijn, of dat we uit de oceanen zouden gekomen zijn, tenware we, zoals Fred Hoyle en N.C.Wickramasinghie in hun ‘Evolution from Space’[2] het vooropstellen, dat de complexiteit van het leven op aarde niet veroorzaakt werd door toevallige processen, maar herkomstig uit de Kosmos en dat het leven in een hoge graad van informatie al bestond vóór de aarde bestond, zodat de aarde leven binnenkreeg dat al in een ver gevorderd stadium verkeerde, met de biochemische problemen al opgelost.

Is dit een antwoord op de vraag van Hawking, in elk geval geen antwoord dat zou volstaan voor Karl Popper, maar het biedt een mogelijkheid.

Ik onthoud ook van Hoyle en zijn collega – en ik kan er goed mee leven - dat de ’Kosmische Intelligentie’ er van in den beginne moet geweest zijn, wat heel wat vragen zou oplossen.

En om nog even op de eerste vraag terug te komen, ‘Why are we here’, deze vraag hoeft geen antwoord.

Of er nu een Universum is of niet, een Kosmische Intelligentie is of niet, beide veronderstellingen hebben niet het minste belang ware het niet, dat ook de mens er is, de mens die toekijkt en weet dat hij toekijkt op wat voor hem het Universum is.

28-10-2011, 05:49 geschreven door Ugo d'Oorde  

Herfst, een zondag met veel zon en veel wind. Het bos dichtbij, een symfonie van geluiden. Een wilde wereld zoals hij het bos kende van vroeger als hij er in rond dwaalde om deel te zijn van de geuren van het bos, van het leven van het bos, het bos dat zijn jeugd was, zijn blijheid, zijn kracht, zijn toevlucht als hij nood had aan lucht en openheid.

Eens, wat hij zich nog altijd herinnert, kwam hij alleen terug van een toneelvoorstelling of film in het nabijgelegen W. Het was nacht of toch diep in de avond. Hij moet toen achttien geweest zijn. Hij had de gewone baan verlaten en had de kortere weg door het bos genomen. Er stond een wind, heviger dan nu. En wellicht was het om deze reden dat hij de weg door het bos had genomen. Hij was verbaasd geweest door het plotse geweld van takken lijk armen die hem grijpen wilden, geluiden die van alle kanten kwamen, een vreemde wereld van stemmen en geschreeuw die zich op hem stortte, en hij doorheen de slingering van takken, de vluchtende wolken zag die voor de maan schoven. Hij kon bij momenten amper vooruit, maar hij voelde dat hij leefde, dat hij de kracht had om de wind het hoofd te bieden.
Grote ogenblikken van de jeugd in hem, van zijn roep tegen de wind in, tegen het leven in. Een simpel gebeuren dat hem, om een of andere reden is bijgebleven en hem bijblijven zal, de stemmen, de zwiepende takken, zijn luide schreeuw.

En vandaag bij een  wind die zijn jonge jaren was geweest, had hij de kinderen uitgenodigd en was hij gisteren al met de voorbereiding van het maal begonnen.

In de winkel van het dorp had hij twee kippen besteld, de bazin had hem gezegd van welke boer ze kwamen. Hij had die in stukken gesneden en bruin gebakken in de olijfolie. Had er daarna allerlei kruiden aan toegevoegd, thymus, rozemarijn, salie, laurier, jeneverbes geplet, sjalot, groene en zwarte olijven, met stukken tomaten en pepers, en had alles overgoten met een licht van ouderdom vergeelde wijn.

En dit stond nu op een klein zacht vuur. De ganse keuken rook ernaar, het ganse huis. Hij had eerst gedacht de rijst toe te voegen aan het geheel maar dan vond hij het beter de rijst afzonderlijk te koken en op te dienen gemengd met kleine stukjes half rauwe groenten.

Gisteren ook had hij de tafel afgeruimd die vol met boeken en papieren lag en een groot wit laken gelegd over de verlengde tafel. Met dertien, kinderen en kleinkinderen waren ze, maar allen zouden er de afwezige aan toevoegen. Hij had de mooiste borden en glazen genomen en het zilveren bestek met kaarsen in hun houders. En met de laatste flessen ‘Pinot noir-sainte Anne' die hij nog over had, wist hij dat het goed was, en zo voelde hij het aan als hij nog even neerlag op de sofa, voor de vlammen van de haard waar de wind in joeg.

Hij lag er naast de hoge, oude Luikse bollenkast, een levende aanwezigheid, een gezel die hem zegde dat alles perfect was. Die hem zegde dat hij even de ogen sluiten mocht, dat hij nog een uur had voor ze kwamen, en er was een begin van moeheid dat zijn lichaam was.

Het was toen dat ze binnenkwam dwars doorheen de muren van de kamer. Ze kwam binnen, hij was zelfs niet verwonderd, in een lang donker kleed met een witte doos in haar handen, de bodem ervan gevuld met bloemen en bladeren, de doos die ze neerzette op de tafel naast de in leder gebonden delen van de oude Dictionnaire Théologique en ging neerzitten aan de tafel voor hem waar hij aan het schrijven was.

Hij zag hoe ze een voor een de bloemen nam, het steeltje afsneed tot juist onder de bloemkroon, zoals ze het altijd had gedaan en daarna de bloem plat duwde alvorens deze zo voorzichtig het maar kon, op te sluiten tussen de vergeelde bladeren van het boek in haar hand. Hij zag de zorg die ze eraan besteedde, alsof het kleine schatten waren die ze wegborg. Hij zag hoe ze van sommige bloemen meeldraden en stamper verwijderde om die afzonderlijk op een andere plaats in het boek te leggen. Kleine gemeten bewegingen. Hoe stil ze was, hoe doorzichtig bijna. Hij zag de traagheid van haar handen in het licht, terwijl onder het donkere kleed, in de diepte van haar lichaam, de ziekte knaagde aan haar, woekerde in haar.

‘Er zijn geen bijen meer’ zegde ze, ‘vorig jaar gonsde het van bijen en waren er vlinders en libellen, nu zie ik er geen meer, hoogstens één enkele hommel in de ganse tuin’.

Haar stem kwam van heel ver, het was alsof ze neuriede. Hij zag hoe vreemd ze het greintje leven hield dat ze nog haalde, een ietsje meer dan het leven in de geknipte bloemen die ze drogen wilde. Hij zag alles van haar, van wat hij nimmer had opgemerkt, alsof het pas nu opgemerkt kon worden, al wat was van de wereld om haar en de wereld in haar.

Hij vroeg of hij haar kon helpen.

‘Ja’, zegde ze, ‘ja, ik geraak er niet meer wijs uit, wat doe ik eigenlijk? Leg de bloemen en de bladeren tussen de bladen van de boeken, zoals ik het heb gedaan, ik ga me wat neer leggen boven, ik kan het niet meer, trouwens’, en haar stem brak, ‘wat nut heeft het nog’.

Het heeft nut, Bea, wou hij antwoorden, het helpt je te leven, maar hij was wakker geschoten, verdwaasd om zich heen kijkend met woorden op zijn lippen, woorden die zich bleven herhalen, het heeft nut, het heeft nut. Maar de kamer was leeg van haar, alleen de grote donkere bollenkast die keek naar hem, vragend.

Ja, zegde hij, luidop, ik heb gedroomd en dan wat? Maar, was het wel zo, was het een droom geweest, of was ze in de kamer?

Beatrice, ben jij het, ben jij het?

Hij wist de kamer boven met een muur vol met kadertjes die ze gemaakt had, en kadertjes ook verspreid over de woning. Gedroogde bloemen en stukjes plant, eigenzinnig geschikt maar met veel structuur in de compositie, gekleefd op een wit blad, met in minuscuul geschrift haar naam eronder, Bea, meer niet.
 

*

27-10-2011, 20:32 geschreven door Ugo d'Oorde  

De Kosmos is één en is beweging. Beweging naar buiten, Hubble’s law, en ook beweging naar binnen, kennis
beweging binnenin het spirituele, wat neerkomt op het verwerven van een steeds maar duidelijker
beeld van het Absolute van het Zijn.

De beweging is er, onmiskenbaar en in de twee richtingen exogeen en endogeen, in volume en in de diepte.
Het kan dat die beweging er is opdat de spirit in de mens, ervan de weerspiegeling, ervan het doel zou zijn.

Dit zou dan het grote wonder zijn, dat rakelings loopt langs de zin die hij enkele tijd geleden terugvond in zijn dagboek, overgenomen, stond erbij, uit l’Express. Een losse zin van enkele woorden slechts. Maar een zin om
erover te mediteren, omdat hij, geplaatst in het licht van het dagelijks wereldgebeuren, er Eifeltorens boven uitsteekt.
En hij wil die zin hier herhalen:

Jamais dans l’histoire de l’humanité, il n’y a eu autant de savants à l’écoute de l’univers. Et leurs moissons célestes nous confrontent à un cosmos vertigineux, qui aurait peut-être été programmé pour finalement produire l’homme.

Een kosmos geprogrammeerd om de mens en de geest in de mens voort te brengen en te laten groeien in de richting van het Absolute, wat dit Absolute ook moge zijn. Het Omega van Teilhard de Chardin?

Of, wat ware er van de kosmos, indien de mens er niet was om er over na te denken. Er zou geen Stephen Hawking geweest zijn die ons (7.000 toehoorders in Leuven) gisteren kwam vertellen, hoe die kosmos er kwam en hoe hij is.
Ik vraag me echter af of hij in zijn rede de (geest van de) mens centraal heeft gesteld?

26-10-2011, 07:32 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat de dag soms brengt.

Dag aan dag ben ik in mijn Blog geconfronteerd met mezelf. Ontleed ik mijn handelingen, mijn gedachten. Ontleed ik de gebeurtenissen omheen mij. Ontleed ik in hun geschriften, de gedachten en handelingen van anderen.

Sommige dagen overheerst duidelijk het mystieke, het religieus-metafysische, om op andere dagen rationeel en soms agressief te zijn. En ook gebeurt het dat totaal verschillende elementen samenkomen in een voor mij wondere mengeling.

Men zegt dat dit iets te maken kan hebben met mijn de stand van mijn bioritmes – intellectueel, emotioneel en fysisch - die gedurende een aantal dagen opgaande zijn of afdalend, om van tijd tot tijd eens alle samen op een hoogtepunt te komen afgewisseld met hun samenkomen op een laagtepunt.

  Er is dus in mij een wereld van positieve, neutrale en negatieve krachten aanwezig die me aanzetten dit te doen of dat te laten, dit te interpreteren als hoogstaand, en dat als minderwaardig, maar hoe die krachten bepalend zijn voor wat ik schrijf en niet schrijf, is voor mij een raadsel.           

Vandaag las ik de column van Luuk Gruwez omdat hij zich gewaardigt te schrijven over, wat aartsmoeilijk is, een dichtbundel. En erover te zeggen wat er kan over gezegd worden en te zwijgen wat beter gezwegen wordt. Ik begin zijn stijl te kennen, meticuleus tot op het bot, eruit halend wat er niet in staat en met veel goede wil een idee opsnuivend, dat er eventueel zou kunnen in aanwezig zijn. Wel wetende hoe moeilijk het is een goed gedicht te schrijven, en nu ook met zijn bespreking van de bundel van Toon Tellegen.

Hij heeft al een punt als hij het ‘Filosofie in negligé’[1] noemt en met een indeling komt als: ‘Bakkeleien met woorden’, ‘Kunnen en niet kunnen’, ‘Het grote blauwe niets’. Wat dan handelt over woorden met een willetje, over de lezer en over de schrijver en hierover te zeggen wat er kan over gezegd.

Al hoewel, het hier en ook in de Standaard overgenomen gedicht, iets heeft, het blijft hangen. En Gruwez heeft het uitgekozen omdat het hangen en vallen blijft.

‘want telkens hij niet over liefde schrijft,

wat een enkele keer gebeurt,

opent zich een afgrond voor hem,

net groot genoeg om in te vallen

en de lezer komt binnen, ziet hem vallen,

springt hem achterna.

Vreemde poëzie is het, alsof poëzie alles kan zijn als de woorden maar beelden zijn met een boodschap, en de lezer, schrijft Gruwez, en hij zal het wel weten: ‘Hij kan de dichter zowel naar het niets als naar het leven volgen’.

En wat even veel poëzie moet zijn, brengen de tekeningen, door vader Boris Tellegen, aan de gedichten toegevoegd. Dit is toch de idee van Luuk Gruwez.

*

Ik heb beslist mijn Blogs van het begin van het jaar tot en met 30 juni, op 1 november uit de ether te halen. Niemand leest die teksten nog. Het zal dus een zuivering zijn, want alle begin is moeilijk heb ik eens gelezen als eerste zin in een beroemd boek, dat in ons Vlaanderen een eerste prijs haalde. Dus het zal ook zo wel zijn.

*

25-10-2011, 00:14 geschreven door Ugo d'Oorde  

Geknipt uit de Standaard van 21 oktober:

‘In de wandelgangen klinkt het dat de contouren van het uiteindelijk compromis almaar duidelijker worden. Het idee van een noodfonds als verzekeraar, waarbij het obligaties van probleemlanden voor een stuk garandeert, lijkt het meest waarschijnlijk. Zo moet er niet meer geld in het fonds, maar wordt het effect wel fors vergroot.

Het scenario van het noodfonds dat uitgebouwd wordt tot een bank die dan bij de Europese Centrale Bank geld kan lenen, is uitgesloten. Ondanks het pleidooi woensdag van Sarkozy.’ (adg)

Deze zienswijze strookt gedeeltelijk met wat ik verwerkt heb in mijn Blog van 18 oktober. Maar ik zag het Fonds niet als geldontlener bij de Europese Centrale Bank. Neen, voor mij was het

1. Een instelling (Fonds, Bank) met een kapitaal dat wordt ingebracht door de landen van de Euro-zone, elk naar hun vermogen. De inbreng in het Fonds is dus een inbreng in het kapitaal van de Instelling. Dit is een noodzakelijke voorwaarde.

2. Deze Instelling garandeert de terugbetaling op de vervaldag van de openbare schuld van alle landen van de Euro-zone. Deze openbare schuld krijgt aldus de waarde van Eurobonds. Maar dit geldt enkel voor de openbare schuld bestaande tot en met een bepaalde datum.

Schulden aangegaan na deze datum krijgen die waarborg niet.

3. De vervaldag, van de op die datum bestaande schuld (de gewaarborgde schuld) wordt in kaart gebracht en ter beschikking gehouden van elke geïnteresseerde.

4. Er zijn landen, Griekenland, die zullen beroep doen op de waarborg van de Instelling. In deze gevallen is het de Instelling die de dienst waarneemt en het kapitaal terugbetaalt (Quid de intresten?).

5. Elk land van de eurozone kan beroep doen op de Instelling, en de uitvoering van de waarborg vragen voor de terugbetaling van een deel of de totaliteit van hun openbare schuld.

6. Evenwel, elke terugbetaling gedaan door de Instelling, voor een land van de euro-zone wordt ingeschreven in een ‘Grootboek van de schuld t.o.v. de landen van de euro-zone die kapitaal hebben ingebracht’.

Er worden dus geen schulden kwijtgescholden, hoogstens heeft er een verschuiving in de tijd plaats, wat de terugbetaling aan de Instelling betreft.

7. De banken worden niet verzocht aan schuldafbouw te doen.
 

Dit is de kans om de euro te redden - er zijn er geen drie - tegen een aanvaardbare kostprijs, te betalen door Europa, omdat ze niet tijdig hebben ingezien dat de Griekse Openbare schuld tot abnormale hoogtes aan het groeien was. Als bank zou ik hier mijn bedenkingen bij hebben. 

Om dan maar niet te spreken van de Griekse minister van Financiën, hoe durft die zich tonen in Brussel.                                                                                                                                                                                                

24-10-2011, 06:49 geschreven door Ugo d'Oorde