Maar in het leven wordt men dweper in alles wat ons het meest beroert, want, hoe ouder men wordt hoe intenser alles beleefd wordt, vooral door iemand die zich beweegt in het landschap dat ik zo graag dit van de geest noem, en het gebeurt dat we daar bezocht worden door wat we als grote poëzie ervaren. Zo was er op Kerstdag de zin van Rilke, gelicht uit een brief van hem, een brief van 13 december 1903 - een goede vriend stuurde me die - ‘Sie sollen nicht ohne einen Gruss van mir sein, wenn es Weihnachten wird.’

Een zin die ik bewaren wil omwille van de geladenheid die ik erin lees. En ook, Weihnachten, Kerstdag is voor jou, een chalet in de bergen in de winter en het vuur in de haard; is voor jou, het gedicht, ‘Antico inverno’ van Salvatore Quasimodo waarvan je, je nu de eerste regels herinnert in het weinige Italiaans dat je nog overhield:

Desiderio delle tue mani chiare
nella penombra della fiamma
sapevano di rovere e di rose,
di morte ...

of,

‘het verlangen van je blanke handen in de schemer van de vlammen, ruikend naar eikenhout en naar rozen, ruikend naar wat is van de dood…’

en dit op winteravonden met haar bij het vuur gezeten of neerliggend op de schapenvacht. Of, hoe vol, hoe geladen met wat van vroeger was, woorden kunnen zijn.

Eens waart je in de B & B, ‘I Fiamminghi’  in Toscane. We zaten voor de haard  na het avondeten, ik heb het gedicht - ik had het van buiten geleerd - opgezegd, kijkend naar het gezelschap. Hebben ze het begrepen, ik weet het niet maar toen ik zweeg, de stilte van de vlammen over hen.

Het overige van het gedicht, moet ik nu gaan opzoeken, het is iets over vogels en zaden in de sneeuw, maar ik weet dat het eindigt op: ‘E noi fatti d’aere’, en wij, gemaakt van wat lucht.

Het is alsof in deze luttele lijnen, een belangrijk moment in mijn leven gestold ligt, impressies van toen vermengd met de ogenblikken die van nu zijn, wetende dat dit van vroeger, immer aanwezig zal blijven in het nog komende. Ik, zoals Quasimodo het zegt, fatto d’aere.

Zo besta ik dan, zoals zovele  van mijn vrienden en kennissen, zoekend naar een middel om al deze herinneringen in tekens om te zetten, opdat iets ervan behouden zou blijven en er niets meer zou kunnen aan gewijzigd worden, niets in min, maar veel in meer. Aldus ben ik het medium waarlangs alles zich opnieuw voltrekken kan, waziger steeds en meer en meer herleid tot de essentie ervan, de sappen ervan, de zaadcellen ervan.

Zoals ik me uit de ‘Dokter Zhivago’ van Boris Pasternak nog herinner hoe Yuri’s moeder begraven wordt en Yuri, knaap nog, de nacht doorbrengt in een cel van het klooster met door het raampje, het zicht op de tuin met de bevroren groenten. Ook dit beeld blijft bewaard in mij, lijk zovele andere zaken nog, alsof ik die zelf heb beleefd, zelf heb neergeschreven.

*

Hij denkt, alles samen genomen, het gaat goed met mij. Ik voel dat ik leef, ik voel dat de geest beweegt in mij, ik voel dat de wereld zich buigt over mij; dat wat ik denk Elohim, God te zijn, zwelt omheen mij en dat ik me wegschrijf in het Zijnde; dat ik, op momenten zoals deze, schrijvend, totaal opgezogen ben door het Zijnde - zoals het met Spinoza zeker gebeurde – opgezogen door wat was, en ook door wat nog komen zal.

Het gaat me heel goed, schrijvend in de cirkel licht over me – la Luz siendo Dios que desciende (Garcia Lorca) - en in meer is er een opening, naar iets dat gebeuren kan, nu, morgen, overmorgen, iets totaal vreemd maar ook iets beloftevol.

Mahler op de radio. Hij denkt het gaat me inderdaad zeer goed. Ik voel me wel met de dag ouder worden, maar ik voel dit niet als een zwaarte maar wel als een lichtheid, een helderheid, een stilte ook die me aanzet weg te duiken in de vijver van de geest en er in weg te drijven tussen het eendenkroos.

Badend in het licht.

27-12-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De Bijbelfanaat die ik ben is nog altijd in de sfeer van wat ik de voorbije dagen schreef, in de sfeer van de traditie die ook is van wat ons overstijgt, die ook is van het sacrale, Ik kan er moeilijk van weg omdat ik, eens de Bijbel binnen, het Boek der Boeken, literatuur én geschiedenis is en dat ik altijd in bewondering heb gestaan voor wat de schrijvers ervan, twee duizend jaar en meer geleden, hebben neergezet. Ik heb een band met hen omdat ik denk te schrijven in de verlenging van wat zij schreven, generaties en generaties voor mij, de geest van ons wijzend in dezelfde richting, deze van het Onnoembare.

Dit is ongeveer wat ik antwoordde aan de vriend die me belde een paar dagen terug, om me te zeggen dat ik de enige ben onder zijn vrienden en kennissen die het woord Bijbel, niet alleen nog vermeldt maar er ook over schrijft, alsof alles erin ook de waarheid zou zijn. Je bent een grote uitzondering op de regel, zegde hij, want ook Spinoza geloofde niet in de Bijbel. Baruch Spinoza, wist hij, werd door Albert Einstein hoog geprezen want Einstein geloofde in de God van Spinoza, de God die zichzelf openbaart in de harmonie van het Heelal, al wat is, een beeld van God zijnde.

Mijn vriend leerde me niets nieuws. Ik denk zelfs - al zegt Spinoza het (misschien) niet, hij moet er toch aan gedacht hebben - dat het Universum de materiële vorm is van God.

En ook, wat die vriend zeker niet weet is, dat ik met de Bijbel werd besmet door de woorden van een rijzig man met een vreemde naam die in de jaren vijftig van de vorige(!) eeuw in mijn leven is opgedoken: Immanuel Velikovsky, een Russische jood, die me met zijn woorden - hij sprak een abominabel Engels - in de ban heeft gebracht omdat hij een antwoord had op wat als een onmogelijk iets in de Bijbel stond opgetekend: de stilstaande zon en maan tijdens het gevecht van Israël, de troepen van Joshua, tegen de legers van vijf Amorietische koningen. De dag, na ik die man met die vreemde naam had gehoord ben ik zijn boek ‘Worlds in Collision’ gaan kopen in de ’Smith & Son’ bookshop op de Adolf Maxlaan in Brussel. En, de verkoper was verbaasd over het aantal van die boeken die hij  dezelfde dag had verkocht.

Ik was dus niet de enige die getroffen was geweest door wat die man vertelde op televisie. Sedertdien is Velikovsky niet meer weg geweest uit mijn leven en wie Velikovsky vernoemde, vernoemde de Bijbel, omdat hij met zijn theorie - over de komst van Venus - vertrokken is uit de Bijbel en deze altijd strikt heeft gevolgd, even strikt als hij die na Velikovsky is gekomen, wijlen Robert De Telder[1] wiens leven hierdoor een nog grotere wending kende dan dit van mij.

En, dan is er wat de Bijbel zelf betreft, is er nog een ander voorval te vermelden, namelijk dit van het boek ‘East of Eden’, van John Steinbeck, waarin de vertaling van het Hebreeuwse woord ‘timshel’, gehaald uit de King James’ Bible van 1611, een belangrijke item is. Van dan af is mijn voorliefde voor de King James’ Bible  ontstaan.

Er waren/zijn er dus twee die me besmet hebben met de Bijbel: Steinbeck voor wat de vertaling ervan  betreft, Velikovsky voor de geschiedenis erin. Een besmetting die heel diep is doorgedrongen, een groot hoofdstuk in mijn leven, up to now.

Of hoe we niet allen gevormd worden door de traditie maar ook door de boeken die we lazen, de boeken die we ons eigen maakten.

[1] Robert De Telder (1948 - 2020)  die in zijn boek ’Tijd der Tijden’, de geschiedenis heeft geschreven van de volkeren van het Oosten, vertrekkende vanuit het Oude Testament.

26-12-2020, 05:15 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is een groot verhaal, een kind geboren uit een moeder bevrucht door de geest van God, een kind komend uit de schoot van het Universum. Een groter geboren kun je niet schrijven en in zijn grootheid, in zijn allesomvattende grootheid, wil ik het aanvaarden als ik zie wat er uit dat kind is voortgekomen. Neen, hoe het ook gebeurde, lichtzinnig kan ik er niet over oordelen, wel met veel respect, zelfs al denk ik dat zijn geboorte pas waarde heeft gekregen na zijn kruisdood op Golgotha, pas dan zal men geweten hebben wie hij was en hoe zijn geboorte moet ontstaan zijn.

Hoe dikwijls heb ik het verhaal niet gelezen en gehoord, een laatste maal, met de kinderen in de crypte van  de Sint- Baafskathedraal, om middernacht of vroeg in de morgen. een mooi verhaal, ontroerend, innemend en o zo, eenvoudig, een kind geboren in een stal omdat er geen plaats meer was in de herberg, geboren onder goed gesternte en engelengezang, gehoord door de herders die in de velden lagen.

De schrijver ervan heeft zich uitgeleefd in zijn woorden en we hebben hem gevolgd tot op heden. En jij, je wilt het aanvaarden zoals je het altijd gehoord hebt, een eerste maal uit de mond van je moeder. Het is, als verhaal, met de jaren in jou gegroeid en je wilt er geen jota aan wijzigen.

En hoe wijs het niet werd binnen gebracht, precies op de dag van de terugkeer van het licht: Jezus, geboren als overwinnaar van de duisternis die over de mens hing, na de val van Adam en Eva, Jezus de verlosser.

Vandaag echter stellen we ons vragen over die verlossing, verlossing van wat eigenlijk, van de zonde, en dan, welke zonde? Want de zonden van toen - Gomorra en Somorra, of andere, sex related - zijn het nog deze van nu?

En, is het de verlossing van de zonde die Jezus op het oog had, zoals gewild door de Vader, als hij gestorven is op het kruis of, hebben wij gedacht dat het om deze reden was dat hij zich, omwille van zijn Vader, heeft laten kruisigen of gekruisigd werd?

Kerstdag de geboorte van het kind van God, dat we allen zijn. En, wist Boris Pasternak, elke geboorte is een onbevlekte 'ontvangenis'. Houden we het daarbij, maar deze van Jezus een uitzondering, één omkranst met Licht.

Of wat Traditie doet met ons.

25-12-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het begint te spannen, hoe ik het ook draai of keer, 25 december is de Dag der Dagen. Eens december, vliedt alles er naar toe, wordt alles er door opgezogen. Het zit in onze genen, want we dragen het al zovele geslachten mee. Hopelijk komt er nimmer een storende factor die ons 25 december zou afnemen.

Ik denk eraan, niet dat ik er ga mee slapen maar, met de dood van God, zoals door velen geclaimd, komt de dood van de Zoon dichterbij en, of we nog de ingesteldheid hebben om ons te verheugen over de komst van het licht, in een wereld met een overdaad aan lichten, begin ik ernstig te betwijfelen.

Ik verneem ook dat het aantal ongedoopte kinderen met de jaren toeneemt. Kinderen die nimmer iets gehoord zullen hebben over God en zijn gebod, nimmer iets over de Bijbel, over Jezus. Nimmer  de betekenis van zijn geboorte zullen kennen, noch de woorden die hij sprak, noch de betekenis van het kruis, van het kruisteken. Het einde dus van al wat centraal stond in de beschaving die in het Westen werd opgebouwd.

Hoe zullen ze opkijken naar gebouwen zoals een romaanse kerk, zoals een gotische kathedraal? Ik houd mijn hart vast en bedwing mijn tranen als ik denk aan de twee achterkleinkinderen van mij en de twee kleinkinderen van mijn echtgenote. Hoe kijk ik op naar hen als ongedoopten, bemin ik hen minder of bemin ik hen meer. Ik denk meer. Maar ik weet dat ze in hun leven iets zullen missen, een houvast, het weten dat de dood niet het einde is maar een herbeginnen.

Ik zal er niet meer zijn, maar met hen verdwijnt het sacrale uit de wereld, het verhevene dat het dagelijkse leven overstijgt.

Ikzelf weet niet wat er is na de dood, maar ik geloof vast dat de dood niet het einde is. Ooit dacht ik dat na mijn dood, het deeltje geest dat ik ben zou overgaan in de geest van een nieuwgeboren kind. Ik hoop dat het zal zijn in een wereld waar het  sacrale nog overleven zal, in welke vorm ook, dat ik zal opgenomen worden in een gemeenschap waar nog enige vorm van een gerichtheid naar het eeuwige: bestaan zal.

We zien er naar uit, zonder er naar uit  te zien.

En wat nog waar ik aan denk, ze zullen nooit Proust begrijpen als ze hem ooit nog lezen zullen, maar zeker niet Proust, zoals hij het vertelt in zijn ‘Recherche du Temps perdu’:

Souvent dans l’Évangile de saint Luc, rencontrant les deux points qui l’interrompent avant chacun des morceaux presque en forme de cantiques dont il est parsemé, j’ai entendu le silence du fidèle, qui venait d’arrêter sa lecture à haute voix pour entonner les versets suivants comme un psaume qui lui rappelait les psaumes plus anciens de la Bible.

En evenmin als Proust verder gaat:

Et plus d’une fois, tandis que je lisais, il m’apporta le parfum d’une rose que la brise entrant par une porte ouverte avait répandu dans la salle haute où se tenait l’assemblée et qui ne s’était pas évaporé depuis dix-sept (!) siècles.

Het zijn kinderen verloren voor wat de essentie en de basis van onze beschaving is. Het bedroeft oneindig, oneindig.

24-12-2020, 05:44 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ben eergisteren niet buiten geweest om te zien of de conjunctie tussen de twee trage planeten, Saturnus en Jupiter zichtbaar was aan de hemel, een zeldzaam evenement [1] nochtans. Ook is het me ontgaan dat de zon haar verste zuidelijk punt aan de hemel had bereikt en nu aan het terug komen is in de richting van het Oosten, met als gevolg het lengen van de dagen, de terugkeer van het licht. Een evenement dat ons, tekenend voor de tijd waarin we leven, nog weinig raakt, wat niet het geval was voor onze verre voorouders evenmin als voor de Kerk die er de geboorte van Christus in plaatste.

Het was me ontgaan omdat ik te druk bezig was, en ben, met het herbekijken van mijn blogs van het jaar 2017, een poging om te bewaren wat ik van dan af geschreven heb. Er wacht me dus nog een lange beurt vooraleer ik aankom in het begin van het jaar 2020, dat ik waarschijnlijk pas op het einde van 2021 zal bereiken. 

Het wordt aldus een ingewikkeld nieuw jaar: herzien wat ik al  schreef en er tezelfdertijd de dagen 2021 aan toevoegen.

En wat mijn blog van gisteren betreft waarin ik ‘L’ Evangile’ van l’abbé Bruckberger heb bovengehaald, ik had ik er moeten aan toevoegen dat hij ook de vinger heeft gelegd op een voor de christenen belangrijke passage in het Evangelie van Lucas, namelijk, vers 18, 21, zijnde het  antwoord van Jezus op de vraag waar het Rijk Gods zich bevindt, een normale vraag die we ons allen hebben gesteld, en het antwoord van Jezus, het bevindt zich binnen in jou - ‘the Kingdom of God is within you’ zegt de King James’ Bble - het is maar opdat je het weten zou. Maar Willibrordus en Osty hebben er schijnbaar last mee. Osty , vertaalt ‘au-dedans de vous’ door ‘parmi vous’  en voegt er in een voetnoot aan toe: ‘parmi vous, comme une réalité agissante. La traduction ‘au-dedans de vous, qui exprime une idée juste, semble déconseillée par le contexte.

Aldus twee paragrafen de ene met de zekerheid eigen aan ons zonnestelsel, de accuraatheid waarmede de planeten optreden in hun baan om de zon en anderzijds de speelsheid van het woord waar we mee geconfronteerd worden. In 1611 durfde men er geen probleem mee hebben, er stond wat er stond; dichterbij ons, is men bevreesd het te vertalen zoals het er staat, kijkt men zo gezegd naar de context, terwijl de vraag heel duidelijk wordt gesteld, zodat een duidelijk antwoord kan gegeven worden: het Rijk Gods is nergens anders dan binnen in jou.

Zo zag het de auteur van het Evangelie van Lucas het, zo dacht hij dat het antwoord van Jezus moet geweest zijn. Waarom dit antwoord niet aanvaarden met een open geest, aanvaarden wat er staat en erover nadenken welke betekenis de schrijver van het Evangelie er moet aan gegeven hebben om het zo vrank en vrij te schrijven?

Het is nochtans een mooi veelzeggend antwoord, een om mee te gaan slapen en het in de morgen terug op te nemen, wat anders, dan de corona- of vaccinperikelen.

[1] De conjunctie of samenstand van Saturnus en Jupiter is een zeldzaam gebeuren. De laatste maal was het op 16 juli 1623 en de eerst volgende keer zal het zijn op 15 maart 2080. De samenstand vond plaats op 21 december in het zuidwesten na het vallen van de avond. Sterrengids 2020, www.Stip media.

23-12-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik heb al veel geschreven in mijn leven, zoals ik nu mijn dagen vul is het alsof ik anders niets heb gedaan; is het alsof ik in de morgen ben opgestaan, niet om de dag te beginnen maar eenvoudigweg om te schrijven, dat dit mijn opdracht was, het overige was tweedehands. In feite ik ben ervan bezeten.

Een vriend stuurde me gisteren, zoals het gebruikelijk is in dit land, zijn beste wensen, begeleid met de foto van een deur, de toegang tot een kartuizercel schreef hij eronder. Ik begreep het symbolische van zijn gebaar naar mij toe, hij wenste me die deur naar die cel omdat hij wist dat ik die elke dag opende om te schrijven, een plaats die ik nodig had om in afzondering te zeggen wat ik te zeggen had. Ook Stefan Hertmans in zijn ‘Bekeerlinge’ schreef/schrijft in zijn cel - een ganse nacht werkte hij aan een bepaalde passage ervan - ook Nooteboom kende zijn cel.

Ik heb die in de kleinste kamer van het huis, omgeven links en rechts, van mijn boeken. Niet van ‘de’ boeken, maar van die van mij, deze die ik las, die ik me min of meer eigen maakte, die een deel, een aanhangsel zijn van mij, dat me dan vergezelt waar ik ook heen ga of wat ik ook doe. Het is op deze wijze dat mijn vriend, hij ziet in mij zijn spiegelbeeld, evenzeer een man is met een aanhangsel van boeken van een andere categorie wellicht. Hij heeft het voorrecht een Latinist te zijn en in ‘zijn’ cel te verblijven tussen ‘zijn’ boeken. Zoals ik een andere vriend heb die deze dagen is afgedaald in zijn verre herinneringen om ons te vergasten op een zeer prozaïsche heerlijke wijze over bepaalde, wat hij noemt, kronieken uit zijn jeugd,  prangend geschreven en opgeluisterd met beeld en klank. Een noodzaak voor hem om het jaar op een voor hem passende wijze af te sluiten. Zoals ik nog een jaarafsluiting verwacht van een ander iemand die ik ook mijn vriend wil noemen die het op zijn manier zal doen.

Allen schrijven ze van achter de deur van hun ‘kartuizercel’, zeker omgeven door ‘hun’ boeken. Ik voel me een van hen, met dien verstande dat ik al jaren schrijf, jaren en jaren, om te bereiken, eens en voor altijd, wat zij, elk jaar bereiken.

Zij deelden hun leven in, in periodes van één jaar, ik wou het doen in één periode die een gans leven dekt. Zoals Boris Pasternak met zijn Dokter Zhivago.

Zij slaagden in hun opzet, ik zag het te groot, te bombastisch. Het correcte woord dat ik voor de eerste maal in mijn leven gebruik het is tekenend voor de zelfontgoocheling waarmede ik het jaar afsluit. Zo  gaat het in het leven.

Als ik er goed over nadenk is het omdat ik nog altijd geen goede eerste zin heb gevonden, een zin zoals Dante:

‘Nel mezzo del cammin di nostra vita / Mi ritrovai per una selva oscura...

Een zin die is als een bron in de woestijn, al ken ik er uit alle boeken die ik las maar één: ‘in den beginne was het Woord’, waarvan ‘l’abbé’ Bruckberger schreef: ‘Du premier mot l’Evangile de Jean crève le plafond du temps, il transcende les siècles et les générations qui se succèdent, il s’établit dans l’éternité[1].

Een zin die niet na te volgen is, niet te gebruiken zonder plagiaat te plegen, hij is onherroepelijk van en blijft van Johannes. Het is een alles dragende zin, de ene en de enige.

Eigenlijk de zin om een jaar mee te beginnen en een jaar mee af te sluiten.

[1] R.L.Bruckberger : L’Evangile, Ed.Albin Michel, 1976

22-12-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik draag meer en meer het gewicht van mijn jaren. Ik wil er niet aan denken maar de confrontatie is me maar al te duidelijk, de pijn in mijn lichaam verdwijnt niet meer als ik schrijf, ze is als een stugheid, als een muur die opgetrokken wordt. Hopelijk dringt dit niet door in mijn woorden, in mijn verhalen.

Maar mijn blog achtervolgt me. Hij zuigt uit mij wat er aan woord te rapen is - ook deze zoals hierboven, die ik niet had moeten vermelden - en laat me leeg achter. Elke dag is het zo en elke dag moet ik nieuwe krachten opdoen om te herbeginnen. En mijn dagen verlopen in een hels tempo. Dit is het gevoel dat ik eraan overhoud als ik zie hoe vlug de cijfers stijgen, zodat wat ik schrijf getuigt van een zekere roekeloosheid. En waarom? Vroeger in mijn dagboek bleef alles gesloten, toegedekt, verborgen, nu is alles open en bloot, vergt het een concentratie die er niet altijd is. En er is dat, het ogenblik van het schrijven het ogenblik van de geest.

Immer tasten we af én wat van vroeger was én de betekenis ervan in het licht van waar we aangekomen zijn. Hierbij kunnen we ons enkel herhalen, met eventueel wat schakering in de kleur en de voorstelling, soms er nog iets aan toevoegen of iets verzwijgen. Dit was altijd zo en zal zo blijven..

En dit is de reden waarom ik, ondanks alles, een goed gevoel heb als ik neer ga zitten om te schrijven; weet ik soms welke vreugde het is je gedachten van het ogenblik op te tekenen, want eens zullen deze geschriften, hoe ook en waar ook, met je naam erop gekleefd, de tijdloosheid binnengaan en levend zijn in deze tijdloosheid; zullen bewegend zijn de ideeën die erin opgenomen werden, bewegend de gevoelens die erin ruimte zoeken, bewegend de poëzie die erin betracht werd en zullen de woorden a stillness bezitten:

the stillness, as a Chinese jar 
still moves perpetually in its stillness.

Omdat een Chinese vaas de hand is, én de spirit, van de maker ervan, dat het een beweging is naar binnen zoals T. S. Eliot het wist.

En mijn woorden zijn meer naar binnen gericht dan naar buiten en zo heb ik het gewild. Maar naar binnen of naar buiten het was steeds in de richting van het licht, de enige richting die gevolgd wordt door boom of plant, met omwegen mogelijks, maar immer naar het licht toe. Lijk een pijl uit een boog.

21-12-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde