Een nieuw begin, een nieuwe dag, opgestaan uit de nacht; het betreden van de nog ongekende paden langs waar we heengaan zullen: een blauw eiland met wuivende palmbomen waar de golven breken of een wandeling door de velden, licht heuvelend, groen en bruin en oker en de wolken en de winden, de hoge luchten erover. Je zegt het maar. Je hebt maar te kiezen, om er te zijn zonder er te zijn, want het zijn de boeken die je omringen, de kleine dagelijkse dingen aan de muren, die je landschap zijn van elke morgen en van waar uit je vertrekken moet - de voet in de stijgbeugel, schreef Cervantes - je je opladen moet, grasduinend in wie je bent en wat je te bieden hebt. Te zijn van het grote leven of te zijn van het afgelegene dat wachtende is, maar telkens hoopt je te kunnen schrijven zoals Vivaldi wist te componeren.

Je bent om te beginnen niet tevreden over wat je gisteren schreef. De nacht hing, in de morgen erna, nog in je woorden. Het gesprek was meer een aftasten geweest van de gevoelens in jou verwekt door het enthousiasme van de man voor jou. Hoe hij uitweidde over het werk waaraan hij begonnen was en het je toonde op het scherm van zijn smartphone: het tridimensionale beeld van een muziekmeubel, gebaseerd op de muziekdozen van vroeger, maar met honderden verschillende stukken muziek op kleine rollen met uitstekende puntjes. Een pracht van een meubel bestemd zegde hij, voor een of andere sjeik uit Oman.

Hij was een en al bewondering voor het heilige vuur van het creatief bezig zijn dat hij voelde branden in de man voor hem, het vuur van de jeugd, dat hij ook had gekend, maar nu al lang was uitgedoofd. Het was om deze reden dat hij hem, hoewel reeds 53, nog jong noemde, het beeld van wie hij was geweest op die leeftijd.

En die Von Däniken werd er maar bijgebracht omdat hiermee het gesprek een bepaalde richting was ingegaan, waar het zich verder en verder ontwikkelen kon om terecht te komen bij Einstein en hij hem zegde, wat hij ooit tegen een vriend beeldhouwer had gezegd, dat in de formule van Einstein het kwadraat van de snelheid van het licht iets goddelijks had.

Wat de (jonge) man  beaamde, hoewel het woord God die avond en die nacht niet over de lippen was gekomen, ook omdat hij wel aanvoelde dat hij een andere, dan de God van de Kerk in zijn gedachten had.

En hij, vanmorgen - hij heeft de zomer rabarber uit de tuin gehaald en is die nu in kleine stukken aan het snijden - rechtstaande in de keuken en denkende aan wat hij nog zou kunnen toevoegen aan wat hij die morgen, het schemerde nog in de tuin, geschreven had.

Zou hij later, als er voor hem nog een tijd van later was, weten wie die jonge man was, weten dat het Frank Pletinckx was met wie hij gesproken had die avond tot laat in de nacht, en Johan van de vijver die er bij zat die, getroffen door de woorden die gesproken werden, ons een schilderij toonde op zijn smartphone die hij, als jonge man gemaakt had, een werk dat ons, zoals soms gezegd wordt, met verstomming sloeg.

Merkwaardig hoe uit het ongerijmde van de dagen, momenten ontstaan die je, in totale overgave vermelden gaat met naam en toenaam, tot in de intiemste details ervan.

Wie zegt ons dat we te ver zijn gegaan in onze ontboezemingen die maar al te dicht aanleunen bij de realiteit van wat geweest is? 

26-08-2018, 06:40 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat is van de namiddag gaat over naar de avond, of het stille onmerkbaar verglijden van de uren van het licht naar het uur van de schemering, om dan even onopgemerkt, woorden sprekend onder elkaar, nacht te worden, de maan hoog in de luchten  wazig getekend.

Je zult er lang zitten blijven, de maan voor jou, als je opkijkt nu en dan, een toevlucht, een inspiratie voor wat je te antwoorden hebt. Naast je een jonge man van 1965, die vandaag, in één lange tocht met de wagen, weergekeerd is van Zufingen bij Bazel,  de plaats waar Erich Von Däniken (1935) woont. Je waart  in  Zufingen in 1947, Von Däniken was toen 12, maar je zou zijn boek , ‘Waren de goden kosmonauten?’ begin de jaren zeventig lezen. Je zou er later niet meer op terugkomen.

De nog voor jou jonge man wist dat het wellicht maar wat geknoei was van beelden, die Von Däniken haalde uit de Bijbel, uit het boek van de profeet Ezechiël[1], nl. zijn beschrijving van het (goddelijk voor hem) visioen dat hij beleefde. Hij, de jonge man, hechtte er geen groot belang aan, maar zegde hij, er waren ook, de mysterieuze Nazca-lijnen van Peru, figuren die enkel van uit de lucht konden gelezen worden die de schrijver aanhaalde en zeer intrigerend waren voor de lezers van zijn boek. En het was dit vooral dat hem was bij gebleven.

Dit maar om de teneur van ons gesprek te belichten. Ik voelde de zoekende man in hem, de kunstenaar ook, die zich bewoog in de wereld van het creatieve; die tekende in zachte sierlijke lijnen, figuren van bloemen en bladeren die hij in elkaar weefde waarbij hij teruggreep naar de beeldenrijkdom op de kapitelen van de middeleeuwen.

Het was, alles samen, een nachtelijk gesprek over het verborgene van het verleden en over het nieuwe, even verborgene van de kunst van vandaag, en hij leefde bij de kracht van de hunker van de stift, verlenging van zijn hand, naar het schone, het verhevene, naar hetgeen niet te bepalen, niet vast te leggen was.

Hij vroeg me of ik nog tekende. Neen, moest ik antwoorden, mijn lijnen zijn nu woorden geworden, Nazca-woorden die moeten gelezen worden van uit een bepaald standpunt wil men ze begrijpen kunnen - ook mijn woorden kennen hun sierlijkheid  dacht ik - maar ik zou ze ook kunnen zien als de beeldhouwwerken op de romaanse kapitelen en, wat ik schrijf elke dag, is de opvulling van een kapiteel in een van de vele romaanse kerken van Frankrijk of Spanje en ook van bij ons. Het vloeit voort uit de essentie die reikt naar het eeuwige, het verborgene.

We zaten er, in vlees en bloed, omhuld door de nacht en de maan in haar nevels die toekeek op ons, maar dit was maar het decor. Maar zoals ik het voelde, en ik zegde het hem, er is vannacht vooral wat ons bindt, die drang om anders, om meer te zijn, om door te dringen tot het merg van al wat is. We drinken wel een glas, jij, je rolt je wel een sigaretje nu en dan - nooit op je werk zegt je me - dit ook is van ons leven, maar deze avond die nacht geworden is, zo lang is ons gesprek geweest, is van de vriendschap, is van een innerlijke hoge geladenheid. Ik heb heel wat dergelijke, nachtelijke gesprekken gekend, deze van nu heeft iets bijzonders, er zit, lijk een addertje onder het gras, dat wat von Däniken heeft gemeend te kunnen naar boven  brengen: het bevreemdende dat van het leven is, en van dat van vroeger,  waar we mee opgeschept zitten, en van dat van nu dat is van het eeuwig eeuwige onbekende.

Tenware, mijn vriend, en ik verwacht zo iets, de planeet Mars het antwoord geven zou op wat Ezechiël schreef gezien te hebben.

Maar dat is iets totaal anders

[1] Ezechiël 1, 4: And I looked, and, behold, a whirlwind came out of the north, a great cloud, and a fire infolding itself, and a brightness was about it, and out of the midst thereof as the color of amber, out of the midst of the fire.   5. And out of the midst thereof came the likeness of four living creatures. And this was their appearance; the had the likeness of a man…

Dit is maar het begin van het verhaal, het loopt door tot  1. 28 en verder, tot in hoofdstuk 2. Het is een enigmatische tekst. Begrijpelijk dat Von Däniken zich hierdoor heeft laten (mis)-leiden

25-08-2018, 07:22 geschreven door Ugo d'Oorde  

In de avond ruik ik de herfst, of denk ik hem te ruiken omdat september er aankomt, de overgangsmaand  zoals ik ze noemen wil. De maand van de vooruitzichten, van het wemelen van het licht boven de velden, van hartstochten die uitdoven al kenden we ze wel niet meer.

Een vriend vertelde me dat hij de ‘gelen’ (mv. van geel) van de oogstvelden had vastgelegd op enkele schilderijen. Hij minimaliseerde de betekenis ervan, maar ik weet dat hij er zijn ziel heeft in gelegd, wat een groot woord is - ongebruikelijk geworden in deze dagen - maar hem kennende, ook uit zijn geschreven woorden, weet ik het hoe hij eraan moet gewerkt hebben. Ik kan het dus niet anders zeggen. Zijn hartstocht was het beleven van de kleuren van het land waar hij was opgegroeid, waarin hij nog immer wandelen kan, liefhebben kan, de velden en de bossen ervan bezitten kan, zoals men een geliefde bij de hand houdt, waar ook men zich bevindt.

De eigenheid die we bezitten, de dingen te zien in hun perspectief van het ‘hier zijn’ én als individu, een ‘ik’, én als een verbonden zijn met al wat is, zelfs met de verste sterrenstelsels en dit verbonden zijn aanvoelend in al wat je doet, is het niet bewust, het aanvoelen is onderhuids aanwezig.

Zo bestaan we en zo zullen we heengaan, verbonden, om erna, verbonden te blijven. Wee hen die dit verbonden zijn niet kennen. Ik denk dat er velen zijn die hier zo rondlopen en daarenboven het voor het zeggen hebben.

En ik denk nu aan de zo gedoopte transillegalen die hier rondlopen, totaal ontheemd, of ze dit verbonden zijn met sterrenstelsels, die hen wellicht in hun verre jeugd en in hun wijze van leven  werd bijgebracht, of ze dit nog voelen kunnen nu ze op jacht zijn naar een totaal nieuw leven denk ik niet. Een vreselijk iets dat ik niemand toewensen kan of wil. Waarom hen niet gebracht naar het voor hen nu bestaande, beloofde land - het heeft er trouwens alle schijn van -  en hen afgezet op de klippen van Dover? De rassenvermenging die wereldwijd aan gang is kan niemand nog tegenhouden.

Ik zit er middenin. Het luttele dat ik beteken tracht ik op te schroeven tot een bundel woorden die achter zullen blijven  op de wijze waarop ze hier thans aanwezig zijn; grotendeels verscholen, gekend door enkele getrouwen of minder-getrouwen die occasioneel eens komen kijken hoe ik het stel en wat ik ditmaal heb uitgestald om hen te bekoren.

En wat meer is, ik zegde het al, het is zo ver gekomen dat het met mij is vergroeid. En wat meer is en dit ook zegde ik al, het is mijn morgen-, soms mijn avondgebed, een voor mij noodzakelijk iets. Niemand is me enige dank verschuldigd, integendeel ik ben het die jullie dankbaar moet zijn, me blijvend aan te zetten tot het vertoon van wat dagelijkse geschriften.

Ik kan het niet genoeg herhalen hoe ik het aanvoel, hoe het me bezig houdt in mijn dagen, die nu niet meer onopgemerkt, zoals het was bij Chips, like lazy cattle moving across a landscape’ voorbij gaan, maar, geladen zoals vandaag met een boodschap, waar wel niemand zal op ingaan, maar ze staat er toch, et honni soit qui mal y pense.

24-08-2018, 07:25 geschreven door Ugo d'Oorde  

23 augustus

Het gedicht ‘Neither’ van Samuel Beckett is voor mij een der hoogtepunten in de wereld van de Poëzie. Ik ontdekte het, uit de hand van Stefan Hertmans, in de Standaard der Letteren van 13 april 2001, die een jaar later het zou overnemen in zijn ‘elitair’ meesterwerk, ‘Het Putje van Milete, Essays’ (Meulenhoff Amsterdam). De eraan toegevoegde vertaling is van de hand van Stefan Hertmans. 

Nadat ik het in 2011 als blog te hebben opgenomen, denk ik dat het later, in de jaren erna, werd hernomen. Maar heb het niet nagegaan. Vandaag werd het een trouvaille die ik nieuw leven wens te geven.

Neither

to and fro in shadow from inner to

outer shadow

from impenetrable self to imprene-

trable unself by way of neither

as between two lit refuges whose

doors once neared gently close, once

turned

away from gently part again

beckoned back and forth and turned

away

heedless of the way, intent on

the one

gleam or the other

unheard footfalls only sounds

till at last held for good, absent for

good from self and other

then no sound

then gently light unfading on that

unheeded neither

unspeakable home

For Morton Feldman, 1962               

Evenmin

Vertaling van Stefan Hertmans in de SDL, licht gewijzigd overgenomen in zijn Putje van Milete en er van commentaar voorzien.

heen en weer in schaduw van binnen naar

buitenschaduw

van ondoordringbaar zelf naar ondoor-

dringbaar on-zelf via geen van beide

als tussen twee verlichte nissen waarvan

deuren ooit? Zacht gesloten, ooit weg-

draaiden van, en zacht terugkeerden

heen en weer wenkten en zich

afwendden

ongeacht de richting, gespitst op de

een of andere glimp

ongehoorde voetstappen enkel geluid

tot ze tenslotte voorgoed stilblijven, voor

goed afgewend van zelf en ander

waarna geen geluid

dan zachtjes onverwelkend licht op dat

ongeachte en al evenmin

onuitsprekelijk thuis

En dit is dan mijn versie, geïnspireerd door Samuel Beckett:

Geen van beide

We zullen wel nooit een neither-gedicht

schrijven zoals Beckett het onverwoorde

te verwoorden wist, niet te begrijpen

omwille van zo alles zeggend

in niets-betekenende zinnen

alsof het Universum erin verscholen

en toch ook niet weergalmend

lag.

We zullen wel nooit een neither-gedicht

schrijven, al wilden we om het ontzaglijke

van dit leven dat ons omkneld hier houdt

en toch bewegen laat in een eigen

eigenzinnigheid,

zo denken we.

Geen neither-gedicht om op te vallen

om er naar uit te kijken,

om er slapen mee te gaan,

onverlet, onverlaten, on-overeenstemmend

en toch zoekend

naar de zin van sterren en van sterrenstelsels,

beangstigend oneindig alles is.

En wij, innerlijk groot nochtans,

omdat we alles beluisteren,

bekijken kunnen,

opentrekken, verzegelen en brengen

tot ons, binnen, en begrijpen, 

niet

alles te begrijpen kunnen, al zouden we.

dan

o zo teder, zo losjes

het licht wegdeemsterend

op dat achteloos evenmin

niet uit te spreken

thuis

Maar een neither-gedicht zullen we wel

nooit schrijven, al wilden we

opstijgen kunnen om ons te verliezen

een nimmer te vergeten

ogenblik

van het zijn.

23-08-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

In de spiegel, even maar, het beeld van een oude man dat ik opvang, dat ik mee neem, dat ik vergeten wil, maar dat hangen blijft.

Van het aantal dagen die ik nog te lezen heb, het zoveelste blad ervan omgeslagen om nu verder te gaan alsof er niets te wachten stond, verder  de maand in, wie weet, de jaren in. Hoe kun je dit beeld vergeten als je neerzit, om de schrijver te worden van woorden die er zijn maar die je nog niet kent.

Elke morgen is het zo dat je opstaat uit de as van de nacht, dat je even je beeld ziet in de spiegel en dat je een metamorfose ondergaat, er niet meer te zijn als lichaam, maar enkel nog als zijnde  op weg naar een oord dat er nog niet is maar dat je aan het ontdekken bent; een moedig man te zijn: te gaan het hoofd in de wolken en er lang te verblijven in de schaduw van al wat was. Dat pijn geworden is omdat het, denkt je, onherroepelijk voorbij is.

Zoals je er zit, ben je enkel nog het woord dat uit jou vloeit, als water uit een bron die maar al te lang al heeft gevloeid en nu de neiging heeft te vertragen en leeg te komen. Dit is hoe je leeft in een trager wordend ritme, de armslag die beperkter wordt en, wat nog erger is, je er tegen in opstand komt, zelfs al weet je dat het niet helpt, dat je het aanvaarden moet, want er is nog heel weinig dat een opflakkering betekenen kan, een lichtpunt, een komeet de door de luchten scheert. Je wacht erop, maar de kans dat hij er komen zal is een zandkorrel groot.

Hopelijk, denkt je, hopelijk is dit maar een vreemd gaan, een morgen na een nacht die zonder droom gebleven is. Met nu een helling voor mij, die ik zoals Dante opgaan moet, zo dat de rechtervoet nooit de hoogste is. Alsof dit zin zou hebben. Alsof er nog heuvels zouden zijn die ik beklimmen kan.

In mijn stoutste dromen is de wil er wel, is het beeld er wel, dat, nu ik er op terugval, de komeet is die ik verhoopte. Mijn dochter, Ann, plaatste de foto op haar facebook van iemand op weg naar de Arpitettaz cabane. Een foto waarin ik me zie - ik blijf, het moet gezegd, gekluisterd aan mijn stoel - terwijl ik, licht als een veder, het pad volg, steeds maar stijgend in de flank van de berg, langs grassen en mossen, langs arnica en gentiaan, edelweiss en génépi,  steeds maar hoger, piepklein in  een massaal levend landschap van bergen en sneeuw, badend in het helle licht van de middag. Het licht, que es Dios, zegt Lorca, en je hem, waar je bent en hoe het voelt daar te zijn, maar al te graag in jou opneemt.

Het beeld op je netvlies gekomen dat je geest opent op wie je waart toen, en hoe je je voelde, hijgend maar stralend in het bergmeer geluk dat zich ankerde in je aders.

Daar terug te zijn, de ogenblikken van het schrijven, ogenblikken die je meenemen zult vandaag, tussendoor opduikend, het beeld van jou op het steeds maar stiigend pad naar de cabane, een dag in augustus en, of  je het nog wel weet hoe het was? Je weet het tot in de minste details.

De bron die meteen opnieuw voluit gaan vloeien is, al dacht je eerst dat ze aan het uitdrogen was. Maar je hart, je oude hart dat opsprong even nog toen je de foto zag op je scherm en je je zag gaan op het pad in het grote licht, ademend de bloemen en de grassen, de mossen, ademend de luchten, het voedsel van je geest.

Wat, mijn vriend, is er van een oude man in de spiegel die op weg is naar een cabane, hoog in de bergen van zijn hart?

Cabane de l’Arpitettaz:

Van uit het einde van ‘la Lee’, op het einde van het dorp Zinal - je bereikt die plaats met de wagen - langs het pad aangeduid als ‘chemin difficile’, over de brug over de Navizence. Dit pad volgend stroomopwaarts over een honderdtal meters en dan ineens het bos in, steeds maar hoger, dan een stroompje over, en waar de weg de rotsen in, hoger klimmend via kettingen, het bos in. Boven de bomengrens kom je aan het bergmeer met de Besso, de Blanc de Moming erin weerspiegeld, een prachtig moment om even te stoppen, iets te eten, iets te drinken. En dan verder in een brede boog naar rechts en het pad volgend in de bergflank, duidelijk aanwezig, steeds maar stijgend, om een andere stroom over te steken ‘Les Gleiss’, rotsen effen geslepen door het water en verder tot uit een draai van het pad, plots voor je uit je de cabane ziet een paar honderd meter verder, de laatste loodjes. Je verlossing, je hoogtepunt, na een klim van vier uren.

Google leerde me dat de cabane volledig vernieuwd werd, maar ik herkende ze nog. In het gasten boek - er zullen er al meerdere zijn - moet mijn naam ettelijke malen voorkomen van de jaren 1965 af.

De tocht naar de cabane  de l'Arpitettaz (2.786 m.) vergeten hoe het telkens was, zal ik nooit.

22-08-2018, 07:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het huis van een vriend.

Een gedicht dat ik nogmaals terughaalde omdat het blijft leven in mij en omheen mij. Dat ik herdacht en, voor de n-de maal, herschreef.

Atomen van stenen, van planten, van luchten.

Elektronen die geest kunnen zijn, zodat we ons

vragen stellen wat de componenten zijn

waaruit het huis is opgestaan.

En ook,

in een wondere harmonie met de seizoenen,

de bomen eromheen gegroeid,

alsof geen huis het was.

Maar boom of huis,

wat is van elk heeft geen belang,

beide zijn noodzakelijk, in bestemming

en in samenhorigheid.

Beleef met ons, als je de drempel overschrijdt:

verbazing van conceptie die je wacht.

Godin van ons hart,

je had het nooit gedacht hoe vormen kunnen leven

en hoe kleuren inviterend kunnen zijn.

Zo zegen ons begrijpen

want dit is Hiroshige en dit is Hokusai,

want dit is Shiva en dit precolumbiaans,

en van Hathsepsut, het snoer,

het zachtste blauw dat ooit ogen zagen.

Dit kan een tempel zijn,

consolidatie van regels en maximes

van Euclides en van anderen,

bij oordeel en bij inspiratie her-ontsponnen

en getemperd door de stand van lentezon

en in de winter door de plaats van Sirius en Orion.

Herinner je, toen we er waren, hoe de avond

tussen de bomen viel - de lucht vol sterren kwam -

tot op ons handen waar hij kleven bleef.

Herinner je de biezen en de waterlelies,

de laatste droppel licht, de merel, een schicht

als van een schreeuw opgestegen

uit de spiegel die de vijver was.

Jij die er waart, we droomden:

gedachten zaaiend lijk mosterdzaden,

zo spraken we met tussenpozen,

je hoort de klanken nog:

Chopins Sonate.

In de haard die maar niet doofde,

zo het leven, een flits maar, van het zijn,

een ogenblik het groot beleven, wij, uitverkoren.

Ons is bijgebleven, de geur van kaars,

van oude wijn de smaak, en van een gedicht

gerijpt op perkament, de stilte van het samenzijn.

Dit alles opgetekend, de inkt ons onvermogen,

meer te zeggen, en toen we aarzelend gingen,

wij bewogen.

Nu de tijd, ‘ce grand sculpteur’[1] erover.

Het huis van een vriend is meer een thuis dan een huis.

21-08-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Is spiritualiteit een psychiatrische aandoening, zoals ik lees van een ‘intussen verwesterde schrijver uit een bescheiden gezin uit Madras’, Manu Joseph, in de rubriek, HET EINDE, van de SdL van 17 augustus?

Heb ik er ooit aan gedacht dat spiritualiteit iets te maken heeft met psychiatrie en een aandoening is, een ziekte dus, en niet een ingesteldheid van de geest, de geest die ons in leven houdt? Dat het te maken heeft met de psyché, is me wel duidelijk, maar is het om deze reden een aandoening?

Het kan dat ik me teveel  bezig houd met wat achter de dingen schuil gaat als ik schrijf of in discussie ga, maar over wat anders kan zinnig gesproken worden, iets gezegd dat nog niet gezegd of geschreven of getoond werd. Iets dat zich bevindt in de schemerzone waar ik het over had in mijn vorige blogs en waar ik telkens heen ga als ik schrijf?

Drie vraagtekens die ik te behandelen heb.

Een vriend, Roger T. mailde me gisteren - ook aan zijn andere vrienden en kennissen - dat, bij de plechtigheid in Barcelona, een jaar na de terroristische aanslag op de Ramblas, in verschillende talen een gedicht van John Donne werd voorgelezen, een gedicht dat begint met de regels: ‘No man is an island’[1]. Een van de journalisten van de VTM vermeldde hierbij onterecht, de naam van Ernest Hemingway als schrijver ervan. Hij kende blijkbaar wel, schrijft mijn vriend,  de bekende roman van Ernest Hemingway “For Whom the Bell Tolls” (1940) over de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939). Maar Hemingway had zijn titel ontleend aan John Donne’s gedicht, wat hij ook duidelijk liet blijken uit de versregels van Donne die voorkomen op de eerste pagina van zijn boek.

Is de metafysische schrijver die John Donne is niet een voorbeeld van spiritualiteit, van iets dat zich situeert in de schemerzone van leven en van dood, en moet dit dan gezien worden als een psychiatrische aandoening?

Het schijnt me toe dat de ‘verwestering’ van Manu Joseph, met alle respect voor hem en zijn verre roots, nog niet volledig is doorgedrongen tot de geest van Ruusbroeck, tot de geest van zovele schrijvers in het westen.

Of vergis ik me?

20-08-2018, 00:16 geschreven door Ugo d'Oorde