Mijn vriend,

Je bent, als een feniks opgestegen naar de hoogste sferen,

waar we je vervoegen zullen als onze tijd gekomen is, tijd die in het Grote Boek[1], al opgetekend staat;

je vervoegen in de grote klaarte zullen we, met tentakels verstrengeld van het Alfa tot het Omega om te zijn van al wat was en wat nog komen zal.

Mijn goede vriend, je bent van vele zaken toevlucht en herinnering: dat je ons, gezeten op de plaats die de veranda was, verlaten moest, we dachten het.

Zo, in sourdine, het altijd blijven zal: Shostakovich die er soms was, momenten die verzegeld nu:

je bent gesprek en toeverlaat gebleven, veropenbaring onuitgesproken tot nu toe, onbeklemtoond opgetekend in het visioen dat toen, je zag het niet, van de herfst al was.

Zo houd ik je in mijn woorden vast.

Het hoofd gebogen, gezangen van wolken van ver gekomen die over dreven, over de hagen en de bomen en over de pelouse, waar de ekster in de aarde wat eikels borg, of zag je het niet.

Impressies, mijn vriend, momentopnames, zo begroet ik je, beluister ik je adem nu je zo dicht gekomen bent. Je echo die hier hangen bleef, opgenomen in de winden, cirkelend om ons heen, een veld van elektronen.

Omgord ik je, de morgen en de avond, tot in de schemering. Je waart, we bezweren het, niet van stof, je waart, al was het maar een sprankel, eeuwig leven.

Zoals wij allen een sprankel eeuwig leven zijn.

 [1] Psalm 139, 16

28-01-2018, 07:56 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik droom nog altijd van plaatsen die ik bezoeken, die ik kennen wil; ik  droom van dingen die ik schrijven wil en van andere die ik herschrijven wil. Er is niets verkeerd aan, maar het houdt me bezig als ik niets ervan realiseer, en er me rekenschap van geef dat het in de toekomst zo zal blijven en misschien nog verergeren zal. Dit is een vaststelling die niet zo gemakkelijk weg te denken is. Je blijft ermee geconfronteerd, als je niet inslapen kunt, of midden in de nacht als je wakker komt.

Hoe reageer je hierop als je vaststelt dat je dromen buiten je mogelijkheden liggen en dat het beter ware deze voor eens en altijd te begraven opdat ze het daglicht niet meer zouden zien.

Maar zo eenvoudig is dit nu ook niet. Er blijven flarden van hangen in je handelingen, in je gedachten. Je geraakt er niet van verlost, ze zwellen zelfs aan lijk bloemknoppen die zich openen zullen voor de lente er is. Trouwens, hoe kun je leven zonder dromen, hoe te leven als je je niet voor enkele ogenblikken afzonderen kunt in een virtuele wereld waar je omgeven bent met onbeperkte vooruitzichten?

Hoe is het dat ik me gedragen moet?

Ik doe maar alsof alles de perfectie is, alsof er niets is dat anders kon en dat wat is, voldoende is om niet te sterven. En ook, wat belangrijk is, weten dat wat is, niet anders zijn kon dan wat en hoe het is. Ik leg me er bij neer. Hoe dramatisch, hoe rooskleurig ook, er is wat is. De dag opent zich en ik loop er door zoals ik het gewoon ben geworden, zelfs al verwacht ik, van uit de verste verte als van om de hoek, een verrassing die heel wat wijzigen zou. Maar die komt maar niet en zal nimmer komen.

Al blijft het moeilijk dit te geloven, het is zo en het is niet anders.

Dit is een morgen om te vergeten, hij wordt neergezet in asgrauwe letters op droomloos papier, hij is niet te vermijden als het wintert en het licht niet lichtend is maar de kleur heeft van de letters die ik schrijf, wat nog mag, maar ook van de inhoud ervan, wat minder is.

Het is lijk het geblaf van honden tegen elkaar op. Ik zit erin gevangen, ik heb niets anders om me heen dan de lange stilte die erna komt en me aanstaart. Het is duidelijk, deze morgen had niet moeten komen, hij werd hier niet verwacht.

Ik ben later dan anders in de namiddag naar de vijver gereden, het water was een donker vlak. Ik werd er niet opgewacht door een vriend die zijn hand zou leggen op mijn schouder als we wandelen zouden onder de naakte bomen naar een moment van geluk, dat anders altijd o zo broos is. Ik heb er gewacht tot de schemer viel.

Ooit had ik het gevoel - maar dit was uitzonderlijk - dat die hand op mijn schouder deze van Dante was. Het was, toen ik in de nacht, in de heuvels van Toscane naar de sterren keek, nu al een tijd geleden.

27-01-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij heeft zich, op wel bepaalde ogenblikken in zijn leven, willen afstemmen op dat ene stille punt in de ruimte opdat, zoals het inwerkt op de slinger van Foucault, het ook zou inwerken op hem, op zijn daden als op zijn gedachten, als op zijn creatief zijn. Afgestemd zijn van tijd tot tijd, op dat ene punt, om in het merg ervan, te worden opgenomen, om te zijn - en dit vooral als hij schrijven ging - zoals het hoort voor de mens die schrijft te zijn.

Hij dacht hierbij aan Rudolf Steiner, de theosoof, die vertelde dat, als hij lang genoeg keek naar een graankorrel deze oplichtte en hij aldus de potentiële kracht, aanwezig in de korrel, zien kon. Hij zelf had het eens geprobeerd, had lang gestaard naar een tarwekorrel op een blad voor hem, tot hij plots vreesde dat hij de korrel zou zien oplichten en hij het niet aandurfde langer nog te kijken.

Het punt van Eco en Foucault waar hij het over had, is ook zo een plaats waar inbeelding ageert als een soort hypnose waarbij men zich zelf vergeet, en op gaat in een spirituele vervoering dat ons in de mogelijkheid brengt te schrijven over zaken waar men normaal nooit zou aan gedacht hebben.

Het is gek dat hij dit vermeld, maar het punt komt regelmatig in zijn gedachten als hij neerzit en wacht tot het oplichten zal in hem, en dat de zin die hij verwacht tevoorschijn zal komen als een lichtstraal op een spiegel.

Dit punt heeft niets te maken met een menselijk handelende God, die zijn hand zou houden boven de hoofden opdat alles zou verlopen zoals het hoort te gaan, en opdat voor de mens, alles optimaal goed zou gaan, hij deze onderlinge relatie met God, zou moeten bepalen in wetten en regels. Neen, neen, het punt, het ene centrale punt waar alle krachten in het Universum convergeren, wijst ons duidelijk op het feit dat we, als levende mens, ingeschakeld zijn als aslijn en pijl – dit is beeld van Teilhard de Chardin - in de spirituele evolutie in en van het Universum.

Het is vandaar uit vertrekkende dat we bereiken kunnen vast geankerd te zijn in de krachten van het Universum.

Ik zegde het al en ik herhaal het, een werk, een kunstwerk vertrekt van uit deze krachten. Vertrekt het van uit de aarde het is een gewoon iets, maar geen kunstwerk. En het zijn enkel de kunstwerken die bepalend zijn voor onze binding met het kosmische.

Velen zijn er die dit doen en voortdurend nieuwe bressen slaan, zoekend, reikhalzend naar andere horizonten, naar vollere wereldbeelden.                 

En velen zijn er die, vertrekkende van uit het grote mysterie van het oneindig kleine, het atoom en nog verder, het elektron slingerend om de kern, met de snelheid van het licht, om met dit minimale in het achterhoofd uit te kijken naar het verste melkwegstelsel, en in dit oneindig perspectief een ogenblik maar het globale beeld te houden van wat het Universum betekenen kan.

Een ogenblik maar binnen te komen in dat punt van Eco en Foucault is voor hem meer dan alle gebeden die hij bidden kan.

26-01-2018, 08:09 geschreven door Ugo d'Oorde  

Vanmorgen – het is altijd in de morgen dat zo iets gebeurt – dacht ik: man, je hebt al genoeg geschreven, je hebt alles gezegd wat je te zeggen had; wat nu nog komen kan is een herhalen van wat al door jou opgetekend werd,, waarom verder doen?.

Hoe reageer ik hier op, hoe zou ik me voelen indien ik geen blog meer te brengen had: opgelucht, bevrijd?

Ik stel me voor dat het zo is. Hoe zou ik hier in huis rondlopen met niets te ‘moeten’ doen, met enkel wat normaal, wat gewoon is te moeten doen? Ik kan het me niet indenken. Ik weet alleen dat een grote rust over mij zou neerkomen.

Echter, wat dan met die rust, wat vang ik er, in werkelijkheid, mee aan, het schijnt me zo ongewoon toe? Wat doen vrienden van mij die me lezen, die niet de behoefte kennen om, zoals ik, hun gedachten te verwoorden en er mee naar buiten te komen. Hun dagen zijn gevuld met andere dingen dan schrijven. Het leven voor hen is er een van pluk de dag, deze van mij, schrijf je blog en je moogt even gaan uitblazen om onmiddellijk daarna te beginnen denken aan de volgende.

Uiteindelijk – wat een woord – leef ik in de toekomst. Is mijn ‘nu’ beperkt tot de tijd nodig voor het schrijven van wat moet worden ingelogd. Het is een nu ingesteld op morgen.

Een goede vriend merkte op dat ik er, als schrijver, een stramien op na houd; dat ik ‘s morgens voor dag en dauw opsta, dat ik uit de natuur om me heen, diepzinnige gedachten haal; dat ik er een of ander schrijver bij neem, en er een zin van hem aan toe voeg, en klaar is wat de ether wordt ingezonden. En hij heeft in zekere mate gelijk, het is op die wijze dat het meestal gebeurt, maar, het moet gezegd, soms ook niet.

Zo, dit ben ik dan kwijt en kan ik overgaan tot de dagorde om te besluiten dat ik een ziek, een gekweld man ben die niet genoeg heeft aan het leven van elke dag. Hij wil er nog zijn als zijn lichaam zal verpulverd zijn tot as. Hoe noemt men zo iemand, een opportunist, een geschifte dromer?

Ik kreeg van mijn kleindochter, Gwendoline, samen met een wenskaartje, haar ‘travail de mémoire’ toegestuurd die ze vandaag, binnen een paar uren, te verantwoorden heeft. Het kaartje toont een resem, veertig, vergulde uilen - des chouettes - in diepdruk. Negenendertig ervan staan afgebeeld, de vleugels strak tegen het lichaam aan; één ervan heeft de  vleugels wijd open, klaar om weg te vliegen.

Ik zoek naar de betekenis ervan. Als ik haar plaats, naast mij in de familie, dan zijn we de enige ‘chouettes’ die de vleugels schrijvend open slaan.

Zegt ze me: ‘Merci de m’avoir donné le goût de l’écriture.’ Ware ze hier ik zou haar in mijn armen nemen en denken: hopelijk, ma fille, ken je groter succes dan ik.

25-01-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

In het midden van de laatste periode van mijn leven, het midden van de laatste dagen, weken, maanden, jaren, wie zegt het me, overviel me, lijk een meteoriet uit de hemel, de lichtende gedachte op pad te gaan met Dante Alighieri, doorheen zijn Divina Commedia, en me totaal over te geven aan de woorden ervan.

Een grote beslissing, die maakte dat plots de wereld voor mij tot stilstand kwam en ik geen behoefte meer had iets meer te kennen of te weten over de dingen en het vele gebeuren omheen mij.

Het gebeurde in de dagen dat ik ‘Grammars of Creation’ van George Steiner las en getroffen werd door een door hem aangehaalde zin van Albert Einstein:

‘One of the strongest motives that leads men to art and sciences is to escape from everyday life with its painful  crudity and hopeless dreariness’[1]

Het was vooral de ‘dreariness’, de schrik voor de verveling, waaraan ik ontkomen wou en ik wist dat de studie van Dantes poema sacro een belangrijke beslissing was om de dorheid van het dagelijkse te overstijgen. Opgeslorpt door en vertrekkende  van uit de meest vreemde, ooit geschreven woorden, verwachtte ik dat zin en betekenis zou gegeven worden aan deze laatste periode van mijn leven, die anders totaal onbekend en zonder lichtpunten zou gebleven zijn. Tezelfdertijd was het een uitdaging die ik me oplegde, niet zo zeer door te trachten het werk te doorgronden, maar er losweg op in te gaan en als het ware Dantes adem te voelen als ik hem volgen zou vanuit la sua selva doorheen Hel en Vagevuur en Paradijs.

En er was in die tijd nog altijd dat andere waar George Steiner me aan herinnerde, het feit dat ik, als mens, het creatief zijn verschuldigd was aan Hij (of Zij of Het) die deze Kosmos in de hand hield en mij met een bepaald doel op ogen, op de wereld had gezet.

En het was herfst, de krachten schoven weg. Bladeren dwarrelden over de binnentuin, de wereld lag er vol van, en november was op komst. Maar ik wou er niet aan toegeven. En met Dante in gedachten werd de zoveelste herfst een vreugde. En de karmijnrode schijf van de zon achter de bomen stond symbool voor wat nu komen ging.

Zo gebeurt het telkens in een mensenleven - en er zijn wellicht altijd voldoende aanwijzingen en aanleidingen - dat je een beslissing neemt waarvan je noch de draagwijdte kent, noch de gevolgen ervan. Je schuift alle papieren en alle boeken van de tafel en je neemt alle Dantes uit de rekken en je stapelt die naast jou, en er zijn er enkele,

Hoe belangrijk is het begin van een boek, van een verhaal, van een gedicht. De eerste zin die de toonaard aangeeft, de zin die de geest prikkelt. Het is het aanknopingspunt tussen schrijver en lezer, het punt waar ze elkaar de hand reiken. En het is de hand van Dante die je vast houdt als je voor de zoveelste maal dit prachtige begin – de baereshit van Dante – leest:

Nel mezzo del cammin di nostra vita / mi ritrovai per una selva oscura / Che la diritta via era smarrita / Ah ! quanto, a dir qual era, é cosa dura, / Questa selva selvaggia  é aspra e forte / Che nel pensier rinnova la paura !

Tanto è amaro, che poco è piu morte… 

Dit zijn de eerste versregels van het Inferno van de Divina Commedia, voor Dante Vergilius ontmoet en met hem de Hel betreedt:

‘In het midden van onze levensweg, bevond ik me, afgedwaald van de rechte weg, in een donker woud. Ah, hoe moeilijk het is te zeggen hoe wild en imposant dit woud wel was, zo dat de vrees die ik toen kende me terug overvalt als ik er aan terugdenk.

Zo bitter was het dat de dood weinig meer is’.

En zijn woorden echoën in de kamer: Tanto è amaro, che poco è piu morte!’ 

* 

Ik schreef dit begin, meer dan tien jaar geleden. Ik vond het terug in een hoop oude bladen die ik schiften wou. Het is een van de vele pogingen die ik heb gedaan om Dante binnen te leiden in mijn leven. Er zijn er andere geweest. Uiteindelijk ben ik er in geslaagd mijn bezoek, met Dante en Vergilius aan de Hel, af te werken. Ik hernam deze inleiding op een verloren blad, hier, omdat ik deze bewaren wou, redden wou van de ondergang.

In feite is Dante op een totaal andere wijze in mijn leven gekomen. De aanleiding was een klein boekje van Jorge Luis Borges, ‘Nueve ensayos Dantescos’, dat ik op een vreemde wijze gevonden heb in een boekenwinkel in Spanje. Het lag bovenop een rek vol met boeken, waar ik aan voorbij kwam.  En ik ben blijven denken dat iemand – Dante? - die wist dat ik eraan voorbij zou komen, het daar voor mij had gelegd. Ware het geplaatst geweest in het rek, tussen de andere boeken, ik zou het nooit opgemerkt hebben, ook niet gekocht en ik zou, naar alle waarschijnlijkheid, ondanks George Steiner nimmer vijf jaar en meer gewerkt en geslapen hebben met Dante aan mijn zijde.

Of hoe kleine dingen een grote impact kunnen hebben op je leven.

[1] George Steiner: ‘Grammars of Creation’, Yale University Press, London, page 175/6

24-01-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Met wat kan ik me vandaag verrassen? De morgen is nog nacht en er staan geen planeten, geen sterren, geen maan, de lucht is een kille donkerte en het regent. Wat is, is niet veel, is wat stilte die ik adem.

Ik zou er even goed niet kunnen zijn, de plaats waar ik nog ben, zou even goed er kunnen zijn zonder mij, een lege stoel, een laptop gesloten op de tafel, (eeuwig) wachtend om geopend te worden met de boeken ernaast, in een gesloten kamer. Een nameloos stilleven: laptop en boeken en wat losse bladen beschreven papier, meer is het niet, een potlood misschien nog, maar ik, ik ben er niet en niemand is er om te getuigen dat er is wat er is.

Zoals het zou zijn met het Universum, ware de mens er niet om uit te zoeken wat er van is en te zeggen al wat hij weet dat er van is.

De vraag waarom hij, de mens, er moest zijn is duidelijk: hij is er opdat geweten zou dat het Universum er is. Hij is er dus noodzakelijkerwijze. Het Universum is er en de mens is er, beide zijn onmisbaar één, de mens even onmisbaar voor het Universum als het Universum onmisbaar is voor de mens. En van hem weten we dat hij stof en geest is, het kan onmogelijk anders dan dat ook het Universum stof en geest is. Stof die in beweging is en geest die eveneens onmogelijk anders zijn kan dan in beweging, en dat, wat de totaliteit van stof en geest betreft, het de beweging is, het ‘worden’ is, dat essentieel is. Het ‘zijn’ is er omdat het weten er is en omgekeerd, het weten is er omdat er het zijn is.

Verras ik me met wat geschreven staat?

Ja, omdat ik het nog nimmer zo heb uitgedrukt, omdat ik vind dat de evidentie van wat ik vooruit schuif er nog nooit zo duidelijk heeft gestaan. Het Universum is er omdat de mens er komen moest om te zien hoe het Universum in elkaar gestoken werd en voortdurend verder wordt uit gebouwd; om te  zien en te begrijpen dat hij in feite een kopie, een soort spiegelbeeld, in het minimale, is van het Universum.

Hij is er opdat het Universum zich zelf zou zien via de mens. Ik lees dit ook bij Karen Armstrong[1] in een hadith van de profeet:

‘I was a hidden treasure and I yearned to be known. Then I created creatures in order to be known by them’.

Dit te weten is geen noodzakelijke behoefte heeft natuurlijk niets rechtstreeks te maken met ons bestaan hier op aarde, maar het is een onderliggende waarheid waar we mee geconfronteerd zijn en worden.

Dit is wat van deze morgen is. Het kan dat het je misvalt, dat je het aan jou laat voorbij gaan; het kan ook dat je erover nadenkt, dat het van enige betekenis is voor jou, zoals het voor mij is. In elk geval, wat er ook van weze, het is het lot dat er over beslist heeft, het stond ergens geschreven dat het deze vijfhonderd woorden waren die ik vanmorgen schrijven zou.

Ikzelf zit er voor niets tussen, want komende uit de nacht wist ik helemaal nog niet wat ik schrijven zou.

[1] Karen Armstrong: ‘A History of God’, Mandarin paperbacks, 1997, p.273.

23-01-2018, 07:17 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het leven is een herhaling, zelfs het schrijven van een blog elke dag is herhaling, want wat je nodig hebt is een begin, is een eerste zin, een aanzet. Het is ook een onbekende weg die je inslaat en die je ergens, waar weet je nog niet, voeren zal. Zelfs al is het resultaat anders, het is telkens een herhaling van wat zich de vorige dag heeft afgespeeld. Eentonig dus, wat het ogenblik van het creatief zijn betreft.

Dus zeg ik, elke dag is een herhaling van de voorgaande. En wat meer is, niets is af, alles loopt verder, ik ondervind het steeds. Mijn blog is af en er wacht me al een andere. De dag is voorbij en er staat al een andere voor de deur, de maand is af en een nieuwe maand is daar al.

Hoe veel jaren houdt een journalist het vol die zes dagen op zeven moet zorgen voor een column in het dagblad? En hoe lang heb ik het vol gehouden, zeven jaar nu al, en dan niet zes maar zeven dagen op zeven. En ik kom keer op keer terecht op de vraag waarom doe ik het, waarom doen mijn vrienden, kunstenaars het, wat is er zo verslavend aan het creatief willen zijn?

Ik stel me elke morgen in vraag en toch ga ik verder, blindelings bijna. Laat ik alles vallen om toch maar mijn vijfhonderd woorden te schrijven opdat mijn dag zou zijn wat ik denk dat hij zijn moet om een volledige dag te zijn. Wat er daarna gebeurt of wat er omheen gebeurt is geen zorg, dan toch zeker niet in zelfde mate.

In dit opzicht noem ik me een vreemde man, niemand twijfelt eraan. Ik adem omdat ik ademen moet, zo gaat het met het schrijven, het is een must. Het komt nu en dan eens op in mij, te zeggen ik stop ermee, maar mijn leven zou niet meer hetzelfde zijn, zou nog enkel een wachten zijn op de dood. Het is nu wel ook zo, maar het wachten zelf is background music, andere zaken zijn prioritair, het is een afwachten van de vijfhonderd, of hoeveel ook woorden, iets wat nog zin geeft aan mijn hier nog zijn.

Uiteindelijk, het laatste ogenblik gekomen, wat overblijven zal na de as uitgestrooid,  zijn maar wat woorden, het bewijs dat ik ben langs geweest. Die na een tijd ook vergaan zullen tot stof en vergeten. En toch ga ik verder, of je nu talrijk bent om me te lezen of niet, ik volhard, ik wil overkomen als mateloos, om ondanks alles, mateloos niets te zijn geweest.

Er is vanmorgen, ik weet het, een bitterheid in mijn stem, een ongewoon iets dat als een echo zal worden meegedragen in een lang zwijgen. Een teleurstelling over al wat geweest is en dat zich thans in mijn dagen toespitst op die enkele, schamele woorden die nodig zijn om niet te sterven.

Het potentiële van het zijn is wat me nog rest.

Waarom, vroeg Pessoa naar zijn bril, op het ogenblik van zijn sterven, was het een laatste grap of dacht hij dat hij die bril nog zou nodig hebben?

22-01-2018, 06:44 geschreven door Ugo d'Oorde