Ik weet nu, na gisteren met zekerheid - hoe groot die zekerheid is laat ik aan jullie over - dat ik geïnspireerd word van uit een ergens dat er ergens moet zijn; dat ik elk ogenblik, wat mijn schrijven betreft - mijn doen en laten laat ik terzijde nog - onder curatele sta en dat ik schrijf wat ik schrijven moet.

Er is hieraan niet te ontkomen, ik kan dit curatele wel negeren, doen alsof het niet zo is, maar eens ik me op het schrijven instel ben ik een gevangene ervan.

Dit moet ook gelden voor een schilder, een beeldhouwer, een componist, dit geldt voor elk van ons omdat er ‘machten’ zijn die van binnen ons, maar ik denk eerder van buiten ons, op ons inwerken.

Het begint bij de sterren en planeten. We denken dat het geen zin heeft erin te geloven, maar we vergissen ons schromelijk, want we denken ook dat de afstandsbediening van de poort niet doorheen de muren van het huis effect heeft,  zo is het ook verkeerd te denken dat we bij ons ontstaan, niet bewogen zijn geweest door de krachten van zonnen en planeten die zeker hebben bijgedragen tot de, wellicht karakteriële vorming, van de persoon die we zijn.

Dit aan te nemen is weten dat je, van dat ogenblik af, je bevindt in een schemerzone, deze die ligt tussen wat is en wat wordt gedacht, tussen wat reëel is en wat droom is, tussen zijn en niet zijn. Het is het domein van de poëzie, het domein dat ik gisteren boven haalde, situé entre chien et loup.

Elke vorm van kunst ontstaat in deze twilight zone. Zo niet is het een verbasterde vorm van kunst.

Ik kom er elke dag, ik duik er binnen en ik sta er uit op en wat er rest na mijn duik, of tijdens, krijg je te lezen. Dit is wat van het wondere leven is dat ons omhult. Ik krijg er niet genoeg van, hoe dwaas of hoe vreemd het ook moge zijn, het staat er en het blijft er als een baken in de nacht en in de dag, het teken dat ik er was.

Het is heel weinig dat ik nog lees, te weinig. Wat ik schrijf zuigt alle sappen om meer te weten uit me weg. Het is fout, ik weet het, maar ik las vroeger heel veel, te veel misschien, want het vulde me in een mate die me toelaat er nu gerust over te zijn dat ik er voldoende van overgehouden heb.

Ik lees wel nog wat de Standaard der Letteren me te bieden heeft. Soms is het waardevol, vind ik me erin terug, denk ik, dat het goed zou zijn dit of dat te lezen, maar meestal boeit het me niet omdat het neerkomt op het zoveelste levensverhaal, of het nu fictief is of half realiteit, het is en blijft een verhaal, zoals er elke dag beleefd worden, ik heb maar naar het nieuws te luisteren om te weten hoe uiteenlopend levensverhalen kunnen zijn. Maar ik heb er geen nood aan, inhoudelijk zijn ze identiek, leren ze me niets dat ik kneden kan met de geest in mij.

En dan zeker niet - maar dit ligt volledig aan mij, en anderen zullen hiermede niet akkoord gaan - zeker niet, als ik lees wat Luuk Gruwez, die een wijs man is, weet te vertellen over de vierde dichtbundel van Max Temmerman: ‘Huishoudkunde’. Geef me dan maar liever de gedichten van Paul Auster die zich bevinden in de poëtische schemering van zijn twilight zone.

Ik herlees ze en wacht af.

19-08-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij dacht het niet te schrijven: de eerste woorden die hem te binnen vielen waren sterker dan hem zelf, hij kon aan geen andere denken deze morgen maar, toen hij overleed - hij stierf in het midden van een woord, zijn hoofd op de laptop - regende het in de tuin en over een groot deel van het land; was er een deugddoende regen waar een maand lang om gesmeekt was, sommigen hadden er zelfs om gebeden en nu hoopte men dat de regen nog enkele dagen vallen zou. Maar zijn dood was totaal onverwacht en eerder onbegrijpelijk dat de geest, die hem zo lang in leven had gehouden en hem lange tijd elke dag een blog had doen schrijven, werd teruggeroepen om, hier nog achter te laten, wat stervende cellen van wat eens zijn lichaam was.

Dit was zijn leven dan geweest, en dit was zijn heen gaan naar ‘de eeuwige jachtvelden’, las hij in zijn jeugd, maar hij wist beter, hij wist dat hij op weg was naar de geest die van de Kosmos was en dat hij, na hem, van daar uit anderen inspireren zou zoals hij, tijdens zijn leven hier op aarde, geïnspireerd was geweest door de geest van zij die hem waren voorafgegaan.

Zo was er enkel  het verschil tussen er te zijn als geïnspireerde of er te zijn als inspireerder, en hiermede kon hij verder leven. zo dacht hij destijds en ook toen hij al aan het heengaan was. Toen hij ontdaan van alles, licht en doorzichtig, maar geladen met de eigenheid die hij geweest was, opsteeg lijk een onzichtbare wolk die zich verspreidde boven de aarde, tot in het Heelal waarin hij, als een verloren zoon, terug werd opgenomen.  

Tot daar was hij gekomen met zijn schrijven toen hij even stopte. Toen hij dacht, laat ik staan wat er staat, is het iets dat kan geschreven blijven of, iets dat ik, in een druk, deleten moet, om daarna mijn dag opnieuw te beginnen, alsof er nimmer een dergelijk aantal woorden met die inhoud was geweest?

Hij twijfelde. Hij nam zijn woorden mee tot de middag, hij nam ze mee in de namiddag naar de vijver. Hij dacht het is een gevaarlijk spel dat ik speel, een uitdagend spel, een ingaan tegen alle logica. Maar hij dacht ook, waarom ben ik er mee opgestaan, waarom ben ik er op ingegaan en heb ik geschreven wat mij gedicteerd werd van uit een ergens dat ergens zijn moet, want anders had ik dergelijke dingen niet geschreven, ze zijn totaal onlogisch. Onverbiddelijk  onlogisch.

Ik wacht nog, dacht hij, tot de schemering, tot het ogenblik ‘entre chien et loup’ als alles er zal staan en toch ook niet. Maar toen dit ogenblik voorbij was wist hij het nog niet.

Hij wist niet veel wat dergelijke zaken aanging, hij wist helemaal niets erover. Maar de tekst stond geschreven, iemand had erover beslist. Was het Ugo, was het iemand die Ugo had voorgelicht, iets dat te gebeuren stond en waaraan niets te veranderen was?

Laten of niet laten, niet zoals Hamlet dacht hij, maar het komt er op neer. En als ik het laat, blijft het geschreven en, gebeurt het niet omdat het geschreven staat. Het is maar als ik het wegvaag dat het gebeuren zou.

Ik zit er dus, zoals ik er altijd gezeten heb, als de kat van Schrödinger. De kat echter wist het niet, ik wel.

En, als je dit gelezen hebt vergeet het dan. Schrijven is lijk de liefde, it is a fool star[1]

18-08-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik droomde van nacht of was het van morgen? Mijn echtgenote niet ik - we waren op een boot - hield een moeder arend en haar jong gevangen en was in gesprek met hen om te weten welke van beide ze zou vrij laten. Ik weet nog dat ik uitkeek naar lederen handschoenen die ik niet zag maar ik moet wakker geworden zijn voor de beslissing, vrij of niet, genomen werd. Het heeft trouwens geen belang, wel hoe het komt dat men zo iets dromen gaat en even zeer, of het zin heeft dat ik dit vertel, dat ik dit beeld gebruik om er mee binnen te vallen bij jullie.

Het is maar dat ik elke dag een droom vertel, die dichter aanleunt bij de realiteit, maar toch de realiteit niet is. Ik denk trouwens dat de realiteit geen voldoende zeggingskracht heeft, dat er altijd aan gesleuteld moet worden, soms veel, soms weinig, en het is maar als het veel is dat het interessant wordt, want dit is het creatieve deel, het deel dat los gewrikt wordt uit wat van de Kosmos is, het deel dat nog niet was, maar plots is.

Dit is mijn wijze van werken, waar ik zelden van af wijk, ook nu niet, nu ik wat rond kijk om vaste voet te krijgen in mijn woorden, in mijn gedachten.

Als ik schrijf, hoe besta ik, en hoe als ik niet schrijf, ben ik dezelfde persoon? Wellicht wel uiterlijk, maar innerlijk ben ik het tegengestelde: laat ik alles achter mij en ga ik kijken naar wat ik nog niet was, iemand die er is voor een tijdje, een korte wenteling van de aarde om de zon. Ik ben dan in die wenteling, los van de aarde en ik grijp wat ik te krijgen krijg, wat me terloops aangeboden wordt om te nemen of niet te nemen.

De mens, wie is hij of wat is hij die aldus spreekt tot de wereld om hem heen, die de behoefte heeft, wat het hem ook kosten moge, gedurende enkele momenten, de mens te zijn die hij niet is, ontbolsterd tot wat woorden, alsof hij even de deur achter zich gesloten had en een totaal ander leven was binnengegaan, waar hij zich verkneukelt in een ander ‘Dasein’.

En ik denk aan Hertmans en aan zijn nacht schrijvend over het gebeuren in Moniou. Wie was hij toen, en wie was hij, als hij in de morgen het dorp in liep, half dronken van slaap met nog als een roersel, bewegend in hem, de woorden die hij geschreven had?

Of, wat is het verschil tussen de man die schrijvend is en de man die geschreven heeft, en overschouwt, zelfs in gedachten, wat hij ontfutseld heeft aan de wereld van de droom, van de geest, de wereld  waar hij het grote geluk kende te vertoeven?

Ik zoek het uit. Ik tracht me duidelijk te maken waar ik, tijdens de momenten dat ik deze woorden schreef, geweest ben. Want het is ook een droom geweest, een droom die ik,  in tegenstelling met de droom vanmorgen, in de handen had, die ik leiden kon, die ik binnen bepaalde perken houden kon, terwijl de droom met de arenden een gefladder was van beelden waar ik niet de allerminste vat op had.

Zo leven wij, zo zullen we heen gaan. 

17-08-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een leeg wit blad voor mij, ik weet wat ik te doen heb, en om eerlijk te zijn, ik ben in verwachting van wat er komen gaat, hoe het zich geleidelijk opvullen zal en vooral met wat.

Ik stel me voor dat jij, als lezer, in een zelfde geest naar mijn blog toe gaat met de vraag, wat heeft hij nu geschreven. En ik begrijp maar al te goed wat ik gisteren vertelde over Borges: dat het ‘lukken’ moet - es trivial y fortuita - dat ik de schrijver ben en niet de lezer. Het verschil is wel dat ik het moet en dat jij als lezer vrij bent en het eventueel links mag laten liggen, een voorrecht dat ik niet wil of mag hebben.

Siert het me? Ik geloof het niet, het geheel is het resultaat van een samenloop van omstandigheden die ver te zoeken zijn en waarvan niet wordt afgeweken. Evenwel, siert het me als je mij leest elke dag; het is de aanmoediging die ik nodig heb, vooral deze morgen.

In feite elke morgen heb ik er nood aan nu de herfst zich in mij heeft vast genesteld en ik de gevolgen ervan ken. Weet dat ik de hoop heb telkens te beginnen met een verhaal dat nog niet verhaald werd, over een bos of een vijver, over een dorp of een straat die er niet zijn, maar die ik, bij machte ben er te plaatsen. Vooral is het, het bos dat me intrigeert, dat me aanzet er verder mee te gaan; er terug te zijn omdat het al een te lange tijd is dat ik er nog geweest ben; dat ik het ‘eeuwig’ ruisen van de bladeren hoorde over mij en er de geur opsnoof van humus en schimmel, van hars en jong struikgewas. En ik erin wandelde, soms, zoals nu, met vader, tot aan de vijver die er was in de lente. Ik , een knaap nog, zijn zware hand  vast houdend. Er zwom een grote rode vis in het heldere water met de bomen en de struiken, met een streepje blauwe lucht, erin weerspiegeld. Het was geen grote vijver en de rode vis die op en neer zwom;, blij en vrij, alsof hij niet gewoon was rond te zwemmen in een poel. Eens zomer, zegde vader, eens zomer en de poel leeg, zal hij sterven.

Een andere dag dat ik er was met hem, zat ik er neer op een bussel  klein hout met een boek dat ik niet las, terwijl vader met nog andere mannen, doende was het laag hout weg te kappen onder de jonge bomen van het bos.

Dit is wat ik er nu van te vertellen weet, maar het bos van mijn jeugd was heel wat meer, was mijn toevlucht, was deel van mijn vorming, deel van de omstandigheden die maakten dat ik werd wie ik ben.

En ik heb het ook anders geweten, dat ik in een ander bos liep, een bos in de bergen: sparren, dennen, lorken, in volle zomer, de hitte die er hing, de strakke geur van hars en dorre naalden, met mierennesten hier en daar, wel een meter hoog  en er een man ontmoette, een andere ‘bosman’, plots opduikend voor mij, en we staan bleven, verrast, en we elkaar hebben toegesproken, hij een man van het dorp, ik een vreemde die zijn taal sprak en we neer zijn gaan zitten op een oude boomstam, en aan elkaar - wij ongeveer zelfde leeftijd - verteld hebben wie we waren en wat we deden om in leven te blijven. Hij een beeldhouwer die naar wortels zocht, naar stukken hout waar hij een gelaat aan geven kon.

We zijn samen afgedaald naar het dorp et dans sa cave, nous avons bu, du tonneau, un verre de son ‘vin du glacier’, et degusté un morceau de fromage dur comme du roc.

Het is niet bij één glas gebleven, hij toonde we ondertussen de beelden die hij had gekapt en gesneden en we vergaten de tijd, vergaten wie we waren vóór we elkaar kennen leerden.

Wee hen die niet de waarde kennen van het bos - die niet een man hebben ontmoet die wortels of stukken hout tot beeld hieuwde en met wie ze een glas wijn hebben gedronken - ze hebben niet, of maar half geleefd.

16-08-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De eerste tekenen van de herfst hangen in de lucht, of is het maar inbeelding: een weten dat de herfst op komst is? Op school hadden we een opstel - zo heette dat in de tijd van toen - te maken over de seizoenen. Ik schreef over de lente, wat ik maar normaal vond, maar een schoolkameraad, de primus van de klas, schreef over de herfst. Hij hield, zegde hij me, van het verkleuren van de bomen in het licht, hij hield van het vallen van de bladeren over hem als hij in het bos was. Later hoorde ik dat hij heel jong uit het leven was gestapt.

Ik heb de neiging hem te volgen nu in zijn keuze van de herfst, die zich al een tijd heeft vastgezet in mijn lichaam en ook mijn geest betreden heeft, die zich heeft uitgestald in wat ik nog heb aan krachten om creatief te zijn en creatief te denken. Het is nog geen marteling van het niet-meer-kunnen, maar het is ook niet meer de vlotheid van vroeger; het is wel degelijk de herfst die ik en mijn lichaam zijn ingegaan.

But we keep trying, om boven water te blijven. Het vergt ons wat meer tijd, maar we blijven ons verzetten tegen het herfstsyndroom dat stilaan aan het oprukken is, een soort van aftakeling waar onze geest niet wil aan toegeven, de enige die ons nog recht houdt, ook die ons nog rechtop doet lopen.

Dit is ook de reden waarom ik meer en meer teruggrijp naar wat van vroeger was - vroeger, zijnde de eerst dagen van mijn blogs -

Ik neem niets letterlijk over, ik neem maar een paar zinnen eruit, een paar beelden, en ik tracht te vertrekken in een totaal andere richting om ergens uit te komen waar ik nog niet was, me vernieuwend, de herfst ontwijkend, minstens vertoevend in de zomer als het niet kan in de lente te zijn.

Zo leef ik en zo werk ik; doe ik mijn dagelijkse wandeling in het gezelschap van mijn vriend het woord. Ik weet trouwens niet meer wat het is er te zijn zonder het woord. Ik kan me niet meer inbeelden dat ik er ooit geweest ben zonder. Zoek ik het niet op, het woord zoekt me. Als ik dit nog niet zou gezegd hebben, maar ik betwijfel het, dan is het nu dat ik het zeg en schrijf.

IK nader het punt dat ik ditmaal bereiken wou. Ik weet dat ik over weinig anders spreken kan dan over mezelf, of over zaken waar ik zelf bij betrokken ben, maar ik denk dat ik hierin niet verschillend ben van jullie, mijn lezers; dat de omstandigheden - zeker niet het toeval - hebben gewild dat ik de schrijver ben en jullie de lezers, dat het even goed anders had kunnen zijn. Jorge Luis Borges, de blinde man in zijn late jaren, wist het maar al te goed:

Nostro nadas poco difieren, es trivial y fortuita la circonstancia de que seas tù el lector de estos ejercicios y yo su redactor.

Hoef ik het te vertalen, is het niet evident dat het anders kon, dat jij het waart die deze dagelijkse ‘nietsen’ schreef en ik de lezer ervan; dat heel weinig hiervoor nodig was? 

15-08-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is maar dat ik zie hoe vlug de dagen schuiven als ik aan de dag zijn nummer meegeef.

Het is maar dat elke morgen een opstaan is uit de overhangende wolk van nacht, om in de schemer de dingen te zien en te weten dat je terug levend bent, en levend zijnde, je het bewijzen moet dat ook je geest terug is opgestaan.

Het is maar dat je dankbaar bent dat je dan schrijven kunt.

Het is maar dat je, je gedicht ‘Rilke’ herlas; dat je weet dat het beter had gekund en dat, si Dieu te prête vie, je het nog wel eens herwerken zult, omdat je dan anders zult zijn opgestaan en de dingen anders zult zien, minder de noodzaak iets te moeten doen, meer de vreugde het te mogen, het te kunnen doen.

Het is maar dat op andere dagen je omgeving anders zal zijn opgesteld, je anders denken zult, daarom niet wijzer, maar met een grotere schuchterheid je je woorden zoeken zult, omdat je weet dat het stilaan ernst gaat worden en dat je heel watb zaken af te ronden hebt.

Het is maar dat het is alsof het schuiven van de dagen, de weken, de maanden, de seizoenen zelfs, geen schuiven is maar een bol wol werd, opgerold in de hand van moeder, waarvan je als kind, als jonge man, de streng hebt opgehouden met je beide armen gestrekt. De bol die je moeder in de handen houdt, de draad ervan de dagen zijnde, het voorbije van je leven zijnde: herinneringen, die nu voor een laatste maal dag aan dag worden afgerold, tot er niets meer resten zal om over na te denken en te dromen.

Het is maar dat je hier al een tijd aan begonnen bent, al lijkt het er niet op.

Het is maar dat je gelezen wordt door kenners met een rijke bibliotheek aan boeken en documenten die je graag helpen willen om aan te scherpen wat er al geschreven staat; je hen dankbaar bent.

Het is maar dat uit al deze ‘maren’ de idee is ontstaan dat het doen van je uiterste best, niet voldoende is, dat het altijd nog beter kan, dat het altijd het bestaande over stijgen moet, anders ingekleurd moet worden voorgesteld, uitgediept tot op het bot. Maar dit heel moeilijk te bereiken valt, wat je wel weet.

Het is maar dat je het schrijft opdat geweten zou dat je, ondanks al je failures en onvolmaaktheden, je toch blijft verder gaan, zoals vandaag, je je zelf getekend hebt om te weten wie je bent en waar je staat.

Het is maar, dat de ene dag niet de andere is, dat je volharden wilt, dat je niet wijken wilt en dat je hoopt dat men je hierbij tegemoet zal komen en men  je blijven lezen zal.

Het is maar dat wat jou betreft, de dag die zich stilaan opent, raad zal brengen, dat het amper morgen is, dat je de voormiddag nog hebt, de middag en dat ook de namiddag soms verheldering is , vooral dan naar de avond toe en de cirkel zich sluit op de nacht.

Het is maar dat het woord je meester is, dat je dag erop is ingesteld.

14-08-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

                          ‘Rose, oh reiner Widerspruch, Lust.

                           Niemandes Schlaf zu sein unter soviel

                           Lidern.’

Herinner je, mijn vrienden,

herinner je de bergen, de cabanes

waar we waren, uitgelaten: 

de sneeuw, de toppen wit,

en bij het slapen gaan

Cepheus en Cassiopeia, zijn geliefde,

die we zagen aan de hemel staan.

Maar,

op andere dagen, herinner je Raron,

hoe hoog, romaans de kerk,

het graf van Rilke daar een baken was:

de rozelaar opgeschoten, vol met witte rozen

stond, en wit het marmeren graf,

door lichen aangetast.

Woorden er het geestelijk landschap waren

in de mond gebrand: ’Niemandes Schlaf

zu sein unter soviel Lidern’.

Dan er dagen waren,

zijn gedichten die we lazen,

het woordenboek dat ons niet hielp,

herinner je zijn woorden en hoe ze ons volgden,

langs de Navizence: water klotsend

in de oevers met keien afgerond

en irissen lijk ogen.

En in de bossen,  tussen ‘chanterelles’

en boleten, hoe dikwijls niet we spraken,

omdat we kennen wilden

van de roos ‘oh reiner Widerspruch’.

Dan bij valavond, Muzot bezocht,

en roze sneeuw op alle toppen, herinner je:

zijn huis omhaagd, het hekken dicht.

De schemer een gedicht gebracht,

hij was er nog, tegen de muur geleund,.

Neen, de slaap der slapenden

die slaapt hij niet.

De tuin, ‘mit einer Masse von Melissen

und Stern-Anis’:

van zijn aanwezig zijn, de echo was.

We toen zijn heengegaan en hij

ons is blijven volgen.

Nota bij dit gedicht:

Het kan dat dit gedicht reeds in een vorige blog, jaren terug,

verschenen is, maar het werd nu volledig herzien en dit is

hopelijk de laatste versie ervan.

‘Navizence’: de stroom die ontstaat in de Zinal-gletsjer en door Zinal vloeit.

Er werd heel wat geschreven over het graf en het grafschrift van Rainer Maria Rilke aan de voet van de prachtige (gerestaureerde) romaanse kerk van Raron (Rarogne), gelegen ongeveer op de scheidingslijn tussen le Haut- et le Bas-Valais, langs de baan Sierre - Brig.

Wolfgang Leppman schreef in zijn boek (1972) over het leven en werk van Rilke, vertaald in het Nederlands door Theodoor Duquesnoy, dat er niet minder dan 26 verschillende interpretaties van dit grafschrift bekend zijn.

Niet verwonderlijk dus dat Anton van Wilderode, in zijn voorwoord bij ‘Tussen stroom en gesteente’ van Maurits Van Vossole, dit grafschrift bestempeld als ‘sibillijns’.

Ondanks dit alles hebben we gemeend, deze plaats, die we samen met  vrienden uit de Valais regelmatig, als pelgrimsoord hebben bezocht, te bedenken met een gedicht, waarin we gepoogd hebben de impressie die graf en grafschrift bij ons hebben nagelaten, op te vangen.

Het slot van mijn gedicht verwijst naar het slot van een gedicht van Rilke:

Einmal wenn ich dich verlier,

wirst du schlafen können, ohne

dasz ich wie eine Lindenkrone

mich verflüstre über dir?

En dan laten we Paul Claes (‘Raadsels van Rilke’, De Bezige Bij, 1995) die het gedicht vertaalde, verder gaan :

Zonder dat ik hier waak en woorden,

bijna als oogleden op je ledematen,

op je borsten neerleg, op je mond.

Zonder dat ik je toesluit en je alleen

met het jouwe laat, als een tuin

met een massa melissen en ster-anijs. 

13-08-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde