Bladerend in mijn dagboek van 2009 val ik op een knipsel uit El País van 30 juni over ‘la población musulmana’ in Europa. De cijfers komen ontstellend over. Ik citeer er enkele uitgedrukt in miljoenen: Frankrijk 3,5; Nederland 1,0; Duitsland 3,4; Verenigd Koninkrijk 1,6; Spanje 1,1; Italië 0,7; overige Europese landen, minder dan 0,5.

Is het voldoende om verontrustend over te komen? Ik denk het. Het zijn wel geen officiële cijfers maar ondertussen zijn we zeven jaar verder en zijn de cijfers met zekerheid sterk gegroeid en blijven ze groeien. En niemand die iets doet, niemand die maatregelen neemt om die vloedgolf in te dijken. En zeker Europa niet, of dan toch niet openlijk durft zeggen durft dat het maatregelen neemt gericht tegen deze uit de hand gelopen aangroei. Men zou stilaan gaan denken dat de ganse musulmaanse bevolking in oorlog is gekomen om een reden te vinden om het Westen, in het geniep, te kunnen overstromen.

Anderzijds, wat enigszins een balsem is, en al is het maar in een geringe mate hoopgevend : in zelfde dagboek, een knipsel uit Le Monde van 4 december 2009: ‘Les Fondamentaux, pas les Fondamentalistes’ van Robert Solé, over een interview[1] met Tareq Oubrou - op dat ogenblik imam van Bordeaux – ‘dont la pensée a évolué et qui plaide pour ‘un islam occidental’ capable de se séculariser théologiquement, et qui nous permet de ‘revoir les fondamentaux’ de notre religion. Tareq Ousbou prône une charia de minorité, autrement dit une adaptation des règles de l’islam à la laïcité Française. Il pense aussi que les musulmans établis en Occident devraient observer, en matière religieuse, une certaine discrétion, rendre leur religiosité moins visible’.

Een andere stem is deze van Abdelwahab Meddeb, Tunesiër, schrijver en poëet[2], die het heeft over ‘la fiction selon laquelle le Coran transcrit la parole incréée de Dieu’. Men heeft er een tekst tabou van gemaakt, alors qu’il faudrait l’interroger sans cesse, rouvrir la guerre des interprétations’.

In een vorig werk van hem, ‘La Maladie de l’Islam’ van 2002, schreef hij dat ‘les théologiens du XIXe siècle, voulaient moderniser l’islam. Les intégristes d’aujourd’hui entendent islamiser la modernité.’.

De enige wijze, voor hem, waarop de islam in staat zou zijn een bijdrage te leveren voor ‘la civilisation’, c’est de neutraliser les appels à la guerre sainte et de dépasser la charia, opdat zegt hij, Europa niet alleen zou gesticht geweest zijn in Rome en Athene, maar ook in Bagdad en in Cordova.

Ik was hoegenaamd niet zinnens vandaag te spreken over de islam, ik was vertrokken in een totaal andere richting - een tekst die ik behoud voor morgen of overmorgen - maar de knipsels die ik vond zijn stemmen van muzelmannen die weten wat er verkeerd is aan de islam opdat een integratie in het Westen realiteit zou kunnen worden.

Ik denk echter dat het er maar een minoriteit aan volgelingen zijn die volledig achter de standpunten van de twee hogergenoemde schrijvers staan en dat die boeken niet geschreven zijn voor de muzelman in het Westen met de bedoeling hem te overhalen – ik geloof niet dat die dergelijke boeken lezen - maar eerder om aan te tonen dat er andere muzelmannen rondlopen die het goed menen met het Westen en met wat rest van onze beschaving.

Dit alles geschreven ter voorbereiding van de dag die vroeger een heel bijzondere dag was, de zondag.

30-10-2016, 07:11 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hoe begint een beeldhouwer aan een blok azobé-hout? Is het, zoals ik ooit hoorde, dat hij maar - het beeld in potentie af zijnde in zijn geest - de overtollige stukken te verwijderen heeft? Is het niet meer dan dat? En hij die schrijft, hij die vertrekt uit een ‘Van Dales woordenboek,  slechts die woorden uit te kiezen heeft, opdat zijn pagina zou geschreven staan? Is het dit maar: verwijderen, wegkappen en overhouden wat hij houden wil?

Vragen die een antwoord hebben dat geen antwoord is; maar hoe het ook gebeurt, het is een creatief proces waaraan je niet ontkomt. Je maakt wat er nog niet was, je maakt iets totaal nieuw dat, hopelijk verbazen zal, noch min, noch meer, en verbazen is het woord, hetzij in de positieve, hetzij in de negatieve zin.

Maar wat de uitkomst ook moge zijn het vergt een inspanning, het vergt een concentratie en het vergt tijd, tijd en nog eens tijd. Je ondervindt het elke dag en als ik hoor dat mijn vriend, een deel van zijn tentoongestelde werken heeft kunnen verkopen, dan weet ik dat zijn vingers jeuken om terug aan het werk te gaan. Hij is er toe gedoemd, zoals ik gedoemd ben elke dag opnieuw te herbeginnen; blij van hart misschien, maar soms ook gesloten van geest, een toestand die te mijden is en die je bevechten moet om je te verheffen tot het niveau waar je zijn moet, het eigene, unieke niveau waar je moet staan om te verbazen.

Ik denk aan de werkplaats, ergens dicht bij Bazel, waar de genodigden – want je moet uitverkoren zijn om dat werk te doen – duizend minuscule radertjes, wieltjes, stangetjes in elkaar moeten steken opdat, om de beurt, zes miniatuur danseresjes een deel van de ‘Stervende Zwaan’ van Camille Saint-Saëns zouden dansen omheen de neerliggende Pavlova. De idee om het zo te doen is gegroeid uit de noodzaak wellicht, omdat het de enige uitweg was. Van het ogenblik dat de idee er was, waren de danseresjes er in potentie, enkel moest dit potentiële nog werkelijkheid worden.

Dit is de gang van zaken: ook van de God die er was of er niet was, die in gedachten de kosmos heeft voorzien en achteraf als Hij er was of als Hij er niet was, de in potentie bestaande kosmos heeft gerealiseerd.

Gisteren was ik op de voordracht van een hartchirurg die in heldere bewoordingen, onderlijnd met beelden, ons leerde over het hart en de functie van het hart. Heeft zich ooit iemand, daar aanwezig, de vraag gesteld hoe het mogelijk is dat dit kloppend hart in al zijn wonderlijke geledingen ooit ontstaan is uit het Niet, feitelijk, terug grijpend naar het primaire begin, uit de kleinste particules of wie weet, uit een massa Higgs deeltjes?

Van de Pavlova en de danseresjes er omheen weten we dat het de menselijke geest is geweest zoals, we het weten van het beeld in potentie van de beeldhouwer, van de tekst in potentie van deze bladzijde hier die ik nu aan het schrijven ben.

De verbazing die wordt opgewekt door dans en beeld en geschrift kan een feit zijn; verbazing van de functie van het hart en hoe het gebouwd is, is maar een doodgewone zaak geworden, een toevalligheid, een lot gewonnen in Monte Carlo weet Jacques Monod. Maar, is het niet een groot wonder?

Dit is waar we aangekomen zijn en waar we ter plaatse trappelen, verblind door wat de wereld ons biedt en te vertrouwd met wat van het leven is, maar veel dieper kijken, terug gaan tot wat er was in den beginne, doen we niet.

Nog niet.

29-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik blader soms in mijn vele dagboeken in de hoop er inspiratie op te doen om mijn pagina te schrijven. Maar ik vind er niets dat me dienen kan. Het is alsof ik een persoon geworden ben, verschillend van de man van de dagboeken en het kan, omdat ik nu niet meer alleen voor mezelf schrijf, maar ook voor zij die me lezen zullen. Wat duidelijk een andere weg opgaat.

Gisteren dacht ik aan de muziek van Debussy, aan het impressionistisch karakter ervan, hoewel Debussy de Zee is en niet de Vijver, maar hij was er in elk geval de aanleiding toe dat ik getracht heb hem na te volgen in woorden en beelden, getracht heb thema’s te hernemen zoals hij het deed met klanken. Ik heb dus gehoopt de componist – dit geldt ook voor schilder en beeldhouwer - in hun wijze van werken, met woorden te kunnen volgen. Waarmede ik alleen bewijs dat het vinden van een verhaal me niet ligt en dat ik deze beperking verbergen wil met losweg, het beperkte landschap dat het mijne is, te bewandelen.

Zo is ook mijn leven, er is wel de zee geweest, er zijn wel de bergen geweest, en van mijn jeugd de bossen en de velden, maar de beelden en de impressies die deze hebben nagelaten zinken dieper en dieper weg. Het is zo ver gekomen dat ik ze eerder kwijt wil dan ze welig te laten heropleven. De reden is dat die beelden eerder pijn dan vreugde oproepen, omdat ze een teruggaan zijn – en we kennen dit allemaal eens een bepaalde leeftijd bereikt - naar momenten van geluk en zorgeloosheid, momenten die tal van mogelijkheden in zich droegen en openbaringen waren. Vandaag, nuchter terugblikkend heb je er nog weinig aan, zoals je heel weinig hebt aan een maaltijd die op het scherm van je televisie wordt klaar gemaakt en waarvan de kok die even proefde, zegt dat het excellent is, zelfs als je de man zou geloven

Zo kan ik je ook landschappen voorschotelen die indruk hebben gemaakt op mij, omwille van tal van feiten die er zijn aan vooraf gegaan, feiten die jij als lezer niet kent. Het landschap dat ik dan beschrijf is ontdaan van al dit bijkomstige dat eigenlijk de basis is waarop mijn oordeel gebaseerd is. Hoe wil ik dan dat jouw oordeel strookt met dat van mij.

In de grote rust van de morgen heb ik gedacht aan de kleine dingen van vroeger, afdalend naar het verste punt van mijn jeugd, en een verwarring van beelden en gebeurtenissen gevonden: kleuren en gevoelens waaruit ik ben opgestaan, zo talrijk dat nu, elk deel ervan evenwaardig is aan het andere: de vrienden die ik had, de dagen in de herfst, kastanjes en hazelnoten, in de winter op het ijs, de glijbanen, de vuren die we stookten, de grachten met helder stromend water en de papieren bootjes erin, de smalle wegels in het bos, de plaats met erica en hoge grassen in de zomerzon, en wij dronken van de vele geuren van hars en eik en humus, de dode vuursalamander, de negen marbels in de hand die in een kuil moesten gerold, niet allemaal te noemen want samen opduikend, een caleidoscoop van herinneringen in en over elkaar, dagen die seizoenen waren en seizoenen jaren, waaruit je bent tevoorschijn gekomen. Aarzelend eerst, daarna voluit om het schrijven te beoefenen, en gekomen waar je je genesteld hebt, op dagen zoals deze als de lucht gesloten blijft en je wacht tot de zon de mist zal klaren.

Aldus terugblikkend keer op keer, ben je op zulke dagen meer herinnering dan vooruit zien op wat je wacht om de hoek.

28-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je hebt gewacht tot de deemstering inviel en je stelt vast dat ook in jou de woorden gedeemsterd zijn, dat het momentum van de gedachten die je deze morgen had voorbij is en je het dus zult moeten stellen met wat de namiddag was.

in feite heb je maar een paar uren intens geleefd: de tijd dat je aan de vijver waart, dat je er omheen wandelde over de afgevallen bladeren, ritselend alsof van tin in het gras, en de tijd dat je neerzat in de zon, met een boek in de hand, maar je hebt niet gelezen, het boek houden was je voldoende. Je las wel de stilte die lijk een balsem van geurende olie was, op je handen, op je gelaat; je las wel de spiegeling  van lucht en bomen in het water en van  de zon, de slingering van verblindend licht erin en in je ogen.

En wat je nog zag - je hand als een scherm tegen het felle licht - één luttele fractie van tijd, de schicht van de ijsvogel over het water, zijn fladderen, even  hangend een kolibrie gelijk, en zijn lichte plons, amper het water rakend, amper enkele kringen achterlatend, maar je had het gezien en het had je verblijd, omdat het een gebeuren was waarop je had gehoopt. En je dacht, de schicht die van het leven is;, of van de mus van Bede, komende uit de duisternis, vliegend doorheen de verlichte ridderzaal en terug buiten door het open venster in de duisternis. De betekenis die Bede erin zag.

Maar jij zag erin, van het leven, de vele kleine onopvallende dingen die opduiken en onmiddellijk verdwijnen, amper enkele kringen nalatend, die je ziet of niet ziet, zoals ik niet zie de keren dat de vogel over het water is gevlogen, een visje heeft meegenomen, nog spartelend in zijn bek; zoals alles wat gebeurt om me heen en blijft gebeuren waar ik geen notie van heb, of, wat ik ook niet zie of weet – maar dit is eigen aan mijn toestand - het gebeuren dat ik uitlok bij de lezer die zijn pc opent om te zien wat ik schreef, en verrast is om wat hij leest of ontgoochelt over wat het maar is: vandaag, niets meer dan de vlucht van de ijsvogel over het water.

Maar voor de ijsvogel is het heel wat, is het, het verlaten van zijn schuilhoek, zijn vlucht over het water, even, heel even maar fladderend hangen blijven en dan de duik en weg, een klein visje in de bek, wat voor de ijsvogel het leven is.

En ik die daar zit, een boek in de hand. Het boek is er en met mij weerspiegeld in het water en het suizen van de wind in de bomen weerspiegeld, en voel ik de warmte van de zon tussen de wolken, dubbel weerkaatst op het water.

En de tijd die traag wegschuift met het licht. Niets in meer ben ik, niets in min. Er te zijn: wie ik ook ben of wat ik ook doe, juist maar er te zijn. Niet schrijvend, niet lezend, niet bewegend, niet denkend zelfs: een man op leeftijd in de zon gezeten, een namiddag in laat oktober. Terwijl hij duidelijk merkbaar, met de vijver wegschuift van de zon, en het licht geen kracht meer heeft om schaduw te zijn.

Dit zijn de ogenblikken dat je niets méér bent dan de man die daar zit starend in het water, en in het water weerspiegeld, de bomen over hem, in hem, boven hem, en van de late zon wat glinster nog, en in de geronnen stilte, een vis die opspringt en valt met een plof, en nog een vis en een plof, meer is er niet, de bomen wachtend, de bladeren die naar beneden dwarrelen.

De ijsvogel die al lang verdwenen is maar nog niet uit je gedachten. Je denkt dat het tijd is om weg te gaan. Een pluim, van een duif wellicht, heb je opgeraapt en meegenomen, waarom weet je niet, maar er gebeurt zoveel waarvan je niet weet waarom het gebeurt, hoewel alles zijn reden heeft.

27-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hoe kijk ik neer op dat ‘waanzinnig’ geschrijf van mij; hoe beoordeel ik het als ik voor de zoveelste maal herbegin, niet waar ik gisteren gestopt ben, maar verder flanerend over de struikelwegen van het woord?

Maurice Gilliams had het in zijn tijd over ‘het gedroomde boek, zonder gebeurtenissen, zonder intriges, zonder beschrijving, zonder merkbaar begin of einde: ‘le livre sur rien, qui ne se tiendra que par la force interne de son style’, en hij schreef zijn Elias. Wat neerkomt op een boek, niet sterk gehouden door zijn verhaallijn, maar door de wijze waarop de taal, het woord werd gebruikt.

Ik tracht er naar, dat wat ik doe neerkomt op het bedrijven van literatuur, in de eerste plaats omwille van de literatuur. Het is telkens een stukje proza geschreven op een bepaald moment van de dag. Ik beken vandaag, dat ik me in mijn leven, te zeer heb laten leiden door de woorden van een bejaarde, wijze dame – ze had een groot deel van haar leven doorgebracht in Argentinië – die ondervonden had dat haar leven voldoende roman was geweest opdat ze er nog een schrijven of lezen zou. Ik heb dit heel lang in het ‘achterhoofd’ gehouden maar ondertussen heb ik begrepen dat deze regel voor mij een excuus was om mijn onkunde, mijn onmacht een roman te schrijven, te camoufleren.

En hier sta ik dan, ik mag me gelukkig achten dat ik elke dag een stukje proza schrijven kan en mag. Een mens moet inzien dat hij beperkingen heeft, dat niet iedereen een groot componist, schilder of schrijver kan worden of zijn; dat er eisen, voorwaarden zijn waaraan moet worden voldaan. Eens je dit begrepen hebt, kun je je dromen afbouwen, en zonder al te veel illusies verder gaan op de weg die je, onachtzaam misschien, hebt ingeslagen.

Dit om te zeggen dat ik in bewondering sta voor schrijvers die me boeien kunnen en dan denk ik aan ‘De Bekeerlinge’ van Hertmans, het boek dat ik onlangs las, wat niet betekent dat het een werk is dat, wat het verhaal betreft, ver boven al het andere dat ik ooit las uitsteekt, maar de taal en de beschrijvingen zijn superieur.

En dan stel ik me de vraag of ik, met wat ik schrijf, mijn lezers boeien kan en, of het niet wenselijk en beter ware geweest dat ik een poging had gedaan om een echt boek te schrijven gebaseerd op een verhaal dat zich, niet in de breedte maar in de diepte afspelen zou?

Ik lees over de shortlist van de Man Booker Prize 2016. Als er een boek is dat ik misschien lezen zou is het dit van Madeleine Thien een Canadese schrijfster met Maleisische-Chinese roots, die naar ik vermoed op basis van de korte recensie, evenzeer in de diepte als in de breedte geschreven werd. Het is die middenweg die ik zou kunnen bewandelen.

Ik heb pogingen gedaan in die richting, maar als ik herlees wat ik schreef dan is het onvoldoende, ben ik op heel wat plaatsen niet hoog-creatief geweest, heb ik me niet, zoals een vriend me schrijft – en hij heeft het van Kristien Hemmerechts – durven ’smijten’, heb ik me niet hals over kop in het ijle gestort om te zien waar ik uitkomen zou.

In andere woorden, wat ik geschreven heb is misschien samenhangend wat de breedte betreft, maar onvoldoende wat de diepte van het woord betreft. Ik heb het wel geschreven maar ik heb niet beleefd wat ik schreef.

26-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Elke dag heeft zijn kleur, heeft zijn lichaam en zijn zicht op wat hij brengen kan aan afwisseling met wat gisteren was. Ook het weer speelt hierbij een rol, ook hoe je wakker bent geworden uit een droom die je al vergeten bent omdat de dromen maar nevels zijn in de holte van de nacht.

Wat je vooral ziet is hoe de dagen schuiven, hoe de herfst je gegrepen heeft en zich in jou heeft genesteld, tot in je gemoed, tot in je gebeente als je buiten komt, de luchten grijs en ondoorgrondelijk, even ondoorgrondelijk als wat de dag je brengen zal.

Maar je weet, dat wat in dit ‘nu’ al geschreven staat, aangevuld zal worden met wat ‘nu’ en in de volgende ogenblikken erna komen gaat. Zelfs al weet je nog niet waarheen je kijken zult, noch waarheen de gedachten je voeren zullen. Alles hangt af van wat je gedicteerd zal worden van uit de nevelen, én van wat is geweest, én van wat komende is. Als je Sheldrake geloven mag, zou het ook kunnen dat het van uit de toekomst op jou afkomt gestormd. Zo zag het ook de schrijver van psalm 139 het, en zo zie je het ook gebeuren.

Je zit voor je klavier en je wacht af, je neemt de woorden die zich aanbieden en eens dit werk voltooid, eens je vindt dat het genoeg is geweest, zal je de dag binnen stappen en zie je wel wat er komt of wat er te gebeuren staat voor jou: een brief, een e-mail, een telefoon of helemaal niets en dan zal alles uitgaan van je handelingen, waarvan je enkel de eerste stappen kent. Wat er op volgen zal weet je niet, maar je kunt weinige kanten uit: deze die je gerust laten en deze die je hoopt niet te ontmoeten, maar schrijven zal je, schrijven en blijven schrijven tot je er bij valt. Met pijn in de lenden en een voet die slaapt, vergeet je de rest.

Je had het over de kleur van de dag, je dacht aan citroengeel, je dacht dat deze kleur je het best passen zou voor de dag die zich nu stilaan opent op het licht. Moge het licht zich ook manifesteren in jou, moge je dingen schrijven, zoals de dag ervoor die je nog nooit ontmoet hebt in je gedachten.

Je weet van twee vrienden that they are struggling met het maken van een gedicht. Je zou ze willen helpen, maar je ingesteld zijn is niet dat van hen, zo je wacht vol vertrouwen op wat ze je mailen zullen. Dit is het heerlijke van een vriendschap en je moet het hier kwijt, je bent een gelukkig man – gisteren waart je een vreemd man - je hebt tal van vrienden die schrijven, tekenen, schilderen, beeldhouwen, je hebt er zelfs die een vijver in zijn hart draagt en zich afslooft om elk mankement eraan te verhelpen, hoe zwaar het werk ook moge zijn. Je hebt er zelfs een, die werkt aan een Fabergé-ei dat zich opent op een Pavlova die danst op de tonen van de stervende zwaan van Camille Saint-Saëns; niets is onmogelijk in deze wereld.

Je hebt nu bereikt wat je bereiken wou, je kunt nu wachten op wat er komen gaat nu de dag geopend is. Je voerde uit wat van jou wordt verwacht.

Ugo mag nu even gaan rusten terwijl ik ga ontbijten.

25-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Jij vreemde man, uit de morgen opgedoken, je schrijft wat je te binnen valt, niet denkend, noch aan de aandacht die je opeist van je lezer, noch aan zijn opvatting die je stoort of, wat erger is, die je tegen jou in het harnas jaagt; hoe bestaat je, hoe is het dat je, eens gezegd wat je te zeggen had, je uren doorbrengt, of die nu helder zijn of, zoals deze morgen, in de mist gehuld?

Je hebt er geen antwoord op, je doolt maar wat rond, stopt even hier, even daar, maar een vaste woonplaats heb je niet. Alsof je, als zwerver geboren, als zwerver sterven zult. Vele gebeden heb je uitgesproken, neergeschreven, uitgebazuind, maar niets ervan is uitgelekt, al is op de drempel blijven liggen, misschien even tot in de achtertuin geraakt, waar de merels zijn, de meesjes en de kraaien als het stormt.

Vraag dus niet, hoe het zo ver gekomen is dat je, berooid in woord en verhaal toch nog verkondigen wilt wat nergens hier te vinden is, en zelfs indien het te vinden zou liggen, niet meer wordt gezocht, niet meer aangeraakt of doorgegeven. Elke dag duikt je op, ongeacht of het regent, of de uren lichtend zijn, je staat er, je schrijft in metaforen die weinige bekoren zullen. Te ondoorgrondelijk velen zullen zeggen. Het maakt je niets, stoïsch staat je op en stoïsch gaat je slapen, zo zijn er dagen.

Of je terug zult keren, of je de toon, het timbre, de kleur van vroeger nog terug zult halen van wat vroeger was, valt te betwijfelen. Het is zoals het gebeurde: je hebt geluisterd op tv naar de klanken van ‘Le Sacre du Printemps’ maar niet gekeken naar de vertolking van de klanken door de génie Béjart. Je had genoeg aan de klanken en niet de klanken uitgebeeld. De dingen in hun uiterlijke vorm en niet wat er binnenin geborgen zit.

Wat is het hier dat er geschreven wordt? Is het een biecht of een vooruitzien, is het verleden of kan het ook toekomst zijn. Je zult het pas later weten, als het nacht zal zijn of, lijk van grote dagen, een  schittering.

Vreemd is de man die dit geschreven heeft: het is geen testament, geen visie op de toekomst, het is maar dat hij is zoals hij is, gespleten soms, niet in de hand gehouden en hij de gewone weg verlaten heeft, om te beginnen aan een lange wandeling tot diep in de vallei, waar blauwe paarden staan tussen de bloemen en tussen de reigers, zich vermeiend.

Even maar zijn de luchten open gegaan, even maar om te tonen hoe rood de dageraden hier wel kunnen zijn. Je had het moeten zien, je had het moeten weten, je had vroeger moeten opstaan om het te schilderen en ons ermee te verrassen. Vandaag is het te laat, morgen dan misschien, als de sterren zullen bleken en de winden zullen komen, voor eenmaal uit oost en west, uit noord en zuid.

Iets wat nimmer ooit gebeurde voor de vreemde man die hij is. Hij was er door getroffen en schreef erover.

24-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde