Ed egli avea del cul fatto trombetta (XXI: 139):

Schijnbaar is dit het instrument (!), gebruikt door de leider van de duivels die Vergilius en Dante vergezellen en Dante heeft de inspiratie om dit ludieke instrument te vergelijken met het trompetgeschal, het klokkengelui, de trommels van de optrekkende legers.
En met het geluid van dit instrument in hun oren en de vreemde klachten van de gestrafte zondaars, volgen ze de tien duivels die hen begeleiden. Ondertussen houdt Dante elke verandering in het oog die zou kunnen optreden in het kokende pek van de gracht waarin de zondaars ondergedompeld liggen. Eigenlijk moet je Dante zijn om een dergelijk beeld tot leven te brengen.

Eigenlijk moet je weten dat opduikende dolfijnen door de zeelui gezien werden als de nakende komst van een storm en dat ze dan hun schip zo vlug mogelijk in de haven moesten binnenbrengen.
En zegt Dante, zo gebeurde het ook dat van tijd tot tijd een zondaar zijn rug boven het pek uitstak om zijn pijnen te verzachten om daarna, zoals kikkers, terug onder te duiken met nog juist de snuit boven water.

Soms was er een die eens boven, te lang bleef treuzelen en als een van de duivels dit zag, sloeg hij zijn haak in dezes haren terwijl de negen andere duivels samen hem toeriepen:

Doe maar Rubicante sla je klauwen in hem en scheur zijn vel eraf.[1]

Dante wil vernemen wie die ongelukkige is en vraagt Vergilius de vraag te stellen. Zo verneemt hij dat de sukkelaar in kwestie uit het koninkrijk Navarra komt, dat hij in dienst was van koning Thibaud, dat hij daar begon met het verkopen van gunsten voor eigen rekening, de reden waarom hij thans hier ligt. De voetnota leert ons heel wat meer over deze man die zich ophing in zijn woning. Maar hij had nu echter te lang gesproken want een van de duivels greep hem vast met zijn slagtanden.

Ik houd hem”, zegt hij tegen Vergilius, “als je nog meer wil vernemen haast je anders wordt hij nog verscheurd.

En Vergilius vraagt de zondaar of hij er kent die uit Italië komen. Ja, zegt deze, nu opgehangen aan de slagtanden van de duivel, er is nog pater Gomita uit Gallura, een man die alle bedrog in zich droeg. Hij nam geld aan van de vijanden van zijn heer en liet hen vrij uit de gevangenis en als verkrachter van de rechtspraak was hij een voorbeeld. Hij gaat hier veel om met een andere uit Sardinië. En hun tongen worden het nimmer moe om het te hebben over Sardinië.
En, voegt hij er nog aan toe, als je mensen wilt zien uit Toscanië of Lombardije dan moeten de duivels achteruit en dan fluit ik hen, want iedereen is hier zo bang dat niemand zich durft tonen. Maar ik laat er hier op mijn fluitsignaal zeven andere komen.

Jij lezer, gaat nu een nieuwe list vernemen, allen keerden hun ogen naar de andere kant en de eerste die het deed was hij (die pater Gomita vasthield).[2]

De pater profiteerde ervan om te ontsnappen en terug in het pek onder te duiken. Bij deze onverwachte ommekeer sloegen de duivels aan het ruzieën en raakten ze slaags, hierbij vielen er twee in de kokende pekbrij en werden ze door de anderen met hun gaffels er uitgehaald. Hiervan maakten de twee dichters gebruik om alleen hun weg te vervolgen.

[1] “O Rubicante, fa che tu gli metti / gli unghioni addosso, si che tu lo scuoi!” (Canto XXII: 40-41)
[2] O tu che leggi, udirai nuovo ludo ! / Ciascun dall’altra costa gli occhie voise;/quel prima ch’a ciò fare era più crudo. (canto XXII: 118-120)

05-10-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Vervolg van 03 oktober

Vergeef me deze woorden lezer, ze komen uit uit de cellen, de atomen, de elektronen van mijn bloed, ze komen van omheen mij, uit de minimale deeltjes die lijk schichten mijn lichaam en omgeving doorflitsen, want vanwaar anders zouden mijn woorden wel kunnen komen. Schrijven is een luisteren naar de stem die je toespreekt, is overnemen woord na woord wat je ingefluisterd wordt. En je weet niet wie hier de leiding neemt, maar zeker is het dat er vele ogenblikken zijn dat jij het niet bent.

Sommige passages vertaal ik letterlijk, vooral dan als ik het waag de (gesluierde) versie van Dante over te nemen, en ik zijn woorden zo dicht mogelijk wil benaderen.
Heb, tussen haakjes, ook problemen met zijn voortdurend tutoyeren van alles en allen. Op andere plaatsen sla ik lange passages over, niet omdat ze niet belangrijk zouden zijn, maar ik wil toch nog iets overlaten aan degenen die geneigd zouden zijn (de moed zouden hebben) Dantes Commedia te gaan lezen.

Ik herhaal me voorzeker met deze zinnen maar het is voor mij ook een bewust gebeuren. Weten waar ik mee bezig ben, weten tot hoever ik wil gaan, weten wat ik er wil aan toevoegen of het nu past bij Dante of niet. Maar ik ben een gecompliceerd iemand, eerder gericht naar dingen van de geest dan naar de omringende natuur, al zag ik deze morgen in mijn Economist-diary dat ik de dag van de Late Summer Holiday had bereikt.
Dus ik weet dat de herfst het bos overvalt, ik voel hem reeds sedert dagen in mijn leden, nog niet in mijn geest. Zeker deze morgen niet toen ik schrijvende was, de gedachten optekenend zoals ze kwamen en nu nog altijd verder schrijvend, al weet ik dat ik stoppen moet om een middagmaal te gaan bereiden. Wat, weet ik nog niet, wat spek gebakken denk ik met een aardappel terwijl Shostakowitch even binnenkomt, het Andante uit zijn pianoconcerto, om er toch even bij stil te staan. De ganse morgen stond de radio aan en pas nu dringt de muziek door tot mij, verloren als ik was in mijn ontboezemende-mijmeringen.

Mijmeringen, waardeloos in deze tijden.

04-10-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Intens levend in de biotoop Dante, verwaarloos ik tal van andere zaken ondermeer, het lezen van dagbladen en boeken, alles wordt opzij geschoven eens zijn Inferno me bestormt en ik binnenduik in zijn gedachten en in zijn immense verbeelding.
Voortdurend zoek ik hem op en zie ik hem, schrijvend, verbeterend, zoekend naar het gepaste woord. Alhoewel hij ook, onophoudelijk geconfronteerd moet geweest zijn met dag-dagelijkse bezigheden en hij wachten moet op ogenblikken van totale afzondering, om verder te gaan met zijn Commedia die hij, zoals Ovidius zijn Metamorphosen, onsterfelijk wou.
En jij, denk ik erbij, wil jij de onsterfelijkheid ingaan met wat je nu aan het schrijven bent, wil je ook nog gelezen worden binnen zevenhonderd jaar, vergeeld, doorzeefd, de inkt weggekwijnd en de woorden uitgehold door de tijd; is het dit dat je wenst nu je zo druk bezig bent, de natuur om je heen vergetend, vergetend te eten, slapen te gaan, niet luisterend naar de muziek van Klara die in sourdine de kamer bemeubelt?

Wat is er van de mens die denkt en hoopt met zijn geschriften de eeuwigheid te zullen ingaan?

Ik wil er nog een duw aangeven. Wil bekennen dat ik Dante binnenschuif in mijn leven op een wijze die aan het abnormale grenst, dan toch voor buitenstaanders. Weinigen zijn er die begrijpen dat ik niet de tijd neem voor andere boeken of zaken. Ze weten natuurlijk niet dat schrijven over Dante mijn leven is geworden, dat ik deze oude inspirerende woning met een innigheid aan boeken, open haard, sofa en schrijftafel, op deze ogenblikken van mijn leven, verkies boven al het andere, dat ik moe gereisd ben en dat ik de dagen die ik denk me nog te resten, een diepere bestemming heb willen geven.
Het is, al kan ik het moeilijk anders verwoorden, dan te herhalen dat mijn biotoop Dante is. Hoe zal dit eindigen vraag ik me nu af, want naarmate ik vorder, naarmate ik me meer en meer verlies in Dante, glijdt al het andere weg in een waas van gebeurtenissen die me amper nog raken.
En uiteindelijk, nu ik hem heb binnen gebracht in mijn ‘Bloggen-parade’ neemt de stapel pagina’s toe. Vandaag 397 reeds en er zullen er meer dan 500 zijn eens het jaar voltooid; Daarna wat doe ik ermee?
Ik kan er enkel mee gaan slapen.

03-10-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Als Vergilius de andere zijde van de brug bereikt, komen de duivels, zoals een meute honden die zich storten op de arme die onverwacht ergens aanklopt, luid schreeuwend van onder de brug op Vergilius af, terwijl ze hem met hun gaffels bedreigen. En Vergilius:

‘raak me niet aan, dat er een van jullie naar voor komt  voor je me aan uw gaffels rijgt, om naar mij te luisteren’.

Allen roepen ze dat Malacoda moet komen luisteren en de duivel Malacoda biedt zich aan, zich afvragend waartoe dit wel kan dienen.
Zoals altijd zegt Vergilius aan Malacoda dat hij zeker hier niet zou gekomen zijn ware het niet dat de hemel wil dat hij iemand anders op deze verwilderde weg vergezelt. Waarop Malacoda zo verbaasd is dat hij zijn gaffel vallen laat en de anderen verwittigt dat ze hen geen kwaad mogen doen. En Vergilius wenkt Dante, die met de schrik in het hart zich vertoont en dicht bij Vergilius komt staan.

Dit is maar een van de gebeurtenissen die zich daar op de weg naar de zesde gracht afspelen, de andere zijn niet minder afschuwwekkend als ik, aan de hand van Dantes verzen, in mijn verbeelden de plaats tracht op te roepen. Maar voor de twee schijnt verder gaan onmogelijk.

want de weg is volledig ingestort en dit gebeurde gisteren vijf uur later dan het uur van nu, twaalfhonderd zesenzestig jaar geleden[1]

Je moet hier deze weg volgen, zegt Malacoda en dan bereikt je een rij andere boogbruggen waar je overheen kunt. Ik was juist zinnens enkele helpers naar ginder te sturen om te zien of er niemand is die het waagt zijn hoofd op te richten om lucht te happen. Volg hen ze zullen je geen kwaad doen.

Dante is er absoluut niet gerust in en wil liefst alleen verder met Vergilius die hier al eens was en de weg moet kennen. Maar Vergilius gaat er niet op in. Heb geen vrees zegt hij tegen Dante en ze volgen de duivels,

nadat allen eerst tussen de tanden hun tong hadden uitgestoken als teken naar hun leider en deze met zijn ‘gat’ trompetje had gespeeld.[2]

Zeg niet dat Dante geen zin voor humor had. Ook Joyce had dit laatste vers in zijn geheugen opgeslagen :

Orchestral Satan, weeping many a rood[3]
Tears such as angels weep.
Ed egli avea del cul fatto trombetta.[4]

[1] Ier, più oltre cinqu’ore che quest’otta / mille dugento con sessanta sei/ anni compié che la via fu rotta.(canto XXI: 112-114). (het bezoek van Christus aan de Hel op Goede Vrijdag, 1266 + 33 jaar geleden. Dante zou dus deze woorden in 1299 geschreven hebben).
[2] Ma prima avea ciascun la lingua stretta / coi denti verso lor duca per cenno;/ed egli avea del cul fatto trombetta. (canto XXI: 137-139)
[3] A rood: a unit of area equal to one quarter of an acre (0,10117 hectares). Een roede grond!
[4] Ulysses, pag 184

02-10-2014, 00:19 geschreven door Ugo d'Oorde  

Gisteren in mijn woorden, in mijn geest, een ogenblik van zwakte, een ogenblik van ongeduld en verwarring. Vandaag, ondanks wat ik zegde of schreef, Dante die zich opricht .

                                                                                                       *

Aldus, gaande van de ene brug naar de andere, sprekend over dingen waar mijn Commedia geen reden heeft om over te zingen, blijven we staan om naar de andere kloof te kijken.[1]

En van op het hoogste punt van de boogbrug kijken ze neer op de vijfde gracht (van nog steeds de achtste cirkel) waar alles duister is en waaruit een groot gejammer opstijgt.
Het is een poel van kokend pek, kokend niet door het vuur maar door de goddelijke krachten. Hier, in deze poel liggen de zondaars te sudderen. Dante kijkt verbaasd op die kokende massa pek en als Vergilius hem toeroept op te passen ziet hij een angstaanjagende duivel met gespreide vlerken op hem afkomen. Op zijn schouders ligt een zondaar die hij bij de enkels vasthoudt en als hij op de brug aankomt, roept hij naar zijn makkers beneden :

hier heb je een van de magistraten van de heilige Zita, gooi hem maar in het kokend pek [2].

Het is hier een ‘duivelse’ aangelegenheid. De zondaars, het zijn allen oplichters of zij die het recht hebben ontkracht, liggen er ondergedompeld in het pek en als ze het aandurven het hoofd maar even op te steken worden ze bewerkt met gaffels, zo erg zelfs dat stukken vlees worden afgerukt. Dante vergelijkt dit met het werk van de helpers in de keuken:

Niet anders dan de koks die de vlottende stukken vlees in de ketel, door hun helpers met vorken, laten onderduwen.

Als ik me kritisch opstel vind ik eens te meer dat Dante het Laatste Oordeel is voorafgegaan. Afgaande op zijn beschrijving hebben de lichamen de zielen al vervoegd, het is de volledige mens die hier te koken ligt. De mens die wel een tweede dood zou willen sterven maar niet kan of niet zal, gedoemd als hij is.
Je verhaal, Dante is aldus bij momenten verwarrend en even verrassend. Wat meer is in de korte tijd dat je er verblijft leer je de duivels te onderscheiden en bij naam te noemen, gaande van Malacoda, Scarmiglione, Alichino, Libicocco (onnodig te vertalen) en nog zes andere namen in meer. Er moeten er dus dikke en magere, grote en kleine tussen zitten opdat je deze zou herkennen. En zoals ik je hier lees wil ik zo vlug mogelijk uit deze omgeving weg alsof het beeld dat je ophangt me afschrikken zou.

‘Maak dat je hier niet wordt opgemerkt’, zegt de goede meester, ‘verberg je achter een rots waar je veilig zult zijn. Ik ga nu, en wat men mij ook aandoet, heb geen vrees want ik heb al die dingen al meegemaakt toen ik hier de vorige keer was’.

[1] Cosὶ, di ponte in ponte, altro parlando / che la mia Commedὶa cantar non cura, / venimmo e tenevamo il colmo quando / restammo per veder l’altra fessura (canto XXI: 1-4).
Dante spreekt hier over zijn Commedia, het is dus niet hij die ze divina, goddelijk heeft gewild.
[2] Santa Zita: wordt aanbeden waar ze leefde als een nederige en deugdelijke dienstmeid. Ze stierf in 1272 (Pézard, page.1013).

01-10-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik schrijf zonder om te zien, zonder te kijken wie me volgt op mijn weg, mijn weg naar Compostella, solo en met blaren op de voeten en meer nog, op de geest. Ik ignoreer de stem in mij die ik hoor als ik neerzit om verder te gaan. De stem die me herhaalt:
‘Stop er mee man, het is genoeg geweest, je verveelt de wereld met wat je schrijft, je wiegt er de mensen mee in slaap. Je bedriegt jezelf met te denken dat, de Dante waar je zo plichtsgetrouw mee begaan bent, voortgezet moet worden tot je er bijvalt, ergens halfweg in de omgeving van Saragùn, waar er op deze dag heel wat pelgrims lopen, hun lichaam  pijnigend  omdat hun geest sterker is dan wie of wat ook. Je denkt één van hen te zijn, terwijl je aan het wegkwijnen bent, tot in je woorden.

Dit is de morgen van 30 september, je ruikt het zure van de bladeren die zich opmaken, je ruikt het zilte van de luchten die zwaar op je neerkomen, je telt je dagen tot je volgende verjaardag die je eens te meer bespringen zal, om je eens te meer achter te laten met je zucht naar woorden om, zoals je jezelf voorhoudt, niet te vergaan in ledigheid.
De hoop, de vooruitzichten die je eens bezielden zijn aan het verwateren, hebben geen vaste grond meer, je schrijft op het drijfzand van de uren.

Op een dag val je stil, sprakeloos, woordenloos, alle gedachten weggezogen, uiteengerafeld en verdord tot wat gebeente in ‘a waste land’ dat je opslorpen zal, je verpulveren zal, zodat je verpulverd achterblijven zult, eens je ophouden zult te zijn wat je nu nog bent.

Laat je het gebeuren?'

30-09-2014, 05:40 geschreven door Ugo d'Oorde  

Van de Tiresias van Ovidius, de Thebaanse waarzegger die als man tot vrouw veranderde, weet Dante dat hij daarna – na zeven jaren volgens Ovidius - terug zijn ‘mannelijke pluimage’ heeft aangetrokken
nadat hij met de roede[1] twee in elkaar verstrengelde slangen geslagen had, wat een beeld geeft dat meer dan spectaculair te noemen is.
Maar vanmorgen, voor het licht opkwam, keerde deze passage terug en herkende ik in de figuur van Tiresias, de blinde Tiresias van Sophocles.
Dante heeft, schijnbaar althans, Sophocles niet gelezen, hoewel Vergilius, hem wel kon gekend hebben[2], of dan toch Antigone - en wellicht kende Dante Homerus slechts via Vergilius en dezes Aeneïs - maar van de Tiresias van Sophocles zal Dante niets geweten hebben.
Deze echter, was een belangrijke sleutelfiguur in de Œidipus van Sophocles. Hij was het, die de echte geschiedenis van Œidipus kende en wat hij erover vertelde aan Creon was de waarheid, maar dan ook de waarheid die Œidipus tot wanhoop dreef.
En ik neem even de vertaling van ‘Œidipe’ uit mijn boekenkast, ze dateert met haar ‘visa de censure 1410’, van 25 augustus 1941 en is van Gabriel Boissy, en ik herlees de passage waar de blinde Tiresias ondervraagd door Œidipus, aarzelt om hem te zeggen wat hij weet over zijn verleden. Om dan uiteindelijk, na het vele aandringen aan Œidipus te zeggen:

Qu’il est de ses enfants et le père et le frère
De la femme dont il naquit et le fils et l’époux
Et de la même femme tour à tour fécondée,
De son père le meurtrier.
Voilà. Maintenant rentre et médite.

Een simpel mens wil ik zijn en blijven, maar als er een geschiedenis is die me treft en blijft treffen dan is het wel deze van Œidipus en van Antigone.
Ik kan dus niet voorbij die uiterst sympathieke Tiresias die door Dante zo maar in de hel wordt geduwd en er achteruit rondloopt, het gelaat omgekeerd op zijn schouders.
George Steiner, in zijn ‘Antigones’ zegt de diepere oorsprong niet te kennen van het verhaal van Œidipus en Antigone, maar hij ‘vermoedt’ dat een echt gebeuren aan de basis ervan liggen moet.
Ik heb het hem niet geschreven en deze blog ook zal hij niet lezen, maar ik denk dat hij er goed zou aan doen Velikovsky’s ‘Œidipus and Akhnaton’ te lezen opdat bij hem een deel van de sluier over de (mogelijke) geschiedkundige bron van Sophocles zou opgelicht worden.
Het feit dat hier twee namen, Œidipus en Akhnaton, bij elkaar worden gebracht toont aan in welke richting Velikovsky heeft gezocht en zijn boek, dat een soort detectieveverhaal is uit de Oudheid, heeft veel kans de ware geschiedenis én van Creon, én van Œidipus, én van Antigone - die lieve, bekoorlijke, ontroerende, sterke Antigone – heel dicht te benaderen.
Maar dit betekent een duik in de geschiedenis en een overrompeling van de nog steeds hoog geprezen chronologie van de Egyptische farao’s.
Geloof me, ik kom hierop terug, maar dan moet ik nogmaals Dante verlaten en iets gaan vertellen over Hathsepsut, wat ik graag zal doen, si Dieu me prête vie.

Dit beeld wat de Tiresias van Sophocles betreft, en of hij de Hel verdiende, denk ik niet, eerder een Arcadia.

[1] La verga, ook il pene, de penis
[2] George Steiner schrijft in ‘les Antigones’, (pag 199):il semblerait que ce soit par l’intermédiaire de l’adaptation que Lucius Acius fit de Sophocle, au IIe siècle avant Jésus-Christ, que Virgile connaissait Antigone.

29-09-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde