John Green schreef: 'Schildpadden tot in het oneindige', vertaald door Aleid van Eekelen, Gottmer, 320 blz, 15,90 €, oorspronkelijke titel: 'Turtles all the way down'.

Het is niet mijn bedoeling dit boek aan te prijzen, noch te verwerpen. Ik signaleer enkel maar het bestaan ervan om te verwijzen naar de recensie die Vanessa Joosen erover schreef in de SdL van 3 november, en waauit ik een zin wil halen die me trof, omdat hierin benaderd wordt wat ik reeds meermaals heb doorgegeven in mijn blogs, maar dan in andere woorden en in een andere omgeving. Ik citeer die zin:

Behoort onze 'ik' wel toe aan onszelf? Hebben mensen een vaste kern of worden ze vooral bepaald door omstandigheden en door krachten waar ze geen vat op hebben?

In het boek zelf - ik lees dit in de recensie - vreest de hoofdpersoon dat ze geen eigen identiteit heeft maar dat het de bacteriën zijn die haar gedachten bepalen.

Ik ben niet zo ver gegaan, het is nooit bij mij opgekomen over bacteriën te spreken die bepalend zouden zijn over wat ik doe of laat. Ik stelde me de vraag en blijf me die stellen waar mijn gedachten zich vormen, is dit binnen in mijn lichaam, bv in mijn hersenen of, gebeurt dit rondom mij, in de 'elektrisch' geladen wolk die me omgeeft en, is mijn 'ik' - en dit is nieuw voor mij - slechts de waarnemer, en dan ook niets meer, dan de waarnemer van wat er met mij gebeurt?

Het gebeuren dat hoofdzakelijk te wijten is aan de omstandigheden waarin die 'ik' verkeert. Of anders gezegd, dat we geregeerd worden en 'bepoteld' door de omstandigheden waarin we verkeren en die zich beginnen te vormen hebben ver voor ons ontstaan.

Er is het gebeuren in Manhattan van een paar dagen geleden dat me bezig houdt - vele zaken houden me bezig - maar Manhattan en het lot, én van de jonge moeder die er werd opgeofferd én van de dame die een been verloor is blijven hangen. Ik dacht eraan dat, terwijl ze in een wereld van een begin van betobvering, hun reis voorbereidden, er een triestig individu, met zwarte, volle baard, een andere reis aan het voorbereiden was, en dat de omstandigheden van beide zo lagen dat ze elkaar ontmoeten zouden op een bepaalde plaats, op een bepaald punt in de tijd.

Wat heeft ons 'ik' te maken met dit samenvallen van plaats en tijd? In feite niets.Er gebeurde wat gebeuren moest, het samenvallen kon niet vermeden worden, alsof het opgetekend stond van een eeuwigheid er voor. 

Ik, had hier nimmer over nagedacht, nimmer vermoed dat mijn 'ik' slechts een waarnemer zou zijn van wat er met mij gebeurt hier in dit leven. Het kan, het is het waard er over na te denken, maar het is ook gevaarlijk dit als paradigma voorop te stellen. Beter ware misschien erover te zwijgen.

Maar waar ik dan wel niet over zwijg is over de titel van het boek van John Green: 'Turtles all the way down'. Ik ontmoette deze halve zin, bij het lezen van het boek van Fred Hoyle & N.C.Wickramasinghe:'Evolution from space', Edition J.M. Dent & sons, 1989, pag. 148:

'A male lecturer had spoken about the nature of the earth and planets. Afterwards an old lady came up to him from the audience, claiming she had a theory superior to the one he had described. We live on a crust of earh on the back of a giant turtle.

Wishing to humour the old lady the lecturer asked: 'And what does this turtle stand on?' 'On the back of a second, still larger turtle', was the confident answer.'But what holds up the second turtle? The lecturer persisted, now in a slightly exasperated tone. 'It's no use, mister, the old lady replied: 'It's turtles all the way down.'

05-11-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je kon het gisteren anders geformuleerd hebben, of toch niet. Er staat wat er staan moest, niets meer of niets minder, duidelijk genoeg om te trachten het beeld, dat je in gedachten er van hebt, weer te geven en er mee te gaan slapen. Dit is wat de regel is in de wereld die van de schrijvers is.

Hierover las je, dat er vorig jaar, in Vlaanderen gemiddeld 197 boeken verkocht werden van de meer dan 40.000 boeken die op de markt zijn gekomen. Wat ontstellend is voor iemand die wenst een boek gepubliceerd te zien. Ontstellend ook voor de uitgever die zich niet zou hebben ingedekt op een of andere wijze. En dan, welk verschil maakt het uit, een boek in meer of in min, en welke kans maakt je dat je werk boven het gemiddelde zou uitstijgen, een rariteit zou zijn, een werk dat weergalmen zou in de wereld van het literaire?

Je kansen liggen heel laag, en toch volhardt je in het verwachten dat je slagen zult waar anderen niet slagen. IJdelheid, mijn vriend, ijdelheid te denken dat je meer waard ben dan 197.

De inzet, op alle ogenblikken van je leven dat je schrijvend was; dat je de woorden plukte die opdoken van ergens, van waar weet je niet, zal je nimmer weten, en het hoeft het niet te weten, je vertoeft maar al te graag in die wereld die lijk een wolk je inpalmt keer op keer, verzonken in de grote stilte van het zijn, en het beleven van wat zich in jou afspeelt. En, eigenaardig, waar je weinig of geen vat op hebt.

Al denk je dat het van jou is, enkel van jou; dat het enig is wat er boven water komt, dingen die verbazen zullen. Je kijkt er naar achteraf. Het staat er allemaal en je weet niet wat je er van denken moogt, maar je laat maar gaan waar het gaan wil, voor jou is er enkel het betrachten, 'for us there is only the trying'. Verder is er niets, of er nu van ergens buiten jou, woorden komen van verheerlijking of van verwerping, het spel is gespeeld, de teerling is geworpen, een  reactie of die komt of niet komt, kan hier niets aan veranderen.

Het is telkens de morgen die de avond ervoor of de nacht rijk is, die bepalen zal. Of zelfs, in heel wat gevallen, het ogenblik van het neerzitten dat alles in beweging zet. Zo hangt er nog steeds het artikel in de Standaard van 2 november in je hoofd. Je bent er mee bezig, je antwoordde reeds in gedachten aan de twee professoren, niet in verband met wat ze besloten inzake de chronologie van Ramses II, maar wel wat ze dachten over het stilstaan van zon en maan, dat voor hen een zonsverduistering zou geweest zijn. Een zonsverduistering waar God zou voor gezorgd hebben op het ogenblik dat Jozua de Amorieten aan het verslaan was. Even ingewikkeld dus, even miraculeus dan het stopzetten van de aarde, opdat zon en maan zouden blijven waar ze waren. Ze hadden beter moeten weten, want er staat veel meer dat ze hadden kunnen lezen en interpreteren.

We wachten op een gelegenheid om het te doen, de Bijbel ligt altijd binnen handbereik, nu open op Hoofdstuk 10 van het boek van Josuah, open op een paar zinnen die ons en vele anderen een leven lang hebben bezig gehouden, en we zijn nog steeds niet aan het einde ervan.

04-11-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je hebt soms, ik dan toch, ademruimte nodig om verder te gaan. Je zakt dan af naar boeken die zijn blijven hangen in je gedachten. De Bijbel is er zo een, en hierop betrekking hebbend, en innig er mee verbonden, de werken van Kamal Salibi, met wie je destijds tal van mails hebt gewisseld. Salibi die je leerde dat het ware land van Abraham zich bevond in Saudi Arabië, wat voor jou en voor velen, een verrassing was.

Maar ik ga hier niet verder op in, al wat Kamal Salibi betreft leest je op Google. Evenmin ga ik in - vandaag niet, later wel - op een artikel in de Standaard van gisteren, ook gerelateerd aan de Bijbel, over de stilstaande zon en maan ten tijde van Josuah, opvolger van Mozes. Ik wou enkel verklaren waarom ik plots ben afgeweken naar koning David, de  psalmenkoning. Om eerlijk te zijn ik had wat ademruimte nodig, in feite schijnt het me ineens toe dat mijn blogs te kort op elkaar volgen

Vanmorgen ben ik eens te meer verrast door het sterrenbeeld van Orion vlak voor het raam. Vroeg in de nacht zat het nog verscholen achter de massa van de ceder, nu staat het er duidelijk getekend op het effene laken van de hemel, met onderaan, even duidelijk Sirius, de Sothis ster van de Egyptyenaren. Het is dit sterrenbeeld dat mijn inspiratie is.

Het is begonnen in mijn verre jeugd toen ik de gedichten las van Alice Nahon, ondermeer over Orion haar geliefde, zegde ze. Wat ik toen niet begreep maar nu, in mijn ver gevorderde jarenn, is het ook voor mij een toevlucht geworden in enge dagen als ik zoek naar wat er te zeggen is. Al heb ik al zo veel gezegd, zo dikwijls al aan mijn blog begonnen  alsof het een gedicht was dat ik schrijven ging; dat ik de woorden niet vond opdat het lijken zou als een gedicht en dan ook, enkel in mij gedicht is geworden en gebleven.

De poëzie die noodzakelijk is als ik me afsluiten wil wat van de wereld is, neerzit aan de vijver in de laatste zon, het laatste licht weerspiegeld in het water tussen de laatste bomen, en denkend aan een laan die je niet kent en niet kennen zult, met de verbrokkelde lichamen die stierven in hun lach en in hun dromen: een Oezbeek, ware hij maar gek geweest, het ware niet gebeurd, maar hij was haat en zal haat blijven. Zo gaat het in de wereld van vandaag. we moeten er mee leven, ook zij die geslachtofferd werden. Vreemde, uiterst vreemde plaatsen zijn het waar we ons heen begeven, soms.

We hebben hier alles te ondergaan, ons verbergen kunnen we niet meer en een stelling innemen heeft geen zin, het zijn maar wat woorden. Je kunt ook niet je andere wang aanbieden, het ligt niet in je aard, je bent de verliezer en je zult de verliezer blijven, wat je ook doet of zegt of waar je ook heengaat, het lot zal je volgen.

En toch, en toch, eens jezelf teruggevonden was er het laatste leven rondom jou, je wist het zo goed, je voelde het in je handen, in je ogen. Je smaakte het, je zonk er in weg en verdween er in. Je waart resten leven; je waart wat overbleef van grote lentes en machtige zomers, je waart de vrucht ervan, de doffe glans, de bezonkenheid. Meer waart je niet. Tot je schrijven ging en een andere wereld die zich opende, waarin je als een echo werd opgelost om te zijn wat je worden zult, een voorsmaak. Meer was er niet, maar het liet je niet onverschillig.

Toen alles gezegd was ben je gaan kijken naar wat er overbleef van de herfstbloesem van enkele dagen, weken, terug. Niet veel meer. Wat meeldraden  nog, de stamper uitgedroogd. Hoe het allemaal gebeuren kan. Manhattan en het leven, uitgedoofd, hier en ginds over de oceaan.

03-11-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

.../...

10. And when they had told David, saying Uriah went not down unto his house. David said unto Uriah, camest thou not from thy journey? Why then didst thou not go down into thine house?

11. And Uriah said unto David, the ark and Israël and Judah abide in tents; and my lord Joab, and the servants of my lord, are encamped in the open fields; shall I then go into mine house, to eat and to drink, and to lie with my wife? As thou livest and as thy soul liveth, I will not do this thing.

En David, uiterst verrast en ongerust, laat hem een dag langer blijven. Hij nodigt Uriah uit op een rijkelijk diner en zorgt ervoor dat hij dronken buiten gaat, maar Uriah 'went out to lie on his bed with the servants of his lord, but went not down to his house, hij gaat niet naar huis. Echter weet hij niet dat hij hiermee zijn doodvonnis tekent.

David schrijft een brief aan Joab, de bevelhebber, en zegt hem dat hij Uriah in het heetste van het gevecht moet sturen opdat hij zeker zou gedood worden. Hij geeft de brief mee aan Uriah die terug gestuurd wordt naar het front. Dagen later verschijnt de boodschapper van Joab voor David en bevestigt hem dat Uriah gesneuveld is.

25. Then David said unto the messenger, thus shalt thou say unto Joab: let not this thing displease thee, for the sword devoureth one as well as another, make thy battle more strong  against the city, and overthrow it.

26. And when the wife of Uriah heard that Uriah, her husband was dead she mourned for her husband.

27. And when the mourning was past, David sent and fetched her to his house, and she became his wife, and bare him a son. But the things that David had done displeased the Lord.

De eerste zoon zal sterven na een ziekte en, we zijn nu al in hoofdstuk 12, David conforted Bath-shabe, his wife, and went in unto her, and lay with her, and she bare a son, and he called his name Solomon; and the Lord loved him.

Dit gebeurde rond het jaar 1000 voor Chr. En het is uit het geslacht van David, uit het geslacht van Solomon, de zoon van Bethsabee, dat, via, via, uiteindelijk, uit een Jacob, Jozef geboren wordt, zoals we lezen in het Evangelie van Mattheus, chapter 1, vers 16: And Jacob begat Joseph, the husband of Mary, of whom was born Jesus, who is called Christ.

Dit is dan het grote verhaal uit de Bijbel, mooi is het niet, het verhaal van koning David en Bethsabee. En we lazen, nu al een zekere tijd geleden, over de geschiedenis van koning David dat die niet zo zuiver was, evenmin als wat verteld wordt over de geschiedenis van Israël, bv. dat de Joden het Hebron in Palestina opeisten omwille van de graven van hun voorouders. Want er staat te lezen in de Bijbel dat - dit 4000 jaar geleden - aartsvader Abraham, de som van 400 zilveren shekels betaalde voor een grot om er zijn vrouw Sarah in te begraven. Later diende deze grot, in Machpelah, als  begraafplaats voor hemzelf, voor Isaac en Jacob en hun echtgenotes. Dit is, las ik ooit in de Standaard, de reden waarom de Joden denken meer rechten op de stad te hebben dan de 100.000 Palestjnen die er woonden en ook waarom ze er een Kiriath arba hebben gesticht.

Niemand schijnt echter enig belang te hechten aan wat Kamal Salibi schrijft in zijn 'Secrets of the Bible People' (Saqi books, London 1988)  waarin hij Hebron (hbrwn) identificeerde met het huidige Khirban (hrbn) gelegen in de omgeving van de stad Qunfundhah in West-Arabië, ongeveer ter hoogte van Mekka en schrijft Salibi : 'I would have been not so certain, had it not been for the existence of a Machpelah (mkplh) and a Kiriath-arba (qryt 'rb') 'village of four', or four villages in the same vicinity, which I visited.'

Wie ooit de moed zou hebben Kamal Salibi te lezen kan zelf zijn besluit trekken. Ik heb er mijn idee over en ik denk dat er weinig in te brengen is dat de stellingname van Salibi zou kunnen ontwrichten. Wat meer is, ik was in Noord-Yemen en heb er altijd het gevoel gehad dat ik er wandelde in het land dat ik kende van de Bijbel, de plaats waar het Joodse volk veertig jaar heeft rondgezworven. Maar het kan ook inbeelding geweest zijn toen ik de kinderen zag die er speelden, en de mannen en vrouwen hoe die er rondliepen. 

Er was toen nog vrede in Yemen. 

02-11-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hoe zal ik ze noemen de dagen van de herfst die ruiken naar chrysanten en kerkhoven, naar stiltes en ingetogenheid, die ruiken naar wat van vroeger was, naar dagen die amper nog gekend zijn?

We hebben de handen gevouwen en gedacht hoe het kon dat we hier nog waren om te getuigen dat het leven een weg is die we opgaan, waarvan we niet weten langs waar hij ons leiden zal, of er ooit, en waar, een einde komt aan de seizoenen die ons omkransen met licht en duisternis, met warmte en, plotseling om de hoek, ons slaan met kilte en ontgoocheling. We kijken en we tasten af: de huizen en de wegen, de landerijen.

Of we het houden zullen weten we niet, wie we ontmoeten zullen is ons niet verteld noch geschreven, maar dag na dag komt af op ons en wij, we wandelen verder om ergens aan te komen.

Zegt Rainer Maria Rilke ons: 'In diesem Dorfe steht das letzte Haus, / so einsam wie das letzte Haus der Welt / ... / und die das Dorf verlassen wandern lang, /  und viele sterben vielleicht unterwegs.' 

Standvastigheid is ons vreemd als we schrijven gaan, als we zoeken wat uit het diepste van ons zelf is opgestaan en een uitweg zoekt naar buiten. Of we het nemen of het laten, het staat er klaar om niet alleen binnen te komen, maar ook om zijn zeg te doen en ons tegen de muur te plaatsen omdat wat gisteren was, vandaag niet meer wordt beleden. Erger nog niet meer wordt bekeken,  alsof het nooit was geweest.

Zo is deze dag van 1 november weinig verschillend van de dagen er voor of er na, en toch heeft het licht een andere inhoud, een andere betekenis, omdat het vooral het licht is van wat is én van de levenden, én van de doden, van zij die er waren en zij die er nog zijn maar die morgen of overmorgen, die een volgende 1 november niet meer zullen kennen. Gelukkig zij die er zich bewust van zijn.

We ontlopen niet de dood met er over te schrijven, maar we halen hem ook niet dichterbij. Het overkomt ons wel dat hij welgekomen is, maar dat is hij niet, toch vandaag niet. Anderzijds hij schrikt niet af, we blijven gelaten en doen maar, alsof elk woord dat wordt neergezet hem verder van ons verwijderd houdt.

Hiermee vullen we onze dagen, van het licht van de morgen die zich eens te meer schuchter aan het openen is, tot het vallen van de avond als alles gezegd weer is. Om in te slapen, de tijd niet meer is, en terug er zal staan voor het nieuwe licht er is. We verwachten dat dit nog even duren zal, en eigenlijk, ja, waarom niet?

Ons is het verwachten zoet, het houdt ons in leven.

01-11-2017, 07:37 geschreven door Ugo d'Oorde  

2.And it came to pass in eveningtide, that David arose from of his bed, and walked upon the roof of the king's house; and from the roof he saw a woman washing herself, and the woman was very beautiful to look upon.

Dit is het begin van een schitterende passage in de King James Bible van 1611, uit het Boek Samuel II. Een passage waarvan La Bible Osty wist te vertellen: Le morceau qui suit est, par sa belle tenue littéraire, un des meilleurs de la Bible. Le narrateur poursuit son récit avec l'impassibilité d'un rapport de police. David ayant commis l'adultère avec Bethsabée, la femme d'Uriah, cherche à couvrir leur faute commune. Il a d'abord recours à un stratagème, qui échoue. Il décide alors d'assassiner Urie, et il confie cette tâche au chef de l'armée.

Hoe lezen we nu deze geschiedenis in Samuel II want David heeft niet veel nodig om Bethsabee te verleiden.

3. And David sent and enquired after the woman. And one said, is not this, Bath-sheba, the daughter of Eliam, the wife of Uriah the Hittite?

4. And David sent messengers and took her, and she came in unto him, and he lay with her, for she was purified from her uncleanness and she returned unto her house.

5. And the woman conceived and sent and told David, and said, I am with child.

Wat David niet had verwacht en wat niet goed te praten was, want Uriah, de man van Bethsabee bevocht in Rabbah 'the children of Ammon. Wie weet hoe lang reeds dat hij de stad belegerde en hoe lang geleden het was dat hij met zijn vrouw het echtelijk bed had gedeeld. En David moet geweten hebben dat overspel met de dood werd gestraft, want stond er niet geschreven in Deuteronomy, 22, 22:

If a man be found lying with a woman married to an husband, then they shall both of them die, both the man that lay with the woman, and the woman: so shall thou put away evil from Israël.

En nu, met Bethsabee in verwachting, tracht David de zaak op zijn manier op te lossen. Via Joab, de bevelhebber van het leger, roept hij Uriah terug van het front, in de hoop dat hij bij zijn thuiskomst in het echtelijk bed zal slapen. Maar Uriah moet lont geroken hebben want hij gaat die eerste nacht niet naar huis.

10. And when they had told David, saying Uriah went not down unto his house. David said unto Uriah, camest thou not from thy journey? Why then didst thou not go down into thine house?

Wordt zeker vervolgd.

PS. Zeg ik nog: als ik de King James versie van de Bijbel gebruik, dat dit te danken is, uitsluitend, aan John Steinbeck en zijn 'East of Eden', waarin ik getroffen werd door de geschiedenis van de vertaling van het Hebreeuwse woord 'timshell'. Veel meer was er niet, maar het was voldoende.

31-10-2017, 06:55 geschreven door Ugo d'Oorde  

José Saramago wenste aan de woorden van de blogs die hij schreef, een lang leven toe. Hij had er zijn redenen toe want ze werden onmiddellijk opgenomen door de uitgever om achteraf, op het einde van het jaar, te verschijnen in boekvorm.

Hij verdiende dit want hij had al voldoende bewezen dat hij een groot schrijver was. Een denker ook, schreef men, hoewel hij zich maar al te vlug en al te categoriek van God - deze van de Kerk, een andere kende hij niet - had afgekeerd door simpelweg te zeggen dat Hij niet bestond, en wat meer was, hij was er van overtuigd dat er Niets was. Het Niets waaruit hij was ontstaan, het Niets dat hem schrijven deed, het Niets waar hij heen zou gaan. En op de stele die in Lissabon zijn as bewaard, werd aangebracht dat hij van de aarde is en van de aarde blijven zou.

Ik denk echter niet dat het hem een goed gevoel heeft gegeven. Ik denk niet dat er vreugde was in zijn hart toen hij dit schreef, eerder, op het randje af, haat, want hij was een verbitterd man omdat hij vanuit een welbepaald hoek keek naar de handelingen van de Kerk; hij er zich niet kon van ontdoen en zijn ganse leven ten strijde is getrokken tegen de Kerk en haar instellingen. En hij was niet alleen.

Ik denk nochtans dat we God, dat we de Kerk broodnodig hebben gehad om te staan waar we staan als mensen die de weg naar een beschaving zijn opgegaan, niet zonder slag of stoot weliswaar, niet in een rechte, stijgende lijn, maar de naastenliefde die ons werd ingeprent heeft in elk geval zijn vruchten afgeworpen. Dit zijn feiten die we niet over het hoofd mogen zien, ook Samarago had er kunnen aan denken.

Is er dus ooit in het westen, een periode geweest dat de mens op aarde gezien werd, hetzij als een gelovige, hetzij als een ongelovige die te bekeren was, dan zijn we dit stadium al lang, gelukkig maar, voorbij en beter is het voorbij te laten. En het is van uit de mens zelf dat deze houding is opgestaan.

Hij is de godsidee gaan interpreteren. Hij heeft, en Spinoza was er het voorbeeld van, een andere, meer mysterieuze God gevonden, een God van hem, een God die hij in zich betastte en levend hield. Een stille, een zwijgende God die hij ontmoette in de dingen rondom hem en hij vond dat het goed was.

Hij vond dart weliswaar zijn lichaam van stof was en tot stof keren zou, maar dat het belangrijkste deel in hem, het deel dat handelde over God, het deel dat hem toeliet te denken, van een totaal ander gehalte was dat niets te maken had met de stof van zijn lichaam, en dat het dit deel was waarvan hij niet wist wat het worden zou eens zijn lichaam stof geworden.

Maar als hij dacht vanwaar hij kwam, als hij dacht hoe zijn geboorte  tot stand is gekomen, in een flits en het onvoorstelbare dat er in die flits is gebeurd - méér dan een elektrische ontlading, een bevruchting - dan heeft hij de 'bijna' zekerheid dat er op het ogenblik van het heengaan ook een flits zal zijn die vele mogelijkheden in zich zal dragen.

En, hoe meer hij erover nadacht, hoe meer hij uit de mist van het bestaan hier op aarde, een nader bestaan voelde opwellen.

Het is in deze opwelling naar een ander bestaan dat hij gelooft. En hij weet dat er een tijd is dat hij van de aarde is en er een tijd komen zazl dat hij zal zijn van het 'Ganz Andere' van Horkheimer die deze is van de God-geest die er was in het flitsogenblik waaruit hij is opgestaan.

Ik, arme ziel, schrijf dit voor allen, die zoals hij, weten dat het leven een einde kent. 

30-10-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde