Nergens een plaats – un sitio –

waar schrijven zo gemakkelijk is,

zelfs als het niet om te bewaren is,

wat woorden aan elkaar geregen;

zelfs als het niets zeggend is,

wat woorden in de wind geslagen,

dan toch te verzamelen als tekening

op een wit blad, dwars over de lijnen,

om aan te vullen later

en betekenis te geven,

met wat wortel en wat zaden,

wat wieren en wat schelpen 

en in te kaderen voor altijd,

onder glas.

Omdat jij het waart, naar hier gekomen

voor een korte tijd, te kort om er te wonen

overgeheveld

tot in de luchten,

van nu en van weleer.

Opgegaan in tekening,

met woorden vermengd:

oude man hier, jij jong terug,

en zee geworden.

04-11-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘El ser humano se dedica al arte para dar sentido a su vida’. Het menselijk wezen legt zich toe op  de kunst om zin te geven aan zijn leven.

Het zijn de woorden van Yasmina Khadran[1], een Algériaanse schrijver waarover ik hier gisteren las in mijn dagblad, wiens boeken in 43 talen werden vertaald maar waar ik nog nooit heb van gehoord. Echter volstaat het me als hij bevestigt, wat ik herhaaldelijk heb gezegd en geschreven over de mens en zijn hang naar de kunst om zin te geven aan zijn bestaan, 

Ik ontmoet hier in de pers of op TV, elke dag wel iemand die schrijver is en waar ik nog niets heb van gehoord alhoewel hij tientallen boeken heeft gepubliceerd. Er zijn er zelfs honderden die ik niet ken. En zo val ik vandaag op de veelschrijver, Felix Lope de Vega y Carpio (1562-1632) die zou beweerd hebben dat hij er 1.500 zou geschreven hebben, waarvan er 314 gekend zijn met er naast nog 42 geestelijke werken. Ik verneem ook dat Shakespeare (1564-1616), ook een veelschrijver, ‘maar’ 36 obras dramàticas schreef, 11 tragedias, 15 comedias y 10 obras históricas. Wat ook al zeer respectabel is. Maar Lope was als schrijver onuitputtelijk (inagotable), waarmee hij, volgens de legende, begon op tienjarige leeftijd[2]

Ik kom zo tot het besluit dat er in elk taalgebied, duizenden zijn die schrijven, die uren per dag bezig zijn om pagina’s te vullen. Van weinigen onder hen worden de werken gepubliceerd, maar dit belet niet dat velen blijven schrijven, die ziek zijn als ze niet schrijven. En hopen, ooit in de belangstelling te komen en gewaardeerd te worden.

Zoals er ook zijn die gewaardeerd zijn geweest, en ik denk aan de vader van een vriend, Robert Herberigs, ‘Prix de Rome’ als componist en daarna zelfs als toneelschrijver, en als schilder, die vandaag nog amper ter sprake komt, laat staan dat ‘Klara’ zich zou gewaardigen liederen of sonates van hem te programmeren. Ondanks de vele pogingen gedaan door zijn oudste, enig overblijvende zoon, Harold – hij heeft mijn ouderdom - die alles in het werk stelt om de naam van zijn vader levend te houden.

Dit is het lot dat elke kunstenaar wacht. Uitzonderingen hierop zijn legio Shakespeare, Molière, Corneille, Cervantes, Dante, Lope, en noem maar op. Maar, ik heb ook heel wat bewondering voor een zoon die blijft vechten voor het oeuvre gepresteerd door zijn vader, en alles in het werk stelt opdat hem de eer zou bewezen worden die hij verdient te krijgen.

03-11-2012, 00:01 geschreven door Ugo d'Oorde  

                    To sit on a rock,

                    there is no solitude,

                    but in the crowd of men. (Lord Byron)

Op de hoogste rots gezeten,

niet eenmaal, maar elke dag,

het gezelschap opgezocht

van wind en water waar ik

me spiritueel vinden kan,

mijn geest een meeuw,

zwevend,

vol mijn handen

met woorden die hangen blijven

om geplukt te worden

op hoogdagen van poëzie.

Op de hoogste rots gezeten

de wereld over mij geborgen,
eenzaamheid die ik hier niet ken

omdat alles hier te beleven is
te grijpen om te begrijpen

hoe vol het leven is

in de grootste van de winden

hier.

Dit ogenblik, mijn vriend, zo optimaal, zo uitzonderlijk. Hier schrijf je in een ruk pagina’s vol om later te herlezen en uit te schrijven, als je de tijd nog vindt. Maar of het nu gebeurt of niet, het is zonder belang. Essentieel is het schrijven zelf, het projecteren van je woorden op het blad van de lucht, hoog boven de golven.

Golf die mijn gezel hier is,

mij toe genegen,

mij toe gesproken in letters

zonder woorden:

Dit ogenblik,

zo optimaal bewust, jij deel ervan

met al je leden,

in dialoog met alle elementen

om totaal dit ogenblik zelf te zijn

en niets meer,

nada màs

dan jij op deze rots alhier

dit nu van het nu-ogenblik[1].

Al wat is omheen jou, op te lossen in jou, in je gedachten tot diep in je herinneren, diep in je ‘zijn’: zee en luchten en golfbeweging, de lijn van de horizont, boten en meeuwen, palmbomen met vrucht of niet, struiken verdord of nog in bloei, schelpen tot waar de zee ooit kwam, resten van muren waar terrastuinen waren, olijfbomen van vele jaren, Al wat hier is in jou op te nemen, met jou te versmelten.

Maar vergeet de rest, vergeet wat hier niet is, Vergeet zelfs dat jij hier bent.

Want als je hier de dingen ziet

dan is het maar voor een tijd,

terwijl al wat hier genoemd kan worden,

blijven zal, van ogenblik tot ogenblik,

nog lang.

Maar dit nu van al wat is

zal nu blijven als je hier ooit keren zult

bij leven
of meegenomen.

Zo, mijn vriend, aan zee de vreemdste dingen in een ruk geschreven, en thuis gekomen alles opgeraapt en uitgeschreven in woorden die te lezen staan, daarom nog niet te begrijpen – ik ook heb er moeite mee – maar grote momenten die het waren, of het nu proza is of poëzie of een mengeling van beide, het deert me niet, het staat geschreven, het wordt de wereld ingestuurd.

Het is een product van voormiddag-momenten, de zee mijn inspiratiebron, mijn toevlucht en mijn zegen, mijn mis van alle dagen, mijn morgen en mijn avond, mijn Orion en Sirius.

Als ik stoppen zal, vandaag of morgen, het allerlaatste woord plots afgebroken, of wie weet, een laatste punt gezet, wijselijk door een cirkeltje omgeven, mijn vriend, gedenk me dan.

02-11-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

In ‘Dokter Zhivago’, het boek dat ik las in Engelse vertaling – het boek bleef aldus geschreven in een vreemde taal  zodat er een floers bleef hangen over de woorden en over de scherpte van hun betekenis - schrijft Pasternak  na zijn passage over de dood van Anna, de moeder van Tonya :

‘In answer to the desolation brought by death… He realised more vividly than ever before, that art has two constant, two unending preoccupations, it is always meditating upon death and it is always thereby creating life.

Allen tasten we de aanwezigheid af van de dood in het leven. We blijven zoeken naar de betekenis ervan om nader te komen tot de zin van het leven, en het is me duidelijk dat Pasternak gelijk heeft als hij schrijft dat de aanwezigheid van de dood in het leven de voedingsbodem is van de kunst die nieuw leven creëert. 

En Christopher Fry in zijn stuk: ‘The dark is light enough’, laat zijn hoofdpersoon, Countess Romarin zeggen tot haar butler: ‘ Protect me from a body without death,  Death is part of life. It is included in the terms of the contract by which we take over the lease of our living’.

Er is hier niets aan toe te voegen want wat zou een leven zijn zonder de dood die op ons wacht.

En Christopher Fry vond ik terug in de kathedraal van Chichester - het was in november 1977 - waar ik een kopie te koop vond van de ‘Lecture on death’, die hij er gehouden had. En hierin die mooie beloftevolle zin: 

We know the days are all directed towards the mountain range and the mystery beyond it . That knowledge may be called the shadow we move in, but there is no shadow without light.

Alle woorden zijn goed om de dood te omschrijven, zonder ooit een stap dichter te komen. Hij is de inleiding tot het creatieve waarmede we hem overstijgen, het enige middel in ons bezit om hem te laten waar hij schuil gaat, achter de dingen. En waar George Steiner de idee haalde dat, zoals hij schreef: ‘la mort, je sais, sera chose intéressante’ blijft me een raadsel.

Maar vandaag, hier in het zuiden van Spanje, in de zon gezeten, gedenk ik vader en moeder, gedenk ik mijn broer Daniël, grootmoeders en grootvaders, ooms en tantes, neven en nichten, gedenk ik de vele vrienden en kennissen die gingen. 

En Mahler: Du, Mensch, wie lange lebst denn du?

01-11-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Deze morgen : ‘Das Lied von der Erde’ op Radio Classica, Radio Nacional d’España (FM. 88.60).

Mahler die ik ontdekte toen ik twintig was. Niet zo maar opdat ik het hier niet vermelden zou, maar ik leerde hem kennen via een goede vriend, een collega in de Bank die een fan was van Mahler – in de jaren vijftig was Mahler niet zo gekend in Vlaanderen, wel in Nederland - hij woonde in Kapellen, op een paar huizen van de Nederlandse grens, zijn naam was een naam om niet te vergeten: Leonard Hoendervangers. Elke dag nam hij de trein die hem via Antwerpen in Brussel bracht. Hij verliet ons en moet nu verblijven in het land Arcadia bij de grote componisten, als bij de grote schrijvers.

Omwille van zijn ruime kennis wat klassieke muziek, opera en Engelstalige literatuur betreft, kon hem geen andere plaats worden toegekend. Destijds was er ooit een quiz op de BRT, ‘Honderdduizend of niets’. Hij geraakte tot in de finale maar daar ging het mis met een stem die hij herkennen moest.

Hij was het die me Mahler leerde kennen, hij was het die me ‘Das Lied von der Erde’, die me ‘Kindertotenlieder’, die me ‘Das Lied eines fahrenden Gesellen’ heeft leren beluisteren. Kosmische muziek van de grote Mahler, muziek om nooit te vergeten. Mahler in mij gebrand, gerijpt en regelmatig beluisterd - ook hier in Spanje heeft hij succes op de radio.

Aan iedereen sprak ik over mijn liefde voor Mahler, noemde hem toen wellicht de grootste onder de groten, nadien, en met het ouder worden, is het Beethoven geworden. Ik sprak over hem met zoveel vuur dat ik op een morgen, de met de hand geschreven versie van de woorden van Das Lied  in de handen kreeg van een meisje, met links, schuin boven op het blad: ‘Life could be a dream’.

Ik bezit nog steeds die tekst geschreven op grote bladen minister papier. Mahler is gebleven, zijn Lieder en zijn Symfonieën, het meisje niet, wat niet betekent dat ik niet meer, op ogenblikken zoals deze, aan haar zou denken. Maar mijn blog zal ze wel niet lezen.

Eens, in een kerk in Leuven hoorde ik, met tranen in de ogen, de uitvoering van zijn ‘Lied von der Erde’. Het applaus achteraf was duidelijk, niet voor de uitvoerders, maar in de eerste plaats voor Mahler zelf  bestemd, zo voelde ik het toch.

Zo Gustave Mahler, in zijn laatste deel: der Abschied:

Das Firmament blaut ewig,

und die Erde wird lange fest stehen

und aufblühen im Lenz. 

Du, Mensch, wie lange lebst denn du?

31-10-2012, 06:33 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je vergeet heel wat in dit leven, je vergeet zelfs, zegt Jorge Luis Borges in een gedicht, wat er is van een gedroogd viooltje dat je terugvindt in een boek:

‘Nota’s die ik niet meer lezen zal de weinige dagen die me nog resten… Een boek en tussen de bladen ervan een gedroogd viooltje, een moment in een namiddag om zonder twijfel nooit te vergeten en toch vergeten’[1].

Maar je vergeet niet zo gemakkelijk de vrienden van vroeger die een groot impact hebben gehad op je geestelijke vorming: een Jan De Win die vroeg de Bank verliet voor het Rekenhof maar je ‘Elias of het Gevecht met de Nachtegalen’ van Maurice Gilliams heeft leren kennen, een boek dat je bent blijven lezen; een Jacques Roelandts en een gesprek met hem, in een chalet in de bergen, een avond onder de sterren, toen hij me sprak over zijn metafysische visie op Jezus; Michel Jamar die een Brandenburgs concerto van Bach liep te neuriën als ik met hem, na het middagmaal, op het dak van de Bank, op en neer wandelde en hij me tussendoor sprak over Robert Musil en ‘Der Mann ohne Eigenschaften’; een Marcel Demaret die mijn ‘goeroe’ werd wat de boeddhistische leer betrof, voor een tijdje dan toch.

Ik kan er vele anderen noemen die een grote invloed hebben gehad op mijn vorming, tenminste zo er sprake is van een vorming, maar eigenlijk wist ik niet zo veel toen ik als achttienjarige in de Bank binnenkwam.

De Bank, mijn werkterrein, heeft me niet alleen professioneel maar ook spiritueel gevormd. Heeft er zeker ruim toe bijgedragen, dankzij de velen die ik er leerde kennen en die vrienden werden, dat ik werd wie ik ben, een man met een blog.
In feite, als ik er over nadenk, is het omdat ik hen op deze wijze hoopte te kunnen bereiken dat ik met een blog begonnen ben – ik schreef dit reeds bij een vorige gelegenheid – echter, na al die  blogs die ik de wereld heb ingestuurd is er maar één onder hen die is opgedaagd, Paul Génie. Die ik hier met deze woorden een warme groet breng.

Ondertussen, werd de blog een deel van mij.

30-10-2012, 22:57 geschreven door Ugo d'Oorde  

Na de publicatie van het verzameld dichtwerk van Paul Auster zijn nu ook, in Spaanse vertaling naast de originele tekst, de verzamelde gedichten verschenen van Michel Houellebecq. En ook de schrijver van ‘La Carte et le Territoire’ beweert, zoals Auster, dat zijn gedichten het beste zijn van wat hij ooit geschreven heeft. Maar Ik denk niet dat ik me ditmaal ga laten verleiden om 22,90 € uit te geven voor Houellebecq’s gedichten. Auster’s Poesía completa is al een zorg.

En wel om twee redenen, een eerste omwille van de moeilijkheidsgraad ervan, het is een poëzie om te lezen en te herlezen om te ontcijferen om er iets van te begrijpen – misschien is er zelfs niets te begrijpen - en ten tweede, geraak ik overtuigd dat ik met mijn opvatting over poëzie, op een verkeerd spoor ben terecht gekomen en dat poëzie een spel is van woorden en niet van gedachten. Het woord zelf is de poëzie en het is uit het woord dat de poëzie ontstaat. De vertaler van Auster haalt in zijn voorwoord een idee aan van George Steiner: ‘el contrato entre palabre y mundo se ha rotto’. Het woord is niet de wereld en de wereld niet meer het woord, de band tussen beide is verbroken.

In de gedichten van Auster is het woord de factor van de poëzie. Als ik Auster lees vrees ik dat hij gelijk heeft, zijn poëzie is niet wat ik dacht dat poëzie was.

Als ik er het artikel in El País (27.10) bijhaal dan ben ik niet de enige die het moeilijk heeft met de poëzie van Auster en Houellebecq. Vooral het mediatieke er omheen stoort Carlos Boyero. Ik zal maar niet hernemen wat hij zegt over Houellebecq en zijn liefde voor de whisky, maar hij vindt dat hij heel wat meer genoegens en emoties vindt in de poëzie van de grote dichters als Fernando Pessoa (ken ik), Cesar Valejo (ken ik niet), Claudio Rodriguez (ken ik evenmin), ‘gente eternos transmisores de emoción’. 

29-10-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde