De laatste rozen doven, kwijnen weg, alle leven erin stolde zich, zoals het zich stilaan aan het stollen is in mij. Ik voel het als een soort van dofheid, een wolk die hangen blijft op de achtergrond van mijn gedachten. Er is dus niet meer die vinnigheid van het ‘er-zijn’ van dingen die klaar staan om open te bloeien. Zoals de herfst zich vastzette in de rozen zo zet hij zich vast in mijn lichaam maar wat erger is, mijn vriend, en dit begint zich te manifesteren, ook in mijn geest.

Het zijn de tekenen van de ouderdom die greep krijgen op mij, een greep die zich verstevigt en die ik onderga; waar eigenlijk geen kruid tegen gewassen is, geen smeerwortel, geen berenklauw, geen stinkende gouwe. Al pogen we wel te bereiken wat we bereiken willen op een andere wijze, alsof er andere wijzen zouden zijn om, aan het ouder worden dan oud, te ontkomen.

Maar het vast te stellen is een eerste verdediging, is een muur die we optrekken. Niet nodeloos, niet zinloos zoals de muur die Paul Auster laat optrekken, in een van zijn romans, door twee mannen die op die manier hun pokerschuld af te lossen krijgen, en dan nog met stenen van een ontmantelde Franse Cistercienzersabdij, stenen ingevoerd in Engeland. Neen, het is een muur tegen de ‘ver-sponsing’ - de geest die een spons wordt - van de geest. It’s a struggle a question of, to be or not to be.

Te schrijven over dingen, die er wezenlijk zijn om beter en duidelijker iets te zeggen over dingen die er schijnbaar niet zijn, maar onderhuids er wel zijn. Dingen waar het op aan komt om in een staat van bewogenheid te blijven; duidelijk, om geen levende ‘dode-van-geest’ te worden, want van die dood, spaar ons Heer. Het is mijn stil, onuitgesproken gebed van elke dag dat aanvangt in de morgen en doorloopt in de nacht tot in mijn slaap.

Mijn conclusie is dan ook: zo lang ik me kleden kan met zinnige woorden voel ik me goed, wat ook mijn lichaam, dat aan het verstijven is, me moge zeggen, ik, de geest in mij, legt het, het zwijgen op.

Dus als ik vertrokken ben met het beeld van de rozen in de tuin, was het een beeld waar ik, zonder verdedigingsmuur terecht zou kunnen komen. Want ik ook zou, zoals mijn man van gisteren, o zo gemakkelijk kunnen blijven liggen waar ik lig, denkend aan of me verpozend met een pianoconcerto van Mozart of van Ravel of van wie ook om maar niets anders te doen of te beginnen. Gelukkig, mijn muur houdt stand, overwonnen ben ik nog niet.

Dit is wat ik je vertellen wilde vandaag, een van die dagen dat de tijd vlugger loopt dan op andere dagen. Vandaag was het zo een dag.

Ken je die ook?

PS. Ik herinner me niet meer, noch de titel van het boek van Paul Auster, noch het uitzicht van het boek zelf. Weet ook niet meer of ik het bewaard heb want ik vond het niet terug in mijn rek van boeken, ik weet alleen dat het een nihilistisch verhaal was, koud om lezen, met een einde als een schreeuw.

08-11-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

We schrijven, einde achttiende eeuw:

Hij wordt wakker in de ijzige kilte van de kamer, een eenzaam man in een eenzaam dorp, Kandersteg. Hij ligt er uitgestrekt, warm weggedoken onder het dons, de slaap nog in hoofd en leden en hij hoort, hij weet het zeker, het stille vallen van de sneeuw op de daken, in de straten van het dorp, en in de bergen er omheen.

Hij weet dat hij moet opstaan om een brief te schrijven, een brief gericht aan zijn vriend en hij weet dat dit in de voormiddag gebeuren moet, liefst voor het middagmaal. Want hij weet ook, als hij lang in bed blijft hoe vlug het middag is en dat hij, eens de middag voorbij, te leeg zal zijn om erin te slagen te doen wat van hem wordt verwacht.

Maar hij aarzelt nog, en nog. Hij ligt er zo goed, zo oneindig goed en warm met het geruis van de vallende sneeuw, het geruis dat hij kent, zoals vele geluiden die hij kent en, zo maar  van ergens, ergens diep van uit de stilte, van uit de donkerte hem tegemoet gekomen, ineens, beelden die ook klanken zijn: de muziek van Mozart, de echo  in hem van het concert dat hij bijwoonde, maanden geleden in Bern  waar hij betoverd werd door Mozart.

O, hoe hij ernaar verlangt om die muziek terug te horen. Want, wat een wereld die Mozart. Hij was toen met de diligence naar Bern gereisd[1] om zijn muziek te beluisteren en hij hoort die nu nog altijd in zijn hoofd, zo uitermate intens was de impressie die het concert heeft nagelaten.

A once in a lifetime concert was het geweest voor iemand in Kandersteg, één van zijn pianoconcerti, het vijfentwintigste dat hij schreef, was het. De uitvoering ervan was uitzonderlijk, was een droomgebeuren als hij denkt aan de vingervlugheid van de pianist, hij die amper het ‘Für Elise’ van Beethoven aan kan.

Zo gebeurde het die morgen dat hij, denkend aan Mozart en dezes concerto, lang nog is blijven liggen, terwijl het sneeuwen bleef, hij dromend, na genietend nog van de klanken in zijn hoofd na de vorige dagen de partituur gelezen die hij toen in Bern had gekocht. En telkens hij er zich overboog, een zee van klanken die hij hoorde, alsof hij de pianist was én de dirigent tezelfdertijd.

Hij eindelijk toch was opgestaan, zich had aangekleed met een warme kamerjas en was gaan neerzitten om zijn brief te schrijven, één lange haal van woorden aan elkaar geregen. Woorden die pianoklanken zijn en klanken die woorden zijn. Hij  schrijvend, met Mozart in zijn hoofd. Hij was gelukkig toen, hij schreef een brief aan een vriend geïnspireerd door, wat van Mozart was en van de pianist waarvan hij de naam vergat. Uitzonderlijke momenten, het licht, juist toereikend om de letters te volgen, de woorden te vormen, op het blad. Dit terwijl het sneeuwen bleef over het Berner Oberland.

Hij schrijft. Hij denkt aan Mozart hoe hij zijn concerto geschreven heeft, wellicht eerst de muziek voor de piano, de melodieuze vormen ervan uitkiezend, en dan deze van de violen, de cello’s, de bassen, klarinet, en fagot, het ganse gamma van kleur en klank, met de drums om het ritme te onderlijnen: het rijke leven  van de piano er boven uit. Of hoe hij het zich herinnerde en hoe het getekend stond in de partituur voor hem.

Waarom verplaatste ik me naar het Kandersteg van het begin van de achttiende eeuw, ik die nu schrijf drie eeuwen later.

Wel ik luisterde zo-even, voor het licht er was naar het zoveelste pianoconcerto van Mozart, en ik kan het straks nog eens beluisteren zo dikwijls als ik wil, in de namiddag of naar de avond toe.

Besef ik wel het grote geluk dat ik ken, het te beluisteren wanneer en hoe ik het wil, met welke pianist, met welke dirigent, gekozen uit de veelheid van uitvoeringen die er zijn en die ik kan vergelijken om mijn keuze te doen, niet eenmaal maar telkens als de vraag zich stellen zou.

Mijn vriend, het is geen groot nieuws, je weet het genoeg, we  zwemmen in een oceaan van muziek, we kunnen zelfs al beginnen in de middeleeuwen en zelfs nog verder in de tijd tot op vandaag, zeker alles wat van Mozart is, en alles wat is van voor Mozart en alles van na Mozart en dit voor elke componist die er geweest is. Wat een weelde.

Maar, waarom dacht ik aan die eenzame van de eeuwen ervoor, die nu en dan eens een concert kon bijwonen, waarvoor hij zich verplaatsen moest in de meest moeilijke omstandigheden als hij niet de stad bewoonde waar het concert plaats vond, en dan nog.

Ik dacht eraan in de morgen toen ik ontwaakte in de kilte van de kamer, het licht amper licht zijnde, maar KLARA was er al, de derde beweging uit het pianoconcerto nummer 25 van Mozart, ik had het zo dikwijls al gehoord maar toch klonk het nieuw. Ook, ik bezat de CD wel ergens en daarenboven ik kon kiezen en vooral, ik hoefde me niet te verplaatsen om te luisteren naar om het even welk pianoconcerto van hem of van Beethoven, of van Ravel, of van Shostakovich, ik had een veelheid van muziek van alle plaatsen ter beschikking, terwijl die eenzame in Kandersteg de diligence nemen moest twaalf uur ver en twaalf uur terug om Mozart te horen.

Ik dacht er maar aan in welke bevoorrechte positie we ons bevinden, we hebben de muziekwereld aan onze voeten.

Hoe is het mogelijk dat we ooit zo ver zijn geraakt? Want, we zijn al heel ver.

[1] Waarom Kandersteg? Omdat er nog altijd, bij het binnenrijden in Kandersteg een paaltje staat met de aanduiding ‘Bern XII Stunden’.

07-11-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Steekt er, in elk pitje/zaadje dat ik vind in de druif die ik eet, een wijnstok in potentie, die ik zo maar totaal onachtzaam weggooi waar het ook belanden moge maar waar het niet de minste kans maakt om te schieten, zoals er zovele zaden zijn die verloren gaan, wat dan in een zekere zin een  verlies betekent van het potentieel verhevene erin?

Een vraag die ik me nog nooit zó duidelijk heb gesteld, want, indien die potentiële wijnstok erin aanwezig is, het wijzen zou, in onze ogen, op een enorme verspilling, ware het niet dat de Natuur - dat het Leven - dit van in den beginne heeft voorzien. Er is dus in haar ogen geen sprake verspilling maar van noodzaak.

Wij zijn niet Moeder Natuur, wij zijn er, in wezen, de zoon of de dochter van, maar verder reikt dit niet, we kunnen enkel gelukkig zijn dat we er iets van begrijpen hoe alles, maar dan ook alles, van het allerkleinste tot het allergrootste geregeld werd voor ons, in elkaar vergroeid is en aldus verbonden tot in het diepste van het Zijn.

En over ‘Zijn’ gesproken, een vriend stuurde me een prachtige zin, die ik volledig tot in het merg ervan beaam. Hij schreef me:

‘Als het Zijn is en het Niet-Zijn niet is, dan moet het Zijn er altijd geweest zijn zonder Tijd; misschien zeggen wij beter dat Zijn = Tijd of omgekeerd.’

Zijn is gelijk aan Tijd, want zonder het Zijn ware er geen Tijd, en zonder Tijd ware er geen Zijn. Maar er is meer, zonder de getuigenis van de mens, ware er noch het Zijn, noch de Tijd.

Zijn en Tijd konden er wél zijn, maar wat was het nut en betekenis ervan als de mens er niet was om dit vast te stellen.

Wat immens is aan consequenties, of vergis ik me totaal; word ik verblind door mijn redenering en ben ik dan toch fout, want ik kom altijd daar waar ik wil zijn om voor de zoveelste maal te bekrachtigen dat het ganse Universum zoals het draait en keert er is omwille van de mens.

De mens die er altijd nog half verblind in rondloopt; half ziet, of liever begint te zien, hoe het Universum in zijn totaliteit er is: materie en geest en de mens een spie eruit, een stuk materie en een wolk geest, de geest zijnde het belangrijkste deel ervan

Ik herhaal me honderdvoudig. ik weet het. Ik herhaal wat ik gisteren schreef, wat ik een maand geleden schreef, een jaar geleden, tien jaar geleden, omdat alles een wonder is, en het wonder der wonderen: de geest in de mens het centrale punt in en van het Universum, maar hij beseft het nog niet, hij handelt  er niet naar. Ik weet zelfs niet of hij er ooit toekomen zal om het te begrijpen, maar, als hij er is omdat het Universum er is, dan zal hij er zijn tot hij voluit weten zal dat hij er het centrale punt van is. Hij bereikt alsdan het Omegapunt van Teilhard de Chardin, de man die de metafysica in beweging bracht.

En zeggen dat ik op een haar na in het dorp Sarcenat (Auvergne) ben geweest waar hij geboren is, en un château coiffé d’ardoise, een kasteel dat ik dus niet gezien heb, wel de kerk in Orcines waar hij gedoopt werd.

Al begreep ik niet alles van hem - volgde ik hem niet in alles - hij zette me op het pad waar ik me thuis voelde.

06-11-2020, 07:58 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ikzelf heb je niets te vertellen over wat zich afspeelt in de USA, met boven allen en alles uit, de hoofdacteur Donald J. Trump. Ik wil er mijn tijd niet aan verliezen, wel en graag, aan enkele versregels uit een gedicht van de ons aller bekende Stefan Hertmans, gelicht uit zijn gedicht ‘Monnik’, in zijn bundel ‘De Val van vrije Dagen’, De Bezige Bij, Amsterdam 2010:

De tijd is een geluid 
dat ijl en ver voorbij
zijn eenzame geprevel fluit. 

Ik dacht hierbij aan Roger Garaudy (1913-2010), aan zijn boek, ‘Comment l’Homme devint humain’. Garaudy in zijn dagen was een zeer gecontesteerde schrijver, maar dit laat ik terzijde, maar hij haalde voor mij een zin bij een Chinese schrijver-filosoof Kono His (1020-1090), een zin die door zijn eenvoud, me intrigeerde:

‘Un poème est un tableau sans formes, un tableau est un poème en formes. Les sages ont souvent discuté cette maxime et nous en avons fait notre guide.’

Wat zeggen, vraag ik me af, de wijzen van vandaag hierover, wat over de poëzie en wat over het schilderij of, zijn er nog wel wijzen die alles hebben doorgrond en over alles een mening hebben, ook over de wijzen van vroeger?

Er was een tijd van de poëzie dat er regels waren die dienden gevolgd te worden maar vandaag heeft elk van ons zijn eigen regels, en zeker Stefan Hertmans, en zeker de dichters uit mijn omgeving. De regels van nu zijn niet vastgelegd, het zijn deze van de pen die schrijft en optekent wat wordt toegefluisterd, woorden, zinnen, komende van ergens. Al  weten we niets over dat ‘ergens’ het is er toch en we voelen er ons goed bij. We verwerken de woorden ons aangereikt Eens we ons, gefascineerd bevinden in een sfeer van ontvankelijkheid worden we, door de kracht van onze gedachten, losgerukt uit de realiteit der dingen en drijven we mee met de stroom van woorden die op ons afkomt. We letten op de klank en de kleur van het woord, minder op de betekenis ervan, omdat de betekenis ligt in het ganse pak van woorden in zijn geheel genomen.

Het is aldus voor vele lezers een gesloten wereld die ze betreden, ook de drie versregels van Stefan Hermans gaan deze weg op. Er zijn vele mogelijkheden om deze open te breken, waar je ermee uitkomt, heeft geen belang, van belang is de impressie die ze nalaten, als ze er een nalaten. Weet Hertmans het nog wat hij hiermee bedoelde, was het niet meer een gejongleer met woorden, te lezen als een  abstract schilderij, opzettelijk, door mij niet ingelijst ?

Maar ik was bekoord door het woord tijd erin die ijl is en ver voorbij:

De tijd,
de wondere tijd
is het gezang
van dingen die voorbij zijn
alsof het waters waren,
olijfgroen
erin weerspiegeld
de bomen omgekeerd.

Soms, verwachten w’er
de  blauwe reiger
tussen smeerwortel
en akelei.

Om er te zijn
zonder er te zijn
maar er te verblijven
ingekeerd en uitgesponnen,
de dagen er
een snoer van parels,
melkwit, maar
onveranderlijk de tijd,
niet die van ons,
hij gaat voorbij.
‘Largely wasted’,
al zegden we het nimmer
met Eliot’s woorden,
tot vandaag.

En toch,
in zwangere aarde
zaden nagelaten,
‘il en naîtront des arbres pour l’ébénisterie’.*

De tijd ons altijd
tegemoet gekomen,
van ver en van dichterbij,
waar we ooit waren
en nog zijn.

Daarna niet meer.

*Saint-John Perse

.

05-11-2020, 00:26 geschreven door Ugo d'Oorde  

Stel je voor: een tijdje geleden, zo lang is het nu ook niet, schreven we juni, en nu, november, een tijdsspanne van enkele maanden, ineens voorbij, opgeslorpt, weg. Wat is er toch van de tijd, van het meten ervan, het opsplitsen in dagen, in maanden, in jaren, of anderzijds in uren, minuten, seconden, wat is er van die obsessie dit te doen, alsof het mogelijk zou zijn, iets van wat voorbij is terug te nemen? Terwijl, het enige dat telt het nu is en wat er op volgt, voortvloeiende uit het nu, het komende, waar we weinig van af weten.

Zo, wat is er van de tijd die voorbij gaat, niet veel meer dan dat hij vliedt. Elke morgen word ik ermee geconfronteerd en zie ik hoe de dagen zich stapelen met telkens een blik op de volgende dag, immer voorwaarts, nooit een ogenblik van stilstaan. We zijn reizigers, we zitten in een trein die ons verder en verder voert tot we ons eindpunt hier op aarde bereikt hebben, om dan te verdwijnen naar andere oorden waar er niet meer gesproken wordt over tijd, enkel over eeuwigheid. Wij, gestrand in de eeuwigheid, de oneindigheid van de stilte die we betreden zullen.

Of we het zullen beseffen? Ik weet het niet, ik denk het niet, we zullen er zijn in een ander ‘zijn’ dat we ons onmogelijk nu kunnen voorstellen, opgenomen in de bron van al het ‘zijn’ dat er is, gespreid over de totaliteit van de Kosmos. Van dan af worden we reizigers in de Kosmos in plaats van reizigers op de aarde.

Ik denk dat dit het beeld is dat we verwachten mogen, eens weggehaald uit de tijd van de aarde.

Dit is hoe ik me verantwoorden wil, hoe ik me vereeuwigen wil, hoe ik me verbeelden wil wat er zijn zal eens het punt van het aardse bestaan bereikt, om altijd maar Carl Gustav Jung te volgen in de opdracht die hij ons meegaf, na te denken over wat het is, het Dasein en het ‘nicht-mehr-Dasein.’

Al het overige te nemen en te vergeten, zoals de tijd die komt en gaat en komt. Uiteindelijk blijft het een op en neer gaan, een wandeling in het  rijke leven of, een wandeling in het rijk van de dood. Ik ontkom er niet meer aan en ik sleep je erin mee, al is het niet je ding, niet de plaats waar je elke dag vertoeven wilt.

Maar dan toch iets nieuw dat ik vond, met de dood van ons lichaam verlaten we de aarde en komen we op een nieuw terrein waar we geen opgravingen meer hebben te doen om te vinden wat hier op aarde niet te vinden is, het eeuwig leven. We worden we voluit bewoners van de Kosmos, iets waar we voorheen nog niet aan gedacht hadden.

Van dan af  gaat het meten van de tijd aan ons voorbij, van dan af zijn we de stilte van de tijd,

04-11-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Waarom schrijf ik over wat ik schrijf, waarom niet over de wind in de bomen of over de regen tegen het raam, of over het grasperk met bladeren bestrooid?

Het is, denk ik, om wat ik nu ontdek:  ik schrijf liever over wat ik niet zie dan over de dingen die ik wel zie, het biedt me onverhoopte mogelijkheden omdat het zich situeert in het innerlijke en het uiterlijke op afstand houdt. Maar, vind jij niet dat het een gevaarlijke positie is die ik inneem, me opstellen in het ongerijmde dat ik zie als het gerijmde, en verveelt het je niet om me op die wegen te moeten volgen? Het is maar dat het sterker is dan mezelf.

Het is zoals de geschiedenis van de schorpioen en de kikker. De schorpioen die vraagt aan de kikker om op zijn rug de rivier te mogen oversteken; De kikker die eerst aarzelt, maar zich dan toch laat overhalen en met de schorpioen op de rug de rivier oversteekt. Tot hij in het midden van de rivier gekomen de steek voelt en zinkt, klagend dat het niet logisch is wat gebeurt. ‘Wat wil je’, zegt de schorpioen, ‘ het is mijn aard, het is sterker dan mezelf.

Het is de dedicatie die Frans Sierens, een schrijver van bij ons - mijn secretaris in de Bank - neerzette voor mij in zijn, ‘Een sterke geur van terpentijn’ [1].

Ik heb pas later begrepen hoe deze dedicatie te vatten was: schrijven was een noodzaak, was sterker dan hemzelf en de Bank, een bijzaak. Dit is ook mijn geval, ik adem al schrijvend, het is mijn leven, en schrijf ik niet, ik schrijf al denkend. Alles in mij, of dan toch het grootste deel, is afgestemd op de brief die ik je elke dag schrijven wil.

En dan gebeurt het onvermijdelijke. Ik heb al zoveel woorden geproduceerd dat ik me herhalen ga, bewust of onbewust; dat het nieuwe dat ik breng het oude is, gegoten in een andere vorm. Het is zo dat ik het begrijpen wil en het is zo dat het bij jou, zo hoop ik toch, zou moeten overkomen.

Je schrijft niet tien jaar lang elke dag een brief zonder ooit terug te komen op gevoelens of gedachten die je al eens gehad hebt. Ware het een ‘artefact’ zoals deze van Proust of Chateaubriand - ik gebruikte die twee namen al eens - dan zou je een ander papier of omslag of postzegel kunnen gebruiken, anders geparfumeerd ook. Waarom niet? Om aan je gedachten, je woorden, een andere look te geven, zodat ze overkomen als in een ander landschap geschreven, maar dan ook zou je stuiten op bepaalde reminiscensies.

Zo ik heb enkel mijn eerlijkheid als verontschuldiging. Deze zal moeten volstaan om mijn toestand aanvaardbaar te maken in je ogen. Ik dank je als je er begrip kunt voor opbrengen.

Maar zelfs als je het niet kunt, toch dank ik je om me te lezen.

[1] Frans Sierens (1929-1981): ‘Een scherpe Geur van Terpentijn’, De Clauwaert, 1978. De dedicatie: The frog felt an atrocious piercing. The scorpion had stung it. As it sunk below the surface, taking the scorpion with it, it cried out with its dying breath : ‘is that logical ?‘. ‘No,’ said the scorpion,  ‘it’s not. But what would you ? I can’t help it. It’s my nature’. (Orson Welles)

03-11-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik herhaal hier, mijn vriend, omdat ik het zo dikwijls al gedacht en geschreven een levensspreuk van mij, een gedicht van voorheen, uit zijn keurslijf gehaald, herdacht en opnieuw geschreven, na Paul Nothomb her-gelezen en zeker Fabre d’Olivet die beiden, Genesis 3, 19, de waardevolste zin uit Genesis hebben verbrijzeld en de betekenis hebben gegeven die volgens hen de Hebreeuwse tekst, in het licht van de eeuwigheid, in zich draagt. Men leze hiervoor, van:

Paul Nothomb: ‘L' Homme immortel’ ,  Albin Michel, Biblioth. de l’Hermétisme 1984, , pag. 51,’Tu as été formé immortel et tu le redeviendras.’

Fabre d’Olivet : : La Langue Hébraïque restituée,Collection Delphica. Editions l’Age d’Homme 1975,(Facsimile van de oorspronkelijke uitgave). pag. XVII : Tout ce qui était esprit y est devenu substance, tout ce qui était intelligible est devenu sensible, tout ce qui était universel est devenu particulier..

Zo zal je nimmer
vooraf weten
wat je hand zal schrijven
als de stem er is,
en van je oude Bijbel
op de tafel bij de haard
en van de stenen
die je raapte in de bergen
op je wegen,
gebeeldhouwd door de regen.

In Jobs vergeelde woorden 
toen gelezen dat de adem
van d’ Almachtige
ons het leven gaf.
Al zegt ons niets of niemand,
ook niet de stilte 
in de stenen
wie die Almachtige is.

Een immanentie toch
een bron van licht,
een oorsprong die bestemming is,
en zo geweten,
al is het maar een ogenblik,
dat d'eeuwigheid ons
is toegemeten.

Kap dan,
zoals je netels kapt, het stupide vers,
'je bent uit stof en tot stof keer je terug',
uit Genesis weg.

Het hoefde niet,
voldoende is geweten
dat ons lichaam sterven zal.
vooral dan
als er gelezen moet:
-zo vertaalden ons
Nothomb en Fabre d'Olivet -
‘je bent van geest en tot geest keer je terug.’

Het enige geschrevene dat zinnig is.

02-11-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde