Umberto Eco heeft het bij het rechte eind als hij schrijft:  genius  is twenty percent inspiration and eighty percent perspiration*, en dan nog moet er ‘genius’ aanwezig zijn, wat hij, Ugo, te bewijzen heeft. Maar van Eco hoort hij ook heel graag dat ‘een roman schrijven een kosmische aangelegenheid is zoals het kosmisch gebeuren waarover wordt verteld in Genesis’. Mag hij zeggen dat het boek dat zich schrijft via hem, een kosmische aangelegenheid is?

Echter, wat is hij, de Ugo van het boek, meer dan een mens onder de mensen, zoals een boom is onder de bomen van het bos? Een boom die misschien wat meer licht ontvangt, wat meer regen, wat meer wind, misschien geworteld is in een andere grondlaag en als gevolg van dit alles, verschillend wat zijn groei betreft?

Maar de groei van de mens is de groei van de geest die in hem is gebrand, en de opdracht heeft creatief te zijn. En dit creatief-zijn is het kosmisch element dat hem bezielt, dat in hem woekert. Dit is de reden waarom hij nu zijn dagen vult en vullen blijft met dit zoeken naar woorden. Woorden die de resultante zijn van alle daden, alle bevindingen, alle ontmoetingen die op zijn leven hebben ingewerkt en hem gevormd hebben. En nu, zoals T.S. Eliot het dichtte, en hij herhaalt zich omdat het zo mooi is gezegd: ‘a lifetime burning in every moment’. 

* 

Zijn voorraad A4 bladen was te ver geslonken. Hij was naar die vriendelijke dame van de winkel in het dorp gereden maar die vertelde hem, dat haar voorraad uitgeput was en daarenboven, dat ze de winkel sluiten ging. U, had ze gezegd, bent een van de weinige die de winkel nog kennen, ze gaan liever naar het groot warenhuis, ze beginnen nu zelfs al te kopen via het internet. Ik beleef er dus geen vreugde meer aan, en de leeftijd, mijnheer, ja de leeftijd, ziet u.

Het spijt me, had hij geantwoord, en het spijt me voor uw winkel, maar ik begrijp u volledig. Hij dacht eerst dat het eigenlijk niet zo dringend was maar, de dag zijnde wat hij was besloot hij door te rijden naar Gent, ook omdat hij er een hele tijd niet meer geweest was; ook omdat hij dacht binnen te lopen bij de ‘Slegte’ voor een of ander te ontdekken boek.

Hij hield van die stad, hij was er mee vergroeid. Hij kende er vrienden en kennissen want hij had er jaren gewoond en wel in het hart ervan, in het Kuipje, in de schaduw van de kathedraal, en vele straten en plaatsen waren levend in zijn gedachten. Zo, hij voelde zich goed toen hij de snelweg opreed, en na een twintigtal minuten, zijn wagen, veilig en wel én gelukkig, parkeren kon op het plein dicht bij het Geraard de Duivelsteen. Hij was de Volderstraat in gewandeld naar ‘De Slegte’ toe - het leven in hem bruisend en los van de zorg van het schrijven - met opgeheven hoofd, als wou hij duidelijk maken dat hij terug was van weg geweest. Hij keek naar de mensen die hij kruiste, naar de huizen die hij kende. Hij stopte even bij de merkwaardige, ook wat het gebouw betrof, boekenwinkel op het pleintje waar hij bleef kijken naar de vele kunstboeken in het uitstalraam. En, hij vond het een verrassing, er lag ook een boek van Velikovsky, ‘Ages in Chaos’, een boek dat hij kende, zoals hij ook de blonde dame kende achter de toonbank. Hij ging verder en  trad in ‘De Slegte’ binnen. Onmiddellijk kende, hij het vertrouwd gevoel dat de boeken hem verwelkomden. Hij had ruim de tijd, hij kon beginnen in de kelder waar hij viel op een kleine stapel, sterk afgeprijsde, ‘Ages in Chaos’, aan minder dan de helft van de prijs die hij gelezen had in de etalage van de boekenwinkel. Het bewoog hem, het boek dat hij bezat en gelezen had, daar afgeprijsd te vinden, want hij vond het een zeer interessant werk, met voor hem als hoogtepunt, het wondere relaas van de reis van Hatsjepsoet - volgens de schrijver ‘the queen of Sheba’ - naar het Land Punt, het land van koning Solomon.

Hij liep alle verdiepingen af, hier en daar een boek in de hand nemend, maar voor hij wegging zag hij een klein boekje liggen, een handpalm groot met de naam Marcel Proust: ‘Sur la lecture’. Dit kon hij niet laten liggen en hij kocht het.

Het was licht gaan regenen als hij buiten kwam. Het deerde hem niet, niets deerde hem, hij ademde diep, hij had Proust bij zich. Hij liep straat in, straat uit en stapte in de Donkersteeg de koffiebar die hij daar kende, binnen. De plaats zat overvol maar een heer aan een tafeltje alleen, deed hem teken dat de plaats tegenover hem vrij was en hij zette zich neer, de heer dankend. De dienster bracht hem de koffie die hij besteld had. Hij zette er even zijn lippen aan en wist – hij wist heel wat die dag - dat het een koffie was die uitstak boven alle koffies die hij al gedronken had, want, hij vond dat hij er goed zat in die massa mensen, stevig en goed, ondanks de sigarettenwalm, maar omwille van de sterke geur van koffie die alles overheerste.

Hij nam Proust uit de zak van zijn jas, opende het boekje halfweg en waar hij zat begon hij te lezen: een merkwaardige passage was het waar Proust het heeft over het evangelie van Lucas, wanneer de dubbelpunten ‘gelezen’ worden die de tekst onderbreken. 

*‘Naschrift bij de Naam van de Roos’, Uitgeverij Bert Bakker, 2de druk september 1984, , vertaling Henny Vlot, pag. 18: ‘Als een auteur tegen ons zegt dat hij heeft gewerkt in de bevlogenheid van zijn inspiratie, liegt hij. Genius is twenty per cent inspiration and eighty per cent perspiration.’

28-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij heeft alles opgeruimd en naar de keuken gebracht, de lege fles in heet water gelegd om het etiket er af te weken en is gaan neerliggen voor de haard, op de sofa, zijn toevlucht.

In zijn band met John, en nu met Ray en Jane, speelt een plaatsje in de Valais een hoofdrol of, hoe herinneringen  mensen dichter tot elkaar kunnen brengen. Stel dat het anders ware geweest, dat zij of hij in Toscane of in Umbrië, of waar ook waren terecht gekomen, hun afscheid nemen zou niet geweest zijn zoals het nu was. 

Hij herinnerde zich nu ook een avond, waarop een vriend, Jean-Louis R., enkele leden van zijn familie had uitgenodigd en hem had gevraagd hen te vergezellen. Hij zat er aan tafel als een illustere onbekende voor die familie, tot een oudere dame, gekluisterd aan haar rolstoel, op een gegeven ogenblik het woord Evolène vermeldde; ze was er regelmatig, als jong meisje met haar ouders en daarna met haar echtgenoot op vakantie geweest, en toen hij haar zegde Evolène goed te kennen, bloeide ze open, lachte ze en is ze blijven spreken over haar jeugd, kijkend naar hem, grappen vertellend alsof ze die jeugd van toen had teruggevonden en zeker niet, gekluisterd aan haar rolstoel, maar als jong meisje met strooien hoed over de alpenweide liep op zoek naar edelweiss en gentiaan, naar viooltjes en zilverdistel. Hij was onmiddellijk haar vriend alsof ze er samen, hun jeugd hadden doorgebracht.

Vandaag was juist hetzelfde gebeurd, niet wat hij had voorgelezen had hen dichter tot elkaar gebracht, maar wel de herinneringen aan St. Luc en het Bella Tola hotel.

Hoe zijn we ingesteld als we de jaren van een bepaalde leeftijd zijn binnengewandeld, als we roeren gaan in onze herinneringen die elkaar overlappen. Het kan goed zijn dat we ooit op hetzelfde ogenblik in hetzelfde restaurant aanwezig waren, of elkaar gekruist hebben op een of ander bergpad, om ons pas vandaag te realiseren dat de mogelijkheid had kunnen bestaan.

Ga vriend en vriendin, dacht hij, ga in vrede, ik zal niets verkeerd zeggen over jullie, integendeel, ik zal je naam wijzigen maar niet je landgoed. Wie me lezen zal, zal weten waar het gelegen is en zal het opzoeken wellicht, althans, indien wat ik er over zeg voldoende draagkracht heeft, alleen de naam verzwijg ik, niet het jaartal boven de torenpoort, noch de leeuwtjes links en rechts van de inrit.

Dit is dan de dag die begon als een weekdag en een ‘hoogdag’ werd. Veel gebeurde er niet, wat onopvallende dingen, een thee-namiddag die uitliep op een glas wijn, maar voor hem meer dan vermeldenswaardig, al zal niemand er stil bij staan. Of hoe soms de dagen worden ingekleurd door het degusteren van een oude wijn en het herbeleven van een raclette, een kaas, een karrewiel groot, op het terras ‘geracleerd’, vóór het houtvuur, geserveerd door Monsieur Pont.

Diezelfde avond, laat – hij was in slaap gevallen op de sofa - zocht hij opnieuw in zijn dagboeken naar een spoor van zijn antwoord aan John. Hij vond het in de vorm van een prozaïsch gedicht, geïnspireerd op de enige zin van Poesjkin die hij zich nog herinnerde uit een al lang vergeten Russische les: ‘Zing zwaluw, zing, zing mijn hart tot rust’. Maar het voldeed hem niet meer, hij zou het herschrijven. Hij mailde nog aan Raoul, al was het al diep in de nacht, wat hij als Gentenaar weten moest over de Orval die hij dronk:

My dear Raymond,

Wat een uitgeweken Gentenaar moet weten als hij in zijn café een ‘biertje’ gaat drinken, gebrouwen in de Abdij van Orval. De ruïnes van die abdij, zouden misschien ruïnes gebleven zijn ware het niet dat een jonge Gentenaar van negentien, soldaat aan de IJzer, met een kogelwonde in de long door de Duitsers gevonden werd en verzorgd in hun Lazaret; en die jonge soldaat toen zwoer – vertelt de overlevering - dat hij, bij leven, monnik worden zou. Hij genas en hield woord, en werd Dom Marie-Albert van der Cruyssen. Het is hij die Orval herbouwde en aldus de brouwerij opnieuw tot leven bracht. De werken vertrouwde hij toe aan twee andere stadsgenoten van jou, architect Van Houtte, en de aannemer in centrale verwarming, Verspeelt, vader van een goede vriend van mij.

En, mijn vriend Ray, als je kijkt op het etiket van je flesje Orval, een forel met in de mond, de trouwring van de Toscaanse gravin Mathilda van Canossa. Het verhaal gaat over de gravin die er haar ring verloor die door een forel werd teruggebracht.

Denk, mijn vriend, denk aan Mathilda en haar ring en denk aan Dom Marie-Albert van der Cruyssen, en je andere stadsgenoten, als je bij Marie in het dorp, een volgende Orval bestelt.

Het is niet veel gevraagd maar het mag geweten zijn. Het weze dus voort verteld aan alle liefhebbers van Orval en ik weet, er zijn er vele. 

27-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Toen hij terug in de kamer kwam stond Jane voor het boekenrek. ‘Wat voor boeken jij leest’, begon ze, ‘Er zijn er maar enkele die ik ken: ‘Le grand Meaulnes’ en je hebt zelfs ‘Derborence’ van Charles Ramuz. Ik heb over Ramuz gehoord maar nimmer iets van hem gelezen.’

‘Het boek gaat over een stuk berg dat in de jaren 1700 los is gekomen en neer gedonderd is op een deel van het dorpje Derborence. Ik was op die plaats in de Valais, een vreemde locatie, een half dorp met chalets en bewoners bedolven onder rotsen en wat van het dorp nog overbleef, bijna afgesloten van de wereld.

‘De Valais schijnt je wereld te zijn, Ugo, maar, mijn vriend, wat ik je nog niet vertelde, wij ook kennen de Valais, we kennen St. Luc, we kennen de Bella Tola, de berg en het hotel. De Valais was en is nog altijd our place to be, niet in een zelfde mate als jij, jij schijnt er aan verknocht te zijn, maar wij ook verbleven jaren lang in de maand augustus, dikwijls met John en zijn familie, in dat dorpje, dat nu te groot is geworden. Het verbaast me dat we, via John, je daar niet hebben ontmoet, we verbleven er telkens in het ‘Bella Tola’ hotel’.

Hij wist het niet, maar het verbaasde hem ook niet, vele Belgen gingen die kant uit. Hij zelf was er ooit terecht gekomen omdat een collega in de Bank, over St. Luc, dat dorpje in de bergen, met zoveel enthousiasme had verteld dat hij zich had laten overhalen en hij ooit, in het begin van zijn Valais-periode, een week met de familie verbleven had in het hotel ‘Bella Tola’, toen nog van de familie Pont.

Ze kenden Monsieur Pont, het was hun hotel bij uitstek, ze aten er ooit een ‘raclette’ op het terras vóór het hotel. ‘Schitterend’, zegde Raoul.

Ugo was verrast: ‘Maar ik at er ook ooit raclette, ik ook was met de familie op die plaats van jullie.’

Het ijs, als er nog ijs zou geweest zijn tussen hen, was gebroken, de raclette, de bergen en St. Luc deden wat weinige herinneringen vermogen. Hij vertelde over Zinal, over Grimentz, het dorp aan de overkant van de vallei, over zijn vrouw die plots overleden was, een paar dagen voor ze op vakantie zouden vertrekken naar dat, bijna middeleeuws dorpje.

Ze luisterden. En er werd over en weer gepraat: Jane en Ray over hun verblijf in het hotel en hun wandelingen naar het oude Hotel Weisshorn, hoog boven het dorp, hij over de vrienden die hij er kende. Dit verdiende beter dan thee.

‘Ik heb’, zegde Ugo, ‘nog een ‘Amigne’ in de kelder. Ik denk dat het moment gekomen is om deze fles te openen en te zien wat die wijn ons te vertellen heeft over de bergen en de Rhônevallei, het is vandaag of nooit dat ze moet gedronken worden.’

Hij haalde de fles en ontkurkte ze. Het aroma van de wijn oversteeg de geur van de haard, de geur van de boeken, de geur van de vriendschap die zich aan het verinnigen was. Hij schonk de wijn, heel plechtig, in de oude wijnglazen, het enige, zegde hij, uit de nalatenschap van mijn moeder: ‘Laat ons opstaan, een Amigne c’est le Valais, c’est un vin du vieux temps, d’une vendange légèrement flétrie, récoltée en novembre’, laat ons drinken op de Valais’.

‘En op het succes van je boek’ zegde Jane.

‘Ce vin est parfait, zegde ze, il est même légèrement pétillant, ton vin’. Ze hield het glas naar het licht van de namiddag, het laatste licht hing in haar krullend haar, haar hand lang en smal, de nagels zilverkleurig  glanzend.

Hij proefde de wijn, een ietsje over tijd, een lichte nasmaak van Madeira, maar voor hen was hij de Valais, was hij de herinnering, was hij de perfectie: ‘Je wijn is zoals je taal, zegde Jane, lichtjes over tijd maar heerlijk om drinken’.

Hij wist het én van de wijn, én van de taal, maar het was nu eenmaal zo. ‘Ik kom uit een andere eeuw, zeker nu de tijd vlugger is gaan vloeien en de jaren - hij dacht aan Mr. Chips - zijn voorbijgeschoven.’

Een ietsje beneveld door de wijn, beneveld door het samenzijn, een dag in januari, de vlammen in de haard helpende, de boeken, de woorden, de Valais, zijn ze weggegaan, hij hen omhelzend.

Bij het buitengaan vroeg Ray; ‘Ga je hier iets over vertellen in je boek?’

‘Ja, zeker, mijn boek loopt over een herfst en een winter en eindigt in de lente. Ik teken alles op wat ik beleef als belangrijk: mijn ontmoeting met jou in het bos met al wat er uit voort gevloeid is. Alles wel overwogen is het, mijn beste Ray, pas na onze ontmoeting, zelfs tijdens die ontmoeting, dat mijn boek begonnen is. Ik vergeet dus niet wat het bos ons bracht, het geschenk van, ja van wie anders dan van de God van het bos, wie Hij ook moge zijn. Ik ben nog niet heel ver, een derde, een vierde staat geschreven. Ik zal, zoals Rilke nog wat zon vroeg voor het rijpen van de druiven, nog een pak inspiratie moeten vragen voor het voltooien van mijn boek’.

‘Van je meesterwerk’, zegde Ray, ‘dan heb je geen tijd meer te verliezen, man, maar à propos heb je de tekst over de zin van het leven, niet teruggevonden die je ooit aan John stuurde?’

‘Nog niet, maar ik zal er een nieuwe schrijven in het boek en je een kopie mailen. Wees gerust, hij komt. Maar jij met je Orval, ik wil je daar ook iets over vertellen, iets dat je verbazen zal, jij als uitgeweken Gentenaar krijgt het toegestuurd, niet om het te klasseren maar om het te verkondigen.’

26-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

In de namiddag belde Ray aan samen met zijn echtgenote. De begroeting was uitzonderlijk hartelijk, ook vanwege Jane, alsof ook zij hem al jaren kende. Zoals ze voor hem stond, smaakvol gekleed met een zwarte, gedrapeerde mantel om de schouders,  oogde ze duidelijk jonger dan Ray, wat hij op het feest bij Pierre niet had opgemerkt, zeker nu, naast Ray die er ongeschoren bij liep.

‘Na al wat Ray over jou heeft verteld’, zegde ze, begin ik jou te kennen, enfin, dan toch het essentiële ken ik, dat wat niet van iedereen kan gezegd worden, je schrijft.’

Haar stem was zacht en warm en haar fijn, regelmatig gezicht een en al glimlach; vooral haar blonde, sterk krullende haren vielen op. Bij de thee vertelde ze dat ze een boek aan het lezen was van Pierre Alain Bergher: ‘Les Mystères de la Chartreuse de Parme’, een schitterend boek, wist ze, een boek dat hij lezen moest. Ze zou hem de coördinaten ervan bezorgen. ‘Stendhal,’ zegde ze, “schreef voor de ‘happy few’, wellicht zijn broeders in de Vrijmetselarij en La Chartreuse volgde de symboliek van de tarotkaarten. ’

Ze had over Bergher verteld aan een vriend van Ray en deze was voor haar ‘La Chartreuse de Parme’ gaan ontlenen in de Franstalige bibliotheek in Gent, maar hij vond slechts deel twee dat ze nu ook aan het lezen was, een ongewoon boek over ongewone mensen en een ongewone liefde, maar Stendhal passioneerde haar. Hij was getroffen door haar kennis en vooral door de wijze waarop ze sprak, duidelijk, zonder aarzeling en met een ernst die hem verwonderde. Raoul zelf scheen verbaasd.

‘Wel’, had hij gezegd, ‘Kootje’– hij noemde zijn vrouw ‘Kootje’ – ‘je hebt me daar nooit iets over verteld.’ ‘Neen’, had ze geantwoord, ’met jou kan ik enkel over bridge spreken, jij bent altijd met je kaartspel bezig, je ‘trois sans atout’ ligt je altijd in de mond. Trouwens, jij, je vraagt me nooit wat ik lees, maar hier heb ik gelukkig iemand ontmoet aan wie ik het vertellen kan.’

Ugo wenste niet verder kennis te maken met hun echtelijk leven en hij stelde voor enkele pagina’s uit zijn boek voor te lezen. Hij zette de pc aan, zocht de gepaste pagina en begon te lezen.

Naarmate hij vorderde, voelde hij waar de tekst vlotte en waar niet; voelde hij het poëtische erin en het abstracte van bepaalde lijnen. Lezend, dacht hij aan het originele erin, het nieuwe en het oude erin, ook hoe bepaalde zinnen stokkend overkwamen. Maar hij las door, de tekst verder schuivend, de stem licht aarzelend waar hij voelde dat een leesteken ontbrak. Hij las tot hij vond dat het genoeg was geweest. Maar Ray drong aan: ‘Lees verder, lees verder, ik ben geboeid door wat je vertelt.’

Hij las verder, over Paulus, over de negenennegentig namen en hij toonde hen de Arabische cijfers, 81 en 18 in de palm van zijn handen; hij las over de dogma’s van de Kerk die fossielen geworden waren en over wat hij dacht de weg te zijn die de Kerk zou moeten inslaan om de behoefte, de hunker van de mens, en vooral van de jeugd, naar iets hechter, iets meer aanvaardbaar, iets meer kosmisch gericht te vinden en uit te werken. Hij eindigde bij Eugen Drewermann en wat die gaan halen was bij de God Amon.

Hij wachtte. Geen van beide scheen iets te willen zeggen of wilde de eerste zijn om te reageren. Zegde Ray: ‘Dit is een stuk filosofie, dit is geen roman meer, dit is geschreven door iemand die nog amper met de toppen van de tenen op de aarde loopt, maar je hebt me geraakt met je woorden, je was ons iets aan het overbrengen dat er is zonder er te zijn. Hoe moet het verder?’

‘Ik hoop dat ik verder kan. Ik wacht op de dingen die komen, maar ik weet niet wie of wat er voor de deur zal staan als het vervolg aanklopt en ik ga opendoen.’

‘Ugo,’ zegde Jane, ‘dit is zeer ongewoon wat je daar las, het is zeker geen roman hoewel het er op lijkt, maar je graaft heel diep, je legt de wortels bloot van onze beschaving en het is goed geschreven, het zijn warme woorden die je gesproken hebt. Ik zie er naar uit om je boek in de hand te houden, zoals ik Bergher en Stendhal in de hand houd, ik zal het lezen, traag zoals Wittgenstein wil dat zijn woorden gelezen worden. Het was heerlijk om naar jou te luisteren.’

Hij voelde hoe hij haar genegen was. Hij sloot zijn pc, en wou een nieuwe tas thee inschenken, maar die was koud wellicht. ‘Mag ik jullie even alleen laten, ik zet een nieuwe kop thee, het is zo gebeurd. Hij ging naar de keuken en hoorde, terwijl hij doende was, hoe ze aan het spreken waren, wellicht over hem, over zijn alleen zijn in deze oude woning met de vele boeken, misschien over het moeilijk begrijpen van bepaalde passages.

25-10-2018, 03:56 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik lees in de ‘Standaard der Letteren’ van 19 oktober, het essay van Stefan Hertmans, waarin de rol van de literatuur in de huidige samenleving  belicht wordt.

Hertmans verwijst hierbij naar het standpunt van Lothar Müller in de ‘Süddeutsche Zeitung’: Müller die beweert ‘dat we er niet omheen kunnen, de ontlezing zet zich door, de branche stevent nu pas echt op een crisis af.’

Hier tegenover stelt Hertmans de visie van de Nigeriaans-Amerikaanse - de literaire wereldster - Chimamanda Ngozi Adichie die er voor pleit dat de rol van de literatuur, in crisistijden, niet mag onderschat worden. Volgens haar, ‘is het nut van de literatuur in de samenleving apert: ze biedt ons de mogelijkheid de maatschappelijke verruwing tegen te gaan door ons schoonheid en inzicht te bieden.’

Het is, wel wetende dat Müller wellicht duidelijk de vinger op de wonde legt, de visie van Ngozi Adichie die ik altijd heb voorgehouden; ik heb er naar geleefd creatief te zijn op het gebied van schoonheid, van inzicht en van waarden. Ik heb altijd getracht ruim denkend te zijn, een vol oog gericht op wat, weliswaar onzichtbaar, maar onmiskenbaar is, onze binding, onze relatie met het kosmische, waar ik soms een andere, maar in de huidige context meer gevoelige naam voor gebruik.

Hertmans in zijn essay verwijst verder naar Frank-Walter Steinmeier, de Duitse Bondspresident, die zich evenmin gewonnen geeft: ‘de waarden waar het oude continent voor staat: openheid van geest, tolerantie, genuanceerd debat, zijn als een breekijzer om gesloten harten weer mee te openen.’

Ik ben vandaag, op de vijftigste dag van mijn, laat ik het mijn boek noemen, aangekomen. En wel op een scharniermoment. Ik voel dat ik, met de vijftigduizend woorden die er geschreven staan, hoogstens een vierde van de weg heb afgelegd; dat ik dus nog honderdvijftig dagen te gaan heb alvorens aan te komen. Houd ik het vol? Vind ik voldoende materie om door te gaan en de nodige woorden/zinnen/feiten te vinden, netjes ingekleed, bedacht en rijkelijk voorzien van diepgang?

Ik stel me de vraag die ik me elke morgen, elke avond stel, het antwoord zijnde: moed en volharding en vooral creativiteit om, uit het weinige dat voorhanden is - het is een kleinburgerlijk leven dat ik leid - verder te gaan  tot de grote stilte van het eindwoord.

En waarom stel ik me de vraag? Omdat er het spook hangt van de ‘ontlezing’ waar Lothar Müller het over heeft, en waarin ik hem volgen moet meer dan me te bewieroken met wat Ngozie Adichie, in haar rijkelijk gedachtengoed, ons voorhouden wil.

Om eerlijk te zijn tegenover mezelf: ik voel me als ‘de laatste der Mohikanen’, verwikkeld in achterhoede gevechten, want wat ik schrijf is bestemd voor de generatie die aan afbouw denkt, voor deze van vandaag hoeft het niet meer, niemand heeft er nog een boodschap aan, niemand staat te trappelen om te horen wat iemand, die negentig geworden is, te vertellen heeft over hoe zijn leven verliep en over hoe hij wenste dat het verlopen was. En dan nog, een man van negentig heeft als schrijver geen toekomst meer, hij heeft zich, op zijn leeftijd, volledig leeg geschreven - het oordeel van de uitgever - van hem moet geen tweede, en zeker geen derde boek worden verwacht. Conclusie, oninteressant.

En het is duidelijk, ik besef het, ik ben me aan het leeg schrijven voor een leeglopende wereld, dan toch van de literatuur.

24-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Dit landschap van woorden, deze, eerder ongewone gedachten hielden hem dagenlang bezig, ze waren nog aanwezig in hem toen hij, totaal onverwacht, Ray ontmoette in het dorp. Hij was naar de slager gereden, had zijn wagen geparkeerd en die van Ray zien staan. Hij was een tijdje blijven zitten hopende dat hij ergens zou opduiken, maar het wachten duurde te lang en hij was uitgestapt en ging naar de slager toe, toen de deur van de enige herberg in het dorp geopend werd en hij Ray zag staan die hem binnen riep:

‘Ugo, wat een geluk, ik zag je aankomen. Kom binnen, kom binnen, je hebt wel even de tijd, niet?.’ Ray omhelsde hem, ‘Wel, wel, wat een verrassing. Ik kom hier nu en dan, weet je, mevrouw heeft hier een excellente Orval die ik thuis niet heb. Hij wordt nu nog beter nu ik je zie, drink je er een mee met mij?’

‘Mijn beste Ray, neen, voor mij is een Orval op dit uur te zwaar op de maag – op mijn hersenen dacht hij - als het mag, graag een tonic’. De vrouw die de tonic bracht bekeek hem aandachtig, ‘jij bent Daniël’ zegde ze, ‘of Georges’. ‘Toch niet’, antwoordde hij, ‘ik ben Ugo, de oudste van de drie, ik moet je teleur  stellen’

‘Oh, maar jij bent van voor mijn tijd dan, ik dacht aan een van je broers’. ‘Ik begrijp het, maar ik ben inderdaad zes jaar ouder’. ‘Oh’, zegde ze, ‘ik dacht…’ en ging weg. Hij zat voor Ray aan het tafeltje: ‘Is het niet wat te vroeg voor een Orval?’ vroeg hij.

‘Neen man, het is een bier met standing, een bier gebrouwd met geduld en wijsheid, je smaakt er je deeltje God in, het is wat anders dan de Sauternes van mij.’ Hij keek Ugo in de ogen: ‘ik zeg dit maar omdat jij beweert dat er in alles een deeltje God is.’

‘Er was niets verkeerd met je Sauternes, hij was van 66 en nog zeer respectabel. Ja, ik zegde je dat er in alles een deeltje God zit, en nu zeker in jou. Het is een kwestie van er op ingesteld te zijn of niet, ik meen echter te weten dat jij niet zo gevoelig bent voor dit deeltje.’

‘Helemaal niet, neen, maar sedert ik je ken, begin ik te twijfelen. Maar zeg me eens, hoe staat het met Oedipus, of liever, hoe staat het met het boek waaraan je werkt? Je beloofde me, er iets uit voor te lezen.’

De laatste pagina’s hadden Ugo heel wat tijd en inspanning gevergd. Ze kwamen neer op een wat hij noemen wou, het veilig stellen van zijn ideeën over de Bijbel en over die God van hem nu dat nog kon. Maar een andere gedachte sprong op in hem: ‘Ray, mijn beste man, is het niet merkwaardig dat het is alsof we elkaar al jaren kennen, jij en ik, zoals ik met John?’

‘Verbaast het je?’

‘Neen, eigenlijk niet, onze ontmoeting in het bos, je droomwoning, het boek uit Keulen, de garden party bij Pierre én, je Sauternes, waren voor mij doorslaggevend. Maar nu je me vraagt hoe het staat met Oedipus, is het meer Akhnaton die me zorgen baart, een eerder rare geschiedenis zoals ze me bereikt, met tal van vragen die er verband mee houden en die open blijven. Maar een fragment voorlezen uit mijn boek dat stilaan, ook dank zij jou, ja, je moet zo niet opzien naar mij, ook dankzij jou, aan het komen is, wil ik wel. Het zal tevens een test zijn om te horen wat iemand, zoals jij, een halve ongelovige, er over denkt. Ik ga het geschrevene van de laatste dagen nog eens nakijken en ik kom er mee bij jou. Of liever, wat wenselijker is, jij komt bij mij, want de tekst bestaat enkel op mijn pc, ik heb hem nog niet kunnen printen.’

‘Hoe, heb je die dan eerst niet uitgeschreven in je dagboek?’

‘Gedeeltelijk wel, maar de definitieve tekst, noteer, de voorlopig definitieve, bestaat enkel op de harde schijf van mijn pc. Ik kan er dus moeilijk mee naar jou komen. Weet je wat, als het je past, kom deze namiddag een kop thee of koffie drinken, Orval heb ik niet, ik ben bereid voor te lezen wat ik de jongste weken geschreven heb.’

‘ik ben je man, sprak Ray, ik zal dienen als schietschijf voor je verbeelding’.

‘Het is geen verbeelden, het is rauwe ernst’ antwoordde Ugo: ‘geschreven in nog grotere eenzaamheid, nu ik meer en meer de man wordt die over zichzelf aan het schrijven is. Die gaat steeds maar verder het bos van zijn woorden binnen en ik, Ugo moet hem volgen. Het is zo ver gekomen dat ik niet meer weet wat ik al geschreven heb. Ik denk aan iets en hoe ik het verwoorden zal en achteraf weet ik niet of, wat ik gedacht heb, ook al geschreven staat. Ik ben nu al enkele maanden geleden, opgestaan uit mijn inertie en pas nu kom ik tot de bevinding dat ik iets aan het samenbrengen ben, een soort van geromanceerd filosofisch, theologisch, poëtisch essay, iets wat Dante ooit schreef voor hij aan zijn Commedia begonnen is, zijnde wat Georges Steiner noemt: the three semantic fields of creation and creativity, hoewel het theologisch aspect bij mij eerder te verwaarlozen is.’

‘Oei, wat je me nu zegt over semantische velden, en nu je Akhnaton hebt ontmoet, doe je er, bovenop, ook nog aan Egyptologie’.

‘Ja, als je het zo wilt, ja, en ik weet nu waar die Akhnaton me gevoerd heeft. Ik kan hem niet meer wegdenken en ben het ook niet zinnens, want om diverse redenen schijnt het me belangrijk toe. Maar, en dit is de donkere vlek in mijn eenzaamheid, ik heb niemand om er een oordeel over te vellen. Al schrijvend is het alsof mijn ik zich aan het verliezen is in het bos. Begrijp je wat ik bedoel, begrijp je dat ik meer en meer de man wordt waarover geschreven wordt? Jij en John, jullie zijn de enige die weten dat ik aan een boek ben begonnen,  wat ik zou willen is, eens aan een stuk, dertig pagina’s uit mijn boek voordragen aan jou en John die me gisteren nog belde. Niet zo zeer om te weten wat je er over denkt maar om te voelen, om intuïtief te voelen, hoe geboeid jullie zouden luisteren naar mij.’

‘Ik kan, zegde Ray, ik kan Jane, mijn echtgenote, vragen me te vergezellen zij is verliefd op boeken, zoals mijn dochter trouwens.’

Ugo aarzelde nog, hij herhaalde wat hij gezegd had over zijn eenzaamheid en wat het hem kostte, maar hij vond het voorlezen goed en zelfs gepast: ’ik ben ongeveer een derde ver, kom maar, ofwel alleen ofwel met je dame.’

‘Verwacht me met haar, ik weet dat ze nieuwsgierig is kennis te maken met je werk.’

Nadien, toen hij zijn beurt afwachtte bij de slager, dacht Ugo er aan dat het misschien geen goede idee was hen samen te laten komen, dan nog een dame die veel boeken las. Zou ze wel gesteld zijn op zijn filosofisch betoog dat op heel wat plaatsen een rem moet zijn op het verhaal zelf? Hij was voor het ogenblik in een spiraalvorm aan het schrijven, om daarna, op een gegeven ogenblik, die vorm te verlaten en een lijn te volgen die rechtdoor lopen zou naar een einde toe dat zich in hem al min of meer aan het aftekenen was. De tekst die hij denkt voor te lezen, zal slechts een spie zijn uit die spiraal, uit die cirkels, zal hij dan niet moeten zeggen waar hij heen wil gaan en hoe hij eindigen wil?

23-10-2018, 06:35 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is het doel van zijn bestaan hier op aarde – en het kan dat hij dit destijds heeft geschreven aan John S. – dat, wat is van God, wat is van Elohim en roert in hem, te benaderen is en af te tasten, te omkringen is en erin binnen te dringen. Het is het beeld van zijn zoektocht naar de negenennegentig namen van die God, neergeschreven (18 + 81, weliswaar in Arabische cijfers) in de palm van onze beide handen. Namen die hij ziet, niet als de negenennegentig eigenschappen van God/Allah maar als zovele mogelijkheden om Hem te omschrijven. 

Hij beseft ook ten volle dat deze zoektocht niet altijd volgehouden wordt, dat er heel wat breekpunten zijn, momenten dat hij begaan is met andere zaken waarbij hij amper de dag ziet opengaan en de dag ziet sluiten. Maar het is duidelijk: zijn beeld van God valt niet samen met het beeld dat Paulus ons voorhoudt. Paulus schrijft trouwens, dat alleen de geest van God het wezen van God kan kennen. Hij schrijft ook dat we niemand behalve onszelf kunnen kennen. Maar Paulus is hierop een uitzondering. Hij kent Jezus omdat ‘God besloten had zijn zoon aan hem te openbaren’. Wat betekenen moet dat dankzij deze ‘wonderlijke openbaring’ Paulus in de mogelijkheid is te spreken over de Jezus van Jezus en niet, zoals men logisch denken zou, over de Jezus van Paulus.

Waar deze openbaring heeft plaatsgevonden en onder welke vorm zal wel niemand weten, want Paulus aarzelt niet te bekennen dat hij, na de ‘roep’ van de Heer, op de weg naar Damascus te hebben gehoord, onmiddellijk, zonder een mens te raadplegen naar ‘Arabië’ vertrokken is - wist hij dat dit de plaats was waar Jezus had gewoond, geleefd? - om pas drie jaar later naar Jerusalem te komen waar hij Kefas (Petrus) en Jacobus, de broeder van de Heer, zal ontmoeten.’ 

Neen, zijn beeld van God loopt niet parallel met dit van Paulus omdat zijn opvatting over God, zijn weg naar wat hij denkt een van de namen van God te zijn, van binnen in hem vertrekt en niet vanuit de geschriften van Paulus, noch van welke geschriften ook.

Hij kan enkel zijn eigen weg bewandelen doorheen de diepste roerselen van zijn geest. Aldus kunnen allen die hem lezen de essentie vernemen van wat levend is binnen in hem. Zoals anderen in de geschriften van Paulus alles kunnen vernemen over de essentie van Jezus in Paulus. Hoe vreemd het is - en dit maakt deel uit van de man die hij is - bezeten te zijn van de wil, van de noodzaak, dit alles neer te schrijven op dagen zoals deze.

Zo wat bezielt hem thans te wagen een poging te doen om over Elohim en de Bijbel te schrijven, nu een deel van de wereld, de God eruit, in de onderste schuif heeft weggeborgen. En anderzijds, hoe inspirerend is het niet, op te staan met Venus in het zuidoosten voor het raam, en af te dwalen naar Paulus, de geestelijke reus van onze Westerse beschaving. Hij kan dus zelden weten waar zijn gedachten hem voeren zullen in dit geschrift, dat hij dag na dag opnieuw laat ontstaan. Maar hij zal er nimmer behoefte aan hebben te zeggen dat God of Jezus zich aan hem openbaarde. Hij heeft wel voldoende inzicht, voldoende spirituele kracht meegekregen opdat hij weten zou dat deze kracht enkel komen kan van uit het ‘Ego’, de ‘spirit’ van het Universum. Hij weet dat het zijn opdracht is ‘levend’ te blijven en niet een levende dode te worden. Rilke ook wist dat het zijn opdracht was, het wezen van die God binnen te dringen en te trachten Hem te lezen.

Dit alles is dan ook het relaas van zijn nooit eindigende zoektocht. Het is een tocht die gericht is naar, en het is Eugen Drewermann die dit schrijft en hij haalt dit bij de Egyptenaar die dit vertelt over zijn God Amon: ‘de naam die het aroma van het leven is.

Hij zal dit wel niet vertellen, noch voorlezen aan Ray, misschien wel aan John, misschien?

22-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde