Wat me herhaaldelijk opvalt bij het schrijven van mijn blogs is dat ik, na pas een nieuwe maand te zijn begonnen, ineens vaststel dat ik al voorbij halfweg de maand ben. Het is natuurlijk eigen aan de snelheid waarmede de dagen elkaar opvolgen, en allemaal kennen we wel dit gevoel, echter, zo lang het maar een maand betreft is het te nemen, als het een jaar is, en dat op mijn leeftijd, is het een confrontatie met de realiteit en is het telkens even schrikken.

Ik sta er dan, zoals nu, even bij stil, maar maak me geen illusies, een tiental blogs verder en ik ben aan mijn zoveelste jaarinventaris toe, waar ik vandaag nog niet wil aan denken, al zal het wel, al zal ik me in stille momenten afvragen hoe mijn jaar verlopen is, waar ik echter nu niet wil op ingaan.

Ik herlas zo-even mijn blog van vandaag en voegde er nog een zin aan toe om te onderlijnen hoe belangrijk een boek kan zijn. Als ik regelmatig teruggrijp naar Auster – daarna zal ik trachten erover te zwijgen – dan is het ook omwille van het boek zelf; omwille én van het witte glanzende couvert met het beeld van een openstaande deur, én omwille van het gebruikte papier[1], én omwille van de ganse lay-out en de gebruikte letter en grootte ervan. Het boek is een poëem op zichzelf, waren de gedichten op een andere wijze voorgesteld, ik denk niet dat het naast mij zou blijven liggen. Nu is het eerder als een soort talisman dat ik het gebruik en inkijk. Er is iets aanstekelijks aan dat boek. En dan is er nog iets. Het feit dat de Engelse tekst op de linker pagina, zijn evenbeeld heeft in het Spaans op de rechter pagina, maakt dat ik tweemaal het gedicht te lezen krijg, en dit in een totaal ander klankritme en uitstraling. Het kost me heel wat moeite ook, mijn Spaans is verre van perfect, mijn Engels gaat beter, maar de door Auster gebruikte woordenschat is heel subtiel en delicaat, vele van zijn woorden zijn totaal nieuwe woorden voor mij en ik beken dat ik dan ook niet een maar twee woordenboeken nodig heb om me door het gedicht heen te werken.

Dit alles maakt dat het gedichtenpark van Auster voor mij een fenomeen is. Ik hield er aan dit hier te vermelden om mijn dag te beginnen, omdat ik weet dat ik jullie een uitleg verschuldigd ben nu ik al een paar dagen Paul Auster op het menu heb geplaatst en dit enigszins vreemd moet overkomen, behalve dan bij de vriend die zo inspirerend is geweest me te verrassen met zijn ‘Snowfall and night. The repetition of a murder among the trees’- gedicht.

Die vriend is een groot beeldhouwer, hij creëert, hij is zoals Auster, maar hij zoekt het niet in woorden maar in vormen en kiest ook, met veel zorg, de materie die hij bewerkt. Zijn beeldhouwwerken zijn niet toegankelijk voor iedereen, maar je houdt ervan, ze intrigeren, je wilt ze dicht bij jou om ze te begrijpen en ze zijn dermate geconcipieerd, uitgewerkt en afgewerkt dat ze, zoals Auster, blijven boeien omwille van hun broze toegankelijkheid die je bezig houdt.

Het is de binding die ik heb met hen en zij met mij. 

18-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘Snowfall  and the night. The repetition / of a murder / among the trees.  The pen / moves across the earth: It no longer knows /what will  happen, and the hand that holds it / has disappeared’. 

Een vriend stuurde me dit gedicht van Paul Auster. Hij weet dat de poëzie van Auster me intrigeert. Ik dweep er niet mee, maar ze boeit me, en wel omdat ik er, sinds de tijd dat ik hem tracht te begrijpen, geen verhaal in vinden kan. Wat helemaal niet zeggen wil dat ik zijn gedichten niet zou zien als zeer kunstgericht en sterk poëtisch, in tegendeel, maar zijn kijk op de poëzie is uitzonderlijk en, als er dan toch in zijn gedichten een schim van een verhaal zou opduiken dan is het maar even schimmig als het verhaal dat ik haal uit een doek van Alechinsky bijvoorbeeld.

De verzen die hij me stuurde komen uit het gedicht ‘White Nights’ uit zijn bundel, ‘Collected Poems’ die, samen met hun Spaanse vertaling, al maanden om niet te zeggen jaren, binnen handbereik liggen.

Zijn gedichten, schrijft Jordi Doce, de vertaler naar het Spaans – hij werkte er aan van 1996 tot 2012 – beginnen gewoonlijk met een zelfde structuur: een gestamel (un balbuceo), een toevallige zin waaraan, eigenlijk losstaande woorden of  zinnen, worden toegevoegd die de deur openen naar een soort autistisch betoog. Zo heb je het voorbeeld hierboven, of andere zoals:

The dead still die and in them the living’, of, ‘The blind way is etched in your palm’.

Telkens is het een verrassing, wat het poëtisch element zeer ten goede komt. Maar het geheel blijft voor mij onbegrijpelijk, en wellicht hoeven zijn gedichten niet begrepen te worden omdat ook hij zich beweegt in de oneindigheid van het zijn tussen al wat is en het nulpunt ervan.

Zijn gedichten zijn als handen die zich openen op woorden. Deze lezen is ze bewonen, is ze bewandelen om terecht te komen in een labyrint waarvan je noch het centrum vindt, noch, eens je er zijt binnengegaan, de uitgang. Maar ze betoveren je, precies omwille van hun ontoegankelijk zijn.

Het zijn doeken van Alechinsky, het beste waar ik ze met vergelijken kan. Het zijn blokken woorden die een verbrokkelde wereld oproepen waarin je dreigt te verdwijnen als je er in onderduikt. Een evenbeeld ervan zou ik als volgt durven schetsen:

Zuivere samenvalligheid: / het woord, aan het licht ontleend / en meegenomen door wind en wolk / en adem. / Weerklank van wat is, / gelegd op bladeren in het gras, / rottend in de leegte, / even, / het weinige dat overblijft. 

Zo, zou ik dan, in een veelvoud van dergelijke sibillijnse gedichten, mijn woorden achterlaten, gebundeld wat van alle tijden is en van de nog komende; en aldus terug keren naar waar ik vroeger onder de bomen lag, luisterend naar de wind in de appelaar, en het winter werd.

Ik weet ook dat, ondanks al wat ik erover denk of schrijf, ik zijn 'Collected Poems' zal blijven bezoeken, wat dan toch veel betekenend is.

17-12-2016, 07:48 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het licht in de morgen is je inspiratie, niet zo zeer de kleuren nu de zon dichter en dichter naar het westen schuift, het is het licht zelf die het doet, uit de puurheid ervan is het dat je je zinnen haalt, alsof ze er te lezen stonden en je maar de woorden te nemen had, woorden als fotonen, onzichtbaar maar denkbaar aanwezig.

Het licht als een vlies, al een lichte olie over jou, over je gezicht, over je handen. Je voelt het aan, het kleeft op je huid, op je gevoelens onder je huid. Het is je voedsel dat binnen komt via je poriën. Je weet het sinds je jeugd hoe het aanvoelt, sinds je hebt geleerd hoe het in de winter is, hoe de luchten zijn tussen de bomen van het bos, hoe ze zijn over de velden, de beken, de vijvers, de straten, de huizen; hoe het licht zich in kringen beweegt om jou, zich wentelt om jou, alsof de kilte tezelfdertijd de warmte was voor je ogen.

Het is het onvervangbare van het leven, van het hier zijn.

Onze woorden erbij zijn woorden van het licht die je uit het licht heb weggehaald om die tot jou te nemen, zoals je een drank tot je neemt, een beet in een appel; het heeft de smaak ervan. Het licht heeft de smaak van het leven in jou en omheen jou, het draagt in zich de stilte van het kosmische gebeuren en tevens de kracht die zich aan het opladen is om open te barsten bij een juiste sterrenstand, later.

Maar wat je weet: je woorden uit het licht gehaald, zijn maar wat gestamel van licht, je verwacht niets meer.

Als er, wist Borges, een ode te schrijven is, dan is het een ode aan het licht. Hij wist het beter dan wie: een ode aan het grote wonder dat het licht is van de morgen in onze alkoven, van de middagen met hoog de zon, van de avonden als het licht verdwijnt voor de nacht invalt.

En het is, zo lazen we, het licht van de geest dat ons nog meer verbaast, omdat het licht ook stilte is, geroep van stilte gehecht aan de lege takken in de lucht, een openheid van stilte waar we binnenwandelen kunnen om de sfeer te zijn van wat licht als stilte betekenen kan. Je kunt er, je kunt er Paul Auster bij halen:

‘Autumn: a simple leaf / eaten by light: and the green / graze of  green upon us / Where earth does not stop / We, too, will become this light / even as the light / dies / in the shape of a leaf.[1]’

Die het weten kan, achter zijn schrijfmachine gezeten, in een wolk die poëzie zou moeten zijn, al lezen we het anders, al zien we niet waar hij ons voeren wil, alsof ook hij het niet weten zou, wij het ook niet hoeven te weten, als er maar het woord van stilte is dat wordt neergezet en van het licht ‘in the shape of a leaf. Een voldongen feit.

We hebben er niets aan toegevoegd, het licht dat ons tot schaduw toe bewogen heeft, tekeningen brengt van verre tijden, met kleurvlakken van groen en wit, omkleed met licht, als het sneeuwen gaat, wat je verwachten moogt: het rakelings rijzen van de vlokken tussen de takken dat je horen kunt voor wat van de stilte is als het licht gaat breken. Er nog te zijn, nog te horen, zelfs als je er niet meer zou kunnen zijn.

Ademloos maar vederlicht. 

16-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij staat voor zijn tekentafel, het blad voor hem trillend van witheid. Hij trekt met potlood een lange lijn diagonaal over het blad, zijn weemoed om het voorbije. En dan links bovenaan zijn blad als groeiend uit die ene lijn, tekent hij kleine vormen die in elkaar verweven liggen, een verzameling kleine dunne stengels van paddenstoelen met half verwelkte kop en stukken steen eronder met mossen begroeid, vleugels van kevers, gebeenten van hagedissen. Kleine resten tot fossielen gekomen. Alles vloeit uit zijn ene hand die Job is, die Borges is, die het verwoorden is van een massa tekens die nog niet bestonden, en zonder hem nimmer zouden bestaan hebben.

Hij werkt uren verder tot het licht verdwijnt. Hij voelt zich licht zwevend, hij voelt zich gelukkig. Hij ziet hoe uit het niets, uit die ene schuine lijn dwars over zijn wit blad een tekening is gegroeid en een eigen bestaan heeft gekregen waaraan hij niets meer kan wijzigen.

Echter, voor hij slapen gaat bedenkt hij zich, keert hij terug naar zijn tekening onder de lamp die het onzichtbare van het leven weergeven moet, uitgedrukt in potloodlijnen en potloodvulsel van zachtheid twee tot hardheid vijf, ineen geregen lijnen en vormen, zoals in de natuur, lijn en vorm in elkaar vloeien. Met Shostakovich op de radio, en geschakeld in klanken, krijgt elke stip of lijn op zijn blad, krijgt elk voorwerp in de kamer rond hem een betekenis in meer. Hij aarzelt, iets ontbreekt nog aan de tekening, iets, het deel Shostakovich, maar hij weet niet hoe het te brengen.

In de nacht is hij opgestaan, de haard smeult nog na, de wind jaagt om het huis, het is als een zucht die komt uit het diepste van de aarde. Hij meent te weten hoe en wat hij er nog aan toe te voegen heeft. Hij lag er al een hele tijd aan te denken. Er was een plaats die hij vullen moest wilde hij het ritme van de lijn en de opbouw van de vlakken krachtiger laten uitkomen om meer diepte te krijgen. Maar de tekening voor hem weigert dat er nog iets aan gewijzigd wordt, en hij slaagt er niet in het beeld dat hij in zich droeg en dat hem wakker had gehouden op zijn blad neer te zetten.

In de morgen zet hij er zijn handteken onder, hij weet, en wellicht hij alleen, dat hij zich geen zorgen hoeft te maken. Niets is perfect. Ook zijn tekening niet. Creativiteit kent geen voltooiing.

Maar denkt hij, het boek dat ik schrijven wil moet perfect zijn, zelfs al weet ik dat het niet kan, het moet voor mij de hand reiken naar het perfecte. Een stevig boek moet het zijn, soepel en diep reikend tot in de worteling van het leven: voedsel voor de geest. Het moet van aard zijn dat, eens je het gelezen hebt, het voldoende is het in de hand te houden om de vreugde dat het lezen je gaf terug te vinden. Kortom een boek dat je meeneemt naar bed en waarvan een halve pagina lezen volstaat om rustig in te slapen.

15-12-2016, 00:55 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het geeft me een goed gevoel als ik zie dat er op mijn blog, op een dag, meer dan dertig bezoekers zijn geweest; dat er dus een klas vol, mijn woorden gelezen hebben en meegenomen in hun dagelijks doen en laten. Meer kan ik niet wensen. Ik weet dat het niet elke dag gebeurt, dat er ook dagen zijn dat er maar vijftien zijn of twintig die op mij afkomen, maar, bij meer dan dertig, stel ik me vragen hoe het komt, of het beantwoordt aan de werkelijkheid en of mijn woorden dan zo gewild zijn?

Normaal gezien ware ik hier op verder gegaan, maar ik krijg van een vriend een e-mail binnen die me een andere werkelijkheid voor ogen roept: de penetratie van de Islam in Frankrijk en wellicht ook in alle Westerse landen. Het is geen penetratie meer, het is het begin van een overrompeling, een overheersing. Nog hoogstens een à twee generaties en het is zo ver, het Westen zal een meerderheid aan aanhangers van de Koran kennen. De kinderen die nu geboren worden zullen als volwassenen geconfronteerd worden met een cultuurloze massa van moskee bezoekers, die hen - het zit hen in het bloed - naar het leven zullen staan, of dan toch hun leven grondig zullen wijzigen.

Ik durf er niet aan denken wat het voor hen betekenen zal, ook welk impact het zal hebben op, de politici van gisteren, van vandaag en van morgen, die overhoop zullen gelopen worden zonder enige vorm van verdediging.

En dan maar uitweiden over het al dan niet toestaan van een visum aan een familie Syriërs, gesteund door een rechter die de ogen sluit voor wat zich aan het afspelen is en ingaat tegen de trend dat het genoeg is geweest om de, door een bepaalde sekte van de Koran opgejaagde andere Koranliefhebbers, als vluchtelingen zo maar op te nemen in ons midden.

We worden geconfronteerd met politici die schrik hebben te beamen wat Bart De Wever vertelt; want, is het aan de rechter – is hij niet wereldvreemd[1], hij is vreemd wat de toestand in België betreft - om een visum toe te kennen of is het aan de Staat? 

En ik die me uitsloof, alsof er niets gaande is, alsof er niets ondergronds maar gestaag aan het gebeuren is, om te schrijven over wat ik denk over kunst, over onsterfelijkheid en over wat ik deze morgen dacht te schrijven, vooral over creativiteit; maar het laten liggen heb:

1, omdat ik vanmorgen verrast was door het aantal bezoekers op mijn blog, en 2, omwille van een e-mail die binnenliep van een vriend, schilder van landschappen, met een uitnodiging op zijn tentoonstelling, gekleurd met een prachtig voorbeeld van de werken die hij tentoonstellen zal.

 * 

De dag was dus uitermate goed begonnen, geen vuiltje was er aan de lucht, ik had, terwijl ik begon te schrijven, het beeld van een van zijn schilderijen in mijn hoofd, tot ik even weggeroepen werd en daarna eerst ben gaan kijken naar wat een andere vriend, even bezorgd als ik, die me overviel met een ander beeld, een toekomstbeeld dat een vervolg was op wat de Islam voor het ogenblik in Frankrijk en wellicht in de wereld aan het worden is. Houellebecq met zijn ‘Soumission’ heeft het juist gezien, maar wat hij niet geschreven heeft is wat het betekenen zal aan gevoelens bij hen die op het punt staan overheerst te worden en het schijnbaar vandaag nog niet zien.

Als er een is die het ziet aankomen en het daarenboven durft zeggen, dan is het De Wever. En als de andere partijen er tegen op komen en de ernst van de toestand willen verdoezelen, dan is het omdat ze hem dat succes niet gunnen, hoewel ze wel weten dat, zoals ik het weet, zij het weten dat hij wel gelijk zou kunnen hebben.

De wereld op zijn kop. Ook, ik, die deze blogs wil blijven schrijven alsof er niets op til zou zijn dat ons – het westen, onze kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen – treffen zal in het merg van hun gebeente. 

14-12-2016, 13:54 geschreven door Ugo d'Oorde  

Kunst is ingesteld op de kosmos, ligt in de lijn van het creatieve dat eigen is aan de kosmos en heeft via deze binding een sacraal karakter. Al wat hier van afwijkt, is voor mij geen kunst. Duidelijker kan ik het niet zeggen. Dus als me de vraag gesteld wordt wat is kunst dan heb ik er een antwoord voor, hoe onvolledig ook, hoe metafysisch ook.

Ik kan dus schrijven dat een wapen, of wat ook, sierlijk bewerkt met tekeningen, welke ook, maar waarop iemand zich heeft uitgeleefd om het beste, het meest sierlijke, het meest creatieve dat in hem was uit te drukken, voor mij kunst is; dat het ontwerpen van een uurwerk zoals ik er nooit een zag, kunst is, omdat het creatieve element erin heel duidelijk en krachtig aanwezig is en, het is dit creatieve dat het tot kunst maakt. En wat meer is, in de mate van het creatieve erin, en daar hebben we ons oordeel over, is het kunst met een grote ‘K’ of met een kleine.

Ik noem deze twee uitingen van kunst, omdat een simpel iemand die ik ontmoette – het geluk had te ontmoeten – in volle zomer, een namiddag op een simpele plaats aan een vijver, in het geruis van de wind in de populieren, me die toonde op zijn smartphone, of hoe heet zulk iets.

Ik kan andere voorbeelden noemen van vrienden uit mijn omgeving die - en hier komt het er voor mij op neer - creatief bezig zijn, die zich uitleven op een blok hout of op een doek, of andere die een creatief gedicht projecteren op een even creatief uitgezochte foto, dit alles zijn voorbeelden van kunst, dan toch voor mij, ik herhaal het.

Als ik dan, zoals het gebeurde, geconfronteerd wordt met zuilen van de Aula in de Volderstraat in Gent die bekleed worden met sneetjes hesp, dat is hier absoluut niets creatief mee gemoeid, dan is het hoogstens een choquerende vondst, zoals het misschien ook een vondst is de aandacht te vestigen op een pot mosselschelpen, of op een urinoir, geen uiting is van kunst.

En daar gaan we in deze wereld van vandaag naar toe, dit is de richting die als maatstaf genomen wordt. Het creatieve wordt op zij geschoven, het wordt vervangen door het sensationele, het gewaagde, het meest ongewone. Echter ik val er niet voor, ik heb er niets aan, integendeel ik vind het beschamend, zelfs al verbaast het me soms – Wim Delvoye bijvoorbeeld - maar dit is in vele gevallen eerder een uitzonderlijke verwezenlijking van een bepaald idee. In welke mate die trouvaille te wijten is aan het creatieve in de mens en, in de lijn ligt van het creatieve in de kosmos, is dan een andere vraag die we zelf beantwoorden en desnoods verdedigen moeten/kunnen.

Ik weet met John Keats dat: ‘A thing of beauty is a joy for ever’. Vandaag, schijnbaar is dit voorbijgestreefd,. Echter, of wat vandaag geprezen wordt, ‘a joy for ever is’ heb ik mijn twijfels. Ik schrok, om er nog iets aan toe te voegen, toen ik het portret zag van Koningin Béatrix - geschilderd door, was het Tuymans? – dat het zeker geen ‘thing of beauty’ was.

13-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik zal wellicht haar boek niet kopen maar toch verheugde het me ooit van Marie Depussé in Le Monde te lezen over haar boek, ‘La nuit tombe comme elle veut’:

‘Qu’elle a écrit son livre comme pour laisser une trace. Une sorte de testament. L’éternité, on n’y peut rien, mais l’immortalité il faut s’en occuper.[1]’

Heb hier niets aan toe te voegen, de eeuwigheid, een moeilijk te vatten woord, ligt open voor ons, is een holte, ‘a black hole’ waarin we worden opgeslorpt. Daar tegenover echter staat de onsterfelijkheid, en zegt Marie Depussé - maar ze is niet alleen die dit zegt - daar kunnen we iets aan doen. Of het veel is of weinig heeft niet zo veel belang, maar je moet er mee bezig zijn, je moet er aan werken opdat er, na je as is uitgestrooid, toch nog iets van jou zou overblijven. Dit is wel het gevoel dat je overhoudt als je meent iets geschreven/gemaakt te hebben dat de tijd trotseren zal, opdat er dus nog iets overblijven zou van de persoon die je geweest bent.

Maar toch niet overdrijven, als het er maar op aan komt dat je naam bewaard blijft, alfabetisch geklasseerd in een of ander, bv literair register, dan heeft dit weinig of geen betekenis, wens ik er zelfs geen zweem van onsterfelijkheid in te zien. En dit is waar ik sta vandaag, zo lang er geen bestendigheid wordt gegeven aan wat ik schreef zal mijn onsterfelijkheid zich beperken tot de teksten van wat blogs en wat schuchtere pogingen die ik deed om bepaalde geschriften er uit, op een onorthodoxe wijze te verspreiden, met eventueel er naast, wat tekeningen die nog wat aan de muren zullen blijven voor een tijdje.

Grote illusies koester ik dus niet. Trouwens, een boek de dag van vandaag heeft niet veel vooruitzichten, het wordt overspoeld door de massa’s boeken die er aankomen, een normale vloed zou nog geen onoverkomelijk iets zijn, maar een stortvloed van boeken, een tsunami, zoals ik de indruk heb dat er nu nieuwe boeken op de markt verschijnen, laat je weinig kans.

En toch, de tijd leert ons dat de onsterfelijkheid het deel is geworden van ‘Les Mémoires d’Outre-Tombe’ van Chateaubriand – dit dan toch bij mij - van de ‘Divina Commedia’ van Dante, van ‘Don Quijote’ van Cervantes, van Dokter Zhivago van Pasternak en van zovele werken van zovele andere schrijvers. Zelfs als ze niet meer of nog heel weinig zouden gelezen worden, de onsterfelijkheid van hun werk valt terug op de schrijver ervan en hun naam is de eeuwigheid ingegaan en allen, al zal het wel nooit hun hoofddoel geweest zijn, al schrijvende zullen ze er toch dikwijls aan gedacht hebben. Ovidius was overtuigd van de onsterfelijkheid van zijn Metamorfosen die, wat er ook gebeuren mocht, voor eeuwig zijn naam zouden meenemen in de tijd. En Dante wist dat hij, op dat gebied, Ovidius zou overtreffen.

Maar, als het niet is om den brode, waarom schrijven we, waarom zijn we bezeten door het schrijven, door het aaneen rijgen van woorden die een betekenis dragen. Waarom trachten we, keer op keer, aanzet na aanzet, al wat ooit geschreven werd niet alleen aan te vullen, maar te evenaren, zelfs te overtreffen?

Waarom, wat is het dat ons voortdurend opjaagt het te doen en het te blijven doen, trachten te zeggen wat nog nooit gezegd is geweest?

Draai en keer het maar zoals je wilt, er is die drang in ons: ‘ l’immortalité il faut s’en occuper’.

12-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde