Laat op de avond was er telefoon. Het was Pierre H. die hem vroeg hoe hij het stelde. ‘Ik verga van de eenzaamheid eens de avond daar’ zegde hij, ‘en ik zat hier maar in de stilte met wat pianomuziek, denkend aan vele dingen en ook aan jou, denkend onvermijdelijk aan de reizen die we samen gemaakt hebben in Bourgogne, in Vézelai, weet je nog, en in Yemen en, de wijnoogst in de Valais, bij Gustave; En, geloof me of niet, maar er was plots een grote drang om je te horen, et me voilà.’

‘Je belt op het goede moment, op het moment dat je moest bellen, maar er was ook onze reis in Schotland ‘ en ik vind het normaal dat je me belt, ik heb vandaag, een paar uur geleden, over jou geschreven: herinner je ons bezoek aan de Glenmorangy Distillery? En zelfs een paar dagen ervoor, in verband met Patrick Ysebaert. Jij ook waart heel sterk in mijn gedachten en het zijn wellicht deze gedachten die door gedrongen zijn tot jou. Wekt men de geesten op als men schrijft over iemand?’. Pierre vroeg hem   in welk verband het was dat hij over hem geschreven had. ‘Wel’, hou je vast, het was over Akhnaton en terloops herhaalde ik aan Ray v. H. wat je toen, in de Distillery vertelde over Queen Elisabeth en de vergelijking die je maakte met de Queen of whisky’s. Meer was het niet, maar het was schijnbaar voldoende opdat je me bellen zou.’

Pierre lachte: ‘en je schreef dit in een tekst over Akhnaton’ vroeg hij, ‘over Akhnaton, over de farao van één God, de man van Aton, de zonneschijf, en wat schreef je over hem? Weet je, ik heb een vriend die je ontmoet hebt op mijn feest, Jan L., die moet er alles over weten, hij is voor de zevenentwintigste maal naar Luxor. Ik zal hem zeggen als hij terug is, dat je iets geschreven hebt over Akhnaton, maar waarom ook Oedipus?

‘Oh, that’s quiet a story, het ging hem over Oedipus die Akhnaton was, een verhaal, te lang om te vertellen aan de telefoon, maar Jan zou de theorie die erin wordt uiteen gezet kunnen bevestigen, hij moet de bewuste tempelmuur kennen, die het sluitstuk is in mijn verhaal of dan toch gezien hebben, in Luxor.’

‘Stuur me wat je geschreven hebt, ik zal het hem voorleggen, hij weet alles over de farao’s van Egypte. Maar het doet me goed te horen waar je mee bezig bent. Maar weet dat ik er behoefte aan heb  eens, zoals vroeger een lang gesprek te hebben met jou. Ik heb er echt behoefte aan, de eenzaamheid weegt op me op avonden  zoals deze - hij ook had, maar onlangs, zijn echtgenote verloren - regel eens iets, mijn vriend, in Gent bijvoorbeeld.’

Ugo beloofde het en hij zou hem sturen wat hij geschreven had over Akhnaton en over Patrick, het waren, alles samen, verwittigde hij, toch enkele pagina’s die hem, in zijn eenzaam zijn, zouden bezighouden voor een tijdje. En dit zeggende viel hem te binnen dat, indien de geschiedenis van Oedipus gestoeld was op historische feiten dit ook het geval moest zijn voor het stuk ‘Antigone’ van Sophocles, maar dit zegde hij niet.

Hun gesprek liep nog een tijdje verder en voor het slapen gaan had hij nog a dimple whisky genomen en plots, in bed, overviel hem een grote droefheid, een onhoudbare droefheid. Hij voelde een prikkeling in de ogen en hij wist niet waarom, niet waarom dit plotse gevoel van droefheid dat hem overviel lijk een dief in de nacht. Hij dacht, het is voorbijgaand, je bent te vermoeid, morgen zal het beter gaan, en was ingeslapen. Maar in de morgen was het gevoel er nog.

Hij dacht: je werkt, je schrijft als een gek. Momenten zijn er dat je, je totaal bloot geeft, dat je duikt tot in de diepste roerselen van je ziel. En, ondanks de vrienden om je heen, die zorg hebben om jou, die je uitnodigen, voel je, je even verlaten als Pierre. Is het, zoals zo dikwijls, haar aanwezige afwezigheid die toeslaat, om welke reden ook, heviger dan anders? En dan nog, zo plots, zo zonder overgang, zo alles overweldigend ineens. 

(Later, veel later, bij het herlezen/herwerken van deze, ik noem ze Vittorini-ogenblikken, zal hij beseffen dat hier een breuk is ontstaan met de Ugo in hem, de schrijvende Ugo, en dat het - en dit is de enige plaats in het boek - de ogenblikken zijn van de reële Ugo, de Ugo van vlees en bloed, die hier het schrijven heeft overgenomen.) 

Wakker worden met de gedachten dat niets meer hoeft; het kwellend verlangen om de dag niet te beginnen, om niet op te staan, om niet te zijn, niet te denken. Neer te liggen, de armen los naast het lichaam, roerloos, de ogen gesloten, uren lang. Niets méér wetende, de grote holte te betasten in jou die de dood kan zijn; weg te zijn van alles en weg te blijven. Vergeten. Ademloos te wachten op wat niet komen zal, iets, iets klein of groot, maar iets. Met al wat er geschreven staat, op het einde gekomen van wie je bent, je hebt nog juist de straat over te steken om gegrepen te worden en uitgedroogd te verdwalen en te verdwijnen, opgelost in de luchten.

De leegte heeft me genekt, de dwaasheid die ik was heeft me geradbraakt, ik kan, zoals Dante, geen heuvel meer op, het donkere bos is wat me nog rest om te gaan en weg te kwijnen onder de bomen, tussen de zwammen en de mossen, de enige plaats die me gunstig is en waar ik rusten kan, bevrijd van woorden, het begin van het einde, het begin dat het einde zelf is.

Wat nut heeft het: wie heeft er zorgen met Oedipus of Akhnaton, namen uit een beschaving die aan het uitsterven is. Niemand luistert er nog naar, zeker de jeugd niet voor hen is er de spanning van de sociale media, zijn er de ‘games’, niet de spanning van de boeken van Jules Verne, of ‘Van eeuwig zingende bossen’ of van ‘Le Rouge et le Noir’, of van ‘Sei personaggi in cerca d’autore’. Boeken zijn overbodig geworden. Zo zal men zeggen over hem: hij stierf in zijn eenzaamheid van woorden. Ik heb, dacht hij, ik heb iemand nodig bij wie ik me uitstorten kan, iemand als Ray of John of Pierre, niet Daniël de beeldhouwer, niet André de elektrieker. Aan Anja durfde hij niet denken, noch aan Julie, noch aan iemand anders; aan Jane, aan Emma misschien, maar zouden ze hem wel begrijpen?

En waar zijn de plaatsen die ik koesterde, waar de vreugdes die ik kende, de blauwe luchten en de regen in de lente. Waar de wegen die ik ging om niet te keren, de steden die ik binnenwandelde, de kathedralen, de labyrinten die ik volgde met de ogen en er in verdwaalde als een dwaas?

Illusies op ouderdom zijn van de gevaarlijke soort, eens gebroken, eens uitgevallen leiden ze tot neerslachtigheid, ontnemen ze je de broodnodige kracht om verder te gaan in het leven. Dit zijn zwarte ogenblikken als je neerzit voor je dagboek en je geest gevangen zit in een knoop van daadloosheid die je niet ontwarren kunt. Als je er zelf niet meer wilt aan ontsnappen is zelfs de dood minder erg, zou hij zelfs verlossing zijn, wou hij komen.

02-12-2018, 08:46 geschreven door Ugo d'Oorde  

De thee die hij klaar had gezet was hij vergeten en die was koud geworden. ‘Het is tijd voor iets stevigs’ zegde hij en ging naar de keuken om terug te komen met een klein kruikje water en twee glazen, en haalde toen een fles Glenmorangie, twelve years old. 

‘Ik was ooit met Pierre, de architect van jou, in deze ‘distillery’, gelegen hoog in het noorden op ‘the whisky trail’. We waren er de dag dat we koningin Elisabeth in haar wagen de korte helling zagen afrijden; ze kwam uit de kapel, om voor onze neus de weg op te rijden naar Balmoral Castle. Een tijd erna waren we In de distillery, een prachtig wit gebouw, en dronken we a Glenmorangie with a drop of water en, wist Pierre te vertellen aan de barman, terwijl hij het glas aan de lippen zette: ‘it was a day never to forget: to-day we greeted the queen of England and afterwards we tasted the queen of whisky’s’. Quiet a story isn’t it?

Ugo opende de fles, de sterke geur van whisky vulde een ogenblik de kamer. Uitgeschonken in het deemsterend licht, had hij de glans van goud. ‘Het moet met a drop of water’, zegde hij en hij voegde er een weinig water aan toe. Ze stonden recht en brachten het glas op mondhoogte tegen elkaar. Met een lichte beweging van de hand, klonken ze: 

‘Op Akhnaton’, zegde Raoul. ‘Op Oedipus’, zegde Ugo.

Ze dronken, de whisky licht bijtend op de tong en als fluweel lang van nasmaak over de ganse mond. ‘Je hebt nu recht op een toemaatje’ sprak Ugo. Hij stond op en opende de zware kersenhouten bollenkast. Hij zocht even en haalde toen een klein roodbruin boekje uit het rek, amper een pocket book groot. Hij kwam terug op zijn plaats zitten, bladerde er even in: ‘Kijk dit is wat de arme blinde Tiresias, na lang, heel lang aandringen, aan Oedipus vertelde, ik lees dit uit een Franse vertaling van Gabriel Boissy, visa de censure 1410, van 25 augustus 1941, Robert Laffont, éditeur:

Qu’il est de ses enfants et le père et le frère

De la femme dont il naquit et le fils et l’époux

Et de la même femme tour à tour fécondée,

De son père le meurtrier. 

Voilà. Maintenant rentre et médite.

Dit is wat Oedipus te horen kreeg. Maakt het geen verschil als je weten zou dat deze woorden, in plaats van gericht tot een fictieve persoon, gericht werden tot Akhnaton van wie we tal van afbeeldingen bezitten, Akhnaton die deze woorden tot zijn grote verbazing, die verdwazing werd, moest aanhoren?

De zon brandde een rode gloed tussen de bomen, weerkaatst in hun glazen. Ray zat er stil en zwijgend bij, in gedachten verzonken. Hij nipte even aan zijn glas: ‘Je bent wel degelijk een vreemde man, Ugo, van af het ogenblik dat ik je voor het eerst ontmoette, je discussieerde toen met Korbee, de consul, over het begrip Tijd, de man heeft er een boek over geschreven, en ik stond er bij, weet je nog, het was, ik heb het je al eens gezegd, in de crypte van de Sint-Pieters abdij, en nu zit je middenin het hart van de Egyptische geschiedenis, Je weet alles, jij.’

‘Je vergist je, mijn beste vriend, ik wist bijvoorbeeld niet dat stenografie onderwezen werd in de vroege middeleeuwen.’

‘Is dit zo?’

‘Ja, ik las er deze morgen iets over op een plaats waar ook Johan Daisne een kleine bibliotheek had staan. En het fenomenale was dat de leraar van toen iets moet mispeuterd hebben want hij werd ter dood veroordeeld en hou je vast, het waren zijn leerlingen die de veroordeling uitvoerden. Ze smeten hun leien naar zijn hoofd en staken spottend hun pennen in hem, hem vragend of de punten wel goed geplaatst waren. Hij werd door de Kerk hiervoor als martelaar aanzien en heilig verklaard. Stel je even voor hoe het er moet aan toe gegaan zijn.’

‘Jij en je boeken, waar houdt het op?

‘Ik heb geen vrouw meer, maar ik heb boeken die vrienden zijn, hen koesteren is heel wat eenvoudiger. Maar, ze zijn ook niet alles, ze zijn ook van een zwijgende eenzaamheid’.

Er was een lange stilte: de whisky en de boeken, het tanend licht, het doven van de haard: ‘Al wat je leest blijft hier of daar hangen, het vreemde ervan of het essentiële houden we. Wie veel leest, en dat heb ik gedaan mijn leven lang, slorpt veel op en alles komt ten gepaste tijde eens terug, en dan wil je het vertellen of het neerschrijven. Het eerste, het vertellen, is het meest voor de hand liggende, het schrijven is niet zo evident, het kost heel wat moeite.’

‘Wel, niet voor jou, Ugo, jij speelt met de woorden’. ‘Helemaal niet, het is een gevecht dat begint in de morgen en eindigt in de nacht. Rust ken je niet meer. Nog a drop of whisky?

‘Een vingerling dan, maar zonder water’. Raoul dronk in een zwelg zijn glas leeg en stond op om te vertrekken. ‘Ik heb een remedie om je gevecht met het woord even te vergeten: Jane en ik nodigen je uit op een lunch, volgende week donderdag, John zal er ook zijn en ook de dochter denk ik, maar dit is nog niet zeker. Past het je en, je hoeft geen boeken of geschriften mee te brengen?’

Ugo keek hem aan: ‘Natuurlijk past het me, het is met groot genoegen dat ik komen zal en ik kijk er nu al naar uit.’

‘Ik bel je nog om zeker te zijn.’ Hoeft niet, Ray ik zal er zijn op de middag, zo een uitnodiging vergeet ik niet.’ Ze omhelsden elkaar zoals broeders het doen bij een afscheid. De zon een rode bol, heel laag tussen de bomen, het ovenhuisje licht roze.

*

Hij lag neer op de sofa, eens te meer exhausted, eens te meer totaal leeg - of was het de whisky die hem parten speelde – hij dacht aan het beeld dat hij zo-even had toen hij het boekje van Sophocles in de handen hield en hij Umberto Eco zag – een beeld op tv - die in de bijzondere kamer van zijn immense bibliotheek, Ulysses van Joyce uit zijn rek nam en zegde, dat het een eerste uitgave was. Misschien, dacht hij, zal dit voor Ray het beeld zijn van mij als ik er niet meer zal zijn: Ugo de bollenkast met zijn favoriete boeken openend.

01-12-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘Zeggen we, eerder ongewoon, eerder totaal uit de tijd, maar toch is het meer dan een verhaal over wat er gebeurde in 1302, dan toch voor mij. Hoewel ik het boek nog niet volledig gelezen heb, ken ik nu toch het essentiële en ik beperk me daar toe. Weet je, Velikovsky, een naam die je van mij al moet gehoord hebben - een naam die niet alleen geschuwd wordt maar ook, in de USA althans, door velen werd vervloekt, tracht in dat fameuze boek te bewijzen dat de geschiedenis van Akhnaton deze zou zijn van Oedipus. Hij tracht dit te bewijzen en volgens mij slaagt hij erin, ware er niet een ‘maar’. Want de geschiedenis van Akhnaton speelt zich volgens de Egyptische Chronologie af in de dertiende eeuw voor Chr. Terwijl Sophocles zijn stuk schreef in de min vierde eeuw. Het schijnt me onwaarschijnlijk toe, dat de overlevering bijna een millennium lang de geschiedenis van een Farao zou levend gehouden hebben, daarom is mijn antwoord op de vraag of Akhnaton Oedipus was, in eerste instantie negatief,. Neen, ik geloof het niet.’

En Ugo ging verder: ‘Maar, de ‘maar’ is, dat Velikovsky - een man die wel het lezen waard is, al was het maar voor zijn kennis van de Bijbel - vertelt  dat de tempel van Solomon rond de jaren duizend voor Christus, geplunderd werd door de Shishak vermeld in de Bijbel en, dat de buit, meegenomen naar Egypte, gedetailleerd gebeiteld werd in de muren van de tempel van Ahmenhotep III in Karnak. Opmerkelijk is dat de erop voorkomende voorwerpen en meubilair exact deze zijn die vermeld staan in het boek ‘2 Kronieken’ van de Bijbel.

Voor Velikovsky, en een Robert De Telder volgt hem hierin, bestaat er niet de minste twijfel, de Shishak van de Bijbel was niemand minder dan Ahmenhotep III die een tijdgenoot moet geweest zijn van koning Solomon, of van juist erna. Ahmenhotep III, moet dus in de eeuw van koning Solomon geleefd hebben en dus niet in de XV^de eeuw v. Chr., zoals de officiële Egyptische chronologie het aangeeft. En de historici geven hier geen gevolg aan, ze blijven bij het oude Overkwam dit Wegener niet die het had over de scheiding van de continenten?

‘Ja, het overkwam ook hem, maar dit is nu duidelijk vast te stellen en iedereen gelooft dit vandaag. Maar aanvaarden dat er een ‘gap’ is van vijf eeuwen in de Egyptische geschiedenis is heel wat anders.’

‘Maar de afbeeldingen op de tempel vermeld in de Bijbel is dit geen evenwaardig bewijs? Mijn beste Ray, ik wens er niet verder op in te gaan, maar het resultaat van deze ‘gap’ is dat Akhnaton moet geleefd hebben, niet in de dertiende, zoals we altijd hebben gehoord, maar wel in de achtste eeuw. En dat, en hier komt het, dat Sophocles wel het verhaal van Akhnaton kan gekend hebben; dat hij zich dus gesteund heeft op historische gegevens en dat het heel goed mogelijk is dat de geschiedenis van Oedipus kan handelen over het leven van Akhnaton. En dit is het dan, meer valt er niet over te vertellen. En, als het is zoals ik het hier uiteenzet, dan is het, voor allen die zich nog gewagen aan het stuk van Sophocles, een heel interessant gebeuren. Conclusie, mijn beste Ray, je hebt me een fantastisch cadeau gedaan met je boek meegebracht uit Keulen.’

Ugo stopte, al had hij er nog heel wat kunnen aan toevoegen. En nu hij er met zoveel aandrang over gesproken had, geloofde hij dat Velikovsky het bij het rechte eind had en dat hij, Velikovsky, hiermee een waardevolle ontdekking had gedaan.

‘Ja, uiterst boeiend, Ugo, zoals jij het vertelt, maar in feite wijzigt het niets aan het Oedipus stuk van Sophocles. Of het nu fictie is of een waar gebeurde geschiedenis, de tekst blijft wat hij is.’

‘Dat wel, dat wel, maar, neem bijvoorbeeld het verhaal van Assepoester, of beter, neem het stuk ‘Saint Joan’ van Bernard Shaw, stel dat de ‘Saint Joan’, de Jeanne d’Arc van Shaw, over een fictief gekozen persoon zou gaan, waar niemand ooit of te nooit, zoals in het geval Oedipus, iets over gehoord heeft; stel dan dat ineens, onomstootbaar bewezen wordt dat die Jeanne d’Arc van Shaw wel heeft bestaan en dat ze, zoals het in het stuk voorkomt, werkelijk levend verbrand werd op de markt, of op welke plaats ook, in Rouen; wat denk je, zou het stuk niet totaal anders worden gespeeld of gelezen?’

Raoul keek hem aan met grote ogen: ‘Ik denk het ja, maar Oedipus is niet Jeanne d’Arc’.

‘Neen, natuurlijk niet, maar denk je niet dat we er met andere ogen naar Oedipus zouden kijken - en naar Akhnaton - indien het stuk nog gespeeld zou worden, waar ik aan twijfel, denk je niet, dat het gezicht van Akhnaton hier of daar zou opduiken in de decors van Oedipus?’

‘Ik denk het ja, het zou een verschil maken’.

‘Hier stop ik, Ray, verder ga ik niet, het is aan elk van ons om uit te maken of Akhnaton ofwel, min dertiende eeuw is ofwel min achtste eeuw, maar als het min achtste is dan was althans volgens mij, Akhnaton de Oedipus van Sophocles. Er zijn trouwens volgens Robert De Telder, voldoende andere gelijkenissen tussen beide, wat hun familie betreft, maar voor mij is het boek dat je me schonk, verrijkend, zelfs indien er maar een halve waarheid achter staat.’

‘Goede God, Ugo, sensatie man, je moet er een voordracht over geven, je moet je theorie bekend maken, je moet deze inbrengen in je boek, je moet het doen.’

‘My dear friend, dit zijn vele ‘moeten’, een, het is geen theorie van mij en twee, ik wil eerst kijken hoe mijn boek verder evolueert, alvorens te beslissen of ik deze geschiedenis behoud of niet.’

‘Maar als het zonder belang is voor de lezer – hij gaat nu naar Egypte om aan het zwembad te liggen – kan hij toch die passage overslaan.’

‘Ja, hij kan, maar het remt en ik heb liever geen remmende zaken in mijn boek, er zijn er al te veel in opgenomen.’

30-11-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

)

Hij herademt, na dagen van regen en grijze luchten, heeft vanmorgen het licht de klank van zilver en van groot verwachten, zo voelt hij het toch. Hij had lang geschreven – te lang misschien - over de meest geciteerde ‘3, 19-passage’ in de Genesis van de Bijbel - een tekst die hij misschien zou overnemen in zijn manuscript - het had hem heel wat moeite gekost, maar nu het opgetekend stond was er ook een (jeugdige) lichtheid in hem. Hij dacht dat het de dag was om in de namiddag naar de vijver te gaan, want hij was er in lang niet meer geweest. Hij dacht er zelfs aan, Ray uit te nodigen om hem te vergezellen, maar, zoals hij aan Ray dacht moet ook Geert aan hem gedacht hebben want hij belde hem om te zeggen dat de weg naar de vijver door wegenwerken geblokkeerd was en dat dit wellicht enkele dagen duren zou. En ook in Ray was hij aanwezig want deze wou weten hoe de voordracht geweest was en hoe het stond met zijn verhaal over Akhnaton. Ugo herinnerde zich ooit te hebben afgevraagd hoeveel levens we wel bevolken? Vandaag waren er dus duidelijk twee:

‘Met Akhnaton? Wel goed en ook niet goed’, had hij Ray geantwoord, ’goed omdat het een ongewoon interessant boek is, een soort detective verhaal doorheen de oudheid, en niet goed omdat er een belangrijk punt moet worden bijgelegd alvorens een definitief besluit kan genomen worden. Maar, mijn beste Ray, je waart vanmorgen in mijn gedachten, als het je past kom eens langs deze namiddag dan vertel ik je meer over die man van ons.’

‘Ik kom en ik kom alleen, Jane is met haar dochter naar de stad’.

Ray kwam in de namiddag. Galant met een kleurrijke wollen sjaal om de hals, a real gentleman. Ze stonden op de binnenplaats te kijken naar de sneeuwklokjes in bloei en de tulpen die al uit aarde kwamen, ook de blauwe druifhyacint, zelfs in de rabarber was er al beweging: ‘Je ziet, Ray, de eerste tekenen van het nieuwe leven zijn er, we hebben eens te meer de winter overleefd.‘

Ja, Ugo, hier in deze geslotenheid van de binnenplaats zijn de tekenen duidelijk zichtbaar, maar weet je wat me telkens opvalt als ik hier kom, het is het ovenhuisje, het staat er beweegloos, perfect qua afmetingen, kleur en vorm, en toch bewegend, een levend iemand bijna, meer een iemand dan een iets. Is je dit nog nooit opgevallen?

‘Dat huisje, inderdaad is bijna een vriend, neem het weg en het huis, het oude huis sterft van eenzaamheid. Dit is in elk geval het gevoel dat ik heb als ik buiten kom, en wat meer is, het staat er waar het moet staan en nergens anders. Het bemeubelt het erf en de bomen er om heen, het is een blijdschap voor het hart.’

‘Juist’, heel juist, Ugo, jij zegt het, we voelen het allebei, maar is er iemand anders die er zo over denkt of spreekt?’

‘Hoeft ook niet, Ray, hoeft ook niet, maar wij bekijken het zo en dit is me voldoende. En nu we het samen hebben opgemerkt zal dit als een ode aan het ovenhuisje, geacteerd worden.’

‘Het begin van een nieuw hoofdstuk?’

‘Ja, zoals je het wilt, een voor velen onbelangrijk feit: een dood iets verheffen tot een levende aanwezigheid. Het is voor mij, in elk geval, meer dan een standbeeld. Maar de tijd van ovenhuisjes is voorbij, zoals vele zaken voorbij zijn.’

‘Wat niet belet, Ugo, dat het te betreuren valt, en zoals jij erover spreekt vind ik het jammer dat er geen op mijn erf staat; van nu af weet ik dat er iets ontbreekt dat er had moeten staan, dat er wellicht ooit gestaan moet hebben, maar verwijderd werd als een overtollig iets. Jammer.’

Ze stonden daar in het volle licht van een bijna-lente-namiddag; ze stonden er, hun al lange schaduwen over elkaar gelegd, maar de wind was koud, vond Ugo, hij droeg enkel een pullover over zijn hemd, het was dus beter dat ze binnen gingen.

Ze zaten neer op de sofa voor de vlammen in de haard. Er klonk pianomuziek in de kamer, ‘Zoek niet naar de componist, zegde Ugo ‘het is Scarlatti, maar ik kan ook iets anders opleggen’.

Neen, Ugo, laat maar, Scarlatti past bij Akhnaton’

‘Vind je?’

‘Ja, ze zijn me beiden even onbekend en ook, hier bij jou is alles bedacht, hier vind ik alles goed. Ik weet dat het muziek is die je uitgekozen hebt, speciaal voor mijn bezoek. Maar, à propos, ik heb gehoord dat je bezoek hebt gehad van Jane’

‘Ja, ze heeft me verrast, ze is gekomen op het ogenblik dat ik niemand verwachtte, ze heeft me het boek van Bergher, over de symboliek van de tarotkaarten, gebracht.’

‘Ze heeft durf gehad, je te komen storen, maar ze is, geloof me, bekommerd, een man alleen, een schrijver dan nog. Er gaat geen dag voorbij of ze spreekt me over jou en je boek. Moet ik jaloers zijn?

‘Jaloers op mij of op het boek? Helemaal niet, man, ik zit gestold in mijn schrijven maar ik beken je, dat ik jou al een tijdje verwachtte. Ik ben klaar met het mysterie Œdipus versus Akhnaton.

‘Was er ook Scarlatti als Jane hier was?

‘Ik denk het niet; ik was die dag opgestaan en was beginnen schrijven en ik was bezig toen ze hier in het begin van de namiddag heeft aangebeld. Ik was nog ongeschoren en onverzorgd aangekleed.’

‘Dat heeft ze niet bemerkt, of daar heeft ze me niets van verteld. Ze wist alleen dat ze vond dat je een goed boek aan het schrijven was en dat ze hoopte dat het een succes zou worden. Al vreesde ze, en ik weet niet hoe jij hierover denkt, dat het misschien een te elitair boek zou worden, te weinig verhaal en met te veel moeilijke passages.’

‘Het kan en ik vrees ervoor, maar het is gemakkelijker voor me elitair te zijn dan een gesprek te voeren over alledaagse dingen, dan zwijg ik liever en doe ik of ik aandachtig luister, maar heel wat ontgaat me dan.’

‘Is wat je me nu te vertellen hebt, elitair?’

29-11-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘Ik hou van Einstein,’ had hij gezegd, ‘ik hou van zijn formule E=MC², maar, heeft iemand er ooit aan gedacht dat de factor C² staat voor het teken van God? Ik geloof het niet. Wel, Ugo, het is deze formule van Einstein die me vleugels geeft, ik duik er in onder, ik wentel me erin, ik vind er de spirituele geladenheid in die ik nodig heb om te werken.’

Hij had de man ontmoet op de voordrachtavond. Emma had hem voorgesteld, een stug man zoals hij daar stond, met een onverzorgde baard van weken - wat nu in was schijnbaar als hij de vips op tv zag - zijn naam was Daniël zoals deze van Ugo’s broer. Ze hadden enkele zinnen met elkaar gewisseld en Ugo voelde, bijna onmiddellijk dat, ondanks baard en uitzicht, ze als gesproten waren uit eenzelfde positie van sterren en planeten. Ze zaten naast elkaar luisterend naar de spreker, professor Van Bellingen van de Vrije Universiteit Brussel en misschien ook had de voordracht bij hen gewerkt als een bevruchting. Het leek er toch op als hij inging op wat Daniël na de voordracht over Spinoza vertelde: ‘Ik heb getracht de formule van Einstein om te zetten in een beeldhouwwerk en ik geloof dat ik erin geslaagd ben en, zoals die formule alle andere kosmische formules bevrucht, is het mijn E=MC²-beeld dat, al wat ik sindsdien heb gemaakt, heeft bevrucht. Het staat centraal in mijn oeuvre als beeldhouwer. Ik ben afgestapt van de dingen die me omringen, mens en landschap, boom en bloem, dit zijn geen onderwerpen meer voor mij; ik beitel mijn beelden nog enkel naar de essentie toe, naar de levenssappen toe en de bevloeiing van die sappen gebeurt via wat ik denk van de formule van Einstein te zijn.’

‘Maak ik me duidelijk, Ugo? Wellicht niet, je moet mijn werk zien, om te weten waar ik mee bezig ben. Maar ik voel nu, als ik afga op de vraag die je gesteld hebt aan de spreker, dat jij, meer en beter dan wie ook, mijn werk begrijpen zult, dit is: begrijpen zonder de nood te hebben het uit te leggen in woorden, zoals je ook niet de nood hebt het beeld van de formule van Einstein te begrijpen, zoals je ook de nood niet kent de totaliteit te begrijpen van wie of wat die God is waar de wereld van Spinoza van overloopt.’

‘Mijn werk’, zegde hij nog, ‘is lijk de idee van Spinoza, alles is in alles, God en Universum zijn een en hetzelfde, bij mij ook zijn idee en beeld de twee elementen van wat een en hetzelfde is. In tegenstelling tot de kunst van heden is het een zuiver positieve, kosmische boodschap die ik uitdragen wil.

Ugo stond voor hem, luisterend naar iemand die hij enkele uren er voor niet kende,  die sprak zoals hij nog nimmer iemand over zijn werk had horen spreken. Hij zegde dingen die hij, Ugo, over zijn schrijven had kunnen zeggen, maar dan niet met het beeld van Einstein op zijn voetstuk. Het was hem nu heel duidelijk, de toespraak van professor Van Bellingen had de wortels van Daniël geraakt. Bij het applaus na de voordracht had hij hem gezegd dat Spinoza een wonderbaar man was, een durver die het waagde in de gevaarlijke tijd waarin hij leefde, te zeggen wat hij zegde, en de God van allen te herleiden tot het levend Universum en omgekeerd. Ik ook durf nu beelden maken die door de kunstgoeroes van vandaag verworpen worden. Maar, had hij gezegd zoals ik de formule van Einstein maar ‘flou’ begrijp zo heb ik Spinoza begrepen, niet in zijn totaliteit, maar voldoende om te weten hoe ik werken moet om de oneindigheid van de God van Spinoza, te benaderen.

Wie had daarna wie uitgenodigd: ze waren het café binnen gegaan en het was daar, gezeten voor een glas donkere Italiaanse wijn, geschonken in een groot bolvormig glas, dat hij voor het eerst iemand hoorde zeggen dat de naam van God getekend stond in de formule van Einstein. Ik schilder en teken nog zoals het gebeurde in de middeleeuwen, had Daniël gezegd maar in mijn bloed ben ik beeldhouwer en mijn onderwerp is de wondere, niet in te beelden, echte, stevige, inspirerende levensenergie die gelijk is aan de massa vermenigvuldigd met het kwadraat van de snelheid van het licht. Je moet een genie zijn om dit laatste deel van de formule te ontdekken.

Zo gebeurde het die avond: ze waren blijven zitten aan tafel, licht voorovergebogen naar elkaar toe; dat ze een paar glazen wijn hadden gedronken, het glas goed in de hand, de wijn als fluweel en donker, smakend naar vijg en appel en rozemarijn, smakend naar al wat is van de wijnstok en de aarde en de zon erover.

Een vreemde man, die Daniël, een hoogvlieger zoals hij soms. Hij zat daar ongeschoren - wat Ugo zich nog niet permitteerde - zijn glas houdend alsof het een kelk was die hij offeren wou, maar met een stem, hees bijna van de kracht die hij gebruikte, even verrassend en even rijk aan inhoud als de voordracht over Spinoza. Ugo kon zich niet inbeelden dat iemand het wagen zou de formule van Einstein om te zetten in een beeldhouwwerk, maar het klonk goed wat hij vertelde, er stak een symfonie in, een symfonie van Mahler, van Shostakovich. 

 ‘Ugo’, zegde hij nog, ‘als ik werk voel ik me drijven op de zwaartekrachtgolven van Einstein’. En Ugo zag hoe hij, alsof hij beeldhouwde met woorden, de ruimte waar ze zaten overnam in het bewegen van zijn handen en hij wist dat er een groot kunstenaar zat voor hem, die hij graag zijn vriend wou noemen.

De café was leeg gelopen, zij alleen bleven nog even. Ugo zag hoe de bazin aanstalten maakte om te sluiten. Daniël zag het niet, hij sprak over zijn tentoonstelling die zou doorgaan, later op het jaar, in oktober, en zegde hij, ik zal wel niet het succes kennen van de andere kunstenaars uit de streek, die wat landschappen schilderen, of wat stillevens of ruikers bloemen; mijn werk zal niet geapprecieerd worden, precies omdat het te diep reikt, en ik het beeldhouwen anders zie dan wat de doorsnee mensen er hier over denken. Ik leef op vreemde grond waar niemand me volgt. Gelukkig ben jij er, en zijn er ook nog, vrienden die me begrijpen, en ook Dany die een groot schilder is van het schone, het verheffende in het landschap.

Het was laat toen hij thuis kwam die avond. Wat nog restte van de volle maan van enkele nachten terug, stond pal boven het huis, Jupiter echter was naar andere oorden verschoven, maar sterren waren er in overvloed. Hij zocht naar het sterrenbeeld van Orion, maar dit zat ergens in het westen, geborgen door de bomen. Pas dan voelde hij hoe moe hij wel was.

Zo gebeurde het eens te meer, omstandigheden die vervloeiden in andere omstandigheden: de zondagmis die Emma opleverde en Emma die hem Daniël leerde kennen en wat meer was, Daniëls visie over kunst, even zinnig als de voordracht over Spinoza, als de formule van Einstein.

Het had helemaal anders gekund als hij eraan dacht dat hij Ray gebeld had om te horen of hij hem niet vergezellen wou, maar het was Ray’s bridge-avond, hij had een ‘duplicate’ en zijn partner rekende op hem. En, had hij gevraagd, hoe staat het nog met Akhnaton. Zo, hij was er alleen heen gegaan en Daniël had hem in beslag genomen. Emma, die lieve Emma had hij amper gezien en gesproken. Hoe heeft zij de avond ervaren? En ook nu mocht hij Ray nog verwachten, hij had hem nog iets te vertellen over die Akhnaton, van hem.

28-11-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Soms durft hij het aan zich af te vragen hoe zijn dood zal zijn. Zal het zijn zoals bij vader, een langzaam vertragen van ademhaling en hartslag om stilaan uit te doven; zal het plotseling gebeuren, tijdens zijn slaap, met het dagboek nog open op de laatst geschreven pagina, de laatst geschreven zin, het laatste woord?

Maar geen vrees vooral. Hij heeft geleefd naar de geest in hem, heeft altijd getracht bewust te zijn van wat achter de dingen, weliswaar onzichtbaar, maar voor hem wezenlijk daar was: de schittering van het licht dat hem opnemen zal, versplinterd, verschroeid, weggeslingerd in de oneindigheid. Want het is een feit dat de mens geëvolueerd is vanuit het subatomaire, dat al een begin van geest, van leven was, over plant en dier heen, evolueerde naar een wezen met een verwachten, met een geloof dat hem situeerde over de dood van het lichaam heen. 

Is, in een beginfase, deze hunker niet terug te vinden in wat onze voorouders bezielden, in de grotten van Vallon-Pont d’Arc, van Lascaux, van Altamira, gestimuleerd door een beginnend bewustzijn van het eeuwige, dat essentieel is voor elke vorm van creativiteit en, is het precies dit gevoel niet, dit sacrale niet, dat ontbreekt in veel van de kunst-experimenten van nu?

En dan, waar is het dat de bron van dergelijk bewustzijn, gelegen is? Geloven we dat dit zich ophoudt in ons stoffelijk omhulsel? Dan moeten we weten dat dit omhulsel bestaat uit atomen, elk met een kern en met elektronen er omheen slingerend in een niet te bepalen baan, zich verplaatsend totaal oncontroleerbaar, binnen ons, als buiten ons. Wie of wat is dan wel de geest in ons die niet te ontcijferen is, niet vast te leggen. 

Hij weet voldoende dat met zijn dood, zijn tijd op is, dat hij als mens verdwijnt uit de zichtbare wereld; dat de wereld die als dan niet meer van hem zal zijn, verder evolueren zal en het deel geest, het deeltje Elohim dat hij bij zijn geboorte in pacht heeft gekregen en dat zich, naarmate zijn leven vorderde, meer en meer heeft gemanifesteerd en geaccentueerd, na de dood terug zal keren naar die oceaan van geest die het hele Universum besprenkelt en levend  houdt.

En denkt hij, de geest die we gebruikten, stort zich dan terug in wat zijn oorsprong was en nu zijn bestemming. Als dan de tijd van de materiële vorm op is, is het dan zo gek voorop te stellen dat dit zonder de minste betekenis is voor de geest die de bezieling was van dit aardse lichaam? 

Hij heeft er geen zorg mee, hij gelooft dat de essentie van het ‘zijn’, dat de elektronen die deze ‘ik’ van hem uitmaken, zullen terugkeren tot het lichtende licht van de eeuwigheid. In dit geloof is zijn dood een nieuw begin. Het is dit geloof dat hij uitdragen wil. Zelfs indien hij er niet in slaagt de exacte formulering te vinden, hoopt hij, zoals zovele anderen voor hem en naast hem en na hem, een element van de te zoeken formule te hebben aangeraakt; te hebben ontbloot. Dit zal hem voldoende zijn, en dit wil hij zien als het vervullen van zijn plicht dat meer is dan het ‘faire son métier’ van Albert Camus.

Over wat gebeurt in zijn lichaam heeft hij weinig of geen controle, het ontglipt hem, het verslijt lijk de motor van zijn wagen. De geest in hem echter kan hij vasthouden. Hij kan deze leiden, kan deze laten binnendringen in tal van openingen: in hel verlichte gangen als in schemergangen, in heel donkere zelfs die hij dan, dankzij de oneindige mogelijkheden van de geest verlichten kan, zo dat het licht overslaat op anderen die in de duisternis aan het verdwalen zijn.

Dit geloof in het absolute van de Geest, wat deze ook of wie deze ook moge zijn, vasthouden tot de laatste fractie van zijn bestaan is deel van zijn opdracht. Aldus kan hem niets overkomen. Hij zal het begin ontcijferd hebben, wetende dat daar ook het einde is en beseffen met de Jezus van Thomas* dat: 

   hij die zich ophoudt in het begin 

   ook het einde kennen zal

   en de dood niet zal smaken. 

Daarom ook, waarom altijd spreken over de Jezus van de Evangeliën en de Jezus van Paulus, en nimmer over de Jezus van Thomas?

'

*L’Evangile selon Thomas', Editions Metanoia, Marsanne, 1975. 

27-11-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Men beginne maar met het oudste verhaal dat hij kent,  waar Mozes, de man van Jahweh, niet aarzelt te bevelen aan de legerleiding, die wel de mannen van het overwonnen dorp had afgeslacht maar het gewaagd had de rest van de bevolking, mee te nemen naar het kamp van de Israëlieten en, uit de King James’ versie naast hem, ‘Numeri’, 31, 17-18: ‘Kill every male among the little ones, and kill every woman that hath known man by lying with him, maar de meisjes die nog geen gemeenschap met een man hebben gehad, kunt u voor u zelf in leven laten’.

Horen we de kreten van de kinderen, van de moeders, horen we nog de kreten van de onschuldigen die gedood werden in welke eeuw en op welke plaats ook; denken we aan de laatste woorden die ze nog zeggen wilden en niet meer zeggen konden en zo ze er nog de tijd toe vonden, het gebed dat niet beantwoord werd?

Zien we nog wel de angst en de van pijn verwrongen gezichten van de Katharen die op palen werden gespietst opdat men in hun gezicht de duivel zou zien; de angst van hen die, in welke oorlog ook, werden neergeslagen, gevangen gezet, onthoofd?

Geschreeuw dat de eeuwen scheurt, terwijl hij in vrede zijn dagen slijten kan en werken aan dit boek van hem dat met de jaren ook vergaan zal, zij het niet tot stof dan toch tot vergetelheid, en hij het lot zal kennen van al degenen die het beste van zichzelf hebben rondgestrooid in woorden, ineens, opgeslorpt door de tijd. 

Misschien, als hij die dame, radiéthésiste van Cap Griz Nez geloven mag die hem trachtte ervan te overtuigen dat zijn leven van nu, al zijn derde leven was. Was dan zijn leven van nu een compensatie voor de levens van vroeger, voor zijn angstschreeuw van vroeger, als hij als kind van Numeri, het zwaard op zijn hoofd zag neerkomen, of een van de zovele die verpletterd werden en verbrand in een of andere kerk of moskee, in een of andere kamer of, van iemand die leefde in die waanzinnige veertiende eeuw van Barbara W. Tuchman?

Zelfs, indien hij geen verklaring heeft voor het geluk dat hij kent, de vrijheid te bezitten te schrijven wat hij wenst, niets zegt hem, dat, op een bepaalde dag, de hel niet zal losbreken over hem, en dat hij, al het waardevolle waaraan hij gehecht is, en dan vooral zijn vrijheid te schrijven, niet zal moeten opgeven.

Het is absoluut nodig, dacht hij, de God van hier en van daar, te ontdoen van zijn schors, die de mens van hier en van daar eromheen gewikkeld heeft, om door te dringen tot de essentie van dat goddelijke. Dit is de opdracht voor de mens van het derde millennium - of is het al het tiende of het vijftiende millennium? - pas dan zal Zijn woordeloze boodschap die enkel metafysisch kan zijn, kunnen benaderd en begrepen worden. Want de geest in ons is geen toeval maar een toegift, is a vehicle, een middel om te komen tot de ware betekenis van het zijn en van onze aanwezigheid hier in deze Kosmos. Dit wordt dan de spirituele revolutie, de nieuwe renaissance, de nieuwe Verlichting, die de mens verheffen moet.

Gebeurt dit niet dan mogen we, de bewoners van deze aarde, die de Geest waarover ze beschikken konden niet meer waardig zijn, als afgeschreven voor de eeuwigheid beschouwen en  is de poging van zovelen die geïnspireerd als ze waren, kerken en moskeeën, die tempels en kathedralen hebben gebouwd, vruchteloos, totaal vruchteloos geweest.

Hij verloochent dan wel wat hij schreef aan John, maar een breuk in wat op aarde kosmisch geregeld werd is, als men even kosmisch bezig is op een of meerdere van de talloze andere planeten van het Universum, altijd mogelijk.

Dit alles vloeit uit zijn pen en krijgt achteraf vaste vorm. Het zijn bevliegingen, gevoed door de beelden op televisie of de woorden in de weinige kranten die hij nog leest. Het zijn de woorden uit de boeken, die hij naast en over elkaar heeft gelegd, waaruit hij getracht heeft ideeën te puren die thans de mogelijkheid krijgen opgetekend te worden, zelfs opgetekend, zoals het nog zelden gebeurt, maar misschien nog creatiever, in de taal van zijn potloodlijnen op de grote tekenbladen van vroeger.

In meer heeft hij zijn dagboek waarin hij blad na blad opvult, zodat hij zien kan aan de dikte van de volgeschreven pagina’s hoe ver het jaar al gevorderd is. Het staat symbool voor de droom die hem nimmer verlaten heeft: schrijven over het leven en het beminnen en, over wat hij denkt ‘goddelijk’ te zijn. 

Dit alles is aan het uitmonden in een manuscript, in een stevig, vernieuwend, diepgaand geschrift of de uiting van het vreemde verlangen dat hem recht houdt, dat aan zijn leven kleur en betekenis geeft. Want wie ware hij wel indien hij dit betrachten niet kennen zou?

26-11-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde