Uit een oude kartonnen doos gehaald

Vandaag een bundeltje krantenknipsels teruggevonden in een oude kartonnen doos, met bovenaan, vergeeld en op het verpulveren na, iets van Herman Brusselmans uit De Morgen van 10 februari 1989 en een knipsel uit De Standaard der Letteren, van 17 december 1998 van Stefan Hertmans.
Ik weet nu waarom deze bewaard zijn gebleven en pas nu terug het daglicht hebben gezien. Het is, zoals Rupert Sheldrake ooit beweerde, omdat we geleid worden van uit de toekomst. Het feit dat ik mijn blog van 4 januari ga halen bij deze knipsels zou het bewijs kunnen zijn dat ik ze toen heb behouden om ze vandaag te gebruiken.

Het eerste knipsel, de breedte van een kolom, is van Herman Brusselmans. Ik ben wel geen lezer van hem, maar bewonder toch zijn productiviteit. Hier betreft het een schreeuw in het oneindige die hij neerschreef, zo zegt hij toch, met zijn ‘Rolls Royce onder het schrijfgerei, een Parker-vulpen van meer dan 16.000 ballen’, waarmee hij ons, wist te verrassen met zijn : Oh God, geef enige zin aan mijn leven! Hou van mij, om het even wie, doch hou van mij...".
En andere prangende zaken waren ‘wanhoopskreten en oerkreten die als ad finitum rondwemelen als verdoemde planeten in een op hol geslagen universum in mijn machtig tijdloze oeuvre’.

Wat leest men in een dagblad, hoeveel teksten gaan er niet, samen met het dagblad, ongelezen de papiermand in en nochtans hoeveel inspanning, vergden deze teksten niet?

Maar dan is er Stefan Hertmans - over zijn ‘Oorlog en Terpentijn’ schrijft  de Standaard van 2 januari 'dat de fictietop van eindejaar gebetonneerd zit met Hertmans aan de top' - hem lukt het  me te beroeren met een stukje literatuur.
Zo hield ik dit kleine stukje prachtig proza over, of is het poëzie, dat ik bewaarde voor het nageslacht van vandaag. Hij schreef dit, als slot van zijn column, ‘1001 Notities’,

"Het giet, het giet. Al maanden lang. Hij leeft naar binnen. Hij is verliefd op het beeld dat hij zich gevormd heeft van een vrouw, de vrouw met wie hij al jaren leeft. Hij warmt zich aan zijn blikvernauwing, als een man die weet dat hij schuilt onder een krakende rots.
Hij vertelt nonsens en maakt haar aan het lachen. Hij verlangt. En hij hoopt dat het zijn tijd wel duren zal. Een werkbare definitie van trouw. Ze weet het en ze lacht, ze omhelst hem en ze drinkt hem toe, en hij voelt zich beloond omdat hij in haar nabijheid leeft.’

Mooiere literatuur schrijf je niet: ‘Hij voelt zich beloond omdat hij in haar nabijheid leeft!’

Ik zou de knipsels nu mogen verwijderen, ze hebben hun dienst gedaan, maar ik doe het nog even niet. Ik laat ze liever rusten in hun doos tot ze 25 jaar later zullen teruggevonden worden.

04-01-2015, 10:01 geschreven door Ugo d'Oorde  

Gewekt uit de droom der slapenden is het lichaam tot bewegen gekomen. Je hebt er controle over, maar niet over je dromen, niet over de massa gedachten die tot bewegen komen. Je hebt wel de mogelijkheid tot kiezen wat in vele gevallen afhankelijk is van wat je las of hoorde. Vandaag waren het je gedachten omheen Rilkes, niet te ontcijferen epitaaf, die je bezig hielden:.

'Rose, oh reiner Widerspruch, Lust.
Niemandes Schlaf zu sein unter soviel
Lidern.'

En op deze dagen, herinner je Raron:
de romaanse kerk een baken,
de Rhone onder ons, zo ver,
er Rilkes graf bezocht:
de rozen wit en wit het marmer
door lichen aangetast.

En woorden die het landschap waren
in de mond gebrand : ‘Niemandes Schlaf
zu sein unter soviel Lidern’.

Zijn gedichten die we lazen toen,
- het woordenboek dat ons niet hielp -
herinner je, hoe ze ons volgden,
langs de watervallen, sissend
in de oevers met irissen lijk ogen
en wat stukken hout,

en in de bossen tussen ‘agarics’
en mossen, zijn epitaaf nu keer
op keer gesproken omdat we raden 
wilden, de roos uit antimoon gegroeid,
een eenheid in de tegenspraak.

En bij valavond, Muzot bezocht, en roos
de sneeuw op alle toppen, herinner je,
het huis omhaagd, het houten hekken dicht.

Zijn grafschrift weergekomen.
De schemer een gedicht gebracht, o neen,
hij was er nog, tegen de muur geleund,
de slaap der slapenden die slaapt hij niet.

De tuin, "mit einer Masse von Melissen
und Stern-Anis", zijn levende aanwezigheid.


* Agaric: een soort eetbare paddenstoel

03-01-2015, 00:34 geschreven door Ugo d'Oorde  

Mijn goede vriend en gebuur van vroeger, mailde me – verstuurd van zijn iPad - zijn nieuwjaarswensen, geïllustreerd met een foto van zijn besneeuwd ovenhuisje tegen de donkere inspirerende achtergrond van dennen, trouwe aanwezigen van altijd die ik maar al te goed kende.
Maar het is het ovenhuisje zelf dat me beroerde deze morgen, het bracht het beeld terug van het ovenhuisje van mijn grootouders, naast de mispelaar, zoals het er was in het prille begin van de lente, in de weelde van de zomer en onder de vallende bladeren in de herfst en nu op het scherm van mijn PC, als een boek, als een volle bundel gedichten, stoer en ongerept in de warme witheid van mijn herinneren.

Eigenlijk, voor wie de ziel ervan begrijpen wil, is het ovenhuis een sacrale plaats, een plaats waar een eeuwenoud gebeuren onderhouden wordt of werd, een gebruik dat nu, lijk zovele andere uitgestorven is, weggevaagd door de tijd, ‘ce grand sculpteur’ zoals Yourcenaer hem betitelde.
Hoe dikwijls heb ik niet, in mijn jeugd, naast grootmoeder gestaan toen de oven werd aangestoken en heet gestookt met rijshout, met bussels erin gestopt, heb ik niet gezien hoe de vlammen zich krolden langs de wanden en samen kwamen in het gewelf van de oven. Een heerlijk gevoel gaf het, en dan vooral in de winter bij vorst en sneeuw, de hitte te voelen in je gelaat en over je handen en leden, tot in je bloed en te zien hoe de oven, eens de vlammen waren gestild wit gloeiend wachtte op het grote moment dat grootmoeder aankwam met de te bakken broden - je had ook een broodje mogen maken van een hand groot – op een plank gelegd, met een doek er over uitgespreid, en ze eerst begon met het weg scheppen in een emmer van de gloeiende houtskoolstukjes, om daarna met gewijd gebaar de ronde brodendeeg op een ovenschepper te leggen en met een korte ruk af te zetten op de ovenbodem om dan vooraleer het ijzeren deurtje te sluiten, een kruisteken te maken, biddend misschien, zoals ik haar zo dikwijls heb zien bidden en daarna, geduldig zoals grootmoeders zijn, te wachten, te wachten op het grote ogenblik dat de oven zijn werk volbracht heeft.
En als de ovendeur geopend wordt, het mirakel van het deeg dat brood geworden was en grootmoeder en jij gehuld in een walm van onovertroffen geuren, die van een andere orde van geuren zijn.

Grootmoeder, het ovenhuis en versgebakken brood. Een wereld die niet meer is en niet meer komt, zoals mijn jeugd niet meer is en niet meer komt, enkel de geur is er nog, de vlammen zijn er nog de warmte in het gelaat en de gensters van de nog gloeiende stukjes houtskool uit de oven geschept, en als de ovendeur opengaat, de intense, klare, zingende geur van de broden, goudbruin met nog stukjes houtskool hier en daar erin vastgehouden.
En het kleine broodje van jou, heet en hard dat je trachtte op te vangen in je handen. Je weet het nog zo goed van het begin tot het einde, in de achterkeuken, op de rode tegels van de vloer, bij de kuip karnemelk waarin nog kleine klonters boter dreven en grootmoeder, die lieve zachte grootmoeder die je broodje opende en vulde met een laag verse, smeuïge boter.

Of wat het leven was toen je opgroeide, niet wetende hoe goed het wel was en vanmorgen zo maar terug binnen gevallen, het ovenhuisje en grootmoeder en de geur van versgebakken broden. Een gebed.

02-01-2015, 11:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik wil het jaar beginnen met de woorden, onderaan mijn blog, van een vriend, een groot germanist, een man die verliefd is op de taal van Goethe. Ik vergeef hem de lof die hij me toezwaait, hij is zo, hij is uitgelaten wat de taal betreft. Verknocht, met de structuur en de betekenis ervan, volgt hij elk woord dat uit mijn pen komt – een pen die ik, bijna een halve eeuw geleden, kocht uit zijn handen, wat hij niet meer weet – een pen die de verlenging is van mijn geest naar de wereld toe.

Dit, omdat ik gepoogd heb een antwoord te vinden op de vraag, die hij me stelde, die we ons allen stellen, hoe is het dat we denken, hoe is het dat de woorden komen, de zinnen zich vormen, gevoelens worden ingeschakeld en bloot gelegd, of welk is dit mechanisme van de vingers die schrijven, die neerzetten wat een ogenblik ervoor nog niet was, maar er toch was, onder een of andere wazigheid, al was het maar wiegend in de mist, als eetballen voor de meesjes, in de bomen die er niet zijn, evenmin de meesjes, wazig onzichtbaar, ontastbaar.

Heer in het Universum, is het zo dat we de gedachten eten uit je hand, dat we die ontwaren - maar wie is die we? - in de diepte als in de verte, in een totale vormloosheid, ofwel als zaden die niet tot kiemen komen ofwel, zoals het gebeurt - gelukkig dat het kan - ontploffen, ontkiemen in woorden, die we houden of die we uitdragen tot bij wie ze nemen wilt.
Bevreemdend de wereld van het schrijven, van het omzetten in tekens van iets dat gehaald wordt uit de luchten om ons heen, van het vorm geven – in onze hersenen? - aan wat niet is en toch is, zoals het Universum zelf gevormd werd uit wat-nog-niet-was-en-toch-was, en ons schrijven telkenmale een identiek gebeuren is, zo frequent voorkomend dat niemand, behalve ‘der Albert’ die me er vragen over stelt.

Hij weet het nog niet, maar hij biedt me aldus de mogelijkheid de link te maken naar het zo opgetilde Nieuwe Jaar, alhoewel dit enkel maar betekent dat de aarde, voor de mens op aarde, het punt heeft bereikt waar ze een jaar voorheen is voorbij gekomen.

Om dan, als ik meer precies wil ingaan op zijn vraag, onderscheid moet maken tussen gedachten enerzijds en beelden anderzijds.
Luuk Gruwez aan wie ik een paar van mijn gedichten had gestuurd verweet me, niet letterlijk natuurlijk, mijn filosofisch getinte gedichten – en ik weet pas nu waarom – omdat ze niet ontstonden uit beelden maar ontstonden uit gedachten omgezet in woorden. Gedachten die zich vormden in woorden, onderlijnd nu en dan door beelden die ik dacht passend te zijn, oproepen kon en omzetten in woorden.
Ik heb Luuk Gruwez niet geantwoord dat het eenvoudiger is beelden om te zetten in woorden dan gedachten, omdat beelden kunnen beschreven worden, terwijl gedachten eerst moeten worden uitgedacht, eventueel al schrijvend.
Als ik schrijf over een takje dwergvaren, dan draag ik dit, geplukt of gedroogd in mij; heb ik het over een korenveld dan kies ik het korenveld uit dat me past; heb ik het over bomen dan draag ik heel wat beelden van bomen in mij, van de boom die ik elke morgen groet tot de boom die ik weet staan bij de molen van Alphonse Daudet; en spreek ik over een bos, een woord dat een wijding is, dan denk ik aan het bos van mijn jeugd, maar ik ken ook het bos boven Grimentz in de Valais waar ik ‘chanterelles’ plukte, ik heb maar te kiezen en te beschrijven wat ik in mij als beeld draag.
Gedachten daarentegen ontstaan, hebben geen vorm, moeten uitgewerkt worden in woorden en als ik begin weet ik niet altijd hoe het gebeuren moet, maar het gebeurt, de gedachten krijgen een woordelijke vorm die eens geschreven, achteraf zal verfijnd worden, aangevuld, verworpen, opnieuw verwoord.

Mijn ganse leven heb ik gedachten uitgedragen over God of wie die God kon zijn, om tot het besluit te komen dat God en Kosmos, geen twee verschillende factoren zijn, maar dat God de Kosmos is en de Kosmos God. Echter zoek ik nog steeds naar de juiste bewijsgrond om dit duidelijk te stellen en ik zal dit blijven doen, trouwens elke blog die ik schrijf is een Steinmann, een mijlpaal op die pelgrimstocht.
Ware ik niet zoekende, ik zou niets te schrijven hebben, niets meer dan een romannetje, of een verhaaltje zonder diepte.
En terloops, wat ik gisteren heb ingelogd, mijn sprookje, kon ik preciezer geschreven hebben, maar ik heb het niet willen doen, ik heb het overgelaten aan de lezer om er de interpretatie aan te geven die hem het best past.

                                                                                                                    *

Nu, wat ik in het begin zegde: hij schreef me, de vriend, de liefhebber van de taal van Goethe:

Lieber Karl!
Was du mir geschrieben hast, finde ich ausserordentlichund fabelhaft!
Du bist wirklich nicht "ein Geist der stets verneint" sondern jemand von dessen Geist ich sagen möchte: "Verweile doch, du bist so schön!".
Diese "geflügelte Worte" und "tiefe Gedanken" kommen nicht aus meinem beschränkten Gehirn sonder ausGoethes "Faust"!

Es grüsst dich dein Geistesbruder. Zoals ‘ik’ jou groet, beste vriend, trouwe lezer van wat ik tot leven roep in deze bijzondere dagen, mijn woorden voor jou, gekroond met mijn wensen van geluk en voorspoed.

01-01-2015, 02:23 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij kon het laatste uur van het jaar de slaap niet vinden en het denken moe was hij opgestaan. Het huis rilde van de stilte toen hij de kamer betrad. Hij lag neer op de sofa voor de nog smeulende haard. Waarom wist hij toen nog niet maar hij had – een automatisme - een dun boekje met zwart couvert uit het rek genomen.

Hij had het ooit gekocht in een second hand bookshop in Rye[1], een middeleeuws stadje aan de zuidkust van Engeland, omdat hij, bij het doorbladeren, erin gelezen had dat het verhaal over de stilstaande zon en maan boven Gibeon en Ayyalon, in het boek Joshua van de Bijbel, dat dit verhaal geen droombeeld, noch mirakel was geweest maar een reëel gebeuren[2].
Het was - en het is nog - in elk geval een gebeuren dat heel wat stof heeft doen opwaaien. En het was precies om deze zin, deze enige, voor hem belangrijke zin, dat hij het boekje had gekocht.Hij had er destijds ook een gedicht in gevonden dat hij nu terug opzoeken wou. En hij las, uitgestrekt op zijn rug op de sofa onder de lamp:

Thou that sleepest the sleep of the lamb
And the line on thy lips is sweet
Were I not shy of my parents’ face
I would run and would kiss thee asleep.

Thou that sleepest the sleep of the lamb
And the line on thy shoulders is blue
Were I not shy in face of the guests,
I would run and would kiss thee asleep.

Hij hield het boekje, zijn vinger tussen de bladen: ’I would run and kiss thee asleep’. Hij lag neer, totaal ontspannen om nimmer meer op te staan, in de krakende stilte van de kamer, met het rek boeken naast hem die in en uit ademden, die keken naar hem, spraken over hem. Hij wist het, hij hoorde hun vele stemmen door elkaar, Koestler, Proust, Eliot, Baricco, Barnes en het gans nieuwe boek dat hij vandaag per post gekregen had van een vriend, ‘Cinq méditations sur la beauté’ van François Cheng, de l’Académie Française, waarin hij al gelezen had: ‘La beauté qui changera le monde’.

Hij voelde zich oneindig, voelde zich onwennig in zijn oneindigheid, uitgestrekt alsof hij zich nog nimmer zo uitgestrekt had gevoeld.
Dan, een verre schijn licht van ergens, de roep van de uilen nog, als een roep die kwam uit het diepste punt van zijn jeugd, uit zijn allereerste ontwaken.
Moeder, dacht hij, moeder en vader en broer, dacht hij: quarks en elektronen die ook deeltjes geest kunnen zijn, inspiratie, gebed, droom, verlangen. Is het zo dat de lucht die hij inademt ook deeltjes geest kunnen zijn van moeder en vader en broer? 

Hij had een blog te schrijven, niet eenvoudig nu, geconfronteerd als hij was met het pak van de jaren dat hij droeg:

Jij die hoort tot de slaap der levenden
en slaapt de slaap der gelukzaligen,
hou klaar je handen om te zegenen
het wondere leven dat je adem is.

Jij die hoort tot de slaap der dromen
en slaapt de slaap van al wie was,
keer waar je keren kunt om te zijn
wie je waart toen je er nog niet was.

Toen je wandelde de heuvel op
om te zijn waar je komen moest,
nu je er bent en de zin ervan gekend
dankt om de vele dagen die er waren.

Zo, mijn vriend, jij die hoort tot de slaap
der schrijvenden, slaap de slaap
van oudsher en schrijf, schrijf zoals je altijd
hebt gedaan, schrijf de ziel uit je lijf.

En,

Jij die hem het ganse jaar hebt opgevolgd, herinner hem als een rusteloos iemand die meent dat schrijven zijn levensdoel is, omdat hij niets anders meer kan dan schrijven. Omdat hij dronken is van woorden die zwaluwen zijn, die stijgen en dalen en keren, die roepen om genomen te worden, van morgen tot avond, tot nacht, en betekeningsvol willen zijn om huiverend de nacht ingaan.

Wil dan ook, mijn vriend, hem blijven herinneren als een jeugdig man van vele jaren, die zin wil geven aan het leven van allen hier op aarde, in het meer dan bijzonder, zin aan het leven van jou die hem leest.

[1] The early Poetry of Israel, The Schweig Lectures, 1910, University Press Oxford.
[2] ‘there is no reason to doubt that this poem, like so many others, is the tradition of an actual event, but it does not suggest that this event was a miracle’.

31-12-2014, 07:26 geschreven door Ugo d'Oorde  

Sprookje voor de voorlaatste dag van het jaar

Haar hand had een takje dwergvaren geplukt uit de muur omheen het kerkhof. ‘Om te drogen in een oud boek’, zegde ze, haar blote voeten in het warme zand, haar lippen paarlemoer van licht.
Al lang al wou hij haar vertellen van Paolo en Francesca, van ‘hij die nooit van mij nog scheiden zal’, maar de muur wist het, het takje varen wist het en woorden waren zoals zo dikwijls, overbodig.

‘Waarom in een oud boek?’ vroeg hij.
‘Een oud boek zijn oude woorden op oud papier’, zegde ze. ’Is geschiedenis’ zegde ze ‘en uit respect voor de schrijver van het boek, voor wat nog kleeft van de geest van hem in het boek, de geest van hem die ik bekleden wil met de sporen van de varens. ‘Bevruchten’, zegde ze. ‘Nieuw leven geven’.
Ze liepen in het mulle zand op het wegje naast het korenveld. Hij hield haar sandalen. Hij zag van vele zaken de wolken over wolken schuiven, hij zag de leeuwerik die hen vergezellen wou en opsteeg, zingend, hoger dan hij hem ooit had zien stijgen.

Er een voor getrokken was dwars doorheen het korenveld en hij haar toen binnendroeg, tussen wolken stuifmeel hij haar binnendroeg. Ze vertelde hem op te passen haar takje dwergvaren niet te scheuren, niet te schenden. Maar hij kuste haar woorden. Haar jonge borsten aan zijn hart, hoe licht ze was, hoe ontvankelijk toen, lijk de aarde van hier die zijn jeugd was geweest.

Komende uit zijn droom, dacht hij aan de wind, dacht hij het geritsel van de korenhalmen nog te horen waar ze lagen, de leeuwerik die opsteeg. Het was hierover dat hij schrijven wou. Al had het weinig zin terug te gaan naar dit preciese gebeuren dat ooit was, of misschien niet was, of in gedachten dat het was.
Alleen nog het takje varen, verpulverd bijna in het oude boek dat hij hield waarvan de bladen losgekomen waren.

Zo de dagen en het leven.

30-12-2014, 01:05 geschreven door Ugo d'Oorde  

Age is killing me. Dit is de zin die zich vandaag bij het opstaan in mij blijft herhalen. Ik zit zwijgend met mijn echtgenote aan de ontbijttafel, ik luister naar haar zachte woorden, ik zie hoe het licht opkomt, roze, tussen de naakte bomen, met de kraaien hoog in de kruin, maar die vier woorden blijven komen op deze morgen van 29 december, de dag dat ik geboren ben, ergens in een huisje, gelegen in een ondergesneeuwd dorp, 'in das letzte Haus der Welt' - zoals Rilke zie ik het nu - onder een sterrenhemel die, van hieruit gezien, dezelfde is gebleven.

Age is killing me slowly. Wie me ook belt of mailt, wie me ook feliciteert, zoals het gebruikelijk is, het is deze zin die op de achtergrond zal blijven en mijn verzwegen antwoord zal zijn. Ik ontkom niet aan de aftakeling van het lichaam. Zolang deze niet toeslaat op de geest, zo lang ik ver weg ben van de toestand waarin Hugo Claus zich bevond, is het niet zo erg, is het helemaal niet zo erg, integendeel is het een zegen, is het een langzame voorbereiding op het nieuwe leven dat in het zicht komt: dus ‘nothing to be frightened of’, zoals Julian Barnes me leert.

Het is wel zo, Age is killing me, maar het is ook zo Age is astounding me, verbaast me, verwondert me om de kracht die er van uit gaat.

De woonkamer in een oude hoeve met zware eiken balken, met een open haard, zwart geblakerd, een eiken tafel en stoelen, een versleten sofa is niet te vergelijken met een moderne woning met heldere muren en ramen en witte wanden, stil en effen zonder schilderijen, zonder enig teken van de tijd.
Ik zie het gelaat van de Canvas-journalist van enkele dagen terug toen hij een dame interviewde die een dichtbundel geschreven had en hij haar inleidde als iemand van tachtig jaren oud, alsof het een wonder was dat iemand van tachtig nog in staat was een gedicht te schrijven. Zo is de ouderdom niet te vergelijken met de jeugd, kan de jeugd niet begrijpen wat het is oud te worden, te zijn. Nochtans, als ik onder jongere mensen ben voel ik me van hun ouderdom, spreek ik hun taal, volg ik hen en ken ik hun verlangens en dromen. Pas als ik alleen ben met mezelf, weet ik dat Age is killing me.
Maar erg is het niet, ondanks de pijn die het lichaam is, voel ik me goed, niet om grote dingen te doen, maar dat wordt ook niet meer van mij verwacht, maar wel in staat om heldere dingen te schrijven, alhoewel de jeugd die van ons niet meer verwacht, voor hen is onze rol hier uitgespeeld, de wereld is van hen, niet van de ouder wordende.

29-12-2014, 07:13 geschreven door Ugo d'Oorde