)

Hij nam Dante mee naar bed, naar de ontbijttafel, naar de plaats van afzondering waar ook een schrijver van hier, Johan Daisne, een kleine bibliotheek had staan in zijn Trap van Steen en Wolken.

Zo zijn de dagen lange tijd gevuld geweest met Dante, was elk vrij ogenblik gericht naar hem, kon hij er niet over zwijgen tegenover vrienden of tegenover wie ook maar iets met Dante te maken had.

Uiteindelijk kwam er een moeheid en is hij zijn Paradiso trager gaan lezen, is het Paradiso maandenlang blijven liggen om dan toch nog een laatste inspanning te doen en uit te komen bij zijn laatste versregel. 

Ja, waarom al zijn tijd inzetten, op de Divina Commedia, Dante Alighieri? Hij bezat toen de Italiaanse, weliswaar goedkope, maar toch zeer handige driedelige uitgave van Superbur classici, 2001, met tal van notities, bijeengebracht door Lodovico Magugliani; hij bezat ook twee Franse versies, deze van André Pézard uit de Bibliothèque de la Pléiade en deze van Lucienne Portier en in meer, de vertaling in het Engels van Dorothy L. Sayers en van Barbara Reynolds die de vertaling van Paradiso, na Sayers’ dood in 1957, heeft voltooid.

Maar wat bezielde hem canto na canto te lezen, en de drie delen van de Commedia, voor wie het nog niet zou weten, tellen samen honderd canti, elk van om en bij de honderdveertig versregels wat een totaal geeft van veertienduizend versregels, een belangrijk volume, temeer omdat Dante geen gemakkelijke schrijver is, omdat de tekst voortdurend verwijst naar Vergilius, naar Ovidius, naar tal van namen uit de mythologie en naar een historische achtergrond die hem voor het grootste deel onbekend was. En ook, en niet in het minst omdat Dante van bij de aanvang waarschuwt dat heel wat verborgen is in zijn verzen vooral dan als hij leest in zijn Inferno:

U, met een gezonde geest, let op de leer die schuil gaat onder het gordijn van deze vreemde verzen.[1]

En het gebeurde op een morgen, gewekt door een hevig onweer - in het midden van de laatste periode van zijn leven - dat in hem plots een vreemde gedachte is losgekomen, een gedachte die reeds een hele tijd in zijn onderbewustzijn moet aanwezig geweest zijn, namelijk, de Divina Commedia nogmaals te gaan herlezen en erover een boek te schrijven om aldus, zijn dagen op te vullen en gestalte te geven aan het gevoel te werken aan iets dat al zijn teksten en gedichten van vroeger zou overkoepelen.
En hij dacht hierbij aan Cervantes die na zijn Don Quichotte, een ander meesterwerk, enkele korte novellen begonnen was: para distraer con ficciones las primeras melancolías de su vejez. Hij weet trouwens, voldoende dat het onvermijdelijke dichter komt en is het nog niet de dood, het zullen de kwalen van de ouderdom zijn.  

Hij zal er twee jaar aan werken om het Inferno te beëindigen, en daarna verder gaan met Dantes Purgatorio dat hij voor een kwart zal afwerken om daarna vast te stellen dat hij bezig was met een werk dat hem oversteeg, en om deze reden het beter was zijn tijd anders te gebruiken.

Maar een avontuur is het geweest en hij is nu geneigd er van tijd tot tijd enkele belangrijke passages uit over te nemen in zijn blogs.

PS.

In mijn Dante-bibliotheek vergat ik het bijzonder werk van Frans Van Dooren, een vlotte proza vertaling van de ‘Goddelijke Komedie’, zeer gevat om lezen. Het is een boek van bijna 600 pagina’s uitgegeven door Ambo, Amsterdam, met een zesde druk in 1998.

24-11-2013, 22:01 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij las bij Borges, dat hij Dante gelezen had in het Italiaans met behulp van de Engelse vertaling,  en dit onder meer op de tram die hem elke dag in Buenos Aires, naar de stadsbibliotheek bracht waar hij werkzaam was.
En zo gebeurde het dat Ugo, gezeten aan de zee waar in het Inferno, Ulysses was voorbij gezeild en waar het grote licht van de wereld zich mengde met het water tot een schittering van vloeiend goud en zilver, dat in hem het wondere gevoel is ontstaan dat de ontdekking van Borges’ boekje een omen moest betekenen dat een opdracht inhield.

Terug aan de Leiebeemden in het grote tijdloze wonder van het openbloeien vroeg in de lente en het stilvallen in de herfst, groeide de idee de Divina Commedia te gaan lezen in het Italiaans.

Hij gelooft dus niet dat het ontdekken van Borges’ Nueve Ensayos dantescos een toevalligheid was. Borges evenmin dacht eraan zijn ontmoeting met de drie kleine volumes van de Commedia toeval te noemen, want schrijft hij in zijn Ensayos – en hij is het volledig eens met hem - toeval bestaat niet. Wat we zo graag toeval noemen is onze onwetendheid over wat de complexiteit betreft van de machine die alle gebeurtenissen opvangt en verwerkt naar de erna komende. 

Zo was het hem duidelijk dat zijn ontmoeting met Borges verweven lag in de oneindig vele vertakkingen van het web van gebeurtenissen, waarvan hij niet de minste notie en waarover hij niet de minste controle had. En zo is het dat geïntrigeerd door de visie van Borges over negen welbepaalde passages uit de Divina Commedia, voor Ugo,  het avontuur Dante begonnen is en dat hij maandenlang, met een grote inzet, het voorbeeld van Borges indachtig, Dantes Inferno en Purgatorio gelezen heeft en aan zijn Paradiso was begonnen.

Wordt vervolgd.

23-11-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Of hoe ik tot Dante kwam.

Er zijn jaren geweest bij hem die tijdloos waren, - largely wasted, zou Eliot zeggen - jaren die opgevuld waren met kleine gebeurtenissen, die schijnbaar verloren gingen in de massa maar uiteindelijk, inwerkend op elkaar, de ene meer, de andere minder, op een dag hij op een vreemde wijze de ‘Nueve Ensayos dantescos’ van Jorge Louis Borges ontdekte.

En het is niet onmogelijk, dat een vreemde hand, in de Librería del Corte Inglés in Alicante, een dun blauw boekje uit de vele rijen boeken heeft gehaald en het, op ooghoogte, boven op een rek heeft achtergelaten, opdat hij, Ugo, die er langs kwam, het opmerken en nemen zou en getroffen, én door de titel én door de naam van de schrijver, het zou openen en lezen: 
                        

... notas que no leerán los pocos días

que me quedan, …

un libro y en sus páginas la ajada

violeta, monumento di una tarde

sin duda inolvidable y ya olvidado.

en hij ook, geconfronteerd met de weinige dagen die hem nog overbleven, denkend aan het verwelkte viooltje dat ook hij eens vond tussen de bladen van een boek, eveneens als herinnering aan een, zonder twijfel, onvergetelijke namiddag die hij dan toch vergeten was, aarzelde niet en kocht ‘Nueve Ensayos dantescos’ van Jorge Luis Borges voor de prijs van negenhonderd pesetas – hij had het ticket ingekleefd.

Het is op deze wijze, dankzij degene die het boekje uit zijn rij heeft genomen om het te leggen waar hij het vinden moest, dat het web van gebeurtenissen - dat zich voortdurend wijzigt in intensiteit en verweving - een opening heeft gemaakt naar Dante Alighieri en dat de Divina Commedia voor de zoveelste maal zijn wegen heeft gekruist.

Dit gebeurde in San Juan in het zuiden van Spanje. En de dagen erna, op de rotsen gezeten, met de zee voor hem als een beeld van beweging en oneindigheid, heeft hij de nuevo ensayos dantescos gelezen en, zelfs al had hij af en toe - soms meer dan hem lief was - een woordenboek nodig, waren de woorden van Borges lectuur naar zijn hart, lectuur naar zijn geest. Ze waren voedsel voor hem en in zijn onderbewustzijn - onbewustzijn noemt het zijn dochter die psychologie heeft gestudeerd - moeten zich toen perspectieven geopend hebben die onvermoede mogelijkheden inhielden.

Wordt vervolgd.

22-11-2013, 12:41 geschreven door Ugo d'Oorde  

Gedicht à la Paul Auster

Vandaag is moeilijker dag

door te komen,

moeilijker                   

doordeweeks te zijn

te blijven.

Geen aarde,

geen dijk om schuil te gaan

zoals de boten,

de reiger waar hij wacht.

Dan onovertroffen

dooft de herfst zijn kleuren

komt de regen

komt het hoge waaien

ijl getakt de bomen

versplinterd al wat effen was,

doorzichtbaar

tot peis binnenin.

En ontbolsterd,

wij in de ruimte

verstild,

het laatste blad

dwarrelend.

Zwammen in het mos

verpulverd.

21-11-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

En hij,  hoe schrijft hij en waarom, weet hij het wel? Is het niet zijn honger om te schrijven die aan de basis ligt, zijn verwondering over wat het leven is, is het niet zijn blijvende, uitgerekte queeste die zich  schrijft, die vertrekt van uit het niets, van uit een terra incognita, het domein van the inward speech, of the discourse we conduct incessantly with our selves (George Steiner in zijn Grammars of Creation). Een soliloquium die hij op papier zet, die hij uitdragen wil, op een aquarelachtige wijze gekleurd met herinneringen uit zijn jeugd en hierin verweven, zoals Kundera het wou, gebeurtenissen die zich hadden kunnen voordoen maar omwille van dit of dat niet hebben plaatsgevonden en toch nog immer opduiken alsof ze ergens in een andere omgeving, buiten zijn weten, hebben plaatsgevonden.

Want dit schrijven is vandaag zijn enige bestemming en al komt de start ervan zo laat in zijn levensjaren, de intensiteit van wat hij optekent is er zeker niet minder om. Het is de intensiteit eigen aan de mens die hoopt te groeien naar zijn climax toe, zoals T.S. Eliot het verwoordde: 

  We must be still and still moving

   into another intensity

  for a further union, a deeper communion... 

Groeien naar een grotere intensiteit om dichter te komen tot een meer innige verbondenheid met al wat ons omringt.

20-11-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Waar begin ik mee en waar eindig ik. Hoe vul ik deze enkele lijnen om binnen mijn programma te blijven en toch niet vervelend te zijn, gezeten voor mijn spiegelbeeld dat mijn klavier is, dat neemt van mij wat ik aan te bieden heb en dit, voor de pijn opkomt en of ik nu de pen neem of rechtsreeks mijn woorden afzet op het klavier, de pijn is identiek en onafwendbaar.

Geen blog schrijven ware een oplossing, maar dit strookt dan niet met wat ik mezelf heb opgelegd drie jaar geleden en al die tijd - enkele weken uitgezonderd - heb ingelost.

Ik denk aan Mozart nu, een documentaire over zijn leven op een Franse zender, toonde het manuscript van zijn Requiem, toonde de laatste noten die hij geschreven had toen hij wist dat hij er niet meer zou in slagen zijn werk af te maken.

Ik kende deze gevoelens, heb dit meegemaakt bij een vorige opname in het ziekenhuis, toen ik werkte aan Dante’s Inferno en ik de dood heel dichtbij dacht en mijn Dante onafgewerkt zou achterblijven. De nachten waren toen het ergste omdat ik totaal machteloos was en lag te woelen in mijn bed ondanks de slaapmiddelen die ik kreeg. Verschrikkelijk was het.

Mozart moet die ook gekend hebben en ik heb een sterk vermoeden ook Dante, in de laatste dagen van zijn leven toen hij werkte aan het einde van zijn Paradiso dat ook het einde was van zijn Commedia.

Ik heb er een verhaal over geschreven dat ik eens zal opzoeken en verwerken in een van mijn komende blogs.

19-11-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is eens te meer Bach’s ‘Erbarme dich’ die het haalt gevolgd door het Lacrimoso uit het Requiem van Mozart,  het slot uit de Mattheus Passie van Bach, op 4 nogmaals Bach en op 5 het fameuze Miserere van Gregorio Alegri..

De journalist Tom Janssens in  een artikel in De Standaard van vrijdag 15 november, vindt het maar niets: het ‘Erbarme dich’ is ‘snotterende’ muziek en vindt het heel spijtig  dat de prachtige muziek van Haydn  niet gewaardeerd wordt. Verder merkt hij op en ik citeer:

‘dat het gemiddelde tempo van top tien zeer langzaam is. Als de mensen voor de keuze staan kiezen ze voor slepers.’

Dit is rap gezegd, en uiterst oneerbiedig. Ik geloof dat de mensen - en veel waren er niet ongeveer 2500 die de vragenlijst hebben ingevuld - de muziek kiezen die voor hen waardevol is. 

De Klara-luisteraar, zoals Tom Janssens het uitdrukt, is niet ‘belust op zuchten en lamenteren’, maar een mens die weet dat de dood, meer dan wat anders niet alleen deel uitmaakt van het leven, maar waarde en betekenis geeft aan het leven.

Wat ik schreef in mijn blog van 14 november over Montaigne (en Cheng) is hierbij van grote betekenis:

‘qu’il faut avoir le goût de la mort toujours en bouche’, pour savourer pleinement l’existence. Car elle n’a de relief, de profondeur, de sens, que sur fond d’éphémère, sur horizon de finitude. (Le Monde van 8 nov.) 

18-11-2013, 05:34 geschreven door Ugo d'Oorde