¨

Poëzie is het kloppend hart van het woord in zijn verankering met andere woorden, niet het woord zelf, maar in de rol die het vervult. Poëzie is dus nooit passief, is altijd actief, altijd een gevolg van.

Ik schrijf dit zo maar omdat het me ingegeven wordt om het te zeggen en het te zeggen om erover na te denken. Heel precies is het niet maar het gaat in de goede richting, in de zin dat poëzie, het resultaat is én van de plaats van het woord in het beeld én van zijn speling met, zijn verhouding tot, een ander woord. Poëzie is een gebeuren veroorzaakt door woorden.

Ik denk niet dat we hieraan kunnen ontkomen. Als ik het gisteren had over het boekje van Cees Nooteboom over de tempel van Kozan-Ji; als ik het had over het sieraad dat het was, dan dacht ik niet alleen aan de inhoud ervan, de woorden geschreven door Cees Nooteboom - eigenlijk een intiem gesprek met zichzelf - maar aan alle betekenissen die het in zich droeg, het amper toegankelijke bos waarin het gelegen was, het uitzicht ervan, de ouderdom ervan - het dateert van 1233 - en de geronnen stilte die er heerst en dan aangevuld met foto’s en tekeningen; alles samen een parel van een boek(je), dat al deze eigenschappen van ouderdom, weggetrokken uit het wereldse en de stilte die er heerst, in zich draagt.  In een woord, de vertegenwoordiging is van al wat Poëzie is.

Ik schrijf dit op het ogenblik dat het regent over de aarde, ook over de zwellende kweeperen in de tuin, over het ongekende, onbegrepen, on-doorzichtbare leven in de tuin. Ik hoor het stille vallen van de regen op de bladeren, in het grasperk, in de aarde, het uiterlijke van een gebeuren, maar wat er gebeurt binnenin de kweepeer, de grassen, de struiken aalbessen kan ik enkel gissen, maar daar gebeurt het wondere dat van het element ‘leven’ is.

Zelfs indien ik de schichten zou zien van de atomen en elektronen en andere deeltjes, dan nog zou ik niets afweten van de krachten die dit alles beheersen, zoals ik totaal onwetend ben over de stilte in het klooster.Enkel kan ik bedenken dat de orde die dit alles regelt immens moet zijn en van een grote perfectie. En dit te weten en te begrijpen is het begin van het wonder ‘hier te zijn’.

Schrijf dus niet, zoals in de mail die een vriend me stuurde, over de absurditeit van het leven waar een zekere Louise Fresco het over heeft en waarvan ik niet weet waarop ze zich baseert om deze boodschap uit te dragen, als er van het leven is, al wat ik hier uitdragen wil.

‘Levend zijn’ gebeurt ook als ik me verplaats zoals ik me verplaatsen kan, in gedachten, in het verre Japan naar dat klooster dat ik nooit anders dan in gedachten betreden zal. Als ik poog er iets meer over te zeggen dan is dit een vorm van  poëzie.

27-06-2021, 04:36 geschreven door Ugo d'Oorde  

Droefheid die hem overvalt als hij wakker wordt, een oneindigheid aan droefheid: de dag liefst niet te beginnen, niet tegemoet te gaan, niet mee te maken zelfs wat hij brengen gaat, maar een monniken cel optrekken omheen hem en er te zijn zoals Nooteboom in het eeuwenoude Japanse klooster Kozan-Ji, midden in de bossen, hij evenwel de droefheid niet met zich, hij er zijnde in de grote mysterieuze stilte, een holte in de tijd van de tijdloosheid, en hij, Ugo daarentegen er rond gaande met Nooteboom maar in meer, diep in hem een droefheid die hem omhult als een laken, omhult al wat hij weet dat is, van het kleinste tot het grootste.

Hij niets anders te vertellen heeft dan die droefheid die al lang reeds over hem heen hangt en waaruit hij zich, dagen voorheen, telkens loswrikken moest om te schrijven wat hij schreef. Hij, ‘week’ geworden, verslagen om verder te gaan en vandaag een Nooteboom ontmoet  in het klooster bewust verloren in het eeuwige dat van de stilte is. Een groot man, een groot schrijver die de stilte die over zich laat vloeien om er tijdloos te zijn in het tijdloze.

Er zijn zonder er te zijn, maar er opgenomen als deel van het innerlijke dat van de gebouwen van het klooster is, de kern ervan is, de stilte van het ‘zijn” dat van het bos is er omheen, dat van de plaats is waar het staat, in het hart van de Kosmos geplant, een verborgen element van de oneindigheid der dingen.

Je slaagt er niet in met je woorden door te dringen tot de essentie, maar je weet dat hier alles omringd is met eeuwen tijd. Alsof de tijd die zich oploste in een lang gerekte stilte van eeuwen, waaraan niemand ontkomt. Nooteboom ook niet, ik ook niet, al was ik er niet, al was ik er maar dankzij Nooteboom, mijn hoeder en beschermer, mijn voedstervader, al ben ik ouder dan hem, ik voel me beschut door zijn wijsheid.

In een zekere zin - ik voel het aankomen - is hij een balsem op mijn droefheid, legt hij lam in mij  het deel dat op wenen stond, zelfs al ween je niet meer op mijn leeftijd, je neigt er naar toe, je voelt het ‘vunzen’ ervan achter je ogen, maar je laat het niet verder gaan dan wat gevuns.

Je hebt evenwel geen reden het te verzwijgen aan je schrijvende vriend, Ugo, en je laat hem toe het te vermelden, al heeft het niet het minste nut. Maar hij voelt het aan hoe het moet, zo ik laat hem maar, trouwens waarom zou ik het hem beletten, open en bloot als ik altijd geweest ben voor jullie, ga ik me nu niet omkleden met een harnas. Dat hij dus schrijve over de droefheid die me deze morgen  plots in alle hevigheid overviel lijk een donderslag. Het kan ons allen overkomen.

Ik heb nu tijd over, om te lezen ‘over het Japanse klooster Kozan-Ji en de beroemde dierentekeningen met foto’s van Simonne Sassen’,  geschreven door Cees Nooteboom. www.koppernik.nl.

Het boekje ligt hier naast mij als een sieraad, om het  er altijd te laten en het nooit op te bergen, waar ook.

26-06-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij dacht van vele zaken
is de vijver troost,
het donkere water
is mijn koelte;
hij dacht de korenvelden
met papaver
en korenbloem
in het glorieuze licht,
en wat Lorca wist:
'la luz es Dios que desciende',
Hij wist het ook.

Hij dacht wat kon en niet kon.

Hij dacht
dat het leven
een sarabande was
van Johan Sebastian,
een suite,
in hoog violen,
resonanties
in verre bomen, 
tot de torens
en de huizen tussenin.

Hij schilderend.

Hij kon het beter laten
te zijn wie hij was,
niet meer verrast te zijn
niet meer gaan dromen;
niet meer lijk meerkoeten
onderduiken, maar onaangemeld
zijn afscheid nemen,
terug en terug.

Hij romantieker
in zijn oude dagen.

Telkens hij hier kwam,
omdat hij het land
omhelzen wilde
en hij er binnen schoof,
er niet meer uit op te staan,
er te blijven, er te zijn.

Eigenlijk,
een te laat geschenk
opdat het duren zou, 
wat niet kon vandaag
en morgen niet.

Week wordend
hij, verslagen
door de tijd.

25-06-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘E ‘l pensamento in sogno trasmutai [1]: Een tijdloos geschrift dat ik in mijn late dagen terugvond en, her-kneed, nieuw leven geven wil.

Hij ontmoette haar op een plaats waar hij haar nooit had verwacht. Een dame op de fiets komende uit een lange dreef van hoog ruisende canada’s, naar hem toe precies op het ogenblik dat hij aankwam aan het begin van de dreef. Hij herkende haar van ver, een jonge vrouw, helder in het licht onder de bomen, haar losse haren, haar witte sjaal als een vaandel achter haar. En toen ze dichterbij kwam: haar ogen, haar glimlach, wist hij dat zij het was en niemand anders.

Voor hem stilstaande met de fiets in de hand: zo plots op een punt in de dag, zodat hij zich geen vragen stelt maar waar hij staat als omgeven met lentebloesems, zij in een krans van licht als in een lang gedicht van Willem Kloos, zo dacht hij.

Een paar dagen geleden  had hij ‘Le Passage d’un Homme’ in haar etalage gezien, was hij binnengegaan en stond ze ook voor hem. Hij haar toen bijna raken kon, hij toen had gezien hoe ze het boek in een rood papier had ingepakt. Nu was ze, een andere vrouw, komende uit een andere wereld, veel jonger en vooral groot levend.

‘Je hier te ontmoeten en niet tussen boeken’  zegt hij en hij had haar  zo willen houden, staande in het licht, haar gelaat om lief te hebben.

‘Wat een toeval’, zegt ze.

‘O, neen,’ zegt hij, ‘een afspraak gemaakt, buiten ons weten om, misschien op het ogenblik dat ik je winkel verliet met het boek van Doubrovsky in de hand.’

‘Je goochelt met woorden’ zegt ze, ‘er is niets dat geschreven staat of gepland, het is zuiver toeval.’

Wel laat het dan. Ik ontmoet je graag tussen je boeken, maar hier is het duidelijk anders, hier zijn er de geuren van grassen en bloesems, van de canada’s, zijn er de vlinders en de eksters, hier is er het wijde land, de velden van mijn jeugd en hier bloei ik open, hier ben ik een ander mens, in een zekere zin, meer yang dan tussen de boeken van jou’.

‘Gevaarlijker, als yang?’

‘Enkel wat de liefde betref’, zegt hij

‘Heb het altijd gedacht dat je een dromer waart’, zegt ze, ‘ik zie het op de wijze waarop je de boeken neemt, het is alsof je ze streelt’.

 ‘Misschien als ik bij jou in de winkel sta en je boeken me aanstaren, dat het jou is die ik streel.’

‘Hoe?’ zegt ze, ‘wat bedoel je?

‘Dat ik dichter bij jou sta, hier onder de bomen, dan tussen je boeken’. Ze kijkt hem aan, een blik waarin hij haar vraag lezen kan.

‘Hier te staan met jou, jij met je fiets, ik met mijn eenzaamheid, geeft me een heerlijk gevoel. Hier ben je niet de vrouw die me de Doubrovsky verkocht, dit is hier het eiland van de irrealiteit.’

Hij is nu heel dicht bij haar, een adem af van haar, hij kan zijn hand op haar hand leggen, zijn mond op haar lippen drukken.

‘Het is hier een vreemd land’, zegt hij, ‘een vreemd gebeuren.’

‘Hoe vreemd?’, vraagt ze, alsof ze hem uitdagen wil.

‘Ik denk aan Kafka’, zegt hij

Aan Kafka?

‘Hij schrijft het in zijn dagboek. Hij was verliefd op een meisje en zij was verliefd op hem, maar hij wist dat hij niet in staat was lief te hebben en toen zag hij haar met een andere die gebruik maakte van haar en, haar kuste ‘.

‘En?’, vraagt ze. ‘Wat is er verkeerd aan, als hij haar verlaat?’

‘Kafka schreef dat het was alsof hij de lucht was langs waar hun lippen zich ontmoetten’.

'Dit is duidelijk Kafka, het ontroert me’.

 ‘De zin heeft me altijd ontroerd’, zegt hij.

‘En jij’, zegt ze ‘heb me altijd geraakt als je binnenkwam’.

‘Omdat ik je kuste, omdat ik de lucht kuste die tussen ons was en jij, langs de lucht tussen ons, de kus op je lippen voelde’.

Ze wou antwoorden, maar hij schudde het hoofd.

‘Laat het’ zegt hij. ‘Maar het boek van Doubrovsky, al is het goed geschreven, is niet veel zaaks’.

‘Breng het terug’, zegt ze, ‘dan voel ik je kus zoals niemand me ooit kuste.’

‘Ik breng het terug, heb er niets in onderlijnd en, leg iets klaar van Cees Nooteboom, het is hem die ik lees in de tijden van nu’,

Hij raakte even haar hand, even maar, even maar haar hand.

‘Van Cees Nooteboom?’

‘Ja, zijn boek dat hij schreef over de stilte in die Japanse tempel’

‘Ah, over het klooster Kozan-Ji’

‘Precies.’

‘Ik leg het klaar voor jou. Maar het is een wonder van een toeval je hier te ontmoeten’, zegt ze.

‘Toeval? Neen. Toeval bestaat niet, dan toch niet een ontmoeting zoals deze. Dit is duidelijk een rendez-vous’.

Onder geliefden dacht hij nog toen ze wegreed van hem.

E ‘l pensamento in sogno trasmutai. En de gedachten gingen over in een droom.

[1] Dante Alighieri: Purgatorio, canto XVIII,145 .

24-06-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je ontvangt - soms maar eerder zelden - reacties van lezers. Het geeft je een gevoel van kwetsbaarheid in de zin dat je begint te vermoeden wie je leest en hoe je beoordeeld wordt door lezers die worstelen met hun eigen problemen. Je bent niet meer een soloschrijver die zich kan permitteren in het ijle te schrijven, maar doordacht, zeker van wat je neerzet, daarenboven, je woorden worden geladen met een zekere schroom, vooral, vooral geen ontgoocheling te zijn voor wie je leest, een tijdverlies. Vooral het beste van jezelf te geven, uit te blinken, om een echo te zijn, een morgen- of avondmelodie, een soort romance met een boodschap die een lichtheid is om dragen, maar waarin ik zondig op dagen dat ik me lat gaan in gevleugelde woorden zoals het dan heet en me verteld wordt.

En zelfs, wordt het me niet verteld, ik voel het wel aan. Ik zie me dan als een Bart Stouten die elke morgen van de week te beluisteren is op Klara en ook wel eens hoogdravende woorden durft gebruiken. Op gebied van woordgebruik ben ik dus geen eenzaat, echter misschien wel wat de inhoud betreft, maar dat ben ik nu eenmaal, te nemen of te laten en, als ik rekening houd met de cijfers op mijn blog - deze van zij die me lezen op PC - niet via smartphone die worden niet geteld - dan zijn er heel wat die in de laatste maanden hebben afgehaakt, die me verlaten hebben, me opzij geschoven hebben, wellicht omwille van de inhoud en de vorm van mijn geschriften.

Of, worden ze getroffen, door een soort van moeheid tot lezen, wat ik ook ken?

Treur ik er om? Natuurlijk. Belet het me verder te gaan? Voorlopig nog niet, ik houd nog een paar handvollen getrouwen die me volgen door hoog en laag. En is het niet voor mezelf, het is voor hen dat ik volhard.

Desondanks al dit is er ok, nog steeds de faalangst niet te slagen, te verdorren in woord en beeld; blijft het een voortdurende struggle om toch maar te zijn wat je verlangt te zijn: een openbloeier, een zoekende vernieuwer. Terwijl de tijd, je weet het maar al te goed, vliedt, meer dan snel; terwijl het jaar, dit van het zoveelste van al zijn jaren – het cijfer niet meer uit te spreken noch te schrijven – voor de helft voorbij is.

Gelukkig, maar ‘gelukkig’ is maar een woord, blijven over, driehonderd pagina’s geschriften, lijk een hoop afgevallen, dorre bladeren die hij ooit zag als een uiting van kunst in een museum, was het in dit van de site van Le Grand-Hornu?.

Het kon ook helemaal niets geweest zijn.

23-06-2021, 04:36 geschreven door Ugo d'Oorde  

Men kan gerust stellen dat het zwaartepunt van onze westerse beschaving gestoeld is geweest op feiten die nu niet meer als aanvaardbaar worden aanzien en dat de huidige theologie in verband met de zin en betekenis van de dood van Christus, heel wat ingewikkelder blijkt dan de nog immer (stilzwijgend) aangeleerde opvatting voortvloeiend uit het erfzonde-gebeuren van Adam en Eva. Echter, en dit wil hij benadrukken, vermindert dit in niets de grootheid van Christus en van Paulus, integendeel, het verheft hen als mens onder de mensen en als sterkend voorbeeld voor de mens die een regel zoekt om naar te leven.

Want het is overduidelijk dat al deze aarzelingen, met hun echo in het krampachtig dogmatische, - Hugo Claus zou nooit geschreven hebben zoals hij schreef en over wat hij schreef ware hij niet verteerd geweest door dit dogmatische - onze Westerse wereld hebben gebracht tot waar we ons thans bevinden: losgeslagen en ontheemd, zoekend naar nieuwe begrippen en nieuwe formules, vertaald naar onze moderne tijd toe, gekenmerkt door een totaal nieuwe horizon die aanvaard kan worden zowel door gelovigen als niet-gelovigen.

Maar wie zal er beslissen over deze nieuwe vorm van geloof die nochtans broodnodig is geworden. Of liever wie in dit Westen heeft nog de zeggingskracht om een aanvaardbare regel naar voren te schuiven?

De woorden die uit hem oprijzen dragen in zich een wanhoopskreet omdat hij niet van stof wil zijn en tot stof terugkeren en ook omdat hij (zoals hij reeds schreef) niets te maken wil hebben met een God die tussenkomt hier op aarde, er zijn reeds oorlogen genoeg in zijn naam geweest. Laat Jahweh bij diegenen die hem loven en danken, maar dat men hem toelate ‘God’ te bekijken van uit een andere, kosmisch gerichte gezichtshoek: de Kosmos Zijn levend lichaam zijnde.

Of, is het beter dat hij zwijgt als alles in hem roept naar een mens van een andere dimensie die hem bindt over alles heen aan het Alfa, het begin van alles, en hem tevens situeert op zijn weg naar het Omega, het einde van alles?

Zo niet is de dood, niet de lichtende eeuwigheid  maar wel de donkere holte en heeft het geen zin, verder te willen reiken dan wat Steven Weinberg, wat de te vroeg overleden Leo Apostel, wat zovelen met hen, in hun grote oprechtheid meenden te moeten besluiten: hopen op het licht maar vrezen dat het de duisternis zal zijn!

Echter kan dit ook positief worden gezien: nu en dan toch vrezen dat het de duisternis zal zijn maar desondanks, sterker dan ooit, blijven hopen op het licht, en wel, omdat deze Hoop ingebakken is in onze genen.

En het aan ons dit te ontdekken

22-06-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik weet dat dit de dag is van de zonnewende, dat van nu af, eens te meer de dagen korter worden. Lang heeft het langer worden niet geduurd, en niet zo lang ook zal het korter worden duren, twee cycli die zich opvolgen met een ongehoorde snelheid, alsof de tijd zichzelf opslorpte.

Ik kan dan ook van al wat ik vroeger schreef niet alles laten opgeslorpt worden door die tijd..

Zondig ik tegen de nederigheid als ik nood heb af te wijken van het gewone om meer dan gebruikelijk is, de richting van de geest te kiezen vooral dan om het te hebben over zaken die een domein belichten dat, gelukkig nog, velen onder ons bezighouden.

En nog, als ik de plof hoor van de steen die Umberto Eco in de kikkerpoel gooit, die in een interview vertelt over: ‘Een nieuw sociologisch verschijnsel: de intelligente lezer; een lezer die wenst uitgedaagd te worden, een lezer die het niet langer pikt dat een auteur of een uitgever hem als een halve debiel beschouwt en hem alleen maar voorgekauwde fastfood lectuur voorschotelt ...’

Al is er ook dit andere vers van Eliot dat een ander aspect van wijsheid belicht: ‘And what you do not know is the only thing you know.’

En een lezer die me schreef – ik weet nu dat ik niet alleen sta – en met dezelfde vragen en pogingen tot antwoorden geconfronteerd is, alsof er duidelijk een soort morfische resonantie aan het werk zou zijn die mensen, wier voelhorens antennes zijn, samenbrengen.

Mijn taal is de taal van een ketter wellicht - maar het deert me niet het minst - als ik vooropstel in dit alles, in deze resonantie, deze echo onder de gewelven van de geest, de tekenen te zien van de werking van een hogere kosmische aanwezigheid.

En als Bernanos zijn ‘Journal d’un curé de campagne’ afsluit ‘que tout est grâce’, ik stellen mag dat ‘alles geest is’ en dat de zin van het leven enkel gezocht kan worden in de richting die deze geest in zich draagt. Men kan zich terecht afvragen wat een Jezus, maar dan de Jezus uit het evangelie van Thomas,  ons zou te vertellen hebben, in het begin van dit derde millennium. Zou Hij rekening houden met de weg die de wetenschap ondertussen heeft ingeslagen om meer nog de nadruk te leggen op de spiritualiteit in de mens die het teken is van de levende mens onder de dode levenden?

Al was het maar om een poging te doen, de liefde onder de mensen, of het respect van de mens voor zijn evenmens, wat reeds heel veel is, via een andere weg te bereiken.

Of, is wat hij schrijf woordkramerij en ijdel gepraat en is het toch zo dat er slechts één wet is, de wet van de onbaatzuchtige liefde, al heeft deze ons nog niet heel ver gebracht?

21-06-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde