Ik schrijf in de richting van het laatste moment van mijn bestaan op aarde, het moment dat ik te overwinnen heb. Ik zegde het reeds er is geen vrees, er kan hoogstens spijt zijn om wat ik niet meer zien zal, niet meer meemaken, niet meer ondergaan zal, al die kleine feiten en gebeurtenissen die ons leven inkleuren en zo tergend interessant maken.

Maar anderzijds zal het een enorme rust, een rimpelloos bergmeer zijn waarin ik zal onderduiken in de oneindigheid van geborgenheid, van peis en vrede met mezelf en met het omringende. Mijn taak zal uitgedoofd zijn maar mijn woorden zullen nog een tijdje blijven rondzwerven, zullen zaadjes zijn die in de meest vreemde vormen kiemen zullen omdat ik er enkelen (hopelijk velen) zal aangezet hebben even na te denken over wat het leven is en over wat de dood kan zijn, gespiegeld aan het wonder van het leven.

Aangezet zal hebben tot het stellen van vragen over het waarom van hun, van ons bestaan, de opdracht die we meekregen bij onze geboorte. Niet even zinvol voor allen, niet even duidelijk voor allen, maar de rode draad die door de massale vormen van het leven loopt, standvastig, immer zoekend, om uit te komen uiteindelijk – maar niets zegt ons dat dit het eindpunt is – in de menselijke geest, waarin de kosmische geest zich (even) reflecteert.

Deze reflexie is onze hoop op Iets dat even wonderbaar zal zijn als het leven is; even wonderbaar als het bestaan van elke vorm van leven, tot de meest grillige en meest kleurrijke vormen ervan, in de donkerste punten van de oceaan. Elke vorm van plant en dier een poging zijnde om uit te komen, na een reis van miljarden jaren, in het woord, het landschap van de geest, dat woekert in ons en ons verheft tot grote hoogtes.

Misschien is de dood een nog grotere hoogte?

23-03-2014, 19:12 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat hij vroeger schreef in en hier overneemt:

Vader onderging een operatie om het ademen te vergemakkelijken. Hij heeft een kwaadaardig gezwel in de keel. Er is geen hoop meer voor hem. Het moeilijkst te aanvaarden is de ziekte zelf.

Ik ben in de namiddag teruggegaan naar vader om mijn hand met bruine vlekken op zijn oude hand te leggen en zijn gelaat te zien dat ook eens mijn gelaat zal zijn. Zo zal zijn afscheid van de wereld ook mijn afscheid zijn. Ik ben in de kamer waar hij ligt, samen met een andere zieke die briefjes schrijft omdat ook hij geen stem meer heeft, maar vader kan niet schrijven, zijn hand beeft en zijn letters zijn onleesbaar, zodat hij het opgeeft. Mijn ogen worden vochtig als ik zie hoe hulpeloos hij daar ligt.

Het is lente, een furie van lente, een furie van leven en in de kamer wacht geduldig de dood. Wacht hij ook op het einde waarvan gezegd wordt dat het geen einde is maar een herbeginnen, en wat zeg ik hem dat waarde heeft en waarde blijft hebben als hij terug alleen zal zijn met zichzelf.

Ik was in het ziekenhuis deze namiddag. Vader is vader niet meer. Hij kan niet spreken ingevolge de trachea die de chirurg geplaatst heeft. Hij kan evenmin schrijven, hij heeft trouwens nooit een groot schrijver geweest, maar zijn hand is stijf, zijn vingers zijn stijf en hij beeft.

Hij zit rechtop in bed, in zijn oog (hij verloor een oog lang geleden) ontmoet ik een blik die ik niet ken. Ik zit neer dicht bij hem, sprekend over luttele dingen, hij knikt en beweegt zijn handen om iets te zeggen, maar de blik in zijn oog blijft.

Ik ga laat weg van hem. Hij ligt neer, zijn grijs hoofd op het witte hoofdkussen. Ik rijd weg tussen de vele geparkeerde wagens, en heb plots het gevoel dat hij me terugroept. Ik stop de wagen onder de bloeiende lijsterbes – in de herfst zullen hier de merels komen. Ik loop de trap op naar zijn kamer waarvan de deur nog open staat. Hij ligt roerloos en kijkt naar me. Ik neem  zijn hand die zonder kracht in de mijne ligt. Ik zeg hem dat ik morgen terugkom. Hij kijkt me aan alsof het nimmer meer morgen worden zal.

Ik kom in de gang en bid of wil bidden tot God, tot Hij die God zou kunnen zijn en vragen laat het vlug gaan, laat zijn doodstrijd kort zijn.

Heb de volgende dag de chirurg gesproken, zijn toestand is te zwak opdat hij zou kunnen geopereerd worden. Verbetert de toestand dan kan gedacht worden aan het wegnemen van het gezwel omheen de larynx, wat hem slechts voor een korte tijd helpen zou.

Toen ik hem verliet, laat in de namiddag, heb ik hem gezegd tot morgen. Hij heeft met het hoofd geschud en een kruis getekend in de lucht. Ik heb me over hem gebogen en hij heeft mijn hand in zijn magere bleke hand genomen. Ik heb hem gekust op zijn baard van enkele dagen. Hij rilde van de kou. Hij had koorts. Ik legde een deken op hem maar veel hielp het niet. Ik vroeg hem of hij nog droomde en hij schudde van neen. Heb hem toen verteld over de dagen dat we ‘s morgens heel vroeg voor dag en dauw over de weiden liepen op zoek naar paddenstoelen, vertelde hem over Fatty, de hond die we hadden, vertelde hem over het bos in de sneeuw, waar we in de nacht – het was oorlog toen - een boom hadden afgezaagd die we slechts met veel moeite dragen konden.

Hij knikte.

Zegde hem dat ik een grote jeugd had gekend, dat hij een goede vader is geweest en nog is, terwijl zijn hand nog steeds over mijn hand bleef liggen.

In Pasternak’s Dokter Zhivago[1]: Yuri tot Anna de moeder van Tonya :

‘Je vraagt je af of je zult opstaan uit de doden of niet en je merkte niet dat je opstond uit de doden bij je geboorte.’

Hij kon dit niet zeggen aan vader die hij dag na dag bezoeken ging, in de witte kamer, liggend naast het bed van de man die maar voortdurend briefjes schreef over de toestand van vader, over wat hij deed, hoe hij sliep. En hij sprak tot vader en vertelde al wat in zijn gedachten kwam.

Soms was hij heel zwak en moedeloos, en dan knikte hij maar. Op andere dagen lachte hij zelfs of trachtte hij met gebaren iets duidelijk te maken zodat hij humeurig werd als ik hem niet onmiddellijk begreep. Maar kon ik hem zeggen dat hij uit de doden was opgestaan toen hij geboren werd ?

[1] You are anxious about whether you will rise from the dead or not, but you have risen already. You rose from the dead when you were born and you didn’t notice it.

Boris Pasternak : Doctor Zhivago, Ed. Fontana Monarch’s, 1958

22-03-2014, 07:46 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hoe hij vorige avond, voor hij insliep, de muziek van Bach wou kunnen omzetten in woorden, een onmogelijkheid natuurlijk, maar het hield hem bezig en deze morgen, waar hij was gaan neerzitten in de zon bij de kleine vijver, eigenlijk was het maar een kleine plas water met biezen en varens en waterplanten, en rottende bladeren op de bodem, het water een spiegelbeeld zoals hij wou dat zijn woorden het spiegelbeeld zouden zijn van Bach’s uit te klaren klanken van sonates en fugas, omgezet in een gedicht van woorden over woorden en in woorden die klanken waren en in een wondere kleur- en begripsschakering, de ziel van Bach’s muziek blootleggen zouden.

Om zoals Disney in zijn Fantasia getracht had in kleuren en bewegende vormen Bach’s Toccata en Fuga in re mineur op te vangen zo wou hij in zijn pogen, even rijk, even diep, even levend Bach oproepen en weergeven.

Pogingen genoeg, een ganse wereld was er mee bezig om door te dringen tot wat niet te doorgronden is omdat het in zich, het mysterie van het leven borg. Maar zelfs indien hij erin slaagde Bach op te roepen met woorden dan zou het toch maar een soort interpretatie zijn van wat hij dacht dat Bach kon gevoeld hebben toen hij zijn muziek schreef.

21-03-2014, 07:33 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij schrijft. Hij blijft schrijven. Of wat hij zo maar weggeeft van enige betekenis zal zijn voor de geslachten na hem is helemaal niet zijn zaak. Duidelijk staat voor hem wat Eliot haalde uit de Bhagavad Gita: Let your reward be in the actions themselves, never in their fruits. So be not moved by the fruit of actions, nor let inaction dwell in you.

Dit is ook ongeveer wat Prediker zegt : Zo besefte ik dat het voor de mens nog het beste is te genieten van zijn werk. Dat is het enige wat hij heeft.

Het is inderdaad het enige. Ons werk is ons pogen en dit pogen is ons gebed. Echter geen gebed in woorden maar een gebed dat de echo is van onze spirituele geïntegreerdheid in de draden van het immense web dat mens en kosmos samenhoudt.

En als er een lijdende mens is, een gelovige, een niet-gelovige; als er een vreugdevolle mens is, een zegevierende, een liefhebbende, een haatdragende, een lijdende, dan zijn we dit allemaal. Weliswaar met klemtonen die verschuiven in tijd en in intensiteit.

Maar de zoekende mens blijft zoeken, geïnspireerd door de geheime krachten van een kosmos in beweging, tastend naar nieuwe vormen, naar nieuwe begrippen, de eeuwigheid rakend met de vingertoppen en hopende het absolute van de oneindige oneindigheid binnen te dringen.

Dit is de mens waarvan men niet zeggen zal ‘laat de doden de doden begraven’, dit is de mens die leeft onder de levenden en voor wie de dood reeds lang is overwonnen. Dit is de mens van de zevende dag die voortzet wat hem werd ingeprent, nimmer opkijkend, nimmer twijfelend, de weg volgend van de geest in hem en omheen hem.

20-03-2014, 07:26 geschreven door Ugo d'Oorde  

Als ik vandaag terugblader in wat ik reeds schreef, dan ben ik verrast door de enorme verscheidenheid in de onderwerpen waarmee ik geconfronteerd wordt en dit, soms zonder enige voorafgaandelijke notitie, waarover ik schrijven zal.

De vraag die ik me stel, en terecht, is een dubbele vraag. Houd ik het vol tot het einde van het jaar, en als ik het einde van het jaar 2014 heb bereikt, wat erna, want nu nog gaan ophouden zit er niet in.

Dit is de vraag die ik me blijf stellen en onbeantwoord achterlaat op mijn scherm.

Maar iets moet me van het hart als ik jonge politiekers bezig hoor. Als ik in bewondering sta voor de welbespraaktheid die ze bezitten, voor hun sociale ingesteldheid, de eerlijkheid en oprechtheid waarmede ze hun boodschap uit dragen en dan nog, als ik weet dat ze er staan in de lijn van hun vader en of grootvader, dat ze dezelfde gedrevenheid bezitten, zo niet meer, dan overvalt me telkens hetzelfde gevoel, wat zouden dergelijke jonge politiekers vermogen indien ze niet geconfronteerd waren met de last van een reusachtige openbare schuld – de erfenis van de weinig scrupuleuze  politiekers vóór hen – die een uitzonderlijke rem betekent voor wat ze potentieel in zich hebben opgehoopt aan nieuwe, inventieve krachten om het land waarin ze zijn opgegroeid tot een hoger sociaal en economisch niveau op te tillen.

Ze hebben dan nog de moed ons – de geslachten van vroeger – geen verwijten toe te sturen.

19-03-2014, 05:43 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je schrijft of je schrijft niet maar als je schrijft is het uit noodzaak, is het omdat het woord nu eenmaal je leven is de lucht is die je inademt. Je kunt ook je toevlucht nemen tot het tekenen/schilderen/aquarelleren, wat even boeiend en tijd nemend is. Het is een keuze die je maakt om creatief te zijn. Om uit het schijnbare niets dat je omhult te halen wat er uit te halen is om te bewijzen dat je leeft, dat je er nog bent en dat je geest nog actief de dagen ingaat.

Het mooie ervan is dat wat voorbij is geen leeg vat is geweest, geen totaaltijd die onbesproken, onbewerkt, on-geleefd achter jou ligt, wat zand in de woestijn, wat gesneuvelde herinneringen, wat vermeende gelukkige of minder gelukkige momenten.

Als je schrijft of tekent of componeert ken je het geluk dat het ontstaan van deze momenten inhouden, momenten die je verlengen tot voorbij de horizon, tot ver in de tijd na jou. Zo hoopt je toch.

Maar je denkt er niet aan als je neerzit voor een wit blad dat roept om bezeten te worden, dan is er slechts een verlangen. Het verlangen dat voor eeuwig vermeld staat in het Boek Wijsheid: ‘de Heer bezat me in het begin van zijn wegen’, of de geest in het Woord dat door de Heer bezeten werd en waaruit alles ontstond.

Dit is de roep van de Kosmos in jou, je ontkomt er niet aan. Bergson wist dit ook als hij schreef dat ‘la créativité qui est comme une propriété fondamentale de l’Univerrs’. En wij, de geest in ons, is het meest essentiële deel van dit Universum, dit om te antwoorden op de vraag door Priogogine gesteld: ‘comment l’homme appartient-il au monde?

En zegt Prigogine nog – en ik haal dit uit mijn dagboek van het jaar 2000 - ’Spinoza et Einstein étaient acculés à une forme de monisme : la théorie philosophique selon laquelle l’Univers et l’Esprit ne font qu’un.’

Maar hij had noch Einstein, noch Spinoza nodig gehad om tot dit besluit te komen, de New Physics hadden hem dit geleerd.

18-03-2014, 07:41 geschreven door Ugo d'Oorde  

En dan dit gedicht, Antico inverno, van Salvatore Quasimodo :

Desiderio delle tue mani chiare

nella penombra della fiamma

sapevano di rovere e di rose

di morte. Antico inverno.

Cercavano il miglio gli uccelli  

ed erano subito di neve,

cosi le parole

un po’di sole, una raggiera d’angelo

e poi la nebbia, e gli alberi

e noi fatti d’aria al mattino.

Hij denkt, hoe vertaal ik dit gedicht van Quasimodo. En is het wel te vertalen, is neve niet meer sneeuw en heeft rovere niet meer de geur van eik dan eikenhout ? En ook, als men het gedicht enkele malen luidop heeft gelezen, is het bijna onvertaalbaar geworden, omdat men de inhoud ervan geassimileerd heeft met de klankenweelde van het Italiaans. Zo wat met ‘una raggiera d’angelo’, is het een zonnestraal die de mist doorbreekt ?

Maar klaar als water is de aanhef : het verlangen van je blanke handen in de schaduw van de vlammen, ruikend naar eikenhout, naar rozen, ruikend naar de dood. Winters van ouds her.

Of denkt hij, herinner je, mijn grote geliefde, toen we voor het haardvuur zaten in die oude chalet. Je handen blank getekend in de schaduw van de vlammen, de geur van eikenhout, de geur van gedroogde rozen, en de nakende dood die toen in de kamer dreef en we wisten het niet.

En toen het sneeuwen ging, voor het raam de vogels die de granen oppikten die je had uitgestrooid, de vogels die waren als sneeuw, lijk de woorden die we toen spraken, tot een zonnestraal opsprong lijk engelenlicht uit de hemel en dan de mist erover en over de bomen, en wij,  als van  lucht in de morgen.

Maar het gedicht vertalen kan men niet, wel aanvoelen hoe het gedicht is gegroeid, zoals een tekening groeit, een sonate ontstaat.

Hij wist het nog heel goed, ze waren gevlucht uit de regen en hij had de haard aangestoken, de grote brede haard van de oude chalet, zwart geblakerd, met de boeken omheen hen, vreemde boeken met vreemde titels en namen van schrijvers die hij pas later ontdekken zou. Een wereld van ideeën samen in die kleine ruimte in la chambre des preux zoals de eigenaars van de chalet deze plaats noemden, terwijl de regen zong op de houten pannen op het dak.

Quasimodo en zijn Antico inverno, hoe dicht alles bij elkaar ligt. En nu vandaag hoe het kan dat hij hier in deze woning gezeten, teruggrijpt naar wat Quasimodo, wie weet waar en wie weet wanneer en onder welke omstandigheden geschreven heeft en thans, eens te meer, zijn soms pijn doende eenzaamheid weet te doorbreken, lijk una raggiera d’angelo.

Een terugvinden, een herbeleven in korte beelden die eigenlijk heel weinig betekenen. Maar nu, terug opgeroepen worden, terug binnenkomen in zijn dagen en ze hem later, nogmaals en nogmaals  overvallen zullen.

Het komt steeds lijk ebbe en vloed, lijk pijn na pijn, lente na lente en vreugde na vreugde. En onverwacht springt de herinnering op, een woord, een geur, een ritseling en de beelden schreeuwen je toe, met al wat er omheen is, wat heel ver af lag in de tijd, plots heel dichtbij.

Hij staat voor zijn tekentafel, het blad voor hem trillend van witheid. Hij trekt met potlood een lange lijn diagonaal over het blad, zijn pijn om het voorbije. En dan links bovenaan zijn blad als groeiend uit die ene lijn, tekent hij kleine vormen die uit en in elkaar geweven liggen, een bol kleine dunne stengels van paddenstoelen met half verwelkte kop en stukken steen eronder met mossen begroeid, met stukjes kevers, stukjes hagedissen. Alles vloeit uit zijn ene hand die Quasimodo is, die Eliot is, die Job is, die het verwoorden is van een aanwezige afwezigheid, of beter nog de eenzaamheid die vandaag meer dan anders wegen gaat : desiderio delle tue mani chiare.

Hij werkt uren verder tot het licht verdwijnt en hij voelt zich gelukkig, hij ziet hoe uit het niets, uit die ene schuine lijn dwars over zijn wit blad een tekening is beginnen te leven en een eigen bestaan heeft gekregen waaraan hij niets meer mag wijzigen.

Voor hij slapen gaat staat hij terug voor zijn tekening die het onzichtbare leven weergeven moet, uitgedrukt in potloodlijnen en potloodvulsel van zachtheid twee tot hardheid vijf, een ineen rijgen van lijnen en vormen zoals de natuur lijn en vorm in elkaar vloeien laat.

Terwijl op de radio, gedichten van welke schrijver ook, hem gevangen houden en hem bekoren om het spel van woorden waarachter de betekenis van wat hij zeggen wil verborgen zit.

Ingeschakeld in een gedicht krijgt elk voorwerp een betekenis in meer. Een schelp is meer schelp in een gedicht dan op het strand en dit in meer, is poëzie en poëzie is beleven.

In de nacht is hij opgestaan, de haard smeult nog na, de wind jaagt om het huis, het is als een zucht die komt uit het diepste van de aarde. Hij wil verder werken aan zijn tekening omdat hij er al een hele tijd mee wakker lag, er was een plaats die hij vullen moest wilde hij het ritme van de lijn en de opbouw van de vlakken krachtiger laten uitkomen. Maar hij slaagt er niet in het beeld dat hij in zich droeg en dat hem wakker had gehouden op zijn blad neer te zetten.

17-03-2014, 06:31 geschreven door Ugo d'Oorde