Ik zegde het al, schrijvend ben ik een andere, bewandel ik een wereld die tot in de wolken reikt en vermag ik wat ik normaal niet vermag. Zo, Ugo is soms meer dan Karel, meer in de zin dat hij dieper graaft om hoger uit te komen. Je zult het al weten. Toch vermengen ze zich voortdurend.

Ik denk dat dit eigen is aan elkeen die schrijft, elkeen voor wie schrijven het betreden is van een ander landschap, a landscape of the mind, waar hij zich thuis voelt, waar hij de ruimte heeft om te ademen en om meer te ‘zijn’, dieper om zich heen te grijpen. Het is de plaats van het gesprek met zichzelf, het aftasten van de grenzen.

Wijlen mijn broer Daniël verweet het me, ik ging te ver, ik ging waar weinigen me nog volgen konden, zodat, zegde hij, je overkomt als een onstabiel iemand die op zoek is naar even onstabiele lezers. Hij zegde het anders maar wat ik me er nog van herinner is dat het ongeveer in die richting ging. En na al  wat er geweest is heb ik, terugblikkend, de indruk dat hij  gelijk had, dat ik een onstabiele indruk nalaten moet na al die jaren dat ik bezig ben met deze blogs.  Weinig lovend dus. Maar, ter verdediging, het schijnt me te onlogisch toe dat ik niet zou schrijven wat me te binnen valt, komende van ik weet niet waar en handelend over zaken die ik niet zo duidelijk uit te leggen zijn en dat ik, dergelijke innerlijke roerselen van de geest, niet zou mogen kenbaar maken. Des te meer omdat ik er telkens een zekere vreugde in vind, en, welke vreugdes hoger  dan deze van de geest heeft een man op mijn leeftijd - of, denkend aan Cervantes, met de voeten in de stijgbeugel (el estribo) - nog?

Maar wat de waarde van mijn blogs betreft. Ik ontdekte gisteren bij de kapper in een vrouwenblad ‘Goed Gevoel’, een column van Katja Retsin, die, zoals ik las van haar, verliefd is op schrijven en met haar column telkens gevaar loopt niet tijdig klaar te komen met haar woorden. Ze vond er een Engelse term voor, Procrastination[1] van to procrastinate, uitstellen tot later. In haar geval, wachten tot de deadline er aankomt.

Is dit het geval geweest voor de column die ik las,  dan moet ik zeggen dat ze, wat mij betreft, op het allerlaatste ogenblik een schitterend voorbeeld heeft van gegeven van wat procrastination betekent.

Zeg ik dat ik gelukkig was de column te lezen. Zeg ik dat Katja Retsin, zoals ik haar ken van de weinige momenten dat ik haar zie op tv - ik kijk al zo weinig tv - me aangenaam heeft verrast. Er zit iets in haar die ik niet heb, haar directheid van woord en wellicht de spontaneïteit waarmee ze haar zinnen vormt, zinnen die zuivere inspiratie zijn, die binnen komen al schrijvend. Mooi hoe ze vertelde over het voor mij onbekende procrastination.

Het is maar dat het iets zegt over de ‘letteren’ van  ‘Goed Gevoel’ en zeker over de kwaliteiten van de columniste, schrijven met de talenten die haar eigen zijn, over de meest voor de hand liggende, dagelijkse dingen.

Iets dat ik zou moeten leren.

[1] To procrastinate: to put off, to defer (an action) until a later time.

27-09-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Elke morgen stuur ik jullie, vanuit mijn geborgenheid een brief, geladen - zelden getooid - met mijn gevoelens, gedachten, gissingen. Allemaal voorstellingen van wat er omgaat in mij, al weet ik het soms zelf niet, gecompliceerd als ik me voel sommige momenten. Het is een ’ziekte’ die zich in mij heeft gevestigd, zoals de griep, waar ik niet vanaf kan, waar geen kruid is tegen gewassen. Het is, wat ik las, een wilde geer, een zevenblad (Van Dale), dat is binnengeslopen in mijn dagen; een ‘sluipgeer’[1], niet meer uit te roeien, eens het in je tuin is binnengedrongen, zo vertelt men toch.

Ik wil hierover noch iets goeds, noch iets kwaads  zeggen, het is zo en het blijft zo, het is een baard die elke dag geschoren wordt en elke dag opnieuw opduikt, velen lopen er heden ten dage mee te pronken, maar dit stadium heb ik, gelukkig, nog niet bereikt.

Maar wat ook, die sluipende geer is een confrontatie met mezelf, ik voer me ten tonele, dan toch wat er binnen in mij, in mijn alledaagse wereld omgaat. Mijn probleem is dat ik over dit alledaagse niets te vertellen heb en dan zeker niet over wat er gebeurt in het politieke landschap van dit land. Het is dit nochtans wat mijn  echtgenote wensen zou, want aan wat ik schrijf, meent ze, en ze kan gelijk hebben, heeft niemand een boodschap.

Het is maar dat ikzelf er wel een boodschap aan overhoud, dat ik mijn brief zie als een soort provocatie van de werkelijkheid, een werkelijkheid die ik zo weinig mogelijk nog betreed, vandaar ook zijn de onderwerpen die ik tracht te behandelen; letterlijk uit de lucht gegrepen, hebben ze geen houvast, wel, zoals ik het zie, een draagvlak. Deze provocatie maakt, alles samengenomen, een groot deel uit van mijn geestelijk bestaan, van mijn elke dag opengestelde verborgenheid.

Ooit verga ik erin. Ooit neemt dit abrupt een einde, ooit in het tijdloze van wat nog niet daar is maar op weg is, zoals oktober op weg is, zoals, en ik merk het elke morgen wat meer, het wintersolstitium op weg is. Niets kan er ons van bevrijden, we ondergaan de tijd tot in onze aderen, tot in ons bloed. We ademen de tijd.

Dit zijn woorden van vandaag en van gisteren, woorden die er in potentie al waren en ineens zijn opgedoken. Lijk een inktzwam opgedoken, kaarsrecht, uit de aarde, zijn deze woorden opgedoken. Ik wist niets ervan, noch hoe ze beginnen zouden, noch hoe ze eindigen zouden, alleen zij, de woorden, wisten het.

Ik denk dat er nog vele wachtende zijn lijk bloemen in hun knop wachtend op de gunstige stand van sterren en planeten om open te barsten met een klein geluid, nauwelijks op te merken. Wie me leze zal er van horen, zal weten hoe de bloem er zal staan; zal vele dingen weten, die hij anders niet weten zou. Zelfs al is het niet veel, hij  of zij zal het meedragen voor een tijd of voor een tijdje, om het te vergeten achteraf, zoals ik vergeet waarom er een viooltje geborgen zit tussen de bladeren van een oud Frans boek, een boek over poëzie, want welke andere boeken zouden we nog lezen, vandaag, morgen, overmorgen…?

[1] De Standaard van 19 september 2020: ‘de Duizend woorden van Charlotte Van den Broeck’: ‘ Hoe diep wortelt de sluipgeer?’

26-09-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Gebeurtenissen komen en gaan, lossen zich op in nieuwe. Tijd schuift in tijd en als ik neerzit om te schrijven zijn woorden het centrum van alles. Ik duik er in weg en bestaande grenzen vervagen, ik ga zaken schrijven die achteraf gezien (licht) overdreven lijken als ze, zoals gewoonlijk, toekomst gericht zijn, omdat ik me een uitgestrekt idee heb gevormd over wat evolutie is, een stellingname die uitmondt in mijn vooropstelling dat de homo sapiens die we zijn, wellicht nog maar halfweg is, als hij het al is, blijvend op weg is naar een sapiens in het kwadraat, uitdrukking geïnspireerd op Einsteins lichtsnelheid in het kwadraat.

Hoe verder men vordert in leeftijd, des te minder heil wordt gezocht in het verleden. Het heimwee ernaar, het melancholische ervan dooft uit, je gaat beseffen dat voorbij is wat voorbij is en dat het weinig zin heeft te doen alsof het niet zo zou zijn.

Wat niet belet dat er dagen zijn, en in die dagen diepe momenten zijn dat je stil valt, dat je wegdeemstert uit de realiteit en je terecht komt in momenten  van vroegere beelden die zich aanbieden en je hebt niet de moed ze te weigeren, waarom zou je?

De stoerheid waarmede je begonnen bent is weg, is er wellicht nooit geweest want je wordt vanmorgen overrompeld door een vondst die je een paar dagen geleden hebt gedaan  Tussen je boeken vond je een cassette met een cd, de gedigitaliseerde versie van een film over de wijnoogst in de  Valais. Ik word bekoord om die in te brengen in mijn laptop en de beelden te bekijken, ze zijn van 1983, ik was toen 56, een gezegende leeftijd als ik er nu aan denk. Maar ik heb niet de moed om te gaan kijken, het is te ver af. Trouwens ik weet genoeg hoe die dagen geweest zijn. We waren er - in de dagen van de film - druiventrossen knippend, van vroeg in de morgen tot laat in de namiddag en niet alleen knippen, maar ook volle kisten dragend op de schouders naar boven,  en volle kisten naar beneden, op een helling van wijngaarden afdalend tot aan de Rhône. Ik zie, alsof ik er sta, het wijde landschap voor mij tot waar het oog reikt, wijngaarden tot beneden en aan de overkant van de Rhône, de Val d’Anniviers met erboven uitstekend de besneeuwde toppen van de Alpen, de Cervin (Matterhorn) de Weiszhorn, de Dent Blanche en zovele andere. Ik zie de dorpen en de kerken, de slingerwegen. En we zijn er in het gezelschap van ons aller vriend Gustave, de wijnbouwer en zijn echtgenote Germaine, hun kinderen en de andere helpers en helpsters. Heerlijk er te zijn, totaal ontspannen, heerlijk het licht, en in de wind te voelen, de koelte van de sneeuw. Het is denken we, het land van melk en honing..

En dan de ochtenden vóór het licht opkomt en het doven van de sterren en de planeten, en de nachten met een nooit geziene sterrenhemel, en de grote rust na een lange dag. Paul die me zal lezen weet ervan. Hij ook denkt eraan nu oktober dichterbij komt, Pierre ook misschien, Guy is er niet meer, maar Paul zeker hij denkt eraan zoals hij denkt aan een bepaalde bocht van de Leie waar we elke zondag voorbijkwamen en waar we even stopten, met de beemden voor ons en de torens van het kasteel van Ooidonck even boven de canadabomen uitstekend. Hij zeker, ogenblikken lang als hij eraan denkt hoe het was in de wijngaarden van Gustave, le pur sang Valaisan, le frère qu’il était pour nous en aan Germaine, zijn echtgenote.

Gustave ook is niet meer, en het stoort ons, wetende dat zijn wijngaarden er nog zijn, dat zijn lieve vrouw Germaine er nog is, maar hij niet. Hij wandelt nu in de wijngaarden van de Heer.

je ging toen slapen na een laatste glas muskaatwijn bij ‘Travaletti’, met zicht op een sterrenhemel zoals er hier geen zijn. In je kamer schreef je nog je pagina in je dagboek, je kunt die woorden ook nog gaan opzoeken, maar ook dit doe je niet. Ik schrijf dit, terwijl ik voel dat mijn ogen vochtig worden: want wat voorbij is, is voorbij.

Zo blijkt eens te meer dat het geen zin heeft te schrijven dat de herinneringen aan vroeger zich hebben opgelost in de nevel van de tijd. Ze zijn er nog, maar ze zijn pijn geworden. En die pijn is wat je schuwt, en wat je ook doet of zegt of schrijft, herinneringen aan het voorbije zijn een vuur, dat hoewel gestild, blijft vunzen en bij de minste windstoot laaien de vlammen weer op, volledig doven doen ze nooit.

En ook, verder in de dag hield ik het niet meer, ik heb de gedigitaliseerde film bekeken. En heb gezien hoe jong nog we allen waren.Te jong.

25-09-2020, 06:28 geschreven door Ugo d'Oorde  

Er is altijd een wisselwerking tussen de impulsen  die uitgaan van ontmoetingen, bevindingen, gevoelens, gedachten, zodat op de ene of andere wijze alles met alles verbonden is en, wat is van alles, gefilterd wordt tot een liefst zo samenhangend geheel. Aldus wordt het wat was, altijd herbekeken en vloeit het over in het wat is, dat dan even vlug wat het was zal worden.

Alles is beweging, niets is statisch, noch de materie zelf, noch de wereld van de gedachten. T.S. Eliot, wist dit want: ‘as a chinese jar still  / moves pepetually in its stillness.[1]

Het is maar hoe we de dingen bekijken. Zo denk ik dat het stuk rots op mijn schrijftafel, beweegt: het kijkt naar mij, het spreekt tot mij. De theosoof, Rudolf Steiner beweerde zelfs dat, als hij lang genoeg zijn gedachten concentreerde op een graankorrel, hij de energie erin zien branden kon.

Het is dus maar je ingesteldheid op wat onzichtbaar is die je dingen ontdekken doet  die er  wezenlijk zijn. Trouwens ik weet voldoende dat het stuk rots dat ik bewaarde omwille van de eigenaardige vorm ervan - het werk van de hemelen - een massa ontembare atomen is en dat de uiterlijke stilte ervan innerlijk, in volle werking is. En dit geldt voor alles dat ons als een schijnbaar dood voorwerp omringt; zoals ons lichaam, binnenin, één grote op elkaar ingestelde beweging is, al zijn we er ons maar voor een klein deel van bewust, ons lichaam is een fabriek in volle werking.

Dit te beseffen, dit voor ogen te houden op bepaalde ogenblikken, is evenzeer een verrijking als een verrassing. Het leert ons dat we in feite ingeschakeld zijn in een kolossale, ongrijpbare als even onbegrijpbare beweging die uitgaat van alles wat is in de Kosmos. Het beeld dat we er van hebben is een pover beeld, is een beeld de realiteit ervan onwaardig.

Ik denk dat er een tijd zal komen dat we voortdurend zo niet een groot deel van onze tijd, bewust zullen zijn van deze integratie; van dit voortdurend bewegend innerlijke van de dingen die ons omringen. Eens dit stadium bereikt, welke impact zal dit hebben op de gedragingen van de mens in zijn omgang met anderen, in zijn omgang met al wat van het leven is, van de liefde is?

Hoe lang het zal nodig zijn om deze tweespalt, als die er komen zou, op te lossen, is niet te voorzien, hoewel het ook zo is dat voor dergelijke geestelijke metamorfoses, de tijd onbestaande is. Enkel het ogenblik zelf bestaat, het ogenblik dat is van het eeuwige nu.

[1] Four Quartets: Burnt Norton, 141/142 - Faber & Faber.

24-09-2020, 06:39 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik wil me elke morgen verrassen, nog altijd. Mezelf verrassen met iets totaal nieuw. Iets dat niemand anders ooit geschreven heeft: een verhaal, een stellingname, een gedicht, alles is welgekomen. En ik wacht geduldig, wie of wat er gaat aankloppen en van waar en hoe.

Ik vermoed dat jullie ook dit gevoel moeten kennen als je schrijven gaat. Als je als schilder staat voor een blanco doek dat je beschilderen gaat, of als beeldhouwer voor een blok hout om het overtollige hout weg te houwen. Ik heb dit ook te doen: uit de massa woorden die ik ken, de woorden te nemen, precies de juiste, om een verrassing van een geschrift na te laten, een schifting die ik doen moet tussen passend en niet passend.

Het is, zoals alles, een werk van de geest in de mens. Een sublimatie, hoe miniem ook van wat of van hoe de mens is. Iemand vertelde in de Standaard[1] dat ‘alles gedoemd is om kunst te worden’, maar ik volg hem niet. Ik zeg wel, dat al wat vervaardigd wordt kunst is omdat het ontstaat uit de geest van de mens.

Een vriend van de vijver toonde me een stuk in een speciale soort inox dat hij gemaakt heeft[2] om ingeschakeld te worden in vier verschillende types van motoren. Ik hield het in mijn handen, ik zag de schoonheid erin, ik betastte het en voelde de kennis erin. En ik dacht dat het ‘grote kunst’ was dit te bedenken, een programma op te stellen, en het toevertrouwen aan de computer van de machine die het stuk maakt, exact zoals de geest het bedacht heeft. Het is geen werk van de machine, deze denkt niet, deze voert uit, het is in de eerste plaats, het werk van de geest van de mens en als dusdanig is het kunst. Dit is mijn stellingname.

Het maakt weliswaar niet de minste kans als kunst terecht te komen in een museum, maar misschien zou het er beter passen dan vele andere zaken die er als kunst worden neergezet.

Het werd ‘maar’ gemaakt als een utilitair voorwerp en niet als een kunstwerk, wat echter niet zeggen wil dat het ‘geen’ kunstwerk zou zijn. Mijn smartphone is ook een kunstwerk, de pen waar ik mee schrijf is ook een kunstwerk, een potlood zelfs,  maar we kijken erover volledig ten onrechte, als ik denk aan de geest van hij of zij die het geconcipieerd heeft, die er zich over gebogen heeft om het programma uit te schrijven, zo dat de machine het produceren kan. Maar als kunstwerk zien we het niet.

Nochtans zouden dergelijke dingen, zouden vele dingen om het even dewelke, ingekaderd en opgehangen kunnen fungeren als kunst, in het geval van het stuk van mijn vriend, als grote kunst zelfs.

Het bevreemdende is dat heel wat zaken die gemaakt worden 'als kunst' en niet als (utilitair) voorwerp, eigenlijk  niets met kunst te maken hebben, want hier komt het aan op kunde, techniek, kennis, spirit, wat in vele gevallen ontbreekt, in en aan, wat heden ten dage als kunst wordt aangeboden.

Zo zouden we kunnen stellen dat alle voorwerpen die op de markt komen, kunstig gemaakt zijn, gemaakt nadat er over hun vorm en kleur grondig werd nagedacht, terwijl het daarentegen niet zo evident is dat wat gemaakt wordt als een kunstwerk, door allen als kunst zal gezien/zal aanvaard worden.

Dit is nu eenmaal de gang van zaken, wat de kunst betreft. Ik ook heb over deze tekst nagedacht. Het is een werk van mijn geest. Het is dus een kunstwerk, maar ik weet dat het beter, dat het duidelijker kon.

[1] Ik haalde mijn titel uit de Standaard van 8 augustus 2020: ‘Alles is gedoemd om kunst te worden’ van Koen Sels die het haalde bij Roberto Bolaño. Ik heb hem echter niet gevolgd, maar heb wel gemeend te mogen stellen dat alles kunst is.

[2] Met felicitaties van de opdrachtgever omdat het stuk, een ‘tussenflens’ geconcipieerd werd door de bedenker ervan opdat het geldig zou zijn, niet voor één maar voor vier verschillende types van motoren.

23-09-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Les jours se suivent et ne se ressemblent pas, maar dan ook, pas du tout, het verschil,  zoals in de ‘Tour de France 2020’, is soms heel drastisch en in het aangehaald gebeuren, dramatisch. Ook ik ondervind dat mijn instelling om te schrijven, van dag tot dag enorm verschillen kan. Ligt het aan mij of is het maar een normaal verschijnsel als de impact van de nacht je heeft gemetamorfoseerd. Gelukkig niet in een kever zoals bij Kafka gebeurde, maar dan toch een metamorfose in je gedachten. Bijvoorbeeld, als je in de morgen opstaat met ‘Pini di Roma’ van Ottorino Respighi is er wel altijd iets dat hangen blijft en wijkt je onvermijdelijk uit naar oorden waar je niet altijd vertoeven kunt of wilt.

Wat volgt is het resultaat van deze uitwijking:

Bach die avond.

Ze speelde Bach die avond,
haar vingers 
van wie het componeren was,
van wie het in elkaar verweven
van ranken en voluten was,

onomwonden wonder
van haar innige intimiteit
met Bach.

of
geest op geest geënt, een overgang
van eeuwen,
wij geluisterd:

over rode tegels witte parels
opgesprongen, uitgebold,
oude muren overspeeld
met bloesems en gekluisterd
aan de balken, vlinders
uitgedroogd in spinnenwebben.

Wie hoorde
om te stijgen nog, het onvermogen,
dichter nog te komen, al waren we al dicht.

Die avond was er Bach
was er overrompeling van regenbogen,
verwondering te leven
en het leven
uit te schrijven in runentekens,

niet meer wetende
hoe Bach de klanken was.

22-09-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Als een oude boom die zijn bladeren verliest ga ik, moedig nog, de herfst in. Die boom weze mijn sterkte, de herfst weze me genadig. Ik peins dat ik hun krachten en genade elke dag zal nodig hebben al was het maar om me te verplaatsen en te bewegen zoals ik het zou willen. Gisteren sprak ik over de geest in mij, vandaag is het, zoals in feite elke morgen, het mechanisme van mijn lichaam dat me meer dan zorgen baart. De soepelheid ervan is verleden en, hoe lang houdt het beweeglijke erin het nog vol? Het is een onderwerp waar jullie niets mee te maken hebben, maar voor mij maakt het een belangrijk deel uit van mijn dagen.

Des te meer omdat het schakelmoment er aankomt, het punt waarop de nacht, even maar, even lang is als de dag: het equinoxmoment[1], het punt waar we overheen moeten om van dat punt af, te zien dat de zon bij het opkomen meer en meer naar het zuiden toe gaat en hoe dag na dag, stilaan de duisternis het wint op het licht. We vermelden het, niet voor de man in de straat die heeft hulpmiddelen genoeg om eraan te verhelpen, maar omdat we denken aan onze voorouders die in hun tijd het ongemak van de toenemende duisternis node ondergingen. Dan ook hebben we voor ogen wat de terugkeer van het licht, van 21 december af, voor hen betekende. We begrijpen dan ook dat de Kerk, de dag van de geboorte van Christus, symbolisch gezien heeft als de terugkeer van het Licht en, gelukzalig, teruggebracht heeft van 6 januari naar 25 december.

Het is een gelegenheid om het te vermelden en het daarna te verzwijgen, hoewel het korten van de dagen ons zal bezighouden, want het zal wellicht, onderhuids, geborgen zitten in elk woord dat ik, tot die terugkeer, blijf schrijven.

En ook, ik kan niet voorbij aan de tijd die niet ophoudt te vlieden, ik kan niet zwijgend voorbij, het beeld van de balans van licht en duisternis die even maar tot evenwicht is gekomen en onmiddellijk erna dag na dag zal gaan over hellen naar de duisternis en langs die zijde meer en meer geladen wordt ten koste van het licht en, als we niet zouden reageren we wegdeemsteren zouden.

Ons gebed is dan ook klaar en duidelijk, van de duisternis spaar ons Heer. Wat ik jullie allen wens, ook aan mij, en dan denk ik aan de geest in ons, dat hij niet besmet moge worden door Covid 19, of welke naam we hem ook moge geven Hij ligt op de loer om binnen te dringen in onze geesten en geholpen door het gestage minderen van het licht dat ons voedsel is, in staat is mijn/ons leven te vergallen, al was het maar symbolisch.

Het is het moment dus om meer dan ooit  indachtig te zijn, dat het gevaar dreigt om de hoek; het gevaar van zwartgalligheid wat de toekomst betreft, De mondmaskers die we dragen verhullen elke vorm van poëzie en zoals het licht wordt opgeslorpt door de duisternis, riskeren we opgeslorpt te worden door de realiteit waarin we zijn terecht gekomen.

Laten we vooral dit niet gebeuren.

[1] Equinox: Dinsdag 22 september 15.31 MEZT, equinox. Het middelpunt van de zonneschijf  bereikt de ecliptische lengte 180°00’00” en trekt van noord naar zuid over de hemelequator. Hiermee begint per definitie de astronomische herfst. De zon is circa 12 uur op en 12 uur onder. De astronomische herfst begint meestal op 22 september (zoals in 2016 en 2017) of op 23  september (zoals in 2018 en 2019). In 2092 valt de equinox op 21 september, voor de eerste keer sinds de invoering van de Gregoriaanse kalender in 1582. (Sterrengids 2020 - Stip Media.)

21-09-2020, 07:34 geschreven door Ugo d'Oorde