Wat hij gisteren, laat op de avond, geschreven had was duidelijk gewaagd. Vertellen dat het niet de mens is geweest die er zelf heeft voor gezorgd dat hij opgeklommen is tot homo sapiens, maar dat dit gebeurde onder invloed van een soort kosmische stuwing, is een revolutionaire uitspraak.

Is, in een zekere zin inhaken op wat Umberto Eco, wat Hubert Reeves geclaimd hebben, namelijk dat de slinger van Foucault beïnvloed wordt door een bepaald symbolisch punt ergens in de ruimte en niet door de tollende beweging van de aarde om de zon. Wat dan betekenen zou dat de aarde, en tezelfdertijd ook ons zonnestelsel en de totaliteit van het Universum door dat centrale punt bewogen wordt of, dat het alle punten van het Universum zijn die, samengebald in dat ene punt, de slinger en het Heelal in beweging houden.

Vertel je zo iets in een boek die je een roman noemt of, om het eenvoudiger te houden, een soort draaiboek van wat je doet en denkt; vertel je dit aan John, aan Ray, aan hen die je ooit lezen zouden? Wel ja, waarom niet? Komt het tot een discussie met John , en  die zal er wellicht ooit komen, hij weet hoe zich in een beginfase te verdedigen, namelijk dat dit fameuze punt van Eco, van Reeves, ook het centrale punt is van het Allesomvattende.

Ugo duizelt hierbij, hij heeft de aarde verlaten, hij heeft ons zonnestelsel verlaten, hij heeft het centrale punt van alle gravitatiegolven bereikt en staat op het punt met deze stellingname over kop te gaan. Het Allesomvattende ligt binnen bereik, maar jij, Ugo, plaatst het in het hart van de Kosmos, van waar het zich uitstrekt naar oost en west, naar zuid en noord én, naar zenit en nadir. Overal even krachtig aanwezig als in dat bepaalde punt dat inwerkt op de slinger, als in elk punt op alle lijnen die er uit vertrekken, wat betekenis geeft aan het magische van dit Allesomvattende, het Universum een hologram zijnde van dit Allesomvattende. Maar waarom, is het nodig een dergelijke vlucht te nemen: what if you are wrong? Wat als je redenering geen steek houdt? Man, forget it, begin met die brief te schrappen uit je boek.

*

Hij is buiten in de kilte van de namiddag. Hij heeft de brief op de post gedaan. De zon een zilveren cirkel achter de naakte maar prachtige vertakkingen van de bomen, vooral van die ene boom die er als oudste, duidelijker en krachtiger staat en hem telkens en vooral elke morgen bij het ontbijt aanstaart alsof hij hem kracht toewensen wou. En thans: zijn woorden aan John, versplinterd in snaren van Edward Witten, die hij niet meer kan terugnemen. Het onheil, zo het er een is, is geschied, hij zal zich moeten verantwoorden.

Want het was niet aan hem om verklaringen af te leggen over het Allesomvattende van Kant - of is het van het Spinoza? - laat dit over aan professoren, aan theologen, filosofen, van hen zal men zo iets aanvaarden; van jou, mijn beste vriend, zal men zeggen dat je bij je leest moet blijven. Schrijf je verhaal en houd het daarbij. Wat er al geschreven staat is al zwaar genoeg, je bent inderdaad te elitair, onleesbaar elitair, laat dit elitair-zijn over aan figuren als George Steiner of als Stefan Hertmans van bij ons. Kruip in je schelp en blijf erin verborgen.

En nog, wie denk je wel te zijn, du, kleiner Mann?, Een Mister Chips ben je, blijf op je sofa voor de haard, zet de radio aan en luister naar de muziek van Klara, of kijk naar de programma’s van Canvas. Geniet zoals nu, van de muzikale poëzie van ‘Les Tableaux d’une Exposition’ van Moessorgski, orkestratie Ravel, en van wat het leven je nog te bieden heeft; zet je aan het tekenen bijvoorbeeld, maar vooral, vooral, ga geen dingen schrijven die zich afspelen op een kosmisch-religieus niveau, waar je geen vat op hebt, zelfs al zou je denken dat de jaren je hierbij geholpen hebben. Ze doen het niet, mijn beste man, de waarheid heb jij niet in pacht.

Zijn tafel ligt vol met geschreven en herschreven bladen - hij weigert nog iets te scheuren - met boeken die hij uit de rekken haalde, met knipsels en tijdschriften. Pas als de kwaliteit van zijn werk strookt met de tijd die hij er voor nodig had dan is het een winst. Maar gegroeid, pagina na pagina, eerst in zijn dagboek, daarna getypt, verwoordt het in vele schakeringen zijn visie op het zijnde en het eeuwige. Thema’s hieruit worden hernomen en herbelicht, worden uitgewerkt zoals de negende van Shostakovich die nu, in sourdine de ruimte van de kamer vult en kleur geeft. 

En zoals altijd bij Shostakovich, komt onvermijdelijk het beeld terug van een partij goeroe die rechtstaande op het podium, de bladen van de partituur ervan de zaal ingooit, schreeuwend dat het de revolutie onwaardig is, de kunst onwaardig, dat het gericht is tegen de grootheid van de staat die hem voedt en hem onderhoudt. Worden de bladen van de ‘partituur’ van zijn boek ook zo eens de wereld in gegooid?

Hij wil de kreet van allen die, zoals Shostakovich onrechtvaardig behandeld worden, die onschuldig worden veroordeeld of die nu wegsterven van honger of ziekte, laten uitdeinen over hem. Wetende dat hij er hulpeloos tegenover staat en vooral, omdat hij beseft dat de zekerheid van heden, geen zekerheid voor het leven is; omdat hij regelmatig geconfronteerd wordt met de brandende, stukgeschoten huizen van welk land of plaats, of van welk volk ook; geconfronteerd met de wreedheid die van de mens kan zijn. 

Dan ook nog, welk verschil maakt het uit, een boek in meer of een in min, in een wereld waarin zovelen op de vlucht zijn, als gevolg van een opkomende, voor een modale mens onbegrepen absurditeit waarbij kerken en moskeeën, musea en bibliotheken, zoals het gebeurt, worden geplunderd of platgebrand. Waarbij mensen worden gedood, verkracht, gemarteld, zo maar, of omdat ze beweren dat de God die is - als Hij is? - het die is van hen en van hen alleen, en er slechts één kan zijn.

En, het toverwoord van allen, ‘bemin uw naaste’, woorden zijn zonder inhoud noch wat de naaste betreft als wat het beminnen aangaat. De media helpen ons opdat we getuige zouden zijn van leed en dood en verwoesting tot in het minste detail, want het meest sensationele is nog niet sterk genoeg.

25-11-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Mijn waarde John,

Enkele tijd geleden hadden we het, bij Ray en zijn Sauternes 1966, over je brief van nu toch al enkele jaren terug, handelend over de zin van het leven. Mijn antwoord van destijds dat ik terugvond, voldoet me vandaag niet meer. Ook, en misschien vooral, omdat er deze middag na de mis – ja, ik ben naar de zondagmis geweest - staande aan het graf van mijn ouders, ineens een vreemde gedachte is opgerezen in mij, namelijk dat het niet de mens is die gezorgd heeft voor zijn evolutie tot homo sapiens, maar dat dit het werk is geweest van de evolutie zelf en, dat het niet anders kon dan dat de aap die hij was en de Neanderthaler - of een andere Thaler’ - die hij werd, onvermijdelijk, en zonder enige inbreng van hem zelf, gegroeid is tot homo sapiens. Wat als dan betekenen zou dat hij, even onvermijdelijk, in de toekomst, in een zelfde richting evolueren zal naar meer zijn, meer ‘Dasein’, naar een ‘homo sapiens, sapiens’.

Dit is een boude vooropstelling, zul je me zeggen, maar als het correct is wat ik vooruit schuif dan is dit een grote waarheid. De tijd hiervoor nodig kan dan wel even lang zijn als de tijd die nodig was om geleidelijk op te schuiven tot de ‘ homo sapiens’ van nu, maar het principe is dat dit staat te gebeuren.

De betekenis van dit ‘sapiens in het kwadraat’ is te vatten als het steeds maar nader komen tot, noemen we het, de Essentie die aanwezig is/moet zijn in de background van het Universum. In dit opzicht zijn we weinig meer dan een soort werktuig in de hand van deze Essentie. Wat ons dus te doen staat is, in de eerste plaats beginnen - ik zeg wel beginnen - te begrijpen dat we dit werktuig zijn, niets meer maar ook niets minder en dat het meer dan wenselijk is dat we ons hiervan bewust zijn.

Hieruit volgt, dat de ‘ik’ in ons, vorm geeft aan de ‘ik’ van die Essentie en dat dus de denkende ‘ik’ in ons, noodzakelijk is opdat het Universum, bewust zou worden dat het er ‘is’. Want stel dat er een Universum zou zijn zonder de denkende ‘ik’ van de mens, wat zou dan dit Universum betekenen? Niets, totaal niets. Het zou er zijn, zoals er (misschien) andere Universa zijn, maar niemand, zou er zijn om het te ontleden in al zijn geledingen, om erover te spreken of erover te schrijven. Het zou een Universum zijn dat sterven zou van eenzaamheid.

De ‘ik’ van de mens die ziet, waarneemt en tracht te begrijpen is zich vormend, wordt aldus de wezenheid van het Universum. Dit gebeurt niet zo maar, de tijd zonder belang zijnde dit gebeurt tijdloos. En de aarde, wellicht niet de enige plaats zijnde waar het gebeurt - de wetten van het Universum een en ondeelbaar zijnde - gebeurt het tijdloos op elke plaats van het Universum waar een ‘ik’ is opgestaan of opstaan zal.

Dit is, my dear John, waar ik, mens en als dusdanig geest, aangekomen ben, een sprankel van de geest in het Universum; een sprankel echter, die zien kan, die nagaan kan hoe het is en wat het is en vooral, hoe het moet gekomen zijn. Dat noodzakelijker wijze een begin heeft gekend, en wat meer is, dat we ontstaan zijn in het punt van de Big Bang, dit punt is de moeder van alles, zij heeft ons gebaard, we zijn haar kinderen. Wat kan de zin van ons leven dan anders zijn dan ons te gedragen als kinderen van het Universum.

Je vraagt me, hoor ik, of er dan ook een Vader was die de Moeder heeft bevrucht. Wel, ‘de Heer bezat me in het begin van zijn wegen’ leert ons het epistel uit de mis van de Onbevlekte Ontvangenis. Maar dit doet hier niets ter zake. We zaten in het Universum verweven van bij de aanvang, we zijn er niet aan toegevoegd, we zaten er in gebakken. Van in den beginne waren we deel van de inhoud, van de structuur ervan, eerst als een deeltje atoom, dan als een deeltje amoebe, veel, veel later als aap en dan als aap die geleidelijk aan, naar de mens overhelde, de mensaap die homo sapiens geworden is. 

En ik herhaal – wat nieuw is in al wat ik je al schreef - als we ‘sapiens’ geworden zijn dan is het omdat er van in het begin, van in de eerste aanhef van de Big Bang, een Universum, ingecalculeerd was, een zoals het er nu al is. En, hierin versmolten als verweven, de mens die we zijn en in ons, verder uitdeinend, deze die onvermijdelijk op komst is en, waar we naartoe  leven moeten. En, je vraag over de zin van het leven, over de zin van ons bestaan hier op aarde, is te wijzigen in: waarom kon het Universum het niet stellen zonder de ‘homo sapiens’? 

De zin van het leven of de rol die we te vervullen hebben, is te zien als een antwoord op deze vraag. We kunnen er uit afleiden dat we een rol te vervullen hebben, we kunnen zoals het Universum denken dat we creatief moeten zijn; dat we als kinderen van eenzelfde moeder, onze broeders en zusters moeten lief hebben, zoals ons werd geleerd; dat we elke vorm van leven moeten eerbiedigen, maar verder draagt dit niet. Al is het wel wenselijk voor ons zelf en nodig voor onze samenleving, dat we honderd procent homo sapiens zijn.

Echter denk ik, maar ik hoorde nog niemand die me hierin volgt, dat, zoals we overgingen van homo, naar homo sapiens, we ooit – en we zijn op weg of, er zijn er al die op weg zijn - het stadium van ‘homo sapiens, sapiens’ zullen bereiken. En hierbij is tijd onbestaande.

Mijn beste John, wij, homo sapiens hebben dus nog een heel lange weg af te leggen. Misschien hebben we, in dit derde millennium – André Malraux dacht er aan - de grens bereikt die, een stap verder, ons in een lange evolutielijn brengen zal tot de ‘sapiens in het kwadraat’, zoals er de snelheid is van het licht in het kwadraat. Maar ik stel dit niet als een paradigma, eerder als een mogelijkheid die ik aflees in wat er tot hier toe gebeurde.

Hebben we hierin een rol te vervullen? Ja, de rol van bewust te zijn dat we, als mens, in evolutie zijn naar een meer en diepere integratie, en dat we ons, met de inzet ons eigen, inschakelen moeten op deze weg, 

Mijn waarde John, ik heb deze tekst herlezen en herlezen, ik zeg misschien tweemaal hetzelfde, maar de rol die we hier op aarde te vervullen hebben is van een kosmisch niveau. Je hoeft me niet te antwoorden. Ik zie je, heb ik gehoord, op het einde van de maand op een lunch bij Ray en Jane, maar deze brief blijft onder ons, ik stuur hem niet door aan hen.

Ik weet dat ik heel ver ben gegaan. Ik ga in alles altijd heel ver, en ik denk verder na over wat ik je nu schrijf. Houd er dus rekening mee, en veroordeel me niet te vlug. En wat ons einde betreft, dat, als ik George Steiner mag geloven, heel interessant zal zijn, dan wil ik hem volgen: ons lichaam, in feite, een massa atomen en elektronen zijnde, elektronen die de dragers zijn van de geest in ons. Denk er over na wat het betekent een stervende elektron te zijn.

Broederlijk in de geest, Ugo.

24-11-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij droomde die nacht. Hij was onder de bomen bij het meer - was het niet het meer van Genève? - gekleed in een lange donkere mantel. Hij had zijn zakken vol met graankorrels die hij rondstrooide voor de duiven die om hem dwarrelden lijk vallende bladeren. Hij zag zich zelf staan onder de bomen, zag hoe traag de beweging was van zijn hand en hoe traag de korrels neervielen in de aarde als waren het woorden die hij met moeite nog spreken kon.

Zijn vrije hand tegen de boom geleund en zijn vingers, zijn ganse hand drong binnen in de weke witte stam, en alles werd als van sneeuw: de witte zeilen van de witte boten op het water lijk melk, de witte bergen op de achtergrond die oprezen uit de witte waterlijn en dan de witte duiven die rondvlogen doorheen de man die hij was.

Hij droomde dat hij ontwaakte in een witte kamer. De vrouw die hem liefhad was over hem gebogen.

*

Hij herhaalt zich. Hij zit gevangen in een bepaald, op filosofie lijkend stramien, waar hij niet los van komt  en hij weet het. Hij tast de dingen af om te vinden wat niet te vinden is, maar dit aftasten, dit voortdurend inkleuren van stellingnames, van uit een of andere gezichtshoek, is zijn leven; het is zijn boek dat het zo wilt, zo en niet anders. Hij moet er zich bij neerleggen en aanvaarden dat hij begrippen te dicht over elkaar legt die dan de indruk geven samen te smelten, vele ervan zijn ontstaan in een tijd en in omstandigheden die verschillend waren. Alleen de feiten, de gebeurtenissen ervan zijn vaststaand, zijn wat ze zijn. Gedachten echter wijzigen zich, leggen andere accenten, voegen dingen toe die er gisteren niet waren of nemen dingen weg die er wel waren, zodat de weg die bewandeld wordt een echo is van wat is en van wat niet is.

* 

Wat is er van de mens die zich geen vragen stelt over wat het leven is; die niet ontvankelijk is voor het wonder van het bestaan; hierover geen jota vertelt of op papier zet; die onbewogen de dagen binnenwandelt met nog een oneindigheid aan dagen, zo denkt hij toch, in het vooruitzicht. En, wat is er van de mens van wie de dagen, van de morgen tot de avond tot diep in de nacht, meer woorden zijn dan daden?

Ugo gaat voorbij aan de handelingen die hij stelt om te overleven: zijn opstaan en het vullen van de uren tot het slapen gaan. De mensen die hij ontmoet, de postbode soms, de winkeljuffrouw, de beenhouwer, de bakkersvrouw. Geert die langs komt en de afgevallen bladeren heeft bijeen gevaagd en de druivelaar heeft gesnoeid. Alle, kleine zaken die gebeuren, die in elk leven voorkomen, belangrijk zijn en noodzakelijk maar niet doordringen tot zijn geschriften. Afgewogen zoals ze worden tegenover  de zaken die hij wel  vernoemd.

Is het te aanvaarden dat al die kleine handelingen niet aan bod komen, al zijn ze er, al beslaan ze een belangrijk deel van zijn dag; hoeft het niet gezegd dat hij de haard aansteekt, dat hij weg rijdt met de fiets door de velden of met een boek in de hand door de sprookjeskleuren van het bos wandelt in het ‘gereuzel’ van de bladeren aan zijn voeten; Is het te aanvaarden dat hij van in den beginnen, enkel op het bevreemdende, op het buitengewone van de geest is afgestemd geweest?

De herfst was pas begonnen als het boek aan zijn bestaan begon, thans staat de lente voor de deur die zomer zal worden en herfst terug en de aarde zal terugkeren op haar punt van lente-equinox waar ze nu amper voorbij is en hij zal nauwelijks beseffen dat de aarde een nieuwe, volledige baan heeft afgelegd.

En de cellen van zijn lichaam zullen zich dag aan dag vernieuwen en dit ook zal hij niet kennen, hier ook heeft hij te ondergaan en af te wachten in welke mate de krachten van zijn lichaam zullen afnemen, hopende dat de krachten van de geest in eenzelfde mate zullen toenemen. Al weet hij dat de geest al de aarzeling kent van het woord dat hij gebruiken wil of van de zin die klaarheid moet brengen.

Maar denkt hij, laat me toe te zeggen dat ik geleefd heb onder de mensen, naar de geest in mij en over mij, en dat het voorbije een voorbereiding is geweest, een tijd om te groeien, om te rijpen en te verzamelen, en nu hiervan de vruchten te plukken.

Het is, schrijft Max Wildiers, een vreugde te vertoeven in het gezelschap van zovele boeken en van zovele gedachten die gesproken worden, geschreven en rondgedragen worden; hij zegt dit wel enigszins anders. En zo is het voor hem een grote vreugde eraan deel te nemen en te kunnen optekenen, in beeld en in sfeer, wat loskomt in hem om te trachten het levende leven te grijpen met beide handen, het te omknellen en neer te zetten op het blad, opdat anderen na hem, zo hoopt hij toch, zo verwacht hij toch, ook vreugde zouden beleven aan de oneindigheid, de onuitputtelijkheid van wat is van de natuur en van de wereld, dit alles om een brug te zijn naar de geslachten na hem. Tot in der eeuwigheid denkt hij nog, opdat het altijd zo moge blijven en dan ook nog, crescendo, stijgend naar een steeds vollere dimensie.

23-11-2018, 06:57 geschreven door Ugo d'Oorde  

Bij het ‘ita, missa est’, de geest hoog, ging hij buiten, hij stond er in vrede met zich zelf en met de mensen om hem heen. In het strakke licht van de beginnende lente, kwam een dame op hem af: ‘Jij bent Ugo, zegde ze, ‘hoe gaat het met jou en met je broers Georges en Daniël?

‘Georges stelt het goed, Daniël is al enkele jaren overleden, en ik, zoals je me ziet, goed nu.’

‘Oh, wat spijtig van Daniël. Weet je nog, Ugo, dat we samen toneel hebben gespeeld, jij was toen Jimmy en Daniël was Tom, de regenmaker.’

Hij keek haar aan, verrast: ‘Ja, ik herinner me het stuk* dat we opvoerden in het dorp, ik herinner me Tom die zegde: ‘Lizzie, ik wil eeuwig leven, maar hij slaagde er niet in.’ ‘Wel ik was die Lizzie. Het was een mooie tijd, een tijd die niet meer komt, wat niet belet dat ik er nog steeds aan denk.’

‘Het was de tijd van het grote leven. We hebben er toen het beste van gemaakt, en dat toneelstuk was iets uitzonderlijk. Nu liggen de jaren er over en is ons landschap veranderd, maar hoe gaat het met jou, Lizzie?’

Ze glimlachte: ‘ik ben Emma en ik was Lizzie in het stuk, maar het gaat, ik zet er me stilaan over, ik verloor mijn man vorig jaar, weet je, maar ik heb de kinderen en de kleinkinderen die dichtbij wonen, het gaat wel. Goed dat de zondagmis er nog is om buiten te komen en mensen van vroeger te ontmoeten, jij waart ouder dan Georges en Daniël, niet?

Ze had hoogstens de ouderdom van Georges, een mooi regelmatig gezicht met wat beginnende rimpels: ‘Oh, zegde hij wat jammer, ik wist het niet.’

‘De ziekte’, zegde ze, ‘in een paar maanden was het gedaan’, maar ik ben er over nu, ik doe nu dingen die ik vroeger niet deed, ik lees nu boeken en ga naar voordrachten en tentoonstellingen hier en daar, mijn leven is anders gevuld nu.’

Hij zag hen staan, mensen gingen langs hen heen, kijkend: Emma glimlachend naar hem gekeerd, sober maar modieus gekleed, een sjaal met bloemen om de hals. Hij wist niet wat te zeggen, hoe haar te benaderen: ‘Je ziet er goed uit, Emma’. - heel goed, dacht hij - ‘Ik ken ook deze gevoelens van het opvullen van het alleen zijn, we overwinnen ze, we groeien er uit weg, het alleen zijn is lijk een ontdubbeling van het zijn.’

‘Ja’, zegde ze, ‘ je bent er alleen en je bent er met je alleen zijn, het is heel vreemd soms.’ Maar, Ugo, ik denk eraan, kom je donderdag niet naar de voordracht? ‘Welke voordracht, Emma, en waar? Vroeg hij.

Wel, het is notaris Rens van het dorp die deze inricht hier in een zaal achter in het café hier aan de overkant. Ik meen dat het dit maal over Spinoza gaat.

‘Ik wist niet dat er voordrachten waren in het dorp, ik wist er niets van, komt er veel volk naar toe? ‘Niet veel, in feite niet genoeg,  de notaris verdient er meer, er is moed toe nodig om vol te houden, maar hij doet het en blijft het doen.’

‘Ik ken de notaris, maar die heeft me nooit over zijn voordrachten gesproken, maar In dit geval en gezien het over Spinoza gaat, kom ik zeker.

Goed, je zult er interessante mensen ontmoeten, zelfs een schilder van mooie doeken en een beeldhouwer, een bijzonder iemand, zelfs een poëet. Het begint om acht uur, nu donderdag.’

‘Ik zal er zijn, Emma, je moogt me verwachten.’

Ze keek hem in de ogen: ‘Gelukkig je ontmoet te hebben, Ugo, Ik wist dat je hier terug waart in het dorp, goed dat er nog een zondagmis is. Ik zie je dus donderdag, ik verheug me er op.’ ‘Het heiligen van de zondag is het enige dat ons nog redden kan, Emma, maar het is nu eenmaal zo, het sacrale is uit de wereld, maar er is nu Spinoza, ik ben blij je ontmoet te hebben.’

Hij reikte haar de hand. Hij wist dat hij haar niet zou herkend hebben had ze hem niet aangesproken, terwijl zij, hem wel nog had herkend  Hij was te lang weg geweest uit het dorp, wie kende hij hier nog buiten Ray en Jane? 

Hij trok zijn wollen sjerp wat strakker aan en is weggegaan tussen de graven, over het kerkhof, langs het graf van zijn ouders – de steen iets weggezakt – en toen hij zich bukte om wat onkruid, een herderstasje, weg te nemen uit de aarde, overviel hem de gedachte, de plotse gedachte dat het niet de mens is die er voor gezorgd heeft dat hij, als Neanderthaler opgeklommen is tot homo sapiens, maar dat het, het Universum zelf dat aan de basis lag van deze evolutie naar meer mens zijn..

Hij schrok ervan. Waarom, dacht hij, heb ik hier niet eerder aan gedacht, waarom valt me dit precies nu te binnen en waarom heb ik dit nog nooit ontmoet in de vele boeken die ik las? Nochtans is dit weliswaar een vreemde, maar correcte gedachte, er is niets tegen in te brengen, en het is ook een kosmisch geladen gedachte die me hier nu overvalt.

Hij stond daar, met de woorden wentelend in zijn aders; hij stond daar met het nog levend herderstasje met die heel fijne witte worteltjes en wat aarde, in zijn hand. Hij vond het zonde wat hij gedaan had en zich bijna verontschuldigend zette hij het zo goed mogelijk terug op de plaats waar hij het genomen had. Hij wou naar huis nu, hij wist ineens wat hij schrijven zou aan John, zeker iets totaal anders dan wat hij hem vroeger geschreven had.

Wandelend via een binnenweg doorheen de velden, dook het beeld op van Victor Strum, de atoomfysicus, uit Vassili Grossman’s ‘Vie et Destin’** die, wandelend in de schemerstraten van zijn stad, plots geraakt werd door een lumineuze gedachte die een oplossing bracht voor een probleem dat hem lange tijd al bezig hield. Thuis zocht hij de passage op in het boek, helder en met inzicht geschreven, heel wat kleurrijker dan de wijze waarop hij zijn vondst had geformuleerd. 

Hij schreef die avond een brief aan John S.. Hij dacht die eerst te mailen, maar hij dacht het anders. Hij drukte de tekst af op witte bladen papier, schreef de aanhef : ‘Mijn waarde John,’ met de hand en eveneens, onderaan, ‘je broeder in de geest’, met zijn naam, ‘Ugo’. Hij zou de brief morgen op de post doen.

P.S.

De brief die ik de zevenenzeventigste dag geschreven heb aan John, is niet zoals ik wou dat hij was. Ik kan hem nog niet vrijgeven, moet er nog een paar nachten over nadenken, alvorens ik hem, als definitief, en als een soort testament, laat gaan.

*Richard Nash: ‘De Regenmaker’, 'The Rainmaker', 1967

R

**Vassili Grosman: ‘Vie et Destin’, Juliard 1983:

Il (Victor Strum) marchait dans la rue déserte et mal éclairée. L’idée surgit brutalement. Et aussitôt, sans hésiter, il comprit, il sentit que l’idée était juste. Il vit une explication neuve, extraordinairement neuve, des phénomènes nucléaires qui, jusqu’alors, semblaient inexplicables; soudain, les gouffres s’étaient changés en passerelles. Quelle simplicité, quelle clarté ! Que cette idée était gracieuse et belle ! Il lui semblait que ce n’était pas lui qui l’avait fait naître mais qu’elle était montée à la surface, simple et légère comme une fleur blanche sortie de la profondeur tranquille d’un lac, et il s’exclama de bonheur en la voyant si belle

22-11-2018, 10:24 geschreven door Ugo d'Oorde  

Was het, het beeld van de ijzige leegte van een wereld zonder God, deze die Matthias had voorspeld, die hem stil had gemaakt, verweesd, verlangend? Het kan, het was in elk geval een ongewone beslissing die hij nam die zondagmorgen bij het opstaan, een beslissing zonder tegenspraak, alsof het ergens opgetekend stond dat het zo moest. Hij had zich klaar gemaakt, zoals hij het deed bij grote gelegenheden en was, door de velden die roken naar verwelkte rozen, die roken naar de morgennevels uit zijn jeugd, naar het dorp gewandeld, het geluid van de klokken over hem - wat zou een dorp zijn zonder kerk en zonder klokken, een Arabisch dorp zonder muezzin? - de mis was om tien uur. Het was een lange tijd geleden dat hij door de straten had gewandeld, ook, en nog langer geleden, dat hij de mis had bijgewoond. Heel wat dorpelingen schoven langs de huizen naar de kerk toe zoals het vroeger was, in zijn jeugd toen hij naar de mis ging in korte broek, knieën bloot, zelfs midden in de winter, en grootmoeder ‘Cele’, als hij langs kwam voor of na de mis: ‘maar ventje toch, met blote knieën en zo koud!’ Hij hield toen, als grote knaap, de missaal onder de arm, dacht hij toch. Nu, ouder en hopelijk wijzer, had hij zijn manuscript in het hoofd. Had hij een fractie van zijn voorbije dagen in het hoofd en hij nam die fractie mee met zich, soms als een zwaarte, soms als een lichtheid, en vandaag - de morgen was een helderheid - was het de vreugde om wat er al opgetekend stond die hij meedroeg.

Van een vriend die, met zijn boeken voor zich, een voordracht gaf, had hij eens geschreven dat hij ze opende en toonde aan zijn publiek zoals een priester de monstrans onder een baldakijn. Vandaag voelde hij ook zo iets, vandaag hield hij de tekst van zijn boek hoog geheven onder het baldakijn van de luchten. ik heb de plicht, dacht hij, toen hij de kerk binnen ging, zijn vingers in het ‘gewijde’ water stak en het kruisteken maakte, mijn dank te betuigen, voor het goede vorderen van mijn manuscript, het is nodig en passend dat ik hier een uitdrukking aan geef. Hij zat neer, rechts in de middenbeuk, tussen de mensen van het dorp die opkeken naar hem, hem kenden misschien of andere die zich afvroegen wie die man wel was. Maar hij voelde zich onbevangen, hij was hier in het huis van God zoals gezegd werd, hij was hier om te danken, hij kleine man, maar lichtend punt van de geest in de kosmos. Hij bad met de priester opdat hij moge gehoord worden in zijn nederig zijn. Al had hij niets te vragen, al had hij niets te zeggen, alleen er te zijn en te tonen dat hij er was zoals hij was, een zondaar, maar ook iemand die getracht had, Hem te vinden in vele zaken en in vele aangelegenheden; die gemeend had Hem soms gevonden te hebben, niet noodzakelijk in de kerk van zijn jonge jaren, maar aan de vijver, in de grote openheid van luchten, van water en aarde en van ondergaande zonnen; of in het bos in zijn samenzijn met de bomen; of overal waar hij geweest was: in het kerkje van Chapaise of dat van Brancion, in de Madeleine van Vézelay of in de collegiale van Saint-Quentin, staande op het labyrint in de betegeling of nog, op weg naar Kawkaban in Yemen, vóór de afgrond waar hij haar naam riep die zevenvoudig werd teruggekaatst.

Overal had hij Hem ontmoet zonder Hem te zien of te kennen, alleen te weten dat Hij op al die plaatsen was en, eigenlijk meer dan hier tussen die oude muren van de dorpskerk, waar ook Julie had gestaan, hij achter haar, wachtend op het ogenblik dat ze haar stoel keren zou om een glimlach te krijgen van haar.

God wat een wereld het was geweest. En nu, hoe goed het was om, zoals hij hoorde in het Evangelie, er drie tenten te bouwen, voor hem, een om er te zijn, een om te danken en een om te loven.

Hij zuiverde zich, waar hij stond, hij voelde de mensen om zich heen, eilanden van gedachten zoals hij een eiland was, en toch ondergronds verbonden met elkaar als deel van het oneindige dat van het leven is. En hij herbronde zich waar hij stond, om meer nog en beter schrijver te zijn, dichter bij de waarheid van het zijn, dichter bij zijn bestaan als mens onder de mensen, en tevens als lichtende baken. Hij verwierp de troosteloosheid, de eenzaamheid, het gedesillusioneerd zijn; hij verwierp al het negatieve, al het droomloze, al het nodeloze, al het a-sacrale, en in hem kwam een weldoend gevoel van rust als van het watervlak na een windstoot, effen, de luchten erin weerspiegeld, de tijdloosheid der dingen erin gevangen.

21-11-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Na 76 dagen: 75.000 woorden geschreven, bijna 200 pagina’s tekst, in ’century gothic 12’, en waar sta ik?

Ik denk dat een totaal van 120.000 woorden, toereikend moet zijn. Ik weet dus wat ik nog te schrijven heb, al is het niet de kwantiteit die telt, eerder de kwaliteit, maar ik heb nog, als ik mijn  ritme houden kan, nog vijftig dagen nodig. Dit brengt me einde 2018, begin 2019. Of dit haalbare vooruitzichten zijn weet ik niet, ‘but so far so good’ zegde de man die vallend van de honderdste verdieping de twintigste passeerde.

Het is ook mijn geval, niet het geval van het vallen maar van het klimmen. Laat ik je zeggen dat ik er zicht op heb, en dat ‘so far so good’ de betekenis heeft die het heeft.

Maar ik ben zoals de oude piano forte die voortdurend moet gestemd worden wil ze haar gewenste klank  behouden. IK weet dus dat ik tussendoor herbeginnen moet met het ‘stemmen’ van wat geschreven staat. Het is, zoals bij de piano forte, een werk zonder einde waar ik me rekenschap van geef, het zuigt het bloed uit mijn aderen.

En, zit hierbij de spanning niet in wat er al geschreven staat, de spanning zit toch in mij, het ‘hoe-het-verder-moet’ houdt me bezig dag en nacht, en ik overdrijf niet, vooral nu ik gekomen ben waar ik me bevind. Of zij die me regelmatig zijn blijven lezen - enorm talrijk zijn ze niet - deze spanning delen weet ik uiteraard niet, maar, neemt het aantal lezers niet toe, het blijft toch min of meer stabiel, wat ik eerder als een gunstig teken wil interpreteren, echter niet als een groot succes. Alhoewel?

Deze blog hier is geen verpozing, hij is maar een tussendoor bericht, een blik in de achteruitkijkspiegel naar de afgelegde weg. Een weg die ik zie als een pad in de bergen, als ‘ une marche d’approche’ die al werd afgelegd. Ik sta nu klaar om me de ‘crampons’ vast te binden op de bergschoenen en me in te voegen in de cordée: de sneeuwvlakte die we over moeten ligt voor ons, daarna komen de rotsen, de klim tot de top boven.

Ik ken maar al te goed hoe het er voorheen aan toe ging, opdat ik niet de pijn zou voelen, dat de echte beklimming er nooit meer komen zal; dat die afgebroken wordt door de jaren, zoals destijds, hoog boven Zinal, de beklimming van de Besso, samen met zijn vrienden en Anja, afgebroken werd door een verstuikte enkel. Achteraf kun je, je hier vragen bij stellen, waarom die enkel het begeven moest. Was het opdat hij alleen met Anja de afdaling naar Zinal zou doen?

Ik ben, ondanks de jaren, nog altijd, meer  schrijver van dromen dan van reële feiten. Of laat ik zeggen, dat ik de gebeurtenissen, kleine of grote, waarin ik terecht kom, naar mijn hand zet, verbreed en verdiep, en dat er andere zijn die louter uit mijn verbeelding zijn opgestaan, omdat de mogelijkheid er in zat dat ze werkelijkheid waren. Op het punt waar ik ben aangekomen, is de drang om te weten hoe ik ooit eindigen zal en welke gebeurtenissen er aan de basis van dit einde liggen zullen, heel intens geworden. Ik wacht deze af met een zeker vertrouwen. Ze hebben me reeds gebracht tot waar ik sta, ze zullen me wel verder voeren.

Want er zit een lijn in de gebeurtenissen waarin ik verwikkeld geraak, te beginnen met mijn  ontmoeting met Ray - ik hoorde de laatste tijd nog heel weinig van hem - ze volgen elkaar op en liggen in elkaar verweven, de ene gebeurtenis leidt me binnen in de andere.

Ik denk en ik herhaal dus dat het, het boek is dat zich schrijft, dat mijn inbreng zich baseren kan op wat de dagen me brengen zullen en dat ik in volle vertrouwen de komende gebeurtenissen mag afwachten. Als we de kaap van de honderdste dag zullen bereiken, zullen we zicht hebben op de top van de berg die we aan het beklimmen zijn.

Zo, vandaag: so far so good. 

20-11-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een jonge man kwam op hem af, het type van zijn vader met volle verzorgde baard en golvend blond haar: ‘Ik ben Matthias, ik studeer over God en u, zegt mijn vader, schrijft over God en wou me ontmoeten, is dit zo?’

Het is je vader die wou dat ik je ontmoette. Mijn naam is Ugo’, maar ik schrijf niet over de God die ik kende toen ik uw leeftijd had en waar jij nu over studeert in Leuven’

‘O nee, hoe kan dit, God is toch God?’

‘God is alles, dat weet jij ook (hij tutoyeerde hem omdat Matthias zijn zoon had kunnen zijn) maar de God van mijn jeugd heeft teveel menselijke trekken en daar heb ik last mee’.

‘Dit is toch het beeld van de Bijbel, van Paulus, van ons allen’.

‘Ja, en er is in de Bijbel ook vers 3, 19 uit de Genesis, dat je kennen moet, en daar heb ik, op mijn leeftijd, heel wat last mee. Het is enkel over de essentie van de mens dat een God het kan hebben, wel ik geloof niet dat de essentie stof kan zijn en dat een God ons zou vertellen dat we van stof zijn gemaakt, en tot stof zullen terugkeren. Dus er is bij mij twijfel over die God?

‘Het Hebreeuwse ‘afar’ betekent stof’ repliceerde Matthias: ‘de prof heeft het er deze week nog over gehad, ‘afar’ is te vertalen door stof.’

Hij dacht, de prof is wellicht opgeschrikt geweest door Paul Nothomb, maar hij zegde: ‘Paul Nothomb* denkt er anders over, hij vertaalt ‘afar’ door ‘légèreté’, ‘lichtheid’ en ik ben gelukkiger met zijn vertaling dan met deze van de Septuaginta: in essentie geest zijnde, zijn we in essentie onsterfelijk.’

‘Paul Nothomb ken ik niet, maar ‘Is dit geen wishful thinking en is het daarover dat u schrijft?’

‘Het is daarover en ook en vooral wellicht, de reden waarom ik schrijf. Alles hangt innig samen, de idee God, de idee leven en de idee dood en voor mij wordt dit laatste een belangrijke factor.’

‘Als u onsterfelijk bent gelooft u dan in reïncarnatie?’

‘Ik heb er absoluut geen nood aan, maar ik geloof wel – hij dacht aan Eco - dat er een deeltje van God in elke mens aanwezig is en dat dit deeltje onsterfelijk is.’

Maar ik begrijp niet hoe u een boek vol kunt schrijven over God. Paulus leert ons dat God alleen kan spreken over God.’

‘Wel ik schrijf met behulp van het deeltje God in mij, het stukje hologram van God in mij. Het is over dat deeltje God dat ik schrijf, het is niet veel maar het geeft me toch het aroma van Hem, hoewel dit weinig gemeen heeft met de Jahweh van de Bijbel.’

‘Is er dan een andere voor u?’

Hij dacht aan Spinoza: ‘Ik geloof niet dat er een andere kan zijn voor iemand die theoloog wil worden, maar voor mij is er een andere’. Hij dacht nog, waar ben ik mee bezig en waarom wil ik trachten een jonge man, die later misschien priester wordt overtuigen, maar de woorden kwamen die hij nog zeggen wilde:

‘Er moet een andere zijn, een God van het Universum. De enige naam die ik Hem geven kan en misschien denkt je daarna van mij dat ik pantheïst ben, dat mag, maar dan een christelijke pantheïst als zo iets bestaat. De enige naam die ik ken voor Hem is Elohim, deze van bereshit bara elohim.’

‘Wel Elohim is een meervoudsvorm, men heeft hem daarna Jahweh-Elohim genoemd en dan Jahweh.’

‘En daarna God’, onderbrak hij hem, ‘om de Grieken en de Griekse joden ter wille te zijn, maar voor mij blijft hij, Elohim, ofwel wat me beter ligt, de of het Onnoembare, maar zeker niet de Jahweh van de Exodus’.

‘Aanvaardt u dan niet dat beide een en dezelfde zouden zijn?’

‘Neen, en ik aanvaard evenmin dat Jahweh behoefte zou gehad hebben aan een zoon’. En een idee schoot hem plots te binnen. ‘En wat het meervoud, Elohim, betreft, het kan, het kan ook een veelvoud zijn van goden, van Energieën in de Kosmos, alle gebundeld tot één, waar ik geen naam voor heb’.

Hij was cru, hij overrompelde Matthias met woorden als messen, voluit, zonder rem, zonder twijfel. Eindelijk kon hij eens praten met iemand die, naar hij hoorde, Velikovsky gelezen had, die geloofde dat de hagelstenen uit de Bijbel meteorieten waren die uitgestort werden boven Misraïm, het woord dat Matthias gebruikte voor Egypte.

Waarop hij hem vroeg of hij ook Salibi gelezen had.

‘Natuurlijk ken ik Kamal Salibi, maar ik vermoed sterk dat Salibi zijn boek geschreven heeft met de bedoeling Israël in verlegenheid te brengen.’

Hij wou antwoorden dat hij Salibi aanzag als een eerlijk man en dat zijn lokalisatie van het Eden aan de hand van de vier stromen uit het scheppingsverhaal, treffend was, maar het was genoeg geweest. De spanning van het gesprek, de mensen rond hem, de discussie op een esoterisch niveau, had hem vermoeid.

‘Het kan’, zegde hij, ‘maar Salibi en zijn theorie est un fait divers terrestre, het doet hier niets ter zake, ik had er niet moeten over beginnen. Matthias daarentegen dacht al veel verder: ‘Maar de meteorietenregens en de andere catastrofen zijn voor mij het deugddoende bewijs van het bestaan van de God Jahweh. Het is fenomenaal omdat het God is die optreedt, die zich toont in daden en woorden. Hoe bemoedigend is het niet, te weten dat Hij zich buigt over ons en een volk uitkiest dat een licht moet zijn voor de wereld. Uw God is, als ik u goed begrepen heb, oneindig ver af en zwijgend, een ijzige stilte omringt Hem, de stilte van sterren en zwarte gaten. Maar Jahweh, God is door zijn daden en zijn woorden oneindig dicht gekomen, Hij was met Mozes op de Sinaïberg en sprak met hem, zoals hij spreekt met ons, met mij.’

Matthias stond voor hem, gelukkig, stralend en overtuigend, bezocht door de God van de Exodus die leefde in hem. Een jonge profeet, een jonge Jezus, onwrikbaar gelovend, teder gelovend, gevoed en bestraald door zijn geloof. En hij, Ugo, zijn gezicht gedrukt in de holte van Elohim, in de ijzige kilte van Elohim die nog te zien was in de Orionnevel en te horen in het geruis van het uitdijend Universum. Het is deze Elohim waarmee hij leven moet, waaraan hij zich warmen moet, bij wie hij zijn inspiratie zoeken moet.

Het geroezemoes van stemmen om hen, de zaal die zich vulde voor het concert, dat zo aanvangen zou: ‘Vader doet mij teken, ik moet gaan nu, ik moet mijn doedelzak opwarmen, maar ons gesprek heeft me goed gedaan, samengebald rond de essentie van ons bestaan, dank u Ugo.’

Hij reikte hem de hand en voor hij weg ging zegde hij nog: ‘Het spijt me dit gesprek niet te kunnen verderzetten maar na mijn optreden hier moet ik onmiddellijk weg.’

‘We hebben de essentie gezegd, Matthias, het ga je heel goed.’

Hij zag hem verdwijnen in de deuropening en ging neerzitten op de plaats naast de vader, getroffen door het ‘wonder’ dat Matthias zag in het optreden van Jahweh. Hij keerde zich naar de vader en er was ontroering in zijn stem: ‘je hebt een schitterende zoon.’

Matthias verscheen met zijn doedelzak. Het aanwezige publiek hield op met praten, de stilte was deze van de schemering. Hij begon te spelen, zijn blik naar hem gericht, zo dacht hij toch. Het zal wel zo geweest zijn dat hijzelf nimmer in zijn jeugd een geloof heeft gekend dat zo stevig was als dit van Matthias. En als het geloof geen levensregel is, is de Jahweh van de Exodus en van de profeten geen levenswarmte. Hoe gemakkelijk wordt het dan niet je ervan af te wenden. Echter hoe gelukkig iemand zich voelen kan, alleen het verheffende te lezen in de Bijbel en zich te nestelen in die God die opgerezen is uit de nevelen van Babylon.

Matthias had zijn waarheid, zoals hij destijds meende, zijn waarheid te bezitten. Maar het ogenblik naderend dat hij, Ugo, tot stof terugkeren zou was hij gaan nadenken over de zin van Genesis 3,19. Wellicht zou Matthias er zelf toe komen, ten gepaste tijde, dit vers te herontdekken, hij had immers nog een gans leven voor zich en het volstaat te zoeken om te vinden.

Maar bij Ugo, na zijn gesprek met de jonge theoloog, na het concert en wat er mee verband hield, alleen in de wagen in de donkere nacht, opnieuw de twijfel over al wat is en niet is die opduikt. Toch kan hij niet anders dan de toonaard, die hij van bij de aanvang vooropstelde, vol te houden. Het is de toonaard van de levende geest die ons omstrengeld houdt. Het is zijn betrachten dichter te komen tot de essentie van het bestaan of tot wat het voor hem betekent bewust te leven.

Hij denkt aan de dokter in 'La Peste' van Camus : het leven is ‘faire son métier’, al hoorde hij liever ‘faire son devoir’, is wat je plicht is en niet enkel doen wat je stiel, je beroep is, wat je kluistert aan je dagelijks bestaan, maar doen, dat wat van de mens, in zijn onzichtbare binding met de onmetelijke oneindigheid, verwacht wordt. Want deze binding is niet alleen fysisch maar ook spiritueel; het ene bestaat niet zonder het andere.

19-11-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde