 |
|
|
| |
|
|
| 16-06-2019 |
 Onbezoedeld |
|
.
Onbezoedeld is het woord dat past bij kunst. Het betekent de geest, de drijvende kracht, onbezoedeld, los, vrij van alle - om het even welke - invloeden. Iets maken dat er nog niet is, de toekomst vóór zijn in al wat je maakt of schrijft. Het was ook het woord dat ik had moeten gebruiken voor het werk van Olivia die gisteren vier jaar werd. Maar ik was al heel ver gegaan in mijn zoektocht, het verste dat ik kon gaan: ik zat al bij de Big Bang, het ogenblik dat alles is opgestart, dus ook de tekening van Olivia was erin begrepen.
Waar zwerf ik uit vandaag met mijn blog? Vraag ik me af, de dag die nog niet begonnen is. Vertrekkende bij het woord ‘onbezoedeld’ wat kan hieruit ontstaan? De haiku naar het Engels vertaald, op de rand van de fontein voor het hotel kan me hierbij helpen, hier ook is er sprake van een staat van het onbezoedeld zijn. De dichter wist, dat binnen de muren van het hotel gesprekken worden gevoerd, dat er discussies zijn die nog blijven hangen, misschien nog verder worden gezet het ogenblik dat ze buiten komen uit het hotel, dat ze misschien zelfs niet zullen opmerken dat er een fontein is, en zeker niet zullen lezen wat er staat over de heuvels in het zuiden, in de mist gehuld.
Het is een roep om inkeer, om bewust te zijn van het ogenblik, een roep ook om onbezoedeld buiten te zijn met een ruim open geest, ontvankelijk voor het minimale, het zicht van de heuvels in de verte, om hiermee de nieuwe dag binnen te gaan, een soort van herrijzenis uit de donkerte van de nacht.
Een vriend, hij schildert bij wijlen om de gevoelens die opwellen in hem kucht en leven te geven, schrijft me dat hij twee werken heeft die hij me tonen wil, waarover hij mijn oordeel wenst te kennen. Ik denk dat ik niets te kennen heb, dat in het leven alles het verloop kent dat het moet kennen, dat we er niet aan ontkomen. Wat we gemaakt hebben staat er altijd onvolmaakt, altijd voor verbetering vatbaar, omdat al wat is leeft ook een kei die je in de hand houdt, ook een tekst die je geschreven hebt, ook een schilderij die je gemaakt hebt. Ik als toeschouwer kan enkel zeggen wat het ding me zegt en, of het me iets zegt dat de maker niet wist dat het er in te lezen stond.
Wat ik wel weet is, dat we allen op een bepaald ogenblik van onze dagen, nood hebben aan een herbronning om in leven - het leven van een maker - te blijven; om via nieuwe paden te bereiken wat we altijd getracht hebben te bereiken; doen we het niet, we ‘verslensen’ - zou mijne moeder gezegd hebben - we drogen uit, we zijn leeg gezongen, we hebben niets nieuws meer te vertellen.
Ik hoorde van morgen (zaterdag 15 juni) op Klara, een onderhoud met Koenraad Tinel - later heb ik opgezocht wie hij was en wist ik wat hij maakte - het was een hoogst interessant gesprek, iemand die ik zag als een man die heel wat beleefd had, heel wat mensen kende, heel wat voorstellingen had gedaan waarbij de mensen staande applaudisseerden. In één woord een groot kunstenaar. Tot Google me zijn werken toonde. Ik vond ze verslenst, Stefan Hertmans die ik bewonder, niet, en vele andere kunstenaars ook niet. Wie is er fout als het is om het werk van iemand, voor wie het zijn leven is, ofwel als hoogstaand ofwel als verslenst te zien?
Is Koenraad Tinel, hij is tachtig hoorde ik, een onbezoedelde. Is hij niet verstrengeld in zijn werk waar hij niet meer los van komt, of blijft hij maar, zoals hij ademt, beelden maken en boeken schrijven. Ik denk; en daarin schuilt het gevaar voor allen die iets maken, in mijn geval die iets schrijft, dat we onvermijdelijk bezoedeld worden door ons eigen werk.
Iets waaraan de nu vierjarige Olivia van gisteren (nog) niet zondigen zal.
16-06-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde 
|
|
|
|
|
| 15-06-2019 |
| Wat over kunst? |
Elk kunstwerk spreekt voor zich zelf. Het is er, het staat er, het hangt er. Hoe het er ook is, het is een eenheid, het is een eigenheid. Hoe het spreekt en wat het zegt, hangt niet alleen af van het werk zelf maar ook van degene die er naar kijkt en hoe hij er naar kijkt. Aldus wordt het werk naar waarde niet afgemeten op basis van andere werken, maar geplaatst naast andere werken als een andere uiting van wat men kunst noemt.
Ik ben nog altijd geraakt, eerder in de negatieve zin dan in de positieve, door ‘The Nose’ - de ‘Christuskop’ zoals hij zegt - van Luc Tuymans[1]. Er tegenover staat hier boven, totaal verweesd bijna, een afdruk van een beschilderde onderlegger. Ik heb me hierbij de vraag gesteld: wat raakt mij het meest, het werk van Tuymans of de tekening hierboven, een bierkaartje groot. Wat is het meest creatieve, het meest, ‘kunst’: het ambachtelijk hoogstaand werk, het gezicht van Tuymans nageschilderd of, een werk zo maar ontstaan uit het niets, speels en puur, de hand de verlenging zijnde van de geest?
Dit laatste, zo maar tot stand gekomen, zonder beredenering, zonder bijbedoeling, de geest ontdaan van alles, enkel gericht op het werk, beginnend bij een leeg wit blad en dan, in alle stilte, er zittend in een lege ruimte, een holte, een luchtbel, aan niets denkende, kleuren, lijnen, vlakken aanbrengend, eigenwijs, uniek. Scheppend iets dat nog niet bestond, nog niet te zien is geweest. Een creatie die enkel kan gekomen zijn - en ik gebruik hoge woorden omdat het nodig is - van het kosmische dat in elk van ons aanwezig is. De ene, de uitzonderingen, weten het deeltje kosmos te gebruiken; de andere doen zich de moeite niet.
In Hanghou, een stad in China, en het is alleen in China dat zo iets gebeurt, bij het buitenkomen uit het Dragon Hotel staat er te lezen op de wand van de fontein voor het hotel: ‘Southern hills appear in sight of a leisurely mind’, of, ’Hij die vrij van geest is zal de heuvels zien in het zuiden.’
Ik gebruik dit om te zeggen dat zij of hij die los van geest is: de geest wijd open uitgestrekt in de wijdheid van het zijn, zal schilderen kunnen wat hier geschilderd werd. Ik noem het de spontaneïteit van de geest, het zuivere, het kinderlijke bijna, totaal los van alles, de geest vrije teugel latend, zonder enige bekommernis - zeker niet deze van Tuymans.
De tekening hierboven werd gemaakt door Olivia, een meisje van nog geen vier jaar oud. Alleen in de kamer, opgesloten in zich zelf, afgesloten van het omringende, diep binnen in het ‘zijnde’, dat enkel het ‘zijn’ van de Kosmos kan zijn, tekenend een haiku gelijk, een klein onooglijk meesterwerk voor het oog, voor de ziel, voor het grote dat in de mens, ingesteld op het eeuwige, aanwezig is.
Van waar kan het anders komen dan van wat er was, het ogenblik van de Big Bang: een kracht, het mysterieuze dat van het Woord is, een schuchter deeltje ervan door het kind, onbewust vastgegrepen en gebruikt.
Ik toonde hier ooit een schilderij van de opa, Johan Souffriau, Olivia heeft, incontestablement, onweerlegbaar, de hand van haar opa overgenomen.
[1] Google: ‘The Nose’, bladformaat 21.5 x 28 cm, prijs 2.750€.
‘De nieuwe zeefdruk is gebaseerd op een schilderij van 2002 dat wordt beschouwd als één van Tuymans’ zeldzame zelfportretten. Het betreffende schilderij gaat terug op een raadselachtige gezichtsuitdrukking. Tuymans zelf noemt het als het ware een Christuskop, omdat de stijl ervan herinnert aan de talloze ‘Ecce homo’s’ die de menselijkheid en het lijden van Christus moesten oproepen.’
15-06-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde
|
|
|
|
|
| 14-06-2019 |
| Over de klank van de stiltes |
|
Blog van 5 juni die ik toen niet kon inloggen maar die ik niet wil laten verloren gaan.
Van Bernard Dewulf in het DS Weekblad van De Standaard (1-2 juni), een heerlijk stuk proza - poëzie bijna - over de Stilte. Wie het las zal er even bij stil gestaan hebben, zal gedacht hebben hoeveel stiltes er wel zijn in onze taal en hoeveel er nog kunnen aan toegevoegd worden.
De gedachte aan de stilte leidde Dewulf naar ‘een mooi boek met prachtige gedachten over regen en stilte’. Een boek van de, in zijn late jaren blind geworden John Martin Hull (1935-2015) voor wie de stilte natuurlijk heel anders is.
Dewulf schrijft hierover en ik citeer hem:
‘In zijn blinde bestaan speelt regen een cruciale rol. Regen is zijn licht. Zelfs de stilten tussen de druppels helpen hem om de dingen om hem heen te horen - en dus in zekere zin te zien. En kon het in dat licht, verzucht Hull, maar eens regenen in de kamer.’
Sprekend over de stilte dacht Urbain Dewulf aan John Hull en hem lezende ik, ik dacht aan twee personen terzelfdertijd: vooreerst aan mijn goede vriend, Albert Schrever die er een gedicht over schreef met de prachtige titel, ‘Stilte is een zeldzaam kruid’, en, ‘ze is muziek zonder geluid’. Een mooi poëtisch aanvoelend gedicht in eenvoudige, maar veelzeggende woorden, geen fiorituren, niet hoogdravend maar begrijpend zonder omwegen hoe hij de stilte aanvoelt en wat ze betekent voor hem. Het gedicht werd tegelijk op twee plaatsen bekroond met eremetalen en in een plaats leverde het hem zelfs de titel op van dorpsdichter.
Maar Ik dacht ook aan het op vele plaatsen totaal tegengestelde: hier, de stilte die José Saramago (1922-2010) uitbazuinde: ‘Dios es el silencio del universo y el hombre, el grito que da sentido a ese silencio.’[1] God is de stilte van het universum, de mens is de kreet die zin geeft aan het universum.
Hij heeft het niet over de stilte van God, maar over het ‘zwijgen’ van God, een verwijt eigenlijk die hij toestuurt aan de God van de Kerk die, zoals Saramago zelf, gewrongen zit in dogma’s.
De stilte van de God waar hij het over heeft, is ook het euvel van Saramago die zich blind staart op wat de Kerk altijd, en nog, ons heeft geleerd over de antropomorfe God. Op zijn tachtigste zag hij hem nog altijd zoals hij hem zag in zijn jeugd; hij bleef de Kerk bestrijden. Laat ons zeggen dat hij als schrijver nog altijd niet de Verlichting had gekend. Nochtans oppert hij dat de mens, ‘el grito’ is, de kreet, de schreeuw van het Universum.
De Mens, is er dus, als ik zijn woord correct interpreteer, als de stem van het Universum, is er omdat het Universum wou dat hij er was. Of anders gezegd, de mens is er omdat het Universum er is en vice versa, het Universum is er opdat de mens er zou zijn. Wat een belangrijke verklaring is waar, voor Saramago, een god niet aan te pas komt. Er is enkel voor hem de mens in en van het Universum.
Maar daar stopt het even en begint het opnieuw, want nu stelt zich de vraag: hoe is het Universum er, is het er zuiver als materie, zo maar ontstaan uit het niets, uit het ‘nada’?
‘Como escribí en horas de vana interrogación metafísica’, heeft hem het metafysisch onderzoek niets opgeleverd’; is hij er uitgekomen zoals bij er is binnen gegaan - wat me verbaast - blijft hij getekend door zijn ijver, de Kerk, haar leiding en haar leer te bestrijden met het woord. Maar veel verder gedacht heeft hij niet. Hij is gestopt waar hij had moeten beginnen.
Saramajo leed aan een andere blindheid dan deze van John Hull. Ik denk niet dat hij de stilte, welke ook, hoorde of zelfs zocht.
[1] José Saramago: El Cuaderno’, textos escritos para el blog, septiembre de 2008 - marzo de 2009. Traducción de Pilar del Río, Alfagura 2009.
14-06-2019, 06:28 geschreven door Ugo d'Oorde
|
|
|
|
|
| 13-06-2019 |
| Intimiteit |
|
Ik ben klaar gekomen, dan toch met twee belangrijke items.
Eén, met het beeld van God, vooral op welke wijze Hij er is, niet als een oude man met baard - bespaar me dat beeld - niet als een wetgever en een rechter, een vader die luistert naar onze gebeden, die tussenkomt in aardse aangelegenheden, neen, neen, maar als een onzichtbare aanwezigheid in al wat was, in al wat is en in al wat komen zal. Hij is er zonder er te zijn. Hem wegdenken is totaal zinloos, zonder Hem is er geen sprankel van bewegen, geen sprankel van leven. Hij is het Leven, Hij is, wat Hij Mozes zegde van uit de brandende braamstruik : Ik ben: 'Ik Ben'. Wat ik begrijpen wil: 'ik ben Het Zijnde', of een verhaal geschreven door een groot filosoof..
En twee, ik ben klaar gekomen met de dood. Hoe ik heen zal gaan, in welke omstandigheden weet ik niet, hoef ik niet te weten, maar als ik ga, zal het met vertrouwen zijn dat ik heen ga naar een andere wereld, naar een ander Universum dat de echo is van dit Universum hier. De echo waaruit ik ben ontstaan op het ogenblik van de bevruchting.
Zo, met beide in het hoofd, wat heb ik nog te vrezen?
Dit zijn twee belangrijke ontdekkingen geweest die ik gedaan heb in mijn leven. Het heeft tijd gevergd. Beide zijn vaststellingen, begrippen die ikzelf, met behulp van wie me is voorafgegaan, met behulp van wie naast mij heeft geleefd, in levende lijve of in boeken, heb gedaan. Maar uiteindelijk ben ik het zelf geweest die de conclusies trok en des te vaster staan ze in mij gegrift tot in mijn bloed dat door mijn aders vloeit, tot in mijn adem.
Dit is wat ik melden wou aan de droeve wereld van vandaag opdat die erover nadenken zou, en vooral, in exclusiviteit, aan allen die om een of andere reden me duurbaar zijn. Ik vind dat het best is dat ze dit zouden weten als ik heen zal gaan. Want dat ogenblik komt nader met zeven-mijlen-laarzen, als ik zie hoe vlug de dagen, de weken, de maanden, de jaren schuiven.
Vlugger nu dan trager vroeger.
13-06-2019, 10:01 geschreven door Ugo d'Oorde
|
|
|
|
|
| 12-06-2019 |
| Een streng woorden |
|
Een streng woorden, een mooie, volle zin die me ontsnapte deze morgen, samen met de nacht die ging. Ik had gedacht ik houd hem wel, hij is te mooi om hem te vergeten, maar toen het lichter werd was hij verdwenen, opgeslorpt. Weinig kun je nog vertrouwen als je ouder wordt, toch je zelve niet. Een vriend, een schilder overkwam het zelfde lot, hij had een schilderij gezien - bij hem was het in zijn droom.In de morgen held hij het nog, maar hij treuzelde tussen de lakens en vond het later niet meer terug. Of, hoe de dingen zijn hier op aarde, hoe je overkomt wat je niemand wenst.
Nu, een volle zin verliezen op het einde van de nacht als het licht er aankomt is wel geen zeldzaamheid, evenmin een drama, vroeg of laat komt hij terug, denkt je dan. Maar toch, ik had hem moeten grijpen op het gepaste ogenblik, bij de hals desnoods, jong en dartel als hij was, vers geboren, dampend nog en hem houden tot ik was opgestaan en aangekleed, fout het was. Geen hoopgevend iets om een dag mee te beginnen.
Het schijnt me toe dat het vroeger anders liep, dat ik hem houden kon tot ver in de dag, dat hij me vergezelde bij het ontbijt, er geen nood was haast te maken, dat er zelfs zinnen werden aan toegevoegd, tot de avond toe en dat ik dan pas ze te nemen had, minuten lang bleven ze maar komen, een lange rij van woorden, gedachten opgenomen tot een ruiker ikebama-achtig. Echter zo veel er was van vroeger, is van nu niet meer. We ondervinden het van de morgen tot de avond, wijselijk, we leggen er ons bij neer. We doen het nu zoals het komt. En of het komt of niet komt, het maakt weinig uit, er zijn geen prijzen mee gemoeid, hoogstens een vleugje dat men erkenning noemt, wat geen eretitel is.
Denk nu niet dat ik die volle zin aan zijn lot ga overlaten, dat ik hem niet terug wil halen, niet behouden wil voor nu als voor later, als alles gezegd zal zijn . En, ook reeds opgetekend in het boek, het boek van psalm 139.
En à propos, ik heb altijd gedacht dat de psalmen de hoofdbrok waren in de Bijbel, samen met het Hooglied, maar dit is sterk persoonlijk. Ik heb een kennis, ik noem hem graag een verre vriend, die dit wel beamen zal.Voor hem echter, en hij heeft het wellicht bij het echte eind, is de Bijbel geschiedenis, waar niet aan te raken valt. Ik volg hem soms op zijn wegen die vol gestrooid liggen met jaartallen en namen; namen te veel en te ongemakkelijk om te onthouden, maar hij is op dat gebied een fenomeen. Er bestaat een grote kans dat hij dit zal lezen, hij weet aldus dat hij in mijn gedachten is van bij zijn eerste geschriften, nu, heel ver terug al in de tijd.
En, om dit verhaal over de verloren zin af te sluiten, ik heb de ganse dag gewacht, hopende hem terug te vinden, maar tevergeefs hij is niet meer opgedoken, later dan misschien. Geen nood eigenlijk er zijn er andere gekomen, niet zo mooi wellicht, al weet je maar nooit, maar toch valabel genoeg om er te staan op een dag zoals deze, die al voorbij is vooraleer hij nog beginnen moet, voor jou, mijn beste die me lezen zal.
12-06-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde
|
|
|
|
|
| 11-06-2019 |
| Gedicht IV |
|
Je schrijft of je schrijft niet,
er is geen alternatief.
En als je schrijft is er de wereld buiten
en de wereld binnen, verinnigd in elkaar.
Je loopt over de velden, je loopt
de bossen in. Je zit neer aan de vijver
en je leest er een oud boek,
de bladen van wijsheid los gekomen,
vergeeld en je denkt het boek te zijn,
te worden.
.
Je bent in de bergen, je bent aan zee,
je bent er zelfs als je er niet bent,
ben je op alle plaatsen waar je ooit waart.
Je vermenigvuldigt je telkenmale
met de persoon die je bent, als met deze
die je niet bent maar die je wel zou willen zijn,
bezeten als je bent, stof door de geest bevrucht.
En wat is van jou is van de wereld
binnenin en niet van die van buiten.
.
En al dit, mijn vriend,
is het maar om er te zijn,
om er wat rond te lopen, er op neer te zien
onverrichterzake?
Zo, je schrijft of je schrijft niet,
en als je schrijft is er het transcendente
waarin je binnendringen wil, het grensverleggende
omdat je weet dat het
de eeuwigheid is die je omkranst
van kop tot teen in al je woorden.
Je schrijft omdat in jou de hunker is
die al wat leeft in jou, versterkt, verlengt
tot buiten de tijd, tot buiten de ruimte:
het er nog niet zijnde is wat je nog
over blijft, het laatste van het avondlicht
al voor het sluiten van de ogen.
Je geest alsdan zich mengen zal met wie
je immer samen waart.
Zelfs al ken je het nog niet, het zal
je gebeuren zijn nu al boven jou geprojecteerd,
tot in Orion.
11-06-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde
|
|
|
|
|
| 10-06-2019 |
| Vooraf |
|
Zeg ik jullie dat ik uit mijn dagelijks ritme werd gelicht, dat ik niet meer schrijven kan zoals ik het gewoon was te doen. Ik had de mogelijkheid mijn blog voor te bereiden, een dag, twee dagen zelfs ervoor, al naar gelang de omstandigheden. Hij stond geboekt op mijn harde schijf. Ik had hem maar te kopiëren en over te brengen naar de Centrale Computerwanneer het me paste.
Sedert een week gaat dit niet meer. Ik moet hem rechtstreeks schrijven op het blad van de centrale PC, en dit eist te veel ongemakken, geeft me niet voldoende tijd, toch niet de tijd die ik nodig heb en blijf nodig hebben. Zo gemakkelijk het vroeger was, zo moeilijk is het nu.
Het ergste is, het blokkeert, het ontneemt me de vreugde die ik had een blog te schrijven. Nu is het een last geworden, meer dan ongezellig.
Mijn gedicht van deze morgen, zie verder, is een bewerking van een idee van vroeger. Ik weet dat het niet vloeiend is, niet zoals ik het wou.
Een gedicht schrijft je zo maar niet, het is telkens een voorontwerp waar nog moet aan geschaafd worden.
Het is dit laatste dat het mist en ik voel me er niet goed bij. Niet zoals ik willen zou.
10-06-2019, 07:15 geschreven door Ugo d'Oorde
|
|
|
|
|
|
| Wat indien ik nimmer |
|
Gedicht drie
Wat indien ik nimmer de Bijbel had gekend
en God niet had gezocht niet,
wie Hij was of ook maar wezen kon?
Wat indien ik nimmer Dante had gelezen,
Cervantes noch Chateaubriand,
geen bloem gezien, geen boom gehouden
alsof het een broeder was;
de zee niet had gekend, de golven
opgevolgd, de witte randen
nagelaten op het strand,
liefst in de morgen, als het licht
aan het opstaan is.
De bergen, roze in de avondzon,
de stem ervan, de roep om er te keren,
wat indien ik nimmer.
Niet getracht had te doorgronden
de tijdloosheid van sterrenconstellaties
en geweten had dat ze bewegen
tot in de oneindige oneindigheid.
Welke mens was ik geweest?
Geen Mozart had gekend, geen Beethoven,
geen Mahler of geen Yanàcek,
En dan, hier niet gelezen wie
Van de Woestijne was, wie
Streuvels, wie Gilliams, Pasternak
of T.S. Eiot was, wat indien?
En de schilders niet genoemd,
de beeldhouwers, niet de bouwers van onze
gotische kathedralen.
Had ik dat alles niet gekend, niet geweten
waar had ik gestaan, de mond gesloten,
de ogen dicht en niet gezien
hoe groot hier alles is, hoe krachtig
alles in elkaar verweven
tot mijn lichaam toe erin begrepen,
Hoe geordend wel de orde is
van quark en elektron
al begrijpen we er weinig van
de orde is er toch, van wie
we enkel gissen kunnen
hoe en van waar gekomen.
Maar wat we wel weten, wij erin
vastgezet, tot orde in onze genen.
En wie ik niet vergeten mag, is Bach
dan nog, die ik beluisteren kan
tot in het transcendente van wie hij is,
want leven doet hij nog, hij is Bach
gebleven hier, hoe we het ook schrijven?
Hoe, mijn God - al weet ik niet wie je bent
of waar je, je ook geborgen houdt -
hoe, had ik het ooit geweten
als George Steiner schrijft, vertaald dan nog:
La mort, je le sens,
sera chose intéressante.
Niets, eraan toegevoegd, niets ervan
weggenomen, maar zeker toch gedacht
het kan, het zal, het staat geschreven.
Het weze zo.
10-06-2019, 07:11 geschreven door Ugo d'Oorde
|
|
|
|
|
|
|
| E-mail mij |
Druk op onderstaande knop om mij te e-mailen.
|
| E-mail mij |
Druk oponderstaande knop om mij te e-mailen.
|
| Gastenboek |
Druk op onderstaande knop om een berichtje achter te laten in mijn gastenboek
|
| E-mail mij |
Druk oponderstaande knop om mij te e-mailen.
|
|
|
|
