Vanmorgen, een adagio uit een pianoconcerto. Ik denk aan Shostakovich, maar achteraf hoor ik dat het dit is van Ravel, nochtans een adagio dat ik maar al te goed ken. Maar het zijn beide, twee krachtige, levendige concerti die elk een prachtig adagio(Andante bij Chostakovich, nr 2) kennen met een sterk poëtisch karakter. Vergissen was dus mogelijk. Ik voeg er aan toe dat ik pas was opgestaan, nuchter aan gedachten en ik geconfronteerd werd met de tere, vloeiende pianoklanken die mijn hart openden meer dan mijn geest. Mijn vergissing was begrijpelijk. Al vergeef ik het me moeilijk. Wat is er van de concerti en de symfonieën die we opgeslagen hebben, die we al tientallen - en meer - keren gehoord hebben, maar waarvan we niet onmiddellijk, met zekerheid  de naam van de maker ervan kunnen opgeven?

En nochtans komt het er op aan de naam van de componist te kennen om het zich te kunnen herinneren, pas dan zijn we voldaan, zoals we ook de naam willen kennen van de wijn die we drinken. Het is een noodzaak voor ons om het werk/de wijn te situeren, het aanhoren/het drinken is er maar een deel van. Maar ik beken dat ik me dikwijls vergis wat de componist betreft - de wijn zeker - al meen ik er wel enkele goed te kennen: Mahler bijvoorbeeld, Brahms, Bruckner, Beethoven die ik soms verwar met Mozart, en omgekeerd, Debussy, Ravel.

Maar er zijn zoveel componisten die we kennen - daar zo-even dacht ik alle klassieke muziek al eens gehoord te hebben - zodat er niets nieuws meer was voor mij, maar ik vergis me hier ook  natuurlijk. Zoals er te veel boeken zijn om alles te kennen, zijn er te veel componisten, te veel schilders, beeldhouwers, is er van alles te veel om ook maar een klein deel ervan te kunnen bijhouden. Er zijn er een massa, en een massa die op elkaar gelijken of dan toch dicht bij elkaar aanleunen, zodat het moeilijk is voor iemand zoals ik die geen noot muziek kent het onderscheid te maken, of het nu Beethoven is of Mozart, of het nu Janacek is of Dvorák, het lukt me wel soms, maar soms ook niet.

De klassieke muziek is een  belangrijke factor geweest in mijn leven. Het begon met de film Fantasia van Walt Disney en breidde zich uit dankzij een vriend van toen, Leonard Hoendervangers (+) uit Kapellen, én de lectuur van ‘Music Ho !’ van Constant Lambert, een boek dat dateert van 1934 en als Pelican Book in 1948 werd heruitgegeven. Lambert heeft het over ‘a Study of Music in decline’: a study of movements rather than musicians. Ik kocht het in 1948 bij Smith & Son in de Adolf Maxlaan in Brussel en las het rond die tijd. Het weinige dat ik me er nog van herinner is wat ik las over Eric Satie en dezes ‘musique d’ameublement’, Sedertdien is het trouw in mijn boekenkast gebleven en nu, als ik het open na die vele jaren, ruikt het naar al wat oud is en zijn de bladen ervan vergeeld.

Maar of de muziek, zoals Constant Lambert beweert ‘in decline is’ zou ik niet durven beweren. Ik denk eerder dat ze een andere weg is ingeslagen, te beginnen met ‘Le Sacre du Printemps’ van Igor Strawinsky en de vele anderen die meer recent zijn opgedoken, Arvo Pärt met zijn Spiegel im Spiegel bijvoorbeeld. Immers, de geest van de mens bezit een creativiteit die geen grenzen kent, het nieuwe ent zich op het vorige nieuwe en uit het bestaande komen telkens nieuwere scheuten, aan ons om die te ontdekken.

29-11-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het gebeurt dat je mensen ontmoet met wie je spreken kunt over onderwerpen die het gewone van de dagen ruim overstijgen. Je geest komt los en opent de geest van de anderen, de geest van zij die denken zoals jij. Maar, en dit is het verschil met jou, zij kennen niet allen, de nood om hierover te schrijven.

Wat zou de waarde zijn van een boek dat een dergelijk draagvlak kent en dat in feite, gezien je ook de gedachten en de redenering van de anderen moet schrijven, neerkomt op een alleenspraak met jezelf, zoals Dante de woorden optekende van Vergilius - hij noemt hem: tu duca, tu signore, tu maestro[1] én van de zielen met wie hij sprak en dan nog wel, al wat hij bedacht in strak gemeten verzen in 100 canti opgesteld.

Ik durf zeker niet beweren dat ik de kunst van Dante ook maar in de verste verte benader, maar het kan dat hun reacties heel diep gaan, rijker zijn dan die van mij, en een springplank zijn naar nieuwe gedachten die oprijzen en opgetekend worden. Zij zijn de stille denkers, jij bent ‘der Einsame im Herbst[2]’, de eenzame, in zijn cel, bezeten door het schrijven. Hoe komt het, stel ik me dan de vraag, dat voor mij het schrijven een levensnoodzaak is geworden, een soort ziekte die me afzondert van de niet-schrijver en ik  me daarenboven nog vermeid in de dingen die ik schrijf.

En ik niet alleen, lezers nemen mijn woorden over - zoals het gebeurde een paar dagen terug - en brengen die binnen in hun geschriften, zodat er, wat de ideeën betreft er een osmose plaats vindt van zijn woorden met die van mij, het hoogste dat ik verhopen kan. Ik heb dan duidelijk niet voor niets geschreven, mijn woorden werden gesmaakt en opgehangen als een schilderij in de kamer van de lezer, waar ze hun definitieve vorm krijgen en ook hun rol te vervullen hebben in een andere omgeving.

Zo niet zijn de woorden die ik neerzet geen lang leven beschoren. Ze blijven treuzelen in een zeer beperkte kring, ze worden niet uitgedragen al was het maar binnen het Nederlandse taalgebied, Het deert me echter schijnbaar niet, want ik blijf schrijven, zoals vandaag, al weet ik niet altijd waar ik ga uitkomen.

Zeggen dat ik destijds Saramago nodig had om deze dagelijkse blogs te schrijven. Hij was mijn voorbeeld, want vóór hem had ik nog niet gehoord van de mogelijkheid ervan. Het verschil toen was dat hij wist dat zijn blogs – hij schreef ook niet elke dag - zouden gepubliceerd worden. Wat hij echter niet wist is dat hij me met zijn ‘nada’s’ van toen, zoals hij ze noemde, zou inspireren  om hem met mijn ‘nada’s’ na te volgen.

[1] Inferno: Canto secondo (139-142) : ‘Or va, ché un sol volere é d’ambedue : / tu duca, tu signore, tu maestro / cosi gli dissi , e poi che mosso fue, / entrai per lo cammino alto e silvestro.

[2] Gustave Mahler, ‘Das Lied von der Erde’

.

28-11-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

We volgen even nog, omdat we het ervaren als een soort uitdaging, George Steiner in zijn ‘Errata’[1] als hij schrijft:  Comment le Tout Autre peut-il agir sur nous à fortiori nous donner quelque signe de son existence, absolument inaccessible?

Alsof het aan ‘le Tout Autre’ is om zijn bestaan te bewijzen, ‘de nous donner quelque signe de son existence’, als het aan ons is om Hem te vinden en uit te zoeken wie Hij is en wat Hij verlangt van ons. Want, noch de catastrofen ten tijde van de Exodus, noch de stilstaande zon en maan van Joshua, noch het gebeuren met de schaduwklok van koning Achaz, zijn bewijzen voor ons, evenmin voor Steiner, maar worden door zijn volk nog immer als tekenen van zijn aanwezig zijn gezien.

Wij echter zijn ervan overtuigd, zijn ervan doordrongen, dat Zijn onvoorstelbaar, ongelooflijk goed geordend Universum - wij, lichaam en geest inbegrepen - alles heeft om als een sluitend bewijs van zijn bestaan te fungeren. Evenwel als we spreken over een ‘Hem’, dan hebben we geen persoon op het oog, zeker niet, wel een aanwezigheid.

Trouwens welk meer overtuigend bewijs dat uitgaat van ‘Le Tout Autre’ zouden wij op heden in staat zijn te lezen, te zien én te aanvaarden als een nog duidelijker teken van Zijn (of Haar) bestaan, dan het Universum zelf?

En ook wie beelden we ons wel in dat we zijn, nu we amper de mensaap zijn ontgroeid, opdat we nu al bij machte zouden zijn de vraag te stellen en het antwoord hierop te kennen? Beckett’s ‘En attendant Godot’ - waarmee hij het einde van de oorlog bedoelde - klinkt hier omgekeerd voor ons, het is: ‘het Gans Andere wachtende op ons’. Wat voor mij betekent, zo ver het enigszins nog kan, door te gaan, zelfs al weet ik, niet alleen omdat de tijd die me rest heel kort kan zijn, maar ook omdat ik het gevoel heb, op het einde van mijn zoektocht te zijn aangekomen. Mijn hoop is dus deze van Hokusaï dat elke dag, elke maand, elk jaar in meer een verdieping van het ‘zijn’ in mijn geschriften betekenen mag.

Mijn God, wat een eerzuchtig man ik geworden ben: denken dat er vóór de Big Bang, een zijn, een wil, een kracht aanwezig was, én zeggen dat dit zijn, of wat ook dat het was, zichzelf wou zien in de mens, en dat dit de reden was voor die fameuze Big Bang die een Universum baren zou opdat de mens , de denkende, dromende mens erin zou rondlopen, om zich een beeld te vormen van wat het Universum - zijnde het beeld van het ‘zijn’ van vóór de Big Bang - is en, hierin de grootheid ontwaren van wat het ‘zijn’ is.

 Dit is dan toch in a nutshell, het mysterie dat omheen het tot ontstaan komen van de Big Bang hangt en zeggen dat ik dit schrijf in de dagen dat de wereld kreunt onder de Covid 19 pandemie.

Wees gerustgesteld, mijn vriend, ik ben me er van bewust, maar er zijn ogenblikken als ik schrijf dat mijn hoogdravendheid geen grenzen kent, het maakt allemaal deel uit van het poëtische in het leven, van het weten dat we niets weten dan toch niet met absolute zekerheid.

Wat ons geluk is.

[1] George Steiner: ‘Errata’, (an examined life) Gallimard , 1998

27-11-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik blijf nog even op mijn domein aan gedachten toegespitst op de reden waarom ik schrijf, over wat ik schrijf, met vandaag in mij het antwoord van Ilya Prigogine op de vraag over ‘het begin van alle beginnen’:

‘Pour moi, la transition entre le pré-univers et l’univers, est avant tout un problème de passage du vide, qui contient déjà des particules en puissance à des particules réelles[1]’.

Het is op die fameuze ‘zevende dag’ dat deze Big Bang passage plaats vond en, althans volgens Prigogine, het in wezen reeds bestaande, bestaande werd en, wat oneindig meer is, nog steeds als ‘het bestaande’ wordende is. Die fameuze ‘zevende dag’ loopt nog altijd.

In zijn ‘La Langue Hébraïque restituée’ uit de XIX_de eeuw, vertaalt Fabre d’Olivet[2] het allereerste woord van de Bijbel, ‘Bereshit’, door ‘en puissance d’être’, en dus niet zoals er staat in de Bijbel door ‘in den beginne’. Hij bekrachtigt hiermede de visie van Prigogine.

Ik blijf dit maar herhalen omdat het een prachtige gedachte is om een dag te beginnen, een gedachte die een basis is voor al wat er geschreven wordt; van waaruit alles vertrekken moet of, anders geformuleerd: het Universum is er altijd geweest, het was er in potentie en is er thans, in realiteit. Heeft Hawking dat ooit geschreven? Hij moet er zeker aan gedacht hebben, maar hij heeft het, bij mijn weten, nooit zo openlijk gezegd als Prigogine: ‘ minuscule deeltjes, in potentie aanwezig, die materie zijn geworden; materie die kosmos is geworden, en uit deze immensiteit aan Kosmos is de mens opgestaan en simultaan de geest in de mens, in potentie aanwezig in het eerste woord van de Bijbel, ‘bereshit’.

Zo bestaat het dat in onze geest onvermijdelijk, de nagalm van dit ‘bestaan in potentie’, als een hunker is blijven hangen. Max Horkheimer noemde dit: ‘die Sehnsucht nach dem ganz Anderen’. Of, als een even grote hunker in die fenomenale zin van Sint Augustinus: ‘Indien je me niet gevonden had je zou me niet hebben gezocht.’

De echo van wat ‘bereshit’ is blijft nazinderen in ons, de denkende mens, deze van Rodin, zoals ik onlangs zegde. In feite als ik het naga, wat ik elke dag schrijf is een lang doorlopend verhaal over het ‘zijn’ als mens op deze aarde met een blik op zijn herkomst en op de reden van zijn bestaan en dit in staccato op elkaar volgend.

Ware er die echo, die hunker niet geweest de mens zou nimmer hebben gezocht om te vinden, of nog, hij zou nimmer Stonehenge hebben gebouwd, noch Avebury, hij zou nimmer tweeënnegentig menhirs hebben opgericht in de Almendres, geen tempels hebben gebouwd, geen moskeeën, noch romaanse kerken, noch gotische kathedralen; er zou nimmer een Divina Commedia geschreven zijn en George Steiner zou niet zijn hoofdstuk XI van zijn ‘Errata’ geschreven hebben, en ik ga verder, ik zou nimmer geschreven hebben zoals ik schrijf; Zelfs, ik zou nimmer een jota op papier hebben gezet er zou immers geen enkele reden geweest zijn om het te doen.

De mens is die hunker, deze van het Universum

[1] Ilya Prigogine: ‘De l’être au devenir’. Edition Alice, Liége, 1998.

[2] Fabre d’Olivet: ‘La Langue Hébraïque restituée’, Collection Delphica. EditionsL’Age d’Homme, fac similé du manuscrit de 1828

26-11-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Das ganz Andere kan bekeken worden van uit een andere hoek, niet als het Zijnde maar als een Iets dat IS. Vanaf een bepaalde leeftijd ben ik beginnen denken aan een wereldbeeld dat alles omhelzen zou. Ik houd het nu bij het Cosmotheandric principle van Raymundo Panikkar[1] – de drie-eenheid: Kosmos, God en Mens - en het is van uit deze ingesteldheid en (zoveel mogelijk) binnen de lijnen ervan dat ik schrijf over het Onzichtbare dat de geest is.

Mijn landschap wordt aldus dooraderd door dit paradigma. Waar ik vandaag ben aangekomen, heerst er een zeer sober weten, dat deze drie elementen: mens, verbonden met de Kosmos en als dusdanig, verbonden met de geest in de Kosmos me eigen zijn - mijn interpretatie van het Principle. Dit is voor mij de diepste en de verste realiteit die ik meedraag, waaraan ik niet ontkom. Ik kan niet zeggen dat ik niet een stukje Kosmos ben, ik kan niet zeggen dat ik niet een deeltje geest van de Kosmos ben. Ik kan enkel zijn wie ik ben en er naar handelen in eer en geweten.

Alles op de keper beschouwd heeft deze idee weinig of geen invloed op mijn dagelijkse handelingen en gedachten, ze is onderliggend, ze is er in afwachting op wat ooit gebeuren zal als ik het aardse leven verlaat en ze haar uitwerking zal hebben op wat gebeuren zal met die geest van mij die als element van de geest in de Kosmos onsterfelijk is, eeuwig is. Dit is de grote zekerheid die het Cosmotheandric principle voor mij betekent.

De verlossende troost die we hebben al weten we niet wat een voortbestaan als geest betekenen kan. We gissen maar, een gissing die vele kanten uit kan, maar toch een belofte inhoudt. MIsschien een reïncarnatie in een kind bij zijn conceptie/bij zijn geboorte of, terug opgenomen in de massa geest omheen de aarde, misschien als een entiteit van geest die mijn stempel draagt?

Ik krijg van omheen mij - is het van Robert die onlangs het stoffelijke verliet, is het van Hubert die me nog altijd bezoekt, is het van Guy  die onlangs langs kwam met zijn inktzwam - een soort schouderklopje dat me zegt, bezig te zijn in de goede richting te denken. Is het zo, is het zo niet, het gevoel is er toch, zo opgedoken opdat ik het neerschrijven zou. Opdat ik weten zou dat onze geest verder leeft op een of andere wijze waar we ons hier geen zorgen hoeven over te maken.

Ik weet, mijn vriend, dat deze woorden, zwevende woorden zijn, dat ze in de wereld van het zichtbare geen houvast hebben, wel in de wereld achter de dingen, een wereld die er is maar in een totaal andere vorm, een totaal andere geladenheid waar we bij leven geen vat op hebben. Maar het zijn gedachten die me bezoeken en me bekoren nu ik de oever van de stroom die ik oversteken moet aan het naderen ben.

Ze zijn eigen aan mij, niemand hoeft ze over te nemen, ik draag ze met mij mee op deze gezegende morgen van 25 november. Een dag die schijnbaar althans niet begint zoals de vorige dagen, maar als een dag die me schrijven liet wat ik schreef en dat ik hier achterlaat als een (hoogte)punt dat ik bereikte.

Niet lichtzinnig maar in volle ernst.

[1] R. Panikkar: The cosmotheandric principle :  Fritjof Capra and Steindl-Rast with Thoma Matus:  ‘Belonging to the Universe’,   Penguin Books 1992

25-11-2020, 05:56 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik moet niet lezen wat Rudolf Otto bedoelt met ‘das ganz Andere’, ik houd er mijn eigen, ruime mening op na, als iets dat er is, dat er altijd geweest is - van vóór de Big Bang zelfs - en er altijd zijn zal, iets dat elke rede overstijgt, onberekenbaar is en onovertrefbaar. En wat mij betreft, het is er bijna altijd als ik neer ga zitten om te schrijven en vooral als ik niet weet wàt te schrijven om verder te kunnen.

Het is dus niet iets dat altijd in mijn gedachten aanwezig is, iets waar ik voortdurend zou mee bezig zijn. Neen, en verre van. Ik leef zoals elke doorsnee mens hier leeft, begaan met de dingen om hem heen. Maar dit zijn gewone zaken en je bent weinig ingesteld om hierover te schrijven omdat het te laag bij de grond is en je gewoon bent het schrijven te zien als iets verheven, iets kosmisch, iets zoals Eco het zag en die kon het weten.

Schrijven, schilderen, beeldhouwen, componeren, het uittekenen van om het even welke plannen, elk werk van de geest, betekent altijd dat we een ander landschap betreden waar andere regels gelden, regels die onveranderlijk vastliggen, die ons ingegeven werden, misschien zelfs bij de conceptie. Het is het landschap van ‘das ganz Andere’, namelijk dit van het Zijnde, dit van de stroom van energie die alles in beweging houdt, ook de geest in ons.

Het is in deze stroom dat ik me dompel om verder te gaan, steeds maar verder dan ik ooit geweest ben. Dit is de essentie van alles. Het is om deze reden dat ik schrijf, een andere is er niet en het is gegrepen door de stroom dat ik leef eens ik schrijvend ben en de gedachten in mij tracht te volgen.

Zo ben ik deze morgen opgestaan omdat ik ademen wou al schrijvend, ademend op de flank van de berg die ik elke dag te beklimmen heb, in de luwte van alle gebeuren, geborgen in mijn schelp, waar ik zoals Shakespeare, een koninkrijk bezit. De ogen gesloten, maar de geest wijd open, luisterend.

Of het zin heeft daar zoveel mogelijk te vertoeven en elke dag uit te bazuinen dat ik me daar bevind, stel ik soms in vraag. Ik denk evenwel dat het wenselijker is mijn gedachten uit te schrijven dan ze te laten wegdrijven als lucht. En ook, eens ze geschreven staan, het beter is ze door te geven zoals ze er staan, omdat je denkt dat ze het verdienen.

Maar het is geen verdienste van jezelf, jij bent maar de tussenpersoon die het mogelijk maakt de gedachten die je ontvangt van het ‘Ergens’, op te vangen, te materialiseren in woorden en aldus het rondstrooien ervan als zaden mogelijk te maken.

Ik denk niet dat ik meer ben dan die tussenpersoon. 

24-11-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Aan George Steiner ontleen ik uit zijn ‘Grammars of Creation’ (Faber and Faber Ltd, paperback 2002), p. 14, de zin van Giovanni Boccaccio uit dezes werk over het Leven van Dante:

‘I assert that theology and poetry can be said to be almost one and the same thing: indeed I say more: that theology is nothing more than a poem of/on God’.

Waar Steiner dan aan toevoegt ‘that philosophical discourse is a music of thought’.

Vreemd kan het lijken, een filosofisch betoog geprojecteerd op een religieuze achtergrond in een poëtische vorm, de wereld in te sturen. Een soort webcam te zijn en het panoramisch beeld  van wat me bezig houdt te laten verschijnen op het scherm van mijn blog, in de hoop dat het gedetecteerd wordt door enkelen. Zoals de zeemansvrouw de webcam opzoekt in vreemde havens waarop de boot van haar geliefde - deel van haar geest en lichaam – binnen vaart, zo wou ik ook dat mijn webcam-blog zou worden opgezocht.

Ik ben er me ruim van bewust dat ik schrijf over dingen waar normaal weinig over gesproken of gediscussieerd wordt, maar wat ik schrijf is deel van mijn zoektocht naar het 'Ganz Andere' van Rudolf Otto (1869-1937). Al is het ook zo, dat hoewel we ons een globaal beeld kunnen vormen van de Kosmos, we heel wat meer moeite hebben inzicht te krijgen in de uitgestrektheid ervan en evenmin zicht te hebben op de mysterieuze krachten die er in aanwezig zijn. Krachten die toegewezen worden aan een antropomorfe God, ingekaderd met woorden en verhalen en aan wie George Steiner, in zijn boek ‘Errata’ vooral zijn ontoegankelijkheid en zijn zwijgen verwijt. Wat volgens mij nonsens is.

We vergeten hierbij dat we voorlopig, schijnbaar nog niet in staat zijn welk teken  ook – al was het maar het kiemen van een zaadkorrel - te zien en te vatten als een teken ‘komende van Hem’ en tevens als het bewijs van zijn bestaan. En sprekend over die mysterieuze krachten  is er nog de schamelheid van het woord om te zeggen want we wensen te zeggen.

Dante, die jarenlang mijn gezel is geweest, zegt dit, o zo duidelijk in zijn Paradiso, Canto XXXIII, 121 tot 123:

Oh quanto è corto il dire e como fioco
Al mio concetto! E questo, a quel ch’io vidi
È tanto, che non basta a dicer ‘poco’. 

Oh, hoe kort is het wat ik te zeggen heb 
en hoe schamel het beeld dat ik erover heb, 
zo dat ‘weinig’ zeggen, niet volstaat.

De schamelheid van mijn woorden draag ik mee met mij,gespreid over al mijn woorden, maar toch blijf ik ‘Zijn’ stilte aftasten, hopende, op gezegende ogenblikken, even maar, een fractie maar, er in binnen te dringen, een immanentie te bereiken die een begin is van een doorbraak.

En wat de poëzie aangaat blijven we ons situeren op de golflengte van Boccaccio, dat al wat waard is geschreven te worden en bewaard te blijven, een religieuze geladenheid moet kennen of dan toch, op een of andere wijze, contact moet hebben met de wereld van het sacrale die een raakvlak heeft met het elitaire. Het sacrale en het elitaire dat de dingen omsluiert met een maatstaf in meer, van waaruit, lijk komende uit de brandende braamstruik, een sprankel van Zijn stem te horen is.

23-11-2020, 07:34 geschreven door Ugo d'Oorde