Onder elke blog verschijnt de melding ‘Geschreven door Ugo d’Oorde’, het is de fout van de beginner die ik was en die ik meedraag sedert ik met een blog begonnen ben. Echter geloof me, er zijn meer teksten geschreven door Karel Mortier dan door Ugo d’Oorde, hoewel de lijn tussen beide soms moeilijk te trekken valt want altijd hebben ze wel iets gemeen.

Zo zijn we beiden nu begaan met een blog over het laatste schilderij van Vincent Van Gogh, een schilderij waarin we Van Goghs afscheid van het leven menen te lezen. Een van de komende dagen/weken geef ik hiervoor het woord aan Ugo en kan hij zich uitleven.

Ondertussen begin ik me zorgen te maken over wat ik begonnen ben. Een blog die ontstond in antwoord op één zin van José Saramago die ik negen jaar geleden las in Le Monde, in verband met het verschijnen ven dezes ‘Cahier’ of ‘Cuaderno’- een verzameling van zijn blogs - waarin hij op de dag van zijn 86^ste verjaardag schreef: ‘Ik omhels de woorden die ik schreef, ik wens ze een groot leven toe en herbegin mijn schrijven daar waar ik het gelaten heb’. Ik was toen, de dag van 18 mei 2010, zo dwaas te schrijven:

‘Ik ook omhels vandaag de woorden die ik schreef, wens ze een lang en groot leven toe en ik begin nu, omdat ik niet kan stoppen met schrijven, mijn schrift, mijn cuaderno, dat doorlopen zal, zo hoop ik toch, tot het einde van mijn dagen.

Vandaag is mijn wandeltocht met het woord als gezel nog altijd gaande. Is het veeleer niet, omdat ik me wil laten opmerken als schrijver, als iemand die iets te zeggen heeft wat nog niet werd gezegd, en dit op een eigenzinnige wijze, een Einzelgänger in de literatuur, zoals elke schrijver er denkt een te zijn?

Ik mis mijn broer Daniël die veel te vroeg is weggegaan. Hij was mijn mentor, hij zou me al lang gewezen hebben op mijn fouten, al lang gezegd hebben: ‘Man, stop ermee, je schrijft ouderwets over ouderwetse zaken die nog pasten ten tijde v   an de Verlichting en dan nog op een wijze die niemand nog interesseert. Je schrijft zoals een zondagsschilder die zijn doek vult met fotografische koeien en bomen, met een kerktoren middenin, zonder voldoende background. Misschien met een vleugje Gilliams, een vleugje T.S.Eliot, maar meer niet. De rest komt uit je kleinburgerlijk zelf, en het ergste is, wat je schrijft is niet te begrijpen voor de mens van vandaag, zoals het evenmin te begrijpen was voor de mens van gisteren. Destijds, in je zelfgeborgenheid schreef je zonder argwaan, schreef je omdat je hand stond naar het schrijven. Vandaag met dat fameuze blog van jou, schrijf je vanuit je wereld naar je eigen wereld. Je schrijft als vastgeketend op de contouren van een cirkel, langs je lezers heen, je raakt hun klederen, maar heb je, je ooit al afgevraagd - en nu met je ‘statement’ van gisteren en van de dagen ervoor - of je binnendringt langs de poriën van hun geest, de poriën van hun hart?

Ik denk dat hij ongeveer dit, ware hij er nog geweest, me zou gezegd hebben. En dan die andere broer, de jongste van ons drie, Georges, deze zwijgt. Wat zou die kunnen zeggen: ‘Man maak dat ik in jou nog mijn broer herken?

24-03-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ga zelden met lege handen naar de vijver, noch met een leeg hoofd. Wat ik gisteren gewaagd heb te schrijven, dat er een Universum nodig was opdat de mens, de geest in de mens, zou kunnen bestaan, zindert nog na in mij. Het zijn meer dan boude woorden, gedragen en gevoed door de eerste zin van het Evangelie van Johannes: ‘In den beginne was het Woord, en ik gisteren schreef dat het Woord zich heeft veruiterlijkt in een Universum dat levend is, dat bewegend is, dat groeiend is opdat hieruit de mens zou kunnen ontstaan, en in de mens, de geest van de mens die het Woord is.

Dit is zoals ik het zag gisteren, dit is waar ik de klemtoon heb gelegd. Meer was er niet maar ook niets minder. En dan nog dit: de beweging die van het Universum is, is ook deze van het Woord, deze van de Geest in de mens.

Ik moet deze gedachte, nu ze neergeschreven staat, vergeten en verlaten omdat ik me, als denkend mens, opgenomen voel in een draaikolk waar ik, naar de essentie van mezelf toe, niet meer uitkom.

Ulrich Libbrecht zou me een Taoist genoemd hebben, en ik denk dat hij gelijk heeft, dat je van het ogenblik dat je begint te denken dat in den beginne het Woord was, je ook denken kunt dat in den beginne Tao was, en je verloren bent voor het westen, dat je een oosterling wordt, een volgeling van Lao Tseu, een volgeling van de oosterse Jezus.

Ik nam deze namiddag, wetende wat ik schrijven ging, een boek van Titus Burckhardt mee naar de vijver. Mijn vrienden waren aan het vissen, ik zat op het terras in de zon. Ik wist dat om me heen de sappen aan het stijgen waren, dat de botten aan het zwellen waren, op het punt open te barsten. Ik dacht dat wat ik geschreven had het gevolg was van de lente, dat ook mijn geest was open gebarsten en dat ik nu zwijgen kon en alles op zijn beloop laten voor  een lange tijd.

   Maar er was een reden waarom ik een klein boekje heb meegenomen. De oosterse herkomst van die eerste zin van Johannes wordt versterkt door het feit dat de beschrijving van het Hemelse Jerusalem uit de Apocalyps, een afspiegeling is van de mandala van het Paradijs van Vaikuntha, de hemelse woning van Vishnu, zoals het beschreven staat in de Skanda Purâna.

  Het parallellisme van deze mandala en de voorstelling van het Hemelse Jerusalem is te frappant en het is het nog meer als beide teksten vergeleken worden. Dit weet ik nu omdat ik het lees bij Titus Burckhardt[1] wiens boek ik ontdekte in ‘ la chambre des preux’ van die oude chalet in Grimentz, en later heb gekocht.

   Dan ook, de eerste zin van Johannes is eigen aan het oosten, Ulrich Libbrecht zou dit zeker bevestigen. Het is ‘a statement’ waarmede elk boek zou kunnen/moeten beginnen. 

23-03-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De zon vanmorgen in de mist weinig meer dan een lichtende schijf in de hoogste kruinen van de bomen: de tekening van mijn geest in de mist. Ik denk, zodra de mist optrekt, zodra de zon er is in volle glorie zal ik klaar staan om er ook te zijn, misschien dan niet glorierijk maar dan toch presentabel, in gedachten een nog jonge man.

Ik wacht nu nog zoals de herder van Dante die zijn schapen niet kan buiten laten omdat de weide met rijm is bedekt en hij geen voer meer heeft - Dante wist niet hoe hij verder moest met zijn straffen die hij te bedenken had - en de herder wacht op de zon tot de rijm verdwenen is. En wat de herder ondervond, ondervind ik.  Ik ook wacht elke morgen tot de rijm is opgelost, tot mijn geest is uitgeklaard en ik buiten kan met mijn gedachten als er die er zouden zijn. Vanmorgen stel ik me een eerder vreemde vraag, hoe de dingen aan de vijver zijn als ik er niet ben. Ik vraag me dit, wel wetende dat de dingen zijn zoals ze zijn of ik er nu ben of niet.

En toch niet. Als ik er ben, worden ze bekeken, ondergaan ze mijn aanwezigheid. Ik kan ze betasten, ruiken, beluisteren, ze zijn meer. Er is iemand die ze ziet en die weet dat ze er zijn; terwijl de dingen zelf het niet weten dat ze er zijn. Ik ben aldus in zekere mate het ego van de dingen die ik zie. Via mij weten ze dat ze er zijn, zonder mij weten ze het niet. Ik vul ze aan.

Hieruit vloeit een andere vraag voort, een belangrijke vraag met even belangrijke gevolgtrekkingen - en dan val ik terug op wat ik al zo dikwijls vermeld heb - welk is het belang van al die dingen, welk is het belang van een Universum, als noch hier noch op het even welke plaats in de Kosmos, er niet iemand is om toe te zien en zich vragen te stellen over wat hij ziet?

En hier op ingaande waag ik voorop te stellen dat de mens, de denkende mens, noodzakelijk is, centraal staat in het kosmisch gebeuren in en omheen het zichtbare en onzichtbare dat van het Universum is. We zijn niet het ‘nada’, we zijn de aanvulling opdat het Universum een geheel zou zijn van materie en geest. Of duidelijker nog, zonder de mens, is het Universum een onwezenlijke leegte, het Universum zou er zijn, en dit is al. Maar het zou niet geweten zijn dat het er is. Kunnen we dan zeggen dat de dingen er zijn omdat de mens er is?.

Er zijn nu oneindig vele zonnen met planeten omdat het bewezen is, en we het dus weten. Ze waren er ten tijde van Dante en toch waren ze er niet omdat niet geweten was dat ze er waren. Zo denken we dat de denkende mens hier is opdat geweten zou zijn dat de dingen bestaan. Dat hij hier is om te getuigen dat het Universum IS.

En als dit Universum er nog is als een (ten dele) onbegrepen geheel, dan is de mens er om verder te zoeken, met een steeds groeiende behoefte om te weten hoe het er is. Hierbij treedt hij op, als een zeer interessant deel van het Universum, treedt hij op in naam van het Universum.

En als hij optreedt in naam van het universum, waag ik het te besluiten dat het Universum er is omdat de mens de ‘denkende’, ‘zoekende’ mens er zijn moest

Vergeef me als ik te ver ben gegaan, het was sterker dan mezelf. Weet echter als ik spreek over de mens, dat het niet is over zijn handelingen dit is het materiële aspect, wel, over de mens die zoekende is om beter te begrijpen wat van het Universum is en van al wat er verband mee houdt. 

22-03-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een fractie van tijd, even maar de dag even lang als de nacht, een ‘even’ dat voorbij wentelt in een oogwenk, en berekend tot op een seconde na, genoteerd staat[1]: de aarde precies in het exacte oosten een  overgang zijnde, een moment dat ook - zo zie ik het toch,  maar je hoeft me niet te volgen - getekend staat in onze genen.

We gaan er aan voorbij, omdat het van de kosmos is, van het gewone doen van de aarde is, en er geen verbazen meer is om wat de stand van de aarde in haar gang omheen de zon aangaat. Het gaat ook allemaal zo vlug, we hebben amper de tijd nog om er over na te denken, laat het ons dan maar vergeten. We hebben andere zorgen om het hoofd.

Vergeten omdat het een gewone zaak is, iets dat er altijd is waaraan niet hoeft gedacht te worden. Maar er  is ook het vergeten wat je niet vergeten wilt, wat een andere zaak is. Ik vergat de naam van een Russische componist en bleef hem vergeten. Zelfs nu, ik las hem zo-even nog en toch moet ik er terug naar zoeken.

Op een nacht dat de slaap niet kwam, een vioolconcert, op Klara. Ik wist onmiddellijk van welke componist het concerto was, een Russische. Ik was er zeker van. Ik kende het concerto maar al te goed. Ik ging de naam uitspreken maar de naam kwam niet. Een week lang heb ik er naar gezocht binnen in mij, maar niet gevonden. Ik heb een lijst gemaakt van alle Russische componisten die ik kende van Katchatoerian tot Shostakovich, een tiental vond ik er, maar niet de naam die ik vinden wou. Op een morgen hield ik het niet meer uit, ik heb Google opgezocht en vond de naam Prokofief, mijn grote vriend Prokofief, de schitterende man van zijn vioolconcerto en zijn even schitterend, sprankelend piano concerto.

Begrijpelijk dat ik me zorgen begin te maken, want het doet zich meer en meer voor, dat ik zoek naar een naam als ik schrijf en hem in mijn tekst moet vervangen door drie punten (…) omdat ik er op reken dat ik hem later terugvinden  zal. Gewoonlijk duikt hij op voor het einde van mijn tekst, maar hier, Prokofief, bleef halsstarrig weg, nochtans is hij een van mijn favoriete componisten.

Tekenen van mijn leeftijd wellicht, een zekere angst ook dat het verder zou uitlopen En mijn vergeten wijzen zou ik de richting van wat elk van ons bevreesd als de jaren er zijn.

Ik blijf dus best een uitdager van mezelf te zijn. Mijn geest in gang te houden want ik vermoed niet dat mijn vergetelheid gebonden zou zijn aan één naam, Prokofief. Ooit, weigerde mijn klavier de naam ‘Saramago’. Ik typte Saramago en ogenblikken erna versprong hij op ‘Schraag’. Wat nu, zie ik, niet meer het geval is. Maar dit was technisch, dit was geen vergeten.

Ik weet, mijn lichaam verstijft, verliest elke soepelheid, mijn gang is moeilijk, mijn bewegen vertoont een stroefheid die ik bewust ervan zijnde, onderga. Ik zet dus alles op alles opdat dit niet gebeuren zou met wat ik mijn geestesvermogen noem. De naam Prokofief was een eerste verwittiging, misschien ook niet, maar ik hield er toch aan dit gebeuren een datum mee te geven.

Eventueel voor later.

21-03-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

   Een morgen die van het wezen van het licht is. Een morgen die bezinning is, een vage terugblik naar wat me in mijn jeugd werd bijgebracht en ik, met de jaren voor een groot deel verworpen heb. Vervangen heb door het geloof in een alles omvattend ‘Zijn’, aanwezig in de minimaalste particules, als aanwezig in alle geledingen van wat is, en er is het Al.

   Een levend iets, een eenheid, waarin alles met alles gelinkt is. Het ganse universum, één levend wezen van materie en geest ineen verweven, het ene niet bestaande zonder het andere.

   Gelovend dat dit een spiritueel gegeven is dat ons omhult en ons vormt, dat ons levend houdt, niet alleen als deel ervan, maar als functioneel deel ervan. We zijn de ogen van het Universum, we zien wat het is, wie het is en hoe het is. En als dusdanig zijn we, elk afzonderlijk, een zelfbewust mini-universum op ons eigen. Ik bedoel hiermee dat het Universum er niet zou zijn waren wij, de mens, er niet. 

   We zijn er opdat het Universum via ons 'weten' zou dat het er is. Zeg dus nooit, zoals Jacques Monod, dat we er toevallig zijn. De denkende mens is er omdat het noodzakelijk is dat hij er is.

   En de mens, hij is er - en dan bedoel ik in de eerste plaats het denkend vermogen - of kan er zijn, op elke plaats in het Universum, op elke plaats waar de mogelijkheid is dat hij er zou zijn, de aarde een van de n-plaatsen zijnde. Ik denk dus niet dat we in het Universum de uitverkorenen zijn of blijven zullen.

   Dit is waar ik vandaag, uitzonderlijk, geïnspireerd door het licht van een namiddag, ben aangekomen. Het punt in mijn levenslange bezinning: mijn hunker, ’die Sehnsucht nach dem ganz Anderen’, zoals Max Horkheimer het formuleerde.

   Nochtans, vrienden, want dat zijn jullie, daartegenover, hoe gemakkelijk is het niet alle vragen, al het zijnde, opzij te zetten, de pauselijke Veritatis Splendor van jaren terug te herlezen en te aanvaarden. Aldus te leven zoals het ons gevraagd wordt, blindelings vertrouwend - en er zijn er velen die dit doen in deze wereld - in wat de Geschriften voorhouden of: geloven om te begrijpen zoals Bernardus het wist en niet zoals Abelard, begrijpen om te kunnen geloven.

Ik dacht vanmorgen dat dit het eindpunt kon zijn, een soort inventaris in enkele schamele woorden gebundeld, de uitkomst van alle gesprekken die ik gehouden heb, al die tijd, en met mezelf en met de boeken - een Multatuli tot de hoofden van Lebak - gegevens naast elkaar en over elkaar gelegd, in elkaar geschoven, openingen naar andere structuren van het weten, die naar ik meende de waarheid dichter benaderden, al wist ik niet wat die waarheid wel was of zijn kon.

Een zaak echter is zeker.  Ik las over de New Physics en ik vond dit een nieuwe Bijbel, ditmaal geschreven in data en niet in woorden die vertaald dienden te worden. Ik las over bepaalde gebeurtenissen dat die van de hand Gods waren, waaraan ik geen boodschap had omdat de God van mij, in de dingen zelf, in al wat is en wat nog komen zal,  verweven zijn, en zijn verwevenheid, zijn ego is.

En alles wat ik las of dacht bleef, zoals deeg in de trog, gistend in de geest. En zo gebeurt dagelijks dat al wat is van de gebeurtenissen in mijn leven, door de dwingende krachten van de geest in mij, worden overgebracht naar mijn hand en mijn vingers en over het papier als ik schrijf.

Ik ben de man en zijn dans van woorden, alsof ik adem in woorden en woorden in osmose over mijn witte bladen worden uitgestrooid en dit, mijn leven was en is, de adem van mijn dagen.

* 

Ik schreef dit met op de achtergrond - er is er altijd een als ik schrijf - Anne-Marie Mutter in het derde vioolconcerto van Mozart. Een absoluut hoogtepunt. Ik luister dan, zonder te luisteren, gefocust op wat ik schrijf, maar omhuld met Mozart en Mutter: beide staan daar de viool in de hand, de verlenging van hun geest die ik onderga in mijn woorden.

20-03-2019, 07:04 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik heb niet de keuze, laten of niet laten. Ik kan niet de blogs van het eerste uur zo maar achterwege laten in de handen van de tijd waar ze vergaan zullen tot stof. Ik wil de meest sprekende eruit een nieuwe kans geven en, evenwel herwerkt en aangepast, binnen brengen in de tijden van nu, omdat ik denk dat ze het waard zijn, omdat ik er het beste van mezelf in aantref.

Ik had er op zondag 17 maart, een blog - een hoogmis - over geschreven. Ik was er een ganse dag van vroeg in de morgen al, voortdurend mee bezig geweest. Had er zelfs, omdat ik mijn bloggeschiedenis zag als een pelgrimstocht naar Istafan, de verzen van Rainer Maria Rilke in verwerkt die beginnen met: 

In diesem Dorfe steht das letzte Haus

so einsam wie das letzte Haus der Welt

en eindigde bij:

Und die das Dorf verlassen wandern lang

und viele sterben wielleicht unterwegs.

Maar, weet je wat het is een tekst van 500 woorden bij elkaar te schrijven in de loop van de dag en bij avond, als alles klaar is om ingelogd te worden voor de volgende dag, hem te verliezen door een onachtzaamheid. Truly, I’m getting old, I’m getting awkward in dealing with my pc, mijn pc overstijgt me,

Het is niet de eerste maal dat dit voorvalt, de vorige keer waren het zes maanden blogs die verloren gingen. Gelukkig, deze zijn op groene achtergrond overgebleven op de centrale computer, waar ik ze mettertijd terug kan gaan halen. Maar hier wacht ik en blijf ik wachten tot het te laat zal zijn.

Ik vertel dit omdat het verlies van een tekst, een gebeuren is dat zwaar doorweegt, en vandaag nog steeds. De tekst had me heel wat moeite gekost en ik had niet meer de moed noch de kracht om er even over na te denken en trachten te herschrijven wat ik geschreven had. Ook vanmorgen had ik die kracht niet. Ik weet wel hoe het gebeurde, hoe ik het had kunnen herstellen maar, in lichte paniek, heb ik verkeerd gehandeld. Ik moet het me vergeven.

Ik heb dus jullie, mijn lezers van het eerste uur op 18 maart een gedicht gestuurd dat ik in 2012 al had opgenomen als blog. Evenwel heb ik alles her-ingekleed, mijn enige verdienste. Ik vond dat wat ik toen gedicht heb, het beste was dat ik ooit geschreven had en ook het meest passende in de poëzie van vandaag. Echter dit dankzij Samuel Beckett en Stefan Hertmans, zonder hen had ik het nimmer geschreven. We hebben altijd leermeesters nodig.

Als ik teruggrijp naar wat van zeven jaar en meer geleden is - en ik zal  het nog doen - dan grijp ik terug naar de leermeester die ikzelf toen was. Hier is, meen ik, niets verkeerd aan.

19-03-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Neither

to and fro in shadow from inner to

outer shadow

from impenetrable self to imprene-

trable unself by way of neither

as between two lit refuges whose

doors once neared gently close, once

turned

away from gently part again

beckoned back and forth and turned

away

heedless of the way, intent on

the one

gleam or the other

unheard footfalls only sounds

till at last held for good, absent for

good from self and other

then no sound

then gently light unfading on that

unheeded neither

unspeakable home

De tekst en de vertaling van, en een essay over dit gedicht van Samuel Beckett, kan je vinden in dat warm en soepel in de hand liggend, schitterend geconcipieerd en even schitterend geschreven boek van Stefan Hertmans: ‘Het putje van Milete’, een bundel essays uitgegeven door  Meulenhoff, Amsterdam, 2002. Hertmans schrijft hier over het ontstaan van het gedicht, de moeilijkheid bij het vertalen - hoe vertalen we neither en dan liefst in één woord?

De wijze waarop Hertmans, Becketts woorden overbrengt is gewoon  een poëma op zichzelf. Maar wat ook en hoe ook,  het is een boek dat ik koester, des te meer er ook een essay in voorkomt over Maurice Gilliams, die mijn literair leven in een zekere zin op hol bracht; over de ‘Gentians’ van D.H. Lawrence, die ik zo zie groeien in de bergen; over Jorge Luis Borges, die me veroverde met zijn ‘Nueve Ensayos dantescos’.

Ik moet bekennen dat ik het gedicht van Beckett gezien heb als een abstracte schilderij in woorden, met oninterpreteerbare vormen en kleuren. Het is, gedragen door deze idee dat mijn ‘neither-gedicht’ is ontstaan. Het is geen vertaling - behoudens het italiek gedrukte - maar een eigen versie van ‘Neither’.

Noch                  

We zullen wel nooit

een neither-gedicht schrijven

zoals Beckett

het onverwoorde te verwoorden wist,

niet te begrijpen

omwille van zo alles zeggend

in niets-betekenende zinnen

alsof het Universum erin verscholen lag

en toch ook maar niet, weergalmend,

de dood

een abstract

in woorden schilderij

waar  kleur en vormen weggelaten

om even maar wie we waren. 

We zullen wel nooit

een neither-gedicht schrijven,

al wilden we om het ontzaglijke

van dit leven dat ons omkneld hier houdt

en toch bewegen

laat in een eigen eigenzinnigheid,

zo denken we

maar geen gedicht om op te vallen

om er naar uit te kijken,

om er slapen mee te gaan,

onverlet, onverlaten, on-overeenstemmend

van het zijn toch zoekend

naar de zin van sterren en sterrenstelsels,

beangstigend oneindig

oneindig alles is,

en wij, innerlijk enorm

omdat we alles beluisteren, bekijken kunnen,

opentrekken, verzegelen en dichter brengen

tot ons binnen, en begrijpen niet

te begrijpen kunnen,

al wilden we,

dan

o zo teder, zo losjes

het licht wegdeemsterend

dat achteloos evenmin

niet uit te spreken

thuis

Maar een neither-gedicht

zullen we wel

nooit schrijven, al wilden we

opstijgen kunnen

om ons te verliezen

een nimmer te vergeten ogenblik

van het zijn.

18-03-2019, 07:07 geschreven door Ugo d'Oorde