xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /> 

Dertig jaar lang, en meer staat tussen mijn boeken, het werk van René Bertelé: ‘Henri Michaux’, verschenen in de reeks, ‘Poètes d’aujourd’hui - Pierre Seghers’[1], Heb het in al die jaren ettelijke malen in de hand genomen, echter nooit met zorg gelezen, nooit de inspanning gedaan om iets dieper binnen te dringen in de rare, eenzame, afgezonderde auteur en schilder die Henri Michaux was.

Amélie Nothomb (mijn blog van 1 juni) en haar uitspraak over de inspirerende kracht die van Michaux’ werk zou uitgaan, zette me er toe aan Bertelé’s werk te gaan lezen. Verwondering was mijn deel.

Ik kwam tot de conclusie dat hij even eenzaat is als Rimbaud het is geweest, dat hij nergens onder te brengen was, noch als dadaïst, noch als surrealist, noch als symbolist, maar dat hij schreef en schilderde op een wijze die niemand hem heeft voor- of nagedaan.

Hij heeft zichzelf ook nimmer willen situeren. ‘Il déconcerte’, zegt Bertelé, hij zet ons op een verkeerd spoor. Als wereldreiziger schrijft hij over reële als over ingebeelde landen, reële feiten als over ingebeelde met metafysische inslag, gesierd met bevreemdende monologen.

‘Je suis habité, je parle à qui-je-fus et qui-je-fus me parlent’ … ‘ou le désir d’écrire un roman et l’on écrit de la philosophie’ aldus Bertelé – ik ken er nog zo – die in zijn inleiding prachtige dingen schrijft.

Hij vergelijkt zijn manier van schrijven met het regenwoud – dat van voorheen – waar alle soorten van planten opwellen uit de humus en geholpen door het klimaat gaan woekeren. ‘A chaque instant beaucoup naissent et beaucoup meurent, il suffit que quelques-unes puissent lancer dans le ciel le jet de leur sève originaire’.

It’s a struggle om over de veelzijdigheid van Michaux iets te schrijven met weinig woorden. Hij profileert zich in een wereld van realiteit en droom in een grote afzondering van alle andere schrijvers van zijn tijd en van nu, met een eigen taal en vormgeving.

Ik doe een proef om te weten wat Nothomb me heeft willen doen geloven, met zijn verhaal ‘Wozzeck’.

‘Ce soir j’avais pris une dose normale de chanvre’ begint hij en hij volgt de uitvoering van de opera van Alban Berg op de radio. Het is avond en het venster staat open op de tuin en dan ziet hij een persoon staan de blik gericht op de radio die duidelijk meeluistert en Michaux volgt de muziek via de reacties en gelaatsuitdrukkingen van de persoon in kwestie.

Ik lees. De vreemde, verrassende wendingen van zijn verhaal geven me een gevoel van ruimte en van mogelijkheden, zaken die ik ook had kunnen schrijven, had ik er maar aan gedacht!

C’était trop beau, c’était trop de malaise aussi… et je détournai les yeux, pour n’écouter plus que la musique… et l’écouter seul. 

Als hij terug de ogen opent zijn ze met drie om Alban Berg te beluisteren avec naturel, installés dans les arbres, regardant comme s’ils étaien chez eux et confortables, sans du tout s’occuper de moi.

Een vreemd verrassend verhaal, een opeenvolging van details, prikkelend zoals een aperitief, die de geest openen op nieuwe gegevens die je plots aanwezig voelt ergens, ergens en je aanzetten om te schrijven, in de zin die Michaux gebruikte, even verrassend en even koelbloedig.

Het is wel degelijk zo, Michaux doet, zoals humus en klimaat in het regenwoud, de sappen stijgen in de geest van de schrijver. Deze heeft zelfs geen twee pagina’s nodig van hem. Michaux is een veelheid van stemmen die er voor zorgt dat geen enkele de bovenhand krijgt.