Maar alvorens verder te gaan met Dantes Canto Acht, na mijn blog van gisteren, eerst nog dit:

Het is absoluut nodig, de God van hier en van daar en van ginds, te ontdoen van zijn schors, die de mens van hier, van daar en van ginds eromheen gewikkeld heeft en door te dringen tot de diepste essentie van dat goddelijke. Dit is de opdracht voor de mens van het derde millennium - of is het reeds het tiende of het vijftiende millennium - pas dan zal Zijn woordeloze boodschap die enkel metafysisch en transcendent kan zijn, kunnen benaderd en begrepen worden. Want de geest in ons is geen toeval maar een toegift, is a vehicle, een middel om te komen tot de echtheid van het zijn, tot de ware betekenis van onze aanwezigheid hier in deze kosmos.
Dit wordt alsdan de spirituele revolutie, de nieuwe middeleeuwen, die de mens verheffen moet.
Gebeurt dit niet dan mogen we, de bewoners van deze aarde die de Geest waarover ze beschikken konden niet meer waardig zijn, als afgeschreven voor de eeuwigheid beschouwen en is het pogen van zovelen die geïnspireerd als ze waren, kerken en moskeeën, die tempels en kathedralen hebben gebouwd, vruchteloos, totaal vruchteloos geweest.

Dit alles vloeit nu weg uit hem, krijgt vaste vorm. Het zijn maar mijmeringen, gevoed door de beelden op tv of de woorden in de weinige kranten die hij nog leest. Maar het zijn ook ideeën uit de boeken, die hij naast en over elkaar heeft gelegd en waaruit hij getracht heeft, bedenkingen te puren die thans in de luttele tijd van een paar minuten vorm en armslag hebben gekregen om uit te zwermen.
Gelukkig heeft hij deze blog-manie, zodat hij zien kan aan het aantal van de volgeschreven pagina’s, hoe ver het jaar, dat eerder moeilijk begon, reeds gevorderd is en nog steeds een uitvloeisel is van de droom die hem nimmer verlaten heeft, het schrijven over leven en beminnen en over wat van God kan zijn.

Blijvend zich hiervoor inzetten is het vreemde verlangen dat hem rechthoudt en aan zijn leven kleur en betekenis geeft. Want wat indien hij dit betrachten niet kennen zou?

10-08-2014, 00:05 geschreven door Ugo d'Oorde  

Welk verschil maakt het uit, een blog in meer, in een wereld waarin zovelen op de vlucht zijn, ingevolge de voor een normale mens onbegrepen heersende absurditeit waarbij kerken en moskeeën, musea en bibliotheken, zoals het gebeurt, worden geplunderd of afgebrand. Waarbij mensen worden gedood, verkracht, uitgehongerd, zo maar, of ondermeer omdat ze op een andere wijze de God - waarvan er slechts één kan zijn - opeisen voor hen alleen en het toverwoord, ‘bemin uw naaste’, voor velen woorden zijn zonder inhoud noch wat de naaste betreft als wat het beminnen aangaat.
De media helpen ons opdat we getuige zouden zijn van leed en dood en verwoesting tot in het kleinste detail want het meest sensationele is nog niet sterk genoeg.

Men beginne maar met het oudste verhaal dat hij kent, uit ‘Numeri’, waar Mozes, de man van Jaweh, niet aarzelt te bevelen aan de legerleiding, die wel de mannen van het overwonnen dorp had afgeslacht maar het gewaagd had de rest van de bevolking, gevangen mee te brengen naar het kamp van de Israëlieten:

Kill every male among the little ones, and kill every woman that hath known man by lying with him, maar de meisjes die nog geen gemeenschap met een man hebben gehad, kunt u voor u zelf in leven laten.

Horen we de kreten van de kinderen, van de moeders, horen we nog wel de kreten van de onschuldigen die gedood werden in welke eeuw en op welke plaats ook; denken we aan de laatste woorden die ze nog zeggen wilden en niet meer zeggen konden, en zo ze er nog de tijd toe vonden, het gebed dat niet aanhoord werd?
Zien we nog wel de angst en de van pijn verwrongen gelaten van de Katharen die op palen werden geregen opdat men in hun gelaten de duivel zou zien; de angst van zij die in welke oorlog ook werden neergeslagen, gemarteld, onthoofd?
Schreeuwen die de eeuwen scheuren terwijl hij in peis en vrede zijn dagen slijten kan en werken dag aan dag aan zijn blogs die met de jaren ook vergaan zullen en hij het lot zal kennen van al degenen die het beste van zichzelf hebben rondgestrooid in woorden die werden opgeslorpt door de tijd.

Misschien, als hij die dame, radiësthesiste van Cap Griz Nez geloven mag die hem trachtte ervan te overtuigen dat zijn leven van nu, reeds zijn vierde leven was. Was zijn leven van nu een compensatie voor de levens van vroeger; voor zijn angstschreeuw van vroeger, als hij als kind van Numeri, het zwaard op zijn hoofd zag neerkomen, of een van de zovelen die verpletterd werden en verbrand in een of andere kerk of moskee, in een of andere kamer of, iemand die leefde in die waanzinnige XIVde eeuw van Barbara W. Tuchman.
Zelfs indien hij geen verklaring heeft voor de vrede binnen in hem en voor het geluk dat hij kent te kunnen werken zoals hij het verlangt, niets zegt hem dat op een bepaalde dag niet de hel zal losbreken over hem, en dat hij niet al het waardevolle waaraan hij gehecht is, en dan vooral zijn geluk te schrijven, zal moeten achterlaten.

09-08-2014, 00:55 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ontwaak met Klara. Ik denk Mozart maar het is Beethoven. Ik luister naar wat er in de wereld is gebeurd. Ik bezoek Lalo, Grieg, Respighi. Wat een mogelijkheden voor de geest om, ontwaakt uit een droom, terug te keren, half slapend nog, naar een andere droom en aan te komen in de geest van Respighi die zijn gedroomde klankenwereld opgetekend heeft, vastgelegd, verankerd heeft om deze voor eeuwen door te geven in het leven van de levenden.

Ik heb het geluk mijn morgen te beleven op deze wijze. Te ontwaken en binnen te stappen, even maar in het gevulde leven van een Respighi, ik ken de man niet, maar geïnspireerd door het geruis van de wind, de lichtinval en het schuiven van de wolken, wandelend onder de pijnbomen, luisterde hij naar de muziek die opsteeg in hem.

Ik ken de man niet en zoek het niet uit om meer te weten over hem, maar hij luisterde, zoals ik naar de levende wind in de levende bomen, niet om het even welke wind, maar een wind die de geest van Respighi beroerde en neerviel in wondere tekens op een notenbalk, neerviel in een partituur en nu omgezet in klanken die ook deze zijn van de bomen, van de pijnbomen van Rome.

Gelukkig leef ik ruim, de wereld van de muziek en van het woord is die waar ik me elke dag ophoud. En gelukkig dat ik mijn dag vandaag kan beginnen met Respighi, met Lalo, met Grieg en daarna kan afdalen in de boeken van anderen, van Capra, van Borges, van om het even wie, zelfs van Dante.

Gelukkig dat ik daarna kan neerzitten en schrijven wat ik te schrijven heb, uitgelaten, al de rest vergetend, opnieuw geboren, telkens opnieuw als ik neerzit voor mijn klavier, zoals ver voor mij, Respighi neerzat voor zijn piano. Ik om daarna de dag in te gaan die zich al geopend heeft op de dingen van de geest en, opgetekend, ook nazinderen zullen in de klanken die van het woord zijn.
Hopelijk blijven ze lang hangen, echter niet zoals deze van Respighi als hij is gaan neerzitten, ook om te verdwijnen, ook om opgeslorpt te worden door zijn wereld van klanken.

Maar beleven van wat is doen we beiden, hij met klanken, ik met woorden. Het verschil in interpretatie van het essentiële hierbij, is heel klein, het essentiële dat is van de de ongrijpbare, onverklaarbare geest die in de bomen drijft, over de velden, de stromen en de zeeën, over de bergen, de steden en de dorpen, de woestijnen.
Geest is alom, is woord en klank, hij is ‘des mensen’ en eens hij zich losrukt is hij van de Kosmos.

08-08-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Uit een manuscript dat onvoltooid wijken moest voor Dante:

Ze namen afscheid op de binnenkoer. Lucas startte de wagen en reed in een brede zwaai omheen het perk verwilderde rozen. Ter hoogte van Ugo gekomen stopte hij en zegde door het open raam:
‘Je hebt volkomen gelijk, de eerste zin uit Johannes is wellicht de meest belangrijke zin die ooit onze westerse gedachtenwereld is binnengebracht: in den beginne was het Woord of, in den beginne was de Geest, is een slagzin waar ik mee leven kan. Ugo, salut, mijn dag is goed en je hebt hier een schitterend domein’.
Ugo wou antwoorden maar Lucas was al weg, hij stak nog even zijn arm omhoog en reed weg onder de torenpoort de lange eikendreef in. Ugo volgde hem, zag hoe hij vertraagde bij de overweg, zag hoe hij de bocht nam en geruisloos wegschoof tussen de rozenvelden.

De grote stilte van het huis die de woorden had opgenomen en verwerkt: ‘En het Woord was met God en het Woord was God’. Een wereld van gebeurtenissen welfde over hem, en hij dacht: ‘Het is goed dat je weet dat alles ontstaan is uit de Geest, leef ernaar en niets kan je overkomen.
Hij ging binnen in de schemerhall, de tafel tegen de muur met de vaas witte rozen, die zij was of die hij wou dat zij zou zijn. De kamer met de wijdopen haard en de rijen boeken tegen de wand en op de tafel, en alle dingen wisten hem te zeggen dat het goed was dat hij wist dat in den beginne het Woord was en, dat hij, Ugo, ontstaan was uit het Woord, zodat hem niets kon overkomen, zelfs de dood kon geen vat hebben op hem.
Er was het boek, ‘Mort voici ta défaite’, dat hij wist staan in de rij boeken, maar wat erin verkondigd werd, dat elke elektron van zijn lichaam  houden zou  al wat hij wist en hield, en een kopie zou zijn van de persoon die hij was, scheen hem hoogst twijfelachtig toe. Maar je weet nooit, het leven is zo fantastisch dat de idee van Jean Charon wel een graad van waarheid zou kunnen inhouden. Al wat hij las in verband met de structuur van het atoom en al wat er mede verband hield, de wereld van het onzichtbare dus, was de enige wereld van de diepere realiteit der dingen, wees in die richting. Het kon dus weinig anders dan dat we grotendeeld beheerd worden door de wereld van het onzichtbare, zelfs al is dit heel onduidelijk. Het was hierover dat hij gesproken had met Lucas, die hem waarschijnlijk niet volledig had gevolgd omdat hij wellicht te onduidelijk zich had uitgedrukt of, omdat hij te veel had willen zeggen met te weinig woorden, wat ook verweten werd aan Mozart: too many notes, my dear Mozart.
Laat het, dacht hij, laat de avond komen en laat mijn begeestering het halen, maar in de donkere holte van de gedoofde haard wachtte hem de eenzaamheid, hij zou er niet aan toegeven, toch nu niet.

07-08-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een artikel in de Standaard der Letteren van 1 augustus houdt me vandaag weg van Dante. Het is van de schrijfster Claire Castillon die schrijft over het boek ‘Ecrire’ van Marguerite Duras, een boek dat ik niet las maar, als ik lees hoe Castillon er met zoveel lof over spreekt dan is het een boek dat ik lezen moet.
Castillon vertelt over het waarom van haar schrijven, ze doet het 'omdat ze geen andere dingen kan, omdat het vanzelfsprekend is, omdat het een tekort is dat gevoed wordt door woorden of beelden op te pikken en die neer te schrijven'. 

Ook ik kan niet anders meer dan de afzondering op te zoeken om me terug te vinden als schrijver. Ik word een ander mens met een totaal andere ingesteldheid op de dingen en de gebeurtenissen en leef een ander leven dan het alledaagse dat zeker ook mijn deel is. Het is dit alledaagse dat ik van mij wegduw om binnen te treden in een wereld die dichter aansluit bij de droom dan stoelt op de realiteit.
Ik heb dit wellicht allemaal al geschreven en indien niet dan heb ik het gedacht, zou Pessoa zeggen. En heb ik het nog niet gezegd of gedacht dan is het omdat ik nu, geïnspireerd door het artikel van Castillon ben gaan nadenken over het fenomeen, schrijven. Want schrijven is een fenomeen, is een kosmische aangelegenheid wist Eco – maar dit heb ik onlangs reeds vermeld – en ik vermoed dat het is omdat je iets nieuw brengt, een massa woorden bijeen schrijft die een beeld zijn van iets dat voorheen nog niet was.

Je creëert, een nieuwe zwelling op een tak van de boom van de letterkunde, waaruit ofwel een nieuwe scheut zal ontstaan, die verder groeien zal, zoals bij Duras, ofwel na enkele dagen terug zal verdwijnen in de zwelling van de schors waar het als een potentieel iets zal blijven wachten, hunkerend om verder te groeien.
En in vele gevallen is het enkel de hunker die overeind blijft, die jaren lang hangen blijft en misschien nog aanwezig zal zijn in de laatste ademstoot.

06-08-2014, 06:35 geschreven door Ugo d'Oorde  

Opnieuw valt hier het bevreemdende op in het plan van de Commedia. Vergilius is de theoloog, is hij die de Bijbel kent en de Evangeliën las. Is hij die weet welke de aartsvaders waren, weet over de nederdaling ter helle van Christus; die van oordeel is dat Dante respect moet hebben voor de beslissingen van de Allerhoogste. We kunnen ons hierbij de vraag stellen waar Vergilius dit allemaal geleerd heeft, maar we doen het niet uit respect voor Dante, want het verbazende is dat Dante de onwetende is en Vergilius, wat de theologie betreft, de alles wetende.
Dit is de finesse eigen aan Dante ( hij weet wat hij schrijft, weet hoe hij alles inkleden moet en hij kent zijn boeken!) waarbij Vergilius het antwoord van Christus aan de vrouw uit Lucas verzwijgt, namelijk: ‘Gelukkig zij die naar het woord van God luisteren en het onderhouden’ (11: 28), wat er duidelijk op wijst dat Dante de beslissing van God heeft aanvaard zonder enige vorm van kritiek. En het is om deze reden dat Vergilius Dante heeft omhelsd, of was er nog een andere reden?
En verder in Canto Acht:

Mijn zoon’, zegt Vergilius,’nu naderen we de stad met de naam Dis met haar massa zwaar gestrafte zielen:

Meester, duidelijk kan ik al de torens (meschite, moskeeën) onderscheiden die een helrode kleur hebben alsof ze van vuur zijn gemaakt.[1]

Dis (ook bij Vergilius en Ovidius) is hier de naam van de troosteloze stad van de gevallen engelen. Het schijnt Dante toe dat de muren van de stad van ijzer zijn. Met het bootje van Flegias bereiken ze de diepe grachten die de stad omgeven en de schipper roept hen toe uit te stappen.
Het beeld dat Dante te zien krijgt is huiveringwekkend:

Ik zag daar meer dan duizend (duivels) bij de poort staan die uit de hemel in de hel waren gestoten die riepen: ‘wie is degene die hoewel zonder dood te zijn het rijk der doden betreedt’ [2]

En de wijze meester antwoordt dat hij met hen een secreet gesprek wil hebben maar krijgt als antwoord dat hij alleen moet komen.

En dat hij die het waagde tot hier te komen nu maar alleen terug moet langs de weg die hij zo vermetel is geweest te volgen, als hij er tenminste toe in staat is en jij, jij die hem geleid hebt door deze duistere plaatsen moet daarna hier blijven.

Denk maar, lezer, hoe ik me ontredderd voelde bij het aanhoren van deze vervloeking zodat ik dacht dat we nimmer meer terug zouden kunnen. [3]

Dit te horen is teveel voor Dante, hij wil terugkeren:

En die heer die me tot hier had gebracht zegde me: ‘Vrees niet, niemand kan ons deze tocht beletten als een zo machtige dit heeft toegestaan.’ [4]

‘Wacht hier op mij, sterk je vermoeide geest en voed hem met goede hoop want ik zal je niet verlaten in deze lage wereld.’ Zo verliet me mijn zachte vader terwijl hoop en vrees vochten in mijn geest.

[1] Ed io: “Maestro, già le sue meschite / là entro certe nella valle cerno / vermiglie, como se di foco uscite. (canto VIII: 70-72).
[2] Io vidi più di mille in su le porte, / dal ciel piovutti, che stizzosamente / dicean : “chi è costui che sanza morte / va per lo regno della morte gente?» (canto VIII, 82-85)
[3] Pensa, lettor, se io mi sconfortai / al suon delle parole maledette; / ch’io non credetti ritornarci mai.(canto VIII: 94-96)
[4] E quel signor, che lὶ m’avea menato, / mi disse: “Non temer, ché il nostro passo / non ci puὸ tὸrre alcun, da tal n’è dato. (canto VIII: 103-105)

05-08-2014, 04:58 geschreven door Ugo d'Oorde  

Alvorens verder te gaan met Canto Acht, eerst nog dit. De Styx herinnert me aan een lezing van Christopher Fry, handelend over de dood, gehouden in de Cathedral van Chichester. Enkele dagen erna bezocht ik deze kathedraal en vond er een kopie van zijn voordracht, die ik zorgvuldig heb bewaard. Zijn woorden zijn passend voor het verhaal van Dante alhoewel ik denk dat Fry deze niet bij Dante is gaan halen, wel bij Vergilius uit zijn Aeneis.

En Christopher Fry:

‘Through all the ages that Man has been on this earth we can see him, primitively or in civilisations, prehistorically or historically, thinking of death as a journey, providing himself with the material necessities for making it; as a river crossing, for instance: Charon ferrying the dead across the Styx, though not free of charge. It cost you a couple of pearl-barley cakes and a bottle of honey drink called hydromel, not to mention a sop for Cerberius.’

Verder lezend in Fry’s lecture val ik op deze zin die zo toepasselijk is op mezelf dat ik hem hier hernemen moet:

‘As we grow older we may often regret the times when we have undervalued the gift of life, wasted it, mishandled it, obscured the light by our stupidity…’

Dit ook is de reden waarom ik nu inderhaast Dante lezen wil en schrijven wil over zijn Commedia, of die nu goddelijk zou zijn of helemaal niet, om hiermee de laatste levensdagen (het zullen effectief geen vele jaren meer zijn) te vullen, te verrijken, te kleuren, te verluchten en te verlichten en ingekaderd op te hangen voor het raam van de wereld, in compensatie voor al de stupiditeiten die ik gevolgd heb in mijn leven.
En incalculerend de dood die op mijn drempel wacht: het was ook Christopher Fry die in zijn stuk ‘The Dark is Light Enough’, de stervende Countess Rosmarin zeggen laat, als Jakob haar vraagt: how so willingly she can bear to think of death.

But you’ve always thought of it, Jakob,
In the pleasure and conversation of these evenings.
The argument, philosophy, wit and eloquence
Were all in the light of this end we come to.
Without it their would have been very little
To mention, except the weather. Protect me
From a body without death…[1]

Bescherm me van een lichaam dat de dood niet kennen zou!

[1] Christopher Fry: Plays, p.153)

04-08-2014, 04:47 geschreven door Ugo d'Oorde