Ik schreef het al tienmaal, twintigmaal, heel mijn betoog of betogen zijn ervan doordrongen: zonder de mens is het Universum er, zonder er te zijn, zonder dat er iemand is om erover te getuigen. Als het er is, dan is het er omdat de mens er is.

Een zware uitspraak die, als ze correct is, en ik zie niet in waarom niet, het ganse Universum door galmt, want het betekent dat het Universum er is in zijn totaliteit en in al zijn geledingen, opdat de mens er zou kunnen zijn; het betekent dat niet het Universum maar de mens - de Geest van de mens - centraal staat in al wat is. Als er een religie op te bouwen is dan is dit de slagzin.

En ik ga verder: de mens zijnde in het Universum, zijnde een geïntegreerd part ervan, is ook zijn geest part ervan, part van de Geest in het Universum.

Ik herhaal dus maar hier wat ik een paar dagen terug getracht heb te schrijven, waarmee ik een revolutie ontketen, een revolutie van de geest.

Wie volgt er me? Wie durft het aan als revolutionair door het leven te gaan, of, zoals - en dit ook komt van de vriend van Bertold Brecht - de Dalai Lama het weet van de mens: ’hij leeft alsof hij nooit zal sterven en sterft terwijl hij nooit geleefd heeft.

Eens te meer, mijn vriend, glijd ik af, eens te meer kom ik terecht waar ik deze morgen zeker niet aan dacht, wel aan mijn eerste zin: ‘zonder de mens is het Universum er zonder er te zijn’.

Weet dat ik nog altijd begaan ben met het antwoord aan een andere vriend, John Storms van wie ik niet weet of hij nog in leven is, hij was mijn  gezel in de bergen. Hij kreeg wel een antwoord destijds, maar niet het antwoord dat ik wenste.

Vanmorgen kom ik nader, alleen heb ik het nu nog te formuleren in een gedichtvorm.

‘Zing zwaluw zing mijn hart tot rust’
of aan Poesjkin gedacht na je brief gelezen,
als de avond een reflectie is en we je schrijven
willen welke zin we geven aan het leven.

Maar je brief, o vriend, een zwaluw zacht
je woorden neergestreken, onuitgesproken
een dimensie opgedoken waar de dood
ons niet bedreigen kan zelfs al zou hij komen.

Veel is het gefezel niet maar toegevoegd
aan 't samenzijn een zegen van de hemel
om te ontwarren wat te ontwaren is van 
d’eeuwigheid die ons is beschoren.

Zo zijn het niet de boeken noch de dogma’s
die het ons leren zullen, maar wel de kleine dingen:
het zaad dat kiemt, de vrucht die rijpt en valt,
het geheime dat er achter schuilt en te ontdekken is

tot in je adem, tot in je bloed. Wat ons ontgaat
nog momenteel: de geest erin die we ontmoeten
moeten als we maar zoeken blijven, wat van ons
hier wordt verwacht, dit ten allen tijde,

is van het zijn, is hier van het levend zijn.

29-08-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De  Dag is niet veel.

De dag is niet veel als je niets
te schrijven hebt, niets te verhalen
over wat het uur je bracht.

Als je niet bent opgestegen,
al was het maar een fractie tijd,
tot in de hoogste luchten,
tot in het verste huis.

Als je niet, zoals Pessoa,
wat woorden nagelaten hebt
op wat blaadjes ‘Rizla’ papier
en opgeborgen in een plaats
waar niemand komen kan
toch niet de eerste jaren.

Omdat het woord je adem is,
doorstroomd, dooraderd
met het licht van zon en maan,
het woord je hopen is.

Omdat het woord je zegen is,
je ontfermen is
zich wijzigend steeds en immer identiek,
gekoesterd en bezeten
en toch ongetemd gebleven.

Omdat als er iets je inspiratie is
het wel het woord zal wezen.

Zo is de dag niet veel
als de Muze er niet is
om dingen te verkonden
die zee en luchten waardig zijn.

Als je, je steeds maar weer
herhalend, je niet bereiken kunt
dat vleugje poëzie
dat je omhullen zou,
je verblijden.

Want de dag is niet veel
als je niets te schrijven weet.

28-08-2021, 05:19 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je weet het al een tijd, ik schreef het, ik herhaalde het, ik ben een zoeker tot in de poriën van het zijn.

Elke dag wil ik, om wakker van geest te blijven en zeker niet te vergaan in ledigheid, ogenblikken lang binnendringen in mezelf en in de wereld om me heen zoals ik me en hem zien wil of, zoals T.S. Eliot het formuleert, doen wat ‘Old men ought to do’: op ontdekking gaan.

Wat ik reeds mijn ganse leven doe, maar niets vloeit eruit voort, tenminste geen stevig materieel en zichtbaar teken, terwijl nochtans diep in mij, de zaden van ‘une vie-roman’ aan het wachten zijn om te gaan zwellen, te kiemen en boom te worden.

Dit ‘ondergronds’ gebeuren is wat leeft in mij, terwijl er elke dag flarden ervan in mijn vingers kruipen. En dit laatste schrijvend, denk ik maar al te graag - een slagzin van hem -  aan Freeman Dyson en aan wat hij over die vingers schreef:

To me the most astounding fact in the Universe, even more astounding than the flight of the Monarch butterfly, is the power of the mind which drives my fingers as I write these words[1].

Gisteren, of eergisteren of is het jaren al, en het zal wel, was het een pogen om onder de vorm van een gedicht te antwoorden op de vraag van een vriend over de zin van het leven. Ik kon en kan nog steeds niet, me hierbij ontdoen van een zin, de enige die ik nog ken in het Russisch, een zin van Aleksandr Poesjkin: ‘Zing zwaluw, zing, zing mijn hart tot rust’

Had ik het bij het rechte eind in mijn gedicht, waar ik nog altijd aan werk, is het zo dat de essentie van ons bestaan hier op aarde, een zoeken is naar wat ons overstijgt, gesymboliseerd door het wonder van het fenomenale, het onvatbare van het atoom, de opbouw ervan, de wereld ervan, het krachtenveld ervan?

Om, aldus te komen tot de vraag naar de herkomst ervan en hoe die ooit is kunnen tot stand komen, wetende dat deze oorsprong en herkomst ook deze is van wat wij zijn en honderden eeuwen wordende waren, om uit te komen -  voorlopig (!) nog maar - als homo sapiens.

En over dit alles, lijk het aroma in de roos, onze binding met de geest in het miraculeuze dat de Kosmos is. De materiële binding ermee is er onweerlegbaar, het kan dus onmogelijk  dat er niet, en inniger dan ooit, de binding is met de geest in de Kosmos, dat we het kind ervan zijn.

Dit is wat Teilhard de Chardin begrepen heeft, we zijn in de eerste plaats deel van de Kosmos, onze eigenheid is in de eerste plaats een kosmische eigenheid. Maar ik denk dat we nog ‘steeds’ niet intellectueel bij machte zijn dit ten volle te begrijpen en vooral te verwerken.

De Geest - je moogt het ook De God noemen -  is wachtende op de dag dat ons verstand dit ‘ingemetseld zijn in de Kosmos’ begrijpen zal en we ernaar leven zullen.

Dit wachten op het ten volle begrijpen hoe geïntegreerd we zijn, is de nieuwe vorm van wat Religie zal worden. Ik weet dat dit een boude uitspraak is, ze is niet van mij. Ze vloeit voort uit wat Teilhard voelde.

Elk woord dat hier staat vloeit voort uit het woord ervoor, vloeit voort uit de idee dat alles te herleiden is tot geest, tot het aller, aller kleinste deeltje, dat geen materie meer is maar zuiver weten ‘hoe te zijn en wat te doen’. We zullen dat ultieme deeltje nooit zien, maar we zullen het ‘weten er te zijn’ als het deeltje - sommigen noemen het Geest, sommigen noemen het God - dat alles samenhoudt.

Nu ga ik neerliggen op mijn sofa met ‘Teilhard’ naast mij.

Ooit waren we op weg naar het dorp waar hij geboren is  - Paul weet het - we zijn er niet geraakt, wel hebben we de kerk bezocht in Orcines[2]. Ooit kon ik hem er raken met de voelhorens van mijn geest.

Maar het is vandaag meer dan genoeg geweest, eens te meer leeg geschreven, om het ultieme te bereiken, op de weg die ik genomen heb. Misschien is het wel niet ‘de Weg’, maar de weg die ik nam moet er naar toe leiden. Ik zou er kunnen aan toevoegen vandaag wat een vriend me stuurt, een gedachte van Bertold Brecht: ‘Ik sta even stil en dit is een hele vooruitgang.’

[1] Freeman Dyson: ’Infinite in all directions’, Penguin Books 1990, page 118

[2] Il a ouvert les yeux, le 1^er mai 1881, schrijft George Magloire, dans le village de Marcenat autour de l’église d’Orcines près de Clermont-Ferrand capitale de l’Auvergne.

27-08-2021, 05:38 geschreven door Ugo d'Oorde  

Volle maan.

In het diepste van de nacht,
op een mantel van wol
een bol van licht
waar takken  
lijk slierten zinnen
op een Steinbach blad
door volle maan getekend.

Wat ons verwonderen kan
in deze dagen
als er heel wat te beleven valt,
en te aanhoren,
het woord
de stilt’ is van de wind
over de velden,
aroma's van humus 
uit de ingewanden van de aarde,
zwammen opgeschoten
o zo roekeloos.


Wij, ademend nog,
hoewel gecrasht, alsof handen
ons gegrepen bij het strot
we niet meer opstaan konden
ons niet meer vermenigvuldigen,
onvermogend als dichter
dichter nog te komen
tot wat ons omkransen zou
met laurier gekroond,
zoals Dante.

Nacht en maan
die van de doden zijn
en van de levenden.
Beiden oppermachtig
om wezenlijk te zijn
te groeien en te verwelken,
herop te staan en neer te liggen,
lichtoase van de geest
bedekt
met mos en lichen.

Zelfs,
doorheen de takken
ons aanschouwend
om te betoveren,
de volle  maan
in volle nacht,
getekend lijk een parel.

Hoe we er naar keken,
toen.

26-08-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een vriend, bezorgd om wat ik schreef, stuurt me én een gedicht van Paul Valéry, én een passage uit een werk van Teilhard de Chardin, geciteerd door Louis Pauwels in zijn voorwoord tot zijn  ‘Le Matin des Magiciens’:

‘Ce que notre siècle va vivre est plus considérable que l’apparition du bouddhisme Il ne s’agit plus désormais de l’application faite à telle ou telle divinité des divinités ,des facultés humaines. C’est la puissance religieuse de la terre qui subit en nous une crise définitive: celle de sa propre découverte. Nous commençons à comprendre, et, c’est pour toujours, que la seule religion acceptable pour l’homme est celle qui apprendra d’abord à reconnaître, aimer et servir passionnément l’univers dont il est l’élément le plus important.’

Het is wel een visie die voor het ogenblik haaks staat op het wereldgebeuren, wat wijst op een nog steeds totale onwetendheid en onverschilligheid wat onze binding met de Kosmos betreft, maar Teilhard is een ziener hij denkt vooruit en volgens mij in de enige richting die er is als hij spreekt over een religie waarin het Universum centraal staat, de mens - de geest van de mens - het belangrijkste deel zijnde.

Dit te verkondigen, dit aan te kleven opent wijde horizonten, plaatst ons als teller op een breuk, als toeziende op, en als leider van wat er gebeurt met al wat het Universum aangaat.  Niemand als de mens is er meer bij betrokken.

Maar zien we het zo, zijn we ons er van bewust, dragen we een stukje Kosmos in ons of is het enkel de aarde die ons beroert. Het is in elk geval de stap die de mens te zetten heeft, Teilhard (1881-1955) heeft dit voorzien, waf deel van zijn grootheid uitmaakt.

Ook André Malraux (1901-1976) wist dit in 1946 al, en hij volgde Teilhard hierin, hij drukte zijn visie over de vooruitzichten wat de rol van de religie betrof, wel anders uit:

Le XXIe siècle sera spirituel ou ne sera pas. Le problème capital de la fin du siècle sera le problème religieux, sous une forme aussi différente de celle que nous connaissons que le christianisme le fut des religions antiques.’

Nadien heeft men ingezien dat de Kosmos een ander idee heeft over de tijd en heeft men de woorden van Malraux breder gezien, we lezen vandaag, van hem: ‘le troisième millénnaire sera spirituel ou ne sera pas’.

Kunnen we vandaag, met de Islam in opgang overal in de wereld - waar Teilhard noch Malraux aan gedacht hebben - verder gaan met hun ideeën hierover, te verspreiden, of staan we op het punt onderworpenen te worden, strompelend over de aarde?

Ik geloof in Teilhard, ik geloof in Malraux, ik geloof dat we, ondanks alle negatieve feiten, op weg zijn kosmische mensen te worden en het vel dat van het aardse is - zoals een slang het doet- af te werpen.

Ik geloof dat het alleen maar een kwestie van tijd, van eeuwen is; een eeuw, rekening houdend met de miljoenen eeuwen achter ons, dat niet veel is. Ikzelf nader het randje van de eeuw, weet dus hoe kort de lengte ervan was.

En ik geloof dat de evolutieve krachten eigen aan de Kosmos, de geest van de mens niet in steek zullen laten.

Het is hen - de krachten - niet gegeven dit te doen.

25-08-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ‘wil’ me niet meer herinneren wat ik gisteren, in een bui van neerslachtigheid, geschreven heb. Als die bui er was dan moest dit gezegd worden. Ze was die van mij, ze was geen fictie en, ze ging voorbij. Echter, niet volledig weggevaagd, il en reste des séquelles. Het is zo en ik kan er voorlopig niets aan verhelpen., de echo ervan, de zwaarte,  blijft.

Gelukkig was er vandaag op een ogenblik in de dag, Claude Debussy; gelukkig dacht ik er toen aan dat ik nooit een stuk proza noch een gedicht zou schrijven dat ik de titel, ‘Prélude à l’après-midi d’un faune’ meegeven zou. Debussy heeft het wel gedaan, hij heeft, wordt er beweerd, inspiratie gezocht bij Mallarmé om een symfonische gedicht te schrijven Ik moet er dus ook Stéphane Mallarmé bij betrekken, maar enkel voor wat de titel van zijn lang gedicht ‘L’Après-Midi d’un Faune’ aangaat:

‘Le faune[1],
ces nymphes, je les veux perpétuer.
Si clair
Leur incarnat[2] léger
Qu’il voltige dans l’air
Assoupis de sommeils touffus…’

Schrijft Mallarmé in de aanvang van zijn gedicht en Debussy schijnt hem hierin te volgen in zijn aanvang. Maar verder is er geen spoor meer in de muziek te ontwaren dat wijzen zou op een interpretatie van de tekst. Debussy neemt een vrije loop en leeft zich uit op een voor zijn tijd totaal nieuwe wijze. Als ik het zo bekijk, meen ik dat hij genoeg heeft gehad aan het beeld van ‘un faune’ - zoals deze van Mallarmé - op een zomerse namiddag, om zijn Prélude te schrijven. En hoe schrijft hij die?

Is de titel ervan bij hem opgedoken in de loop van het componeren ofwel opgedoken als alles uitgeschreven was, en als finishing touch  aan zijn symfonisch gedicht toegevoegd dat, zoals ik het beluister, een symfonisch spektakel is geworden door de invoeging van soorten instrumenten die de muzikale  wereld van zijn tijd in beroering brengen zouden, en dan  niet alleen omwille van de compositie maar ook aangewakkerd omwille van de aanwezigheid van het woord ‘faune’, bosgod, in de titel ervan. (Ik denk dat Igor Strawinski zich op Debussy heeft geïnspireerd om zijn Sacre du Printemps te schrijven.)

Wat ik hiermee vooropstellen wil is het feit dat Debussy geen symfonisch gedicht heeft geschreven om het woord van Mallarmé te illustreren, maar dat hij gevoeld heeft dat die titel, de enige waardevolle was die paste en in een zekere zin belichten zou, wat hij met zijn muziek, het ‘voorspel tot een namiddag van een bosgod’, heeft willen bereiken.

Debussy geeft aldus aan zijn ‘gedicht’ een mythologisch tint mee, het is niet de muziek uit de Pastorale van Beethoven, Debussy situeert het in de wereld van het mystieke, wat hij wellicht - dit is mijn oordeel - in de aanvang niet gezocht heeft, maar het werk is in die richting gegroeid en eens de wortels ervan neergezet in de melodie is hij hierop verder gegaan, heeft hij er niet meer kunnen of willen van afwijken en heeft hij die herhaald en herhaald in alle mogelijke vormen, toonaarden en instrumenten.

Zijn Prélude is een schilderij geworden van kleuren en klanken, een schilderij dat ons, wie we ook zijn en waar we ook zijn, aangrijpt en een glimlach binnen schuift in ons, een gevoel van warmte en soepelheid,  een geflirt met het licht en de geuren van een zomernamiddag in de lavendelvelden en de dorpen van de Provence, met de lijn, licht beneveld van de bergen aan de horizon. Geïnspireerd als hij was, doordrongen van het grote begeesterend leven in hem. Bezongen in een  steeds maar in golven en kleurschakeringen weerkerende melodie zoals er alleen door hem een kon worden geschreven, de oneindigheid binnen, waar het goed is te vertoeven, een namiddag in de zomer, met aan de einder iets mysterieus, iets dat van het leven was en van het sterven, van het bekende en van het onbekende, van het mysterieuze en het feeërieke, niet anders te benoemen dan met de naam van ‘faune’, half dier, half mens, half leven en half sterven. Een bosgod die toekijkt en het gedicht verheft tot een mythologische hoogte.

Ik weet en ken de armoe van mijn woorden, des te rijker echter zijn de klanken van de Prélude als ik die beluister terwijl ik schrijf.

Ik voeg het er maar aan toe, dit  ter compensatie van mijn armoede.

[1] Le faune, divinité champêtre mythologique à l’image de Pan. Les faunes sont représentés avec le corps velu, de longues oreilles pointues, des cornes et des pieds de chèvre. Les faunes, les satyres, les nymphes. (Le Robert)

[2] Couleur de la chair

24-08-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik verwacht, zoals het thans verloopt dat ik op een morgen op zal staan en niets meer zal te schrijven hebben, of, wat nog erger is, dat ik zien zal dat het aantal lezers herleid werd tot een armtierig handvol en ik de moed niet meer hebben zal verder te gaan. Dit laatste vooral is een gedachte die latent aanwezig is en zich nu en dan duidelijk manifesteert.

Het is, in een zekere zin, ook de zaak van jullie, maar zo wil ik het niet zien, het is uitsluitend die van mij, vast te stellen dat ik in het ijle schrijf, dat mijn woorden wegwaaien in de luchten zonder ergens houvast te krijgen.

Ik denk dan, in godsnaam wie beeld ik me in te zijn, te kunnen, te weten om dingen te verkondigen als hoge waarheden die als rotsen van basalt uitsteken tot boven de velden en weiden, tot boven de kerktorens in de omgeving.

En dit gevoel overstijgt me nu, deze morgen, overstijgt me schromelijk. Komt daarbij de voortdurende pijnen in de rug die niet te helen zijn; komt daarbij de stramheid in de knieën die niet te verhelpen is met een band omheen die stramheid; komt daarbij het conflict met de gebuur, voor wie een haag van 2 meter op de scheidingslijn in de voortuin - gevaar voor mijn echtgenote bij het buiten rijden uit de garage - van levensbelang schijnt te zijn; komt daarbij de drama’s die zich aan het voltrekken zijn aan de luchthaven van Kaboel, en jullie zullen me begrijpen: een grote moedeloosheid overvalt me, maakt me klein en uiterst vulnerabel op mijn leeftijd, voor het ogenblik geestelijk gefnuikt. En ik vertel niet alles.

Vergeef me dan dat ik hier ophoud, dat het niet de minste zin heeft vandaag verder te gaan om dan zaken te vermelden die ik in overdrive gevonden heb.

Vergeef me als ik wacht op betere tijden die maar momenten hoeven te zijn. Momenten van ingekeerdheid alle omstandigheden verloochenend als niet bestaande.

23-08-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde