Voor de vogels, de merel, de meesjes in de tuin is het volop lente, ik hoop dat ze zich niet vergissen, dat de hoge winden die al enkele dagen over de velden en de daken ijlen, geen voorbode zijn van een winter die nog altijd kan toeslaan. Ik ook, indien dit zou gebeuren zou er door ontredderd zijn en ook de kweepeer waarvan de bladknoppen zich al openden.

Ik schrijf dit maar, flarden zinnen die me te binnen vallen, hoewel ik gisteren, vóór het slapen gaan, een totaal ander begin klaar had, een zin van Milan Kundera In zijn ‘La vie est ailleurs’ van het jaar 2000:

C’est seulement quand il est âgé que l’homme peut ignorer l’opinion du troupeau, l’opinion du public et de l’avenir. Il est seul avec sa mort prochaine, et la mort n’a ni yeux ni oreilles, il n’a pas besoin de lui plaire, il peut faire et dire ce qu’il lui plaît à lui-même de faire et de dire.’ 

En het is exact hoe ik me voel als ik bezig ben: de wereld - de tuin maakt er geen deel van - is ver weg, evenwel niet onbestaande maar niet doordringend tot mijn handel in woorden.

Enkel omdat ik er geen goed oog in heb, omdat ik niet wil vooruitzien op wat ons, bijna met zekerheid, als de moslim minderheid van nu zal worden aangevuld met de kinderen die teenagers gaan worden en wat later twintigers, te wachten staat. Een beeld dat ergens hangen blijft lijk spinnenwebben in hoge balken.

Je peux donc, tout, comme Kundera, à mon âge, me permettre d’ignorer ce qui se produira d’ici une génération, want de nabijheid, wat mij betreft, van de dood, verleent me dat recht, in elk geval ik neem het, ik heb, zoals Kundera die enkele jaren jonger i - hij is van 1 april 1929 - voortaan genoeg aan mezelf.

Niemand kan het me kwalijk nemen, want aan wie anders dan aan mezelf ben ik nog rekenschap schuldig. Daarenboven, who cares? Of het nu goed gevonden wordt of verworpen, het staat er en het is te nemen of te laten, want ik schrijf, meer nog dan met de spinnenwebben aanwezig in de balken van het huis, met een wachtende aanwezigheid een andere kamer. Ik durf hopen dat hij niet naast of achter mij zit om toe te zien op wat ik over hem aan het schrijven ben.

Ook nog, waarom zou ik me zorgen maken over wat ik schrijf als het maar mijn gedachten zijn die ik neerschrijf en ik het doe, op een spraakkundig juiste wijze - een goede vriend van mij zorgt er voor - en ik me inspan om dit te doen op de meest eerbare, leesbare maar ook literaire wijze.

Er is een periode geweest dat het mijn broer was die over mijn schouder toekeek, en toen ik over Dante schreef, was het zijn donkere gestalte die ik naast mij voelde, Dit waren grote momenten van verbondenheid die me zekerheid gaven over mijn woorden.

Vandaag is het mijn verbonden zijn met schrijvers als Milan Kundera dat mijn toevlucht is. Ik dank hem en omkrans hem met een stuk eeuwigheid. Het was een groot voorrecht hem terug op te voeren.

23-02-2020, 07:54 geschreven door Ugo d'Oorde  

De gedachte kwam ineens als ik klaar was om te beginnen: elke dag teken ik me een beetje meer, en het is zo geweest van in den beginne. Al dacht ik er toen nog niet aan, ik weet het nu met zekerheid. Soms ga ik nog eens over de lijnen van vroeger, soms wijzig/verbeter ik die, leg ik een ander accent, maar telkens kom ik een stap dichter tot wie ik denk te zijn. Ik ontbloot me geleidelijk naar binnen toe.

Dit is het vreemde gevoel dat ik er vanmorgen aan overhoud.

Karel Jonckheere - voor wie het niet meer weten zou, een schrijver (1906-1993) van bij ons - deed er geen doekjes om, de eerste versregels van zijn ‘Spiegel der Zee’ waren dodend in dit opzicht:

‘Wie veertig jaar wordt zal zich zelve kennen of anders is het beter dat hij sterft.’

Hij schreef dit in overmoed toen hij de veertig al bereikt had. Ik heb die al meer dan tweemaal bereikt en nog ben ik altijd bezig om uit te schrijven wie ik ben en hoe ik me voel zijnde wie ik ben. Ik ben er al zolang mee bezig dat het een ‘speeltje’ geworden is, een toemaat aan wat mijn dagen zijn.

Het is, zoals het gebeurt mijn binnenste dat ik teken, mijn uiterlijke kent die waarde niet, het is ook niet evident, het brokkelt af, het vertoont scheuren en teveel tekenen van ouderdom opdat er aandacht zou aan besteed worden, maar wat binnenin gebeurt leeft en beweegt, zoekt naar uitkomsten en eens deze bereikt stelt die uitkomsten in vraag, zodat het een nieuw beginnen wordt.

Ik tracht me te situeren in de Kosmos en naar gelang het beeld dat ik heb van de Kosmos pas ik me aan, zodat de tekening die ik bereikte nimmer volledig af is en nimmer af zal zijn. Alles beweegt, wat het teken is van de geest in mij en van de geest omheen mij. Het is een soort verbond dat ik afgesloten heb. Ik wil me niet zien als een geest op mijn eigen, ik wil me zien als deel uitmakend van dé Geest die de totale Kosmos omzwengelt en noodzakelijkerwijze in beweging houdt.

Ik weet dus dat ik ingeschakeld ben, zoals een wieltje in een uurwerk, dat ik er niet uit los kan en dat ik er bij behoor, noodzakelijk bij behoor als een weliswaar minuscuul deeltje, maar ik heb mijn bindingen naar het verleden toe en ook mijn bindingen naar de toekomst en het zijn deze bindingen die maken wie ik ben en hoe ik eruit zal tevoorschijn komen als het er op aan zal komen de finale tekening in te kaderen. Om die daarna op te hangen in een of andere kamer in het zicht van de wereld of, wat ook kan, in een halte geborgen onder spinnenwebben met gedroogde vlinders erin.

Zo komt het dat je soms weet wie je bent maar nooit weet waar je uitkomen zult, welke tekening je leven ook moge geweest zijn.

Het is ons aller lot als persoon, als individu. Maar, over wat schrijf ik morgen?

22-02-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je gaat niet naar een onderhandelingstafel zonder vooraf opgesteld plan - ik hoop dat Patrick Dewael er een heeft, in elk geval zijn naam klinkt voordelig - maar ik, aan mijn morgentafel, heb ik een plan als ik aanschuif?

Soms wel, of liever vroeger wel, nu wordt het minder en minder, wordt het verontrustend. Ik moet heel diep gaan, soms een halve eeuw terug zoals gisteren: het geconfronteerd worden met een naam en wat die naam aan betekenis inhoud. Maar sprekend over vrienden die gingen, dacht ik ook aan de laatste ervan, dacht ik aan een Guy Maeyens, aan een Hubert van Melkebeek, persoonlijkheden die me nog altijd bezoeken in de morgen als in de dag als in de avond. Ze duiken op heel onverwacht en ze blijven even.

Welke betekenis kan ik eraan geven, hoe komt het dat ze er plots staan, glimlachend je aankijkend en je hun stem hoort, of, zoals bij Guy, de tinteling in zijn ogen; of, zoals bij Hubert, voor hem gezeten in de veranda, met Shostakovich en sourdine in de andere kamer en de eekhoorn, of was het de ekster, die zijn voorraad voor de winter wegbergt.

Kleine dingen zijn het, maar o zo rijk aan herinneringen, en zo levend nog alsof je ze pas verlaten hebt en je hen morgen terug ontmoeten zult. Er is nimmer in je gedachten een reëel, onherroepelijk afscheid geweest, in de zin dat ze zouden verdwenen zijn, geschrapt, deleted, zoals je een verkeerd woord weg haalt van je blad. Neen, de impressie van hoe het was is gebleven en vergezelt je, duikt op, zoals wat je de vorige dag schreef over de ‘sins’ van Joyce.

I wonder that I wonder over hun aanwezigheid, over hoe ik spreek met hen, woordeloos, alsof nog levend waar ze altijd waren, terwijl jij nu rondloopt op een voor hen vreemd continent, een tijdje nog, om hen daarna te gaan vervoegen. Wellicht in een compacte massa, met de vele schrijvers die je las, de vele componisten die je beluisterde, de vele schilders die je bezig zag in hun werken. Allen aanwezig als in een boek zonder woorden in het Arcadië van Dante, zijn Limbus, zijn Voorgeborchte, dat voor hem - niet tegenstaande het afgeschaft werd - behouden blijft.

Je kunt je inbeelden hoe het er toegaat, je hebt trouwens Dante die je er is voorgegaan en alles heeft opgetekend in canto IV van zijn Inferno als voorbeeld . Niet dat je verwacht dat zo iets zou bestaan, maar als je je vrienden terughalen kunt dan moeten ze toch nog ergens aanwezig zijn, zoals ook Beethoven aanwezignog is, zoals ook Dante.

Wat weten we met zekerheid? Eigenlijk heel weinig, eigenlijk niets meer dan wat we zien kunnen. Echter, we zien maar het uiterlijke van alles, niet het binnenste ervan. Het binnenste beginnen we misschien te kennen, maar dan is er nog wat in het binnenste schuil gaat.

Zo is het ook met de dood, we zien het effect ervan, we zien niet wat er gebeurt met de gedachtewereld, sterft die uit, of leeft die verder onder een of andere vorm, in een wolk die hangen blijft, die er is zonder er te zijn, een vorm die ons bezoeken kan nu en dan?

Alles samen genomen is het misschien best dat we het niet weten, als we de mogelijkheid ervan maar onder ogen zien.

21-02-2020, 23:39 geschreven door Ugo d'Oorde  

Deze voormiddag luisterde ik naar een zelden nog gespeeld pianoconcerto van Michael Tippett (1905-1998). Is het een hoogstaand concerto, ,een van Beethoven, Chopin, Mozart waardig? Wellicht niet, ook, we horen het te weinig opdat we er vertrouwd zouden mee geraken, want daar komt op neer. Het is trouwens niet om deze reden dat ik erover schrijf - ik schrijf ook weinig over andere concerto’s - maar het heeft een diep sentimentele band met een vriend van meer dan een halve eeuw geleden, en het kan goed zijn dat het meer dan vijftig jaar geleden is dat ik het concerto nog heb beluisterd.

Hij had een naam die wellicht voor hem niet gemakkelijk te noemen was: Leonard Hoendervangers, Leo voor de vrienden. Hij is er niet meer, maar de herinnering aan hem is nog klaar en duidelijk en ik roep hem hier tot leven terug omdat hij voor mij een fenomeen was op het gebied van klassieke muziek en literatuur. Hij was op dat gebied mijn leermeester en ik volgde hem heel gedwee.

Ik beken, zonder blozen of omwegen, dat ik niet dezelfde persoon zou geweest zijn had ik hem niet ontmoet, en deze ontmoeting was van een diep spirituele aard - niet zoals deze die aan de basis lag van ‘Dien avond en die Rooze’ - ook in onze verering van Mahler want we zijn samen naar Rotterdam geweest om er de eerste uitvoering van Mahlers achtste symfonie bij te wonen, gestoord door de mussen onder het dak.

Hij sprak me nooit over het ongemak van zijn naam, waarom zou hij? Onze gesprekken liepen altijd over klassieke muziek en opera, en over Amerikaanse en Russische literatuur. Hij was de eerste die me sprak over de toen weinig bekende Gustav Mahler en dan vooral over dezes Liederhoogtepunten: ‘Das Lied von der Erde’, ‘Kindertotenlieder’, ‘Lieder eines fahrenden Gesellen’ én over zijn Symfoniën. Hij was een Mahler-fan en hij heeft dit overgedragen op mij.

Hij was wellicht ook de eerste die me sprak over Shostakovich en tal van andere componisten die ik dank zij hem heb leren kennen. En op een morgen en dit herinner ik me nog heel goed, kwam hij me vertellen over het piano concerto van Michael Tippett, de creatie ervan in 1954, die ik beluisteren moest op het derde programma van de BBC. Als ik het goed voor heb - en waarom niet? - is hij deze morgen terug gekomen om me heel discreet te zeggen dat Tippett terug was op de radio.

Hij was ook een verwoed lezer, vooral de Amerikaanse en Russische literatuur. En het is hij die me sprak over de boeken van Faulkner, Dos Passos, Steinbeck, Norman Mailer, Hemingway; over Pasternak, Sholokhov, Solzhenitsyn, waar anders zou ik die zo vroeg ontdekt hebben.,

Zo is zijn naam meer dan enkel verbonden aan de naam van Tippett, aan de naam van schrijvers zoals ook deze van ‘God’s little Acre’ wiens naam ik me nu niet herinner. (Een lezer, ik weet het, kent de schrijver ervan.)

Omdat ik zijn nagedachtenis in eer wil houden en eraan de glans terug geven die hij ruimschoots verdient als kenner van klassieke muziek en van literatuur, heb ik eraan gehouden, hem terug te roepen naar deze aarde die hij, enkele jaren terug, verlaten heeft.

Hij zal me hier enkele dagen vergezellen. Straks aan de vijver zetten we onze gesprek, ook over Tippett, verder.

Zo gaat het nu eenmaal in het leven met de vrienden, zelfs al zijn ze er niet meer toch leven ze verder in onze herinnering.

Zal dit ook zo zijn met de naam die ik draag, zal ik ook nog vernoemd worden, jaren na mijn heengaan?

20-02-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Elke avond/nacht ga ik slapen met de muziek - via oortjes - van KLARA. Het is de muziek na elf, soms de voortzetting van het klassieke genre, maar soms is de muziek na elf, niet te beluisteren en dus van weinig hulp. Echter, welke muziek ook, zelden sluit ik af vóór het middernachtnieuws. Dit is een gewoonte geworden waaraan ik niet meer ontsnap. Pas gisteren realiseerde ik me waarom: omdat ik niet wil alleen zijn met mijn gedachten als ik slapen ga.

Waarom is dit zo?

Er is in de ‘Ulysses’ van James Joyce een passage die ik zou kunnen inroepen, over zonden en slechte herinneringen, ‘sins or evil memories: ‘Yet a chance word will call them forth suddenly and they will rise up to confront him…’

Mijn oplossing is dus, luisteren naar de stem en de muziek van KLARA, om een wegglijden in ‘evil or bad memories’ en er niet meer uit weg te geraken, te voorkomen. Ik denk niet dat er een andere reden is. Ik denk niet dat het is om de liefde voor de muziek zelf, maar zo besta ik dan en ik denk dat de gewoonte dermate heeft toegeslagen dat hierin ooit nog enige wijziging komen kan, wel zou ik kunnen een andere zender opzoeken, indien nodig.

Anderzijds, en dit is dan het positieve verhaal, houdt het mijn geest vrij om te denken aan mijn blog van de volgende dag. Een zin volstaat dan, een woord zelfs - zoals het vandaag gebeurde - om weg te gaan in het onbekende dat gradueel bekender en bekender wordt.

Een vreemde zaak is het schrijven, het is als het opbouwen van een tekening uit één lijn, waaruit je een voorwerp, een bloem, een landschap laat ontstaan, beetje bij beetje, om uit te komen waarvan je nog niet wist dat het bestond, terwijl het er in potentie, toch moet aanwezig geweest zijn.

De rijkdom van het potentiële dat we in ons voeren is aanzienlijk, het komt er enkel op aan erin binnen te dringen en te nemen wat zich aanbiedt, meer niet. Is dit een vorm van creatief zijn of van actief zijn; van niet te zijn ingeslapen maar springlevend te zijn?

Of werkt het actief zijn, het creatieve in de hand? We geloven het, bezig zijn is creatief zijn, is het werk van de geest in ons, het werk van de sprankel kosmos in ons. Iets dat ons werd meegegeven als we geboren zijn of geconcipieerd. In dit domein volgen we op de voet de natuur die daarbij cyclisch te werk gaat: stil vallen in de herfst en opstaan in de lente.

Wij zelf kennen dit cyclische niet of amper; we kennen in ons actief zijn, zelfs niet een onderscheid tussen dag en nacht. We hebben de mogelikjkheid full time actief te zijn en dit zijn enkel af te breken wanneer we willen. We staan dus boven het ritme dat dit van de natuur is. We hebben een wil om ons eigen ritme te bepalen.

Ik geloof echter niet dat we hierbij vrij uitgaan en dat we bv. bij het schrijven of het tekenen of het componeren onze eigen weg gaan. Ik denk dat er hier een interventie optreedt, vraag me niet dewelke, laat ons enkel stellen dat het de Muze is, of Dame Fortuna waar Dante het over heeft.

19-02-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is in de morgen dat alles begint, dat er een foto, een selfie, genomen wordt van mijn gedachten in een lang en constant bewegen van de camera die elk detail wil vastleggen. Dit voor de tijd erna. Een procedé dat zijn diensten bewezen heeft. Al is het niet zó eenvoudig, it suits me, ik geef me er aan over.

Heb nog altijd Titus Burckhardt, 1908-1984, naast mij. Hij was de zoon van de Bildhauer Carl Burckhardt, 1878-1923, wiens werken verbazen door hun spirituele geladenheid. Titus is een waardige zoon van hem als je de lijst van zijn boeken (zie Google) overloopt.

Ik ontdekte de werken van Titus Burckhardt in de Valais, in Grimentz, in een chalet waar hij (regelmatig) kwam. Wellicht waar hij verbleef als genodigde in, wat de eigenaars noemden ‘la chambre des preux’. Ik heb er geslapen in hetzelfde veldbed, want meer was het niet, en geschreven aan dezelfde tafel waar de houtworm in woekerde met de initialen C.H.E.E. en het jaartal 1699.

Het is daar dat ik kennis heb gemaakt met zijn ‘Alchimie sa signification et son image du monde’ en zijn ‘Symboles, un recueil d’essais’. Beide werken uitgegeven bij Arché - Milano, in respectievelijk 1979 en 1980.

In zijn ‘Symboles’ heeft hij het over de overeenkomst qua tekst en beeld van het Hemels Jerusalem uit de Acopalypse van de evangelist Johannes, met het Paradijs van Vaikuntha uit het Hindu geschrift ‘Skanda Purâna’.

Titus Burckhardt doet de vaststelling, wat de overeenkomst betreft maar hij gewaagd zich (wijselijk) niet te zeggen wie afkeek van wie. Het is aan ons uit te maken hoe het kon dat er een zo duidelijke overeenkomst bestaat. Vooral dan wat de tekst zelf betreft.

In la chambre des Preux lag er ook zijn ‘L’art de l’Islam’, een schitterend boek, dat me met bewondering heeft doen opzien naar de cultuur en de kunst van het volk van de Islam, gekweld en gekneusd door de weinig subtile, eeuwenoude tegenstelling tussen Sjiieten en Sounieten. Een tegenstelling die nog altijd in alle hevigheid woedt en waarvan ik me afvraag - zij schijnbaar niet - wat hun Profeet erover denkt en tevens over de wijze waarop ze zijn afgedwaald?

Maar dit terzijde, Burckhardt schrijft over hun Kaaba:

Que son rôle comme centre liturgique du monde musulman est solidaire du fait qu’elle indique le lien de l’Islam avec la tradition abrahamique et par là même, avec l’origine de toutes les religions monothéistes: selon le Coran la Kaaba fut construite par Abraham et son fils Ismaël et c’est Abraham également, qui aurait institué le pélerinage annuel à ce sanctuaire (p. 16).

We moeten ons onvermijdelijk hierbij de vraag stellen, wat Abraham en zijn zoon Ismaël in Mekka verloren hadden om er een Kaaba - een vierkantig blok te bouwen - als ze er niet zouden gewoond hebben.

Zou Kamal Salibi, de man van ‘Het ware land van Abraham’[1] dan toch gelijk hebben als hij zegt en bewijst dat de Bijbelvolkeren herkomstig waren uit Arabië?

[1] Kamal Salibi: ‘Het ware Land van Abraham’, MCMLXXXV, Elsevier, Amsterdam/Brussel.

18-02-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik stond met Frank P. aan de vijver in de volle wind die van over verre oceanen kwam; een wind van vele dagen die voortjaagde over het land, niet afnam, zeker niet liggen ging.

Ik had zijn vader kunnen zijn maar ook zijn kameraad en toeverlaat. Ik stond er heel goed als ik luisterde naar hem, hoe hij, op het examen tot het bekomen van de Zwitserse nationaliteit, de jury zelf schaakmat had gezet met zijn kennis, niet alleen van het ‘Schwytzer Dütsch’ maar evenzeer met wat hij wist over Johann Heinrich Pestalozzi

Je spreekt over heel wat waar je bent aangekomen, rechtstaande, kijkend naar het dichtbije: de beweging op het water, het geluid ervan in de oevers, de zwerm vogels in de bomen, de wijde ruimte waarin je bent opgenomen en, uitzwermend in de tijd, ontmoet je, komende van oneindig ver, Pestalozzi (1748-1827), de Zwitserse pedagoog.

Frank vertelt meook over een bestelling van 100 Jambiya’s (dolken) die met sierlijke motieven gegraveerd moeten worden. En, eens verzeild in de Arabische wereld, wat hij wist over de Muqarnas.

En, waar we daar stonden in open lucht, in de wind, in de geur van water en grassen, wist hij het voor mij te lokaliseren, heel dichtbij, op: https://makezine.com/2016/12/16/heirloom-tech-math-magic-muqarnas/.

Er is dus geen verbazen meer. Waar je ook bent alles wordt in je schoot geworpen tot het meest ingewikkelde toe: het hoog ambachtelijke, het bijna miraculeuze vlechtwerk van de Muqarnas met naast je, de simpele natuurlijkheid van de vijver. Groter tegenstelling is er niet.

Het bevreemdende is dat die samengaan met de slagzin van KLARA: ‘wees verwonderd’. Een verwondering die van alle tijden is: In het kasteel in Cawdor-Schotland, dat van Macbeth, staat het er als ‘be mindful’.

Het leven is aldus een grote verbazing geworden, als we het nog niet wisten worden we er nu, met een Google-encyclopedie in de hand, voortdurend op gewezen.

Ik had al een beeld van wat Muqarnas waren in een werk van Titus Burckhardt - dat Frank niet kende - ‘l’Art de l’Islam, Language et Signification’[1], over de ware, de enige Islam, zoals die beleefd werd, in een beginstadium, ook als een uiting van kunst en schoonheid. Een schitterend werk van een groot meester met de nadruk op het filosofisch aspect van kunst en religie. Een werk dat duidelijk wijst op het afvallige dat voor het ogenblik de kop opsteekt.

Burckhardt had reeds een beeld van het afvallige van de kunst in het westen, als hij het, in zijn voorwoord van 1985, had over ‘la Beauté’: ‘D’où vient son absence dans un monde qui, aujourd’hui, menace d’envahir toute la surface de la terre?

Ik denk hierbij, had ik Frank gezegd, dat hij toen ook dacht aan het verval van de ‘spirituele schoonheid’ die hij ontdekt had in de ware, oorspronkelijke Islam. waarover hij een duidelijk inzicht had.

Zo liep een ontmoeting aan de vijver over in diepzinnige gedachten over de kunst in de Islamwereld, na een omweg te hebben gemaakt via Johann Pestalozzi, om maar niet te spreken over wat verteld werd over de Furka- en de Grimselpas, over de Rhônegletsjer en het dorpje Gletsch en over, een werk van Panamarenko, ‘les dépendances’.

Een blog, niets meer dan een herinnering aan een namiddag aan de vijver, ingekleurd door mijn gesprek met Frank P., een namiddag dat de lente in de lucht hing, zoals we beiden dachten toen.

[1] La bilbliothèque de l’Islam, Sindbad, Paris, 1985.

17-02-2020, 00:30 geschreven door Ugo d'Oorde