Er is een tijd geweest dat ik dacht ruim te zitten, dat ik dacht normaal nog over een massa jaren te beschikken. Dit is nu niet meer het geval, ik weet nu dat mijn jaren beperkt zijn tot hoogstens enkele eenheden, of ik nog ooit een Koningin Elisabeth Wedstrijd voor Viool zal meemaken valt sterk te betwijfelen. Ik zal er geen cijfer, geen percentage - waar vandaag mee gegoocheld wordt - op kleven, maar de kansen zijn flinterdun geworden. Ik leef er mee, het is een achtergrondgeruis, zoals naar ik hoor het geruis van de Big Bang nog altijd te horen is, meer is het niet en ook, het stoort me niet, er is toch geen ontkomen aan.

Deze toestand beïnvloedt niet mijn levenswijze, het zijn enkel de beperkingen opgelegd door mijn lichaam, niet mijn gedachten die me er op wijzen. Het is het onvermijdelijke dat toeslaat, het is zo en we aanvaarden het, hierover is geen enkele twijfel. Daarenboven hebben we het groot geluk nog niet uitgeleefd te zijn, nog heel wat te doen te hebben en deze gedachte voedt en houdt ons recht. Ik wou het toch eens gezegd hebben, opdat je me niet zou zien als een uitgedroogde man - wat ik wel ben maar niet geestelijk. Het is maar dat ik ooit stond waar jij nu staat en dat jij eens in de toestand komen zult waar ik nu sta en je weten zult wat ik weet, vooral dat het geen drama is, in tegendeel, het is eerder een geruststelling, een vooruitzien naar iets dat totaal anders zal zijn. Waarvan we misschien zelfs niet zullen beseffen dat het anders IS. Des te groter is het verwachten. Op deze wijze ben ik vandaag ingesteld op wat het leven is, op wat het verder verloop van mijn dagen is.

Niemand echter, behalve zij die me kennen, houden hier rekening mee. Zo krijg ik van uit alle hoeken en kanten voorstellen alsof ik nog een jonge man zou zijn, zoals men zegt in de fleur van zijn leven. Hou er mee op aub. Zo is er De Standaard die me tracht te verleiden met allerlei voorstellen om me in te schakelen in hun abonnee-circuit. Ik zoek een weg, en deze blog is er een, om hen te zeggen, dat ik de Standaard op een voet van gelijkheid stel met Le Monde, met El País, zijnde een massa interessante teksten die ik te lezen krijg en waarvoor ik de tijd niet heb of wil hebben. Want ik vind het totaal onfair me te beperken tot het lezen van de titels van een artikel als ik weet de moeite die het aan de auteur-journalist moet gekost hebben om het te bedenken en te schrijven. Dit is in elk geval het gevoel dat ik er aan overhoud telkens ik het dagblad dichtvouw, een deel(tje) ervan gelezen.

De Standaard zou dus het geboortejaar moeten toevoegen aan hun adressenbestand, want ik wens niet voortdurend in verleiding te komen, noch door hen, noch door om het even welk ander dagblad of firma.

Ter verdediging van mijn  standpunt, zeg ik hen, en dan vooral aan De Standaard, dat ik een regelmatige lezer ben van hun vrijdag-uitgave, omwille van hun Standaard de Letteren - SdL - dat dit en in feite enkel dit deel, deze katern is die me nog boeit, die me ‘soms’ helpt om een van mijn dagelijkse blogs te schrijven, waarvoor ik hen dankbaar ben.

Het is dus goed voor hen te weten dat ik hun blad zeer genegen ben, maar dat het dagelijks door nemen/lezen ervan me overstijgt me, het bijhouden van mijn dagelijkse blog vergt te veel van mijn concentratie, overspant me. En overspanning op mijn leeftijd is te mijden.

Aan De Standaard vraag ik dus begrip te hebben als ik niet wens in te gaan op de aanbiedingen die me regelmatig gedaan worden. Op een bepaalde leeftijd gekomen is men de wereld ontgroeid en dit is mijn geval.

26-05-2019, 07:57 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik zit nog altijd gevangen in de wereld van de Koningin Elisabethwedstrijd voor viool die een bijzondere accent legt op de meidagen van nu. De intensiteit ervan, zoals ik deze momenten beleef, staat in schril contrast met wat de media te vertellen hebben over de komende verkiezingen. Enerzijds, is er de verfijning, het  stille genieten en het ingekeerd zijn en anderzijds het brute, het obsederend, het afstotende, het zich immer herhalende van de taal van de kandidaat-volksvertegenwoordigers, om daarna, eens verkozen, laat ons zeggen voor 10% het land en voor 90 % de partij waartoe ze behoren, te dienen, terwijl ze nochtans betaald worden, en goed betaald, om het land à 100 % te dienen. Dit is wat de jaren me geleerd hebben. Vandaag schitteren ze op vele gebieden in de media; strooien ze beloftes rond op volle pagina’s, het kan niet op. Ze verleiden ons wat ze allemaal gaan doen. Maar wat ze niet zeggen is dat ze de tering gaan zetten naar de nering; wat ze niet zeggen is hoe ze de deficits van de vorige regeringen gaan oplossen. Zeg me, geef me een goede reden waarom ik naar hun gebazel zou gaan luisteren. Een zaak is zeker, ik moet het niet hebben van al wat links is.

Hoe het eindigen zal is geldig zo voor de verkiezingen als voor de Wedstrijd. Na de uitslag van zaterdag is er de uitslag van zondag, beide zullen gejuich en teleurstelling brengen, euforie en ontgoocheling, een momentopname waar we getuige van willen zijn.

De dag erop volgend, herneemt het leven zijn gewone gang, hetzij met de laurierkrans op het hoofd, hetzij  met het hoofd in de grond. Gelukkig zij die er aan ontsnappen, want welk resultaat ook, het leven waait verder uit voor de overwinnaars als voor de verliezers.

Met mijn blog zit ik er middenin. Kijk ik naar buiten, ik kom in de verkiezing terecht; kijk ik naar binnen het is de Concours die zich aanmeldt, en het is deze laatste die me het meest boeit. Het is een vreugde er mee begaan te zijn. Er blijven nog twee avonden, voor driemaal Tsjaikovski en een Brahms, daarna komt de apotheose voor de ene, de ontgoocheling voor de andere, we zullen meeleven met beide. Eén kans op twaalf is niet veel, zes kansen op twaalf is verdedigbaar, dit is het risico dat gelopen wordt. Ze weten dit van bij de aanvang, maar deel uitmaken van de verliezers is zwaar om dragen voor een tijd dan toch, vooral voor zij die deelnamen en zich realiseren dat ze nog niet zo ver staan als ze wel dachten. Hen wens ik volharding en veel moed. Ik ben met hen begaan, zoals ik met allen begaan ben die een moeilijke periode door te maken krijgen.

Het verschil tussen wat buiten gebeurt en binnen is duidelijk, voor de verkiezingen heb je niet veel te leren, soms wordt het je zelfs in de schoot geworpen. Voor de deelnemers aan de Wedstrijd is het een gevecht van elke dag over een uiterst lange periode, wil men enige kans maken. Het is een levensstijl, een opgaan in de kunst van de muziek. Als ze slagen, en er zijn er altijd heel wat, zijn ze vreugde en verwondering, zijn ze momenten van vervoering.

Het zijn die momenten die we broodnodig hebben.

25-05-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Dit is wat ik schreef, de morgen van donderdag 23 mei na de dag van het optreden van de Roemeense violoniste Ioana Cristina Goicea.

Ik vraag me af voor wie het is dat er geapplaudisseerd wordt, is het voor het orkest, eigenlijk niet, is het voor de violoniste, wellicht, maar indirect is het zeker ook - al zegt men het niet dikwijls - voor de componist van het concerto, hier Dimitri Shostakovich. Dit is wat ‘ik’ doe, ik applaudisseer in de eerste plaats voor de componist, hij bedacht het, hij zette de lijnen uit, hij is de meester; aan de viool en, de dirigent en het orkest, is het trachten het geschrevene  in al zijn facetten te laten openbloeien.

Ik heb een grote band met het werk van Shostakovich, ik zie hem in de verlenging van Gustave Mahler, hij is een even grote vernieuwer geweest die in woelige omstandigheden onder toezicht en druk heeft moeten werken. Velen menen in zijn vioolconcerto, nummer 1, opus 77, de angstgevoelens te horen die hem bezielden tijdens het schrijven ervan, anderen zouden zelfs wensen dat deze gevoelens tot uiting zouden komen bij de uitvoering van het concerto, wat volgens mij te ver gegrepen is en dit onmogelijk te vertalen is door een solist of soliste.

Ik kan me moeilijk inbeelden wat het betekent te schrijven/te componeren met het zwaard van Damocles - in het midden van de nacht opgepakt te worden om te verdwijnen in een donkere cel - boven het hoofd, maar het is in dergelijke omstandigheden dat een groot deel van zijn concerti en symfonieën zijn tot stand gekomen.

Maar wat de wedstrijd zelf betreft, verwacht niet dat ik me met kennis van zaken ga uitspreken over de prestatie van Ioana Cristina Goicea, maar ik vond haar spel krachtig en uiterst subtiel afgelijnd, zuiver en boeiend en het is zo, de prijzen worden toegekend aan de durvers en de meesters in het vak. Ik denk dat zij een grootmeester(es) is.

Weet ook dat ik een voorliefde heb voor de klankenrijkheid van Shostakovich, dat ik hem graag mag, vooral dan zijn concerti voor viool en deze voor piano. De trage bewegingen erin zijn parels van intense muziek.

De Koningin Elisabeth wedstrijd is dus voor mij geen concours. Ik kijk niet uit naar wie nu de beste is van de twaalf. Ik een leek zijnde heb er geen behoefte aan te gaan rangschikken. Maar steenbok zijnde ben ik een gevoelig  mens en komen er soms vochtig ogen als ik getroffen ben door een mooie passage, door hun technische vaardigheid, door hun présence als jonge man of vrouw die het beste van zichzelf aan het geven zijn. Ik denk dan niet zo zeer waar ze zullen eindigen, ik denk er wel aan dat het jammer is dat er onder hen, onvermijdelijk, zes zijn die niet geklasseerd zullen worden. Dit is samen met de mogelijkheid glorierijk te eindigen, het risico dat ze allen

Natuurlijk ga ik ook de overige concerti, deze van Brahms, van Tsjaikovski, van Beethoven beluisteren en mijn oordeel hebben over de uitvoering ervan. Een oordeel dat ik dan toetsen kan aan de beoordelingen van de specialisten ter zake. Er is hier niets verkeerd aan.

En wat er ook van zij, het zijn de componisten die centraal staan. Het is hun werk dat hier op het voorplan is. Hoe ze er toe gekomen zijn, wat er aan vooraf is gegaan, hoe ze er in geslaagd zijn dit resultaat te bereiken, gerangschikt te worden en aanzien als de groten der aarde op muzikaal gebied is hun verdienste. Ze blijven ons begeesteren, ze blijven ons ontroeren met hun werken. De tijd heeft geen vat op hen. We weten dat er een wereld is die hen ignoreert, die zelfs hun naam niet kent, laat staan hun muziek. Maar er is een grote kern die stand houdt en overwinnen zal omdat hun werk het werk is van de geest in hen, en wie geest zegt, zegt onsterfelijkheid. Zij zijn er het voorbeeld van.

Naschrift:

Voeg ik er nog aan toe, deze morgen van 24 mei, dat de Beethoven en de Brahms van gisterenavond, hoge, niet te evenaren monumenten zijn van wat een beschaving zoals die van ons heeft voortgebracht. En de uitvoering ervan door twee jonge ontluikende dames een schittering was van begaafdheid, technisch vermogen en inzicht. Verbazing op twee gebieden: creatie van de geest en de begaafdheid tot het her-interpreteren ervan, bijna onevenaarbare evenementen van wat de mens vermag.

24-05-2019, 06:12 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is een snoer van momentopnames dat ik achterlaat. Voetstappen gezet in verse sneeuw, uitlopend in de toendra van het leven. En, het is een lange tocht geworden die gelukkig verder loopt, zelfs nadat de sneeuw gesmolten is, loopt het spoor door. Ik retraceer het soms. Ik herneem een stuk weg ervan, niet omdat het een verkeerd stuk was, maar omdat ik het met meer inzicht bewandelen wil. Zo is er niets definitiefs van wat er is. Kan alles herbekeken worden, zelfs herontdekt, zoals een violoniste die Sibelius speelt, die telkens en telkens een andere Sibelius is. Hoe rijk we zijn, elke morgen op te staan in een andere gedachtewereld die dezelfde is als de vorige maar toch verschillend wat de lichtinval betreft die het vertrekpunt is en de richting aangeeft.

We merken het pas als we onderweg zijn, als we, komende uit de holte van de slaap, uit de vervoering van een droom die we vergeten zijn, de draad van het leven weer opnemen, zijnde ‘dans l’attente de Godot’, het meditatiemoment, staande op de heuvel van de dag, wachtend op het onverwachte.

Ons leven is een lang wachten op wat komt of op wat niet komt, het wachten is ons in elk geval gegeven, we worden het niet moe, het is ons toegestaan te verwachten wat misschien nimmer komen zal, en als het komt, het ofwel te laat zal zijn of te vroeg, want het zijn niet wij die er over beschikken. We weten het en schikken ons ernaar opdat we niet verschrikken zouden als het onverwachte komt.

Elke dag, elk uur van de dag is dit zo. Een gedachte die je overvalt, een boek dat je in de hand neemt, dat daar ergens lag tussen andere boeken, maar van het ogenblik dat je het in je handen voelt, leven gaat, trillen gaat en je het meeneemt zoals het tere van een kinderhand dat je hand omknelt alsof het een bloem was.

Een boek dat je opneemt is zoals een bloem, is zoals een kinderhand, is zoals je verwacht dat het is zoals je weet dat het is. Zoals je ook weet dat er binnenin nog altijd iets in meer is. Of het oneindige van een waardevol boek, dat je, eens je het in de handen houdt, je eens te meer koesteren gaat. Het is wel niet aan iedereen gegeven een boek te koesteren, maar als het zo is, is het een geluk, is het iets dat lijkt op het begin van het onverwachte dat zich toont, een deeltje van de sluier erover opgelicht.

Het is een momentum dat je vastlegt voor latere dagen, als je de tekst terug zult vinden - if ever - en je je afvragen zult wat je die ogenblikken wel bezielde om te schrijven wat er staat. Wie je waart op dat ogenblik eenvoudigweg bezield door een boek in de hand?

We kennen ons nimmer volledig. Achter elke hoek gaat er een ander aspect schuil van je persoonlijkheid, als je er een hebt. Je gaat zelfs schuil achter de totaliteit van wie je bent. Het ‘ken je zelf’ heb je nooit bereikt, het blijft een zoeken, vooral tot in het kleine, ‘les petites choses qui donnent la paix’ wist Bernanos. Je weet het als je, zoals ook deze morgen nog, in de ban bent van Sibelius, van het begin van zijn vioolconcerto, de prachtige aanhef, zoals iemand in een breed gewaad gewikkeld, die uit het geritsel van bladeren uit het donkere woud op jou afkomt die je omhelzen wil. Hier is het de violoniste, de Koreaanse Ji Won Song die je omhelzen wil, omdat haar bede haar te aanhoren zo subtiel teer, zo innig verwachtend, ogenblikken lang zich herhalend, aangehouden wordt alvorens het volledig orkest invalt.

Het boek in de hand , naast jou neergelegd - misschien ga je het kezen, misschien niet - en Sibelius komende uit het woud van je dagen, twee momenten.

Twee momenten die je bewaren wil, houden wil, beleven wil een lange tijd nog, tot het moment van het tijdloze.

PS. De tijd van het schrijven was de morgen van 22 mei. Een tekst die ik deze morgen herlezen heb en verbeterd. In feite is het, het vioolconcerto van Shostakovich die ik in mijn hoofd heb deze morgen van 23 mei. En dit is een ander verhaal, of ik het uitschrijven zal weet ik nog niet. Beide concerti zijn niet te vergelijken, Shostakovich overstijgt me, ontroert me omdat ik weet in welke omstandigheden het geschreven werd. Dit wou ik er nog deze morgen aan toevoegen.

23-05-2019, 05:44 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je houdt het beeld op je netvlies. Je hield het in de nacht, telkens je ontwaakte uit telkens een loden slaap. Je zoekt de woorden om te omklemmen wat je blijft zien, blijft horen: beelden en klanken, vingers en snaren, een jong gelaat, een dirigent en een orkest en centraal de viool. Alles in het kader van de Koningin Elisabethwedstrijd voor viool en de uitvoering van een vioolconcerto.

Een concerto neergezet, ogenblikken ver in het verleden, in magische tekens, door de magiër Antonin Dvorák. Opgetekend wat hij toen in zich voelde opwellen aan klanken en ritmes, komende uit het ongerijmde, uit het onbestaande; gegrepen wat van die ogenblikken was en vastgezet. Erna  de tijd erover en nu teruggenomen, weer tot leven gebracht zoals het geschreven staat, een her-beademing van energievelden: klanken en  krachtlijnen, kleuren vormend die warmte zijn, die ijzig zijn en er tussenin zijn.

Dit alles en nog oneindig meer dat was van de avond van 20 mei.

Thans, heel, heel vaag geschetst, ontoereikend maar toch toereikend om een deel van wat gebeurde uit te beelden, hij, het uitschrijvend, uit zijn confortzone gelicht.

(Het beluisteren van een monument, dirigent en orkest, uur en datum, plaats en omstandigheden gekend zijnde hij nu beschrijven gaat: het optreden van de violoniste Sylvia Huang. Gekluisterd aan haar prestatie, haar interpretatie in dit onhandig ontleend kader, waarin zij en Dvorák centraal staan, alle ogen, deze van de ‘klassieke’ wereld, op hem, maar meer op haar gericht. )

Ze ontglipt je niet, je kijkt gefascineerd. Je volgt de golfbeweging van het lichaam, de taal van haar gelaat, de schittering van de ogen, de zachte lijn van haar lippen, een glimlach bijna, in een weelde van klanken, haar ziel die erin verweven ligt.

Je wil er zoveel over zeggen. Je wil er een afdruk van die zich voortdurend wijzigen zal, als in een vortex van klanken, innigheid in voluten van gevoeligheden, arabesken van vrouwelijkheid, tederheid getekend in aquarel. Maar je hebt nog niets vermeld: er zijn de vingers van de linkerhand, o, zo krachtig, zo soepel, zo hemels-vlug, het spel ervan over de snaren, de viool die ze houdt onder haar kin, het glanzende, geurende, trillende hout - de smaak ervan in haar mondhoeken, in haar neusvleugels - en de strijkstok, hoe de strijkstok, hoe ze deze glijden laat over de snaren, ver uit wandelend, of kort en krachtig, hemels vlug. Je hoort en je ziet, het aller fijnste detail ervan. Niets ontgaat je, niets van haar ingesteld-zijn op wat meer is dan dat klanken bieden kunnen.

Je dacht vanmorgen niets er over te schrijven. Je zag op tegen de moeite dat het je vragen zou. Je wou het momentum, de massa ervan, laten voor wat het was, ook omdat je wist dat je in elke poging om te benaderen wat geweest was te kort zou komen, het ongepast zou zijn.

Toch ben je na je eerste zin, omdat het in je aard ligt, verder gegaan, oproepend wat je gezien en gehoord had, want je wist dat wat zich afspeelde voor je ogen en wat je hoorde, ogenblikken waren van een uitzonderlijke intensiteit: zij de noten overnemend die Dvorák voor haar opnieuw aan het herschrijven was, geest op geest geënt, verwoord via de vingertoppen van de linkerhand. 

Freeman Dyson[1] zegde ooit wat hij dacht over het schrijven. Hij had dit ook kunnen zeggen over het vioolspelen.

Was het optreden van Sylvia Huang een topprestatie? Het is niet aan mij om er over te oordelen, maar ze heeft me begeesterd, ze heeft me diep geraakt, wat wellicht haar bedoeling was.

Ik zal zelf met mijn woorden, de vormgeving van wat was, hier geen gevoelens opwekken. Ik wou er trouwens veel meer over zeggen, dit hier is maar een poging. Maar ik kleefde vast aan de handelingen die ik zag, terwijl het innerlijke gebeuren ongrijpbaar bleef. Ik heb me moeten beperken tot wat grijpbaar was: de essentie, het overbrengen van de geest van Dvorák naar de vingertoppen van Huang, bereikte ik niet, een benaderende foto ervan misschien, wel.

Historiek:

Je begon aan deze blog de morgen van 21 mei, vóór het licht opkwam. Je werkte er verder aan na het ontbijt tot de vijfhonderd woorden er stonden. Je herwerkte hem, twee, drie maal telkens met een tussenpoos. Je herschikte hem, verbeterde, vulde hem aan en nam dingen weg. Het was middag toen. Je herbegon laat in de namiddag. Je dacht dat hij passen zou, maar je herlas hem om 20.00 uur en je logde hem in om 20.33 uur. Je haalde hem terug om 23.30 om hem een laatste maal aan te vullen met deze paragraaf hier, waarna je hem inlogde voor de dag van 22 mei. Je herlas hem de morgen van 22 mei en verbeterde  wat je nodig dacht te verbeteren. Het is 07.51

22-05-2019, 17:15 geschreven door Ugo d'Oorde  

Elke dag is een werkdag voor mij, hier is geen uitzondering op. Hij, de dag, begint vroeg in de morgen en eindigt soms laat in de nacht als er in de loop ervan, gebeurtenissen/omstandigheden zijn die me weg houden van mijn schrijftafel. Dit was gisteren het geval. Het was ook gisteren dat ik me realiseerde hoe ‘slecht’ ik te been ben, hoe wankel mijn evenwicht is en hoe bezorgd mijn familie als ik me verplaats. Tekenen die me erop wijzen hoe het, in tegenstelling tot mijn geest, met mijn lichaam is gesteld. En ook hoe ik fungeer als ik rondloop met een ongeschreven blog, hoe ik adem en waar ik blijf aan deken.

Het is nu eenmaal zo. Ik haal het even aan als een verwittiging aan mezelf opdat ik weten zou waaraan ik me te houden heb, namelijk, in alles prioriteit te geven aan mijn blog want het schrijven ervan loopt soms uit. Zo, ik herhaal, het is me duidelijk, elke dag is een werkdag van een bepaalde soort. Dit is wat ik me schrijf deze morgen, een brief die ik wat later nog eens herlezen zal, hoewel het niet nodig is deze te herlezen, hij is mijn adem. De adem van mijn dagen is mijn werk, tenminste zo zie ik het.

Welk gezelschap ben ik dan voor mijn echtgenote, welk voor mijn vrienden, welk voor mezelf? Allen moeten ze omgaan met iemand die, ofwel bezig is met het denken aan, of met het schrijven van een blog; ofwel aan het nadenken is over een blog die geschreven staat of denken aan wat zijn volgende blog gaat zijn. Zo overleef ik als een boom die met zijn wortels gekneld zit in een rotsspleet, en het is zo geweest van jongs af.

Welk mirakel verwacht ik nog dat zou kunnen gebeuren een van de komende dagen? Welk mirakel verwacht jij nog, als, zoals deze morgen de luchten gesloten blijven? Dat het opklare, dat de zon er door kome en alles in kleuren en geuren te voorschijn komen moge - dat we nog eens voor de laatste maal de voorwaardelijke wijze gebruiken mogen - opdat het ons verblijden zou!

Veel is het niet, maar op het punt waar ik aangekomen ben valt er niet veel méér te verwachten. Wat me wel nog deert is dat je me lezen blijft, zo talrijk mogelijk. Ik voel me dan gesterkt, het is het voedsel en het water dat mijn geknelde wortels bereikt en mijn groei mogelijk maakt; dat me in leven houdt.

Gedenk me in uwe gebeden  vraagt Villiard de Honnecourt; gedenk me zoals ik ben en zoals ik schrijf vraag ik jullie. Laat me niet alleen achter met het geschrevene van elke dag, maar neem het op, opdat de essentie ervan openbloeien moge, gekeerd naar het licht waarvan Suger dacht dat het God was, ook Akhnaton dacht het van de zon. Ook ik kijk er naar uit om te zien hoe krachtig het leven is als het getekend wordt door het licht.

We zijn niet zo veel als het anders is dan wat we wensen dat het zou zijn.

21-05-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat is van de Islam die ons belaagt wil ik vandaag het liefst vergeten, wil ik  verdoezelen en terugkeren ver in de tijd, heel ver, de tijd van de kathedraalbouwers, vooraleer hun geest - als hij nog niet helemaal zou verdwenen zijn? - aan het verwateren is. Alles nu toegespitst op de grote vraag, waarop we nog steeds een antwoord zoeken: wat bezielde de bouwmeesters om plots de romaanse bouwstijl te verlaten, en de hoogtes, voor hen die van het spirituele, op te zoeken en te verwerken in hun bouwwerken waarvan we ons de moeilijkheidsgraad niet kunnen voorstellen.

Van de jaren duizend af verrees er in bijna elk dorp in Frankrijk een romaans kerkje in witte steen. Waar haalde men de bouwmeesters, metsers, steenhouwers, beeldhouwers, timmerlieden vond weet ik niet. Wel las ik in een document van die tijd dat aan de edelen, die rijker waren aan kinderen dan aan goud, gevraagd werd hun zonen op te voeden in de edele kunst van Vitruvius en dat er overal in het land scholen werden opgericht door de Benedictijnen om de bouwkunst aan te leren. Dit, en het is niemand minder dan Kafka die dit vertelt, zoals de scholen die door de Chinese keizer werden opgericht in het vooruitzicht van de bouw van de Chinese muur.

Maar dan, in het begin van de XIIde eeuw gebeurt er iets vreemd in het Westen. De romaanse bouwtrant verzwakt, verdwijnt en andere zeer goed gevormde bouwmeesters[1] steken de kop op. Waarvan als voorbeeld, Suger, de abt van St.Denis bij Parijs, de eerste die gotisch begon te denken. Hij verbouwde zijn abdijkerk door de muren ervan te openen door het aanbrengen van grotere, wijdere vensters, opdat het licht - dat God was -  binnen zou vallen op de gelovigen die aldus, via dit licht, nader tot God zouden kunnen komen. Hij verpulverde zelfs edelstenen, pulver dat hij verwerkte in het glas om meer kleur te geven aan het licht dat binnen viel. Suger was de eerste in Frankrijk die hiermede de gotische, in feite zuiver Keltische, gedachte binnen bracht. Daarna is er Chartres gekomen. Vermoed wordt zelfs dat de oude kerk daar in brand werd gestoken om een totaal nieuwe te kunnen bouwen, en welke nieuwe: een kathedraal die alle verwachtingen toen overtrof en nu nog overtreft. Men leze maar ‘Les mystères de la Cathédrale de Chartres’ van Louis Charpentier (Ed.Robert Laffont).

Wie waren die meesterbouwers, welke bezieling kenden ze en wie sleepten ze mee in die bezieling. Ik zeg dit maar, omdat ik wens tegemoet te komen aan  schrijvers zoals Follett, en er zijn er vele anderen, die weten waar het omgaat in onze westerse wereld; die zich vastklampen aan de geest van de kathedraalbouwers, de naamloze, de durvers, die werkten in het aanschijn van hun, geestbrengende en levengevende God, en niet alleen zij, iedereen die er aan meegewerkt heeft. Ook de ossen, het gespan afgebeeld boven op de toren van de kathedraal van Laon  - op een hoogte gelegen - werkten voor God en kregen hun beeld boven op de torens van de kathedraal.

Dit alles is verleden tijd, er zijn wel durvers gebleven, architecten die het onmogelijk geachte gebouwd hebben, evenwel in een totaal andere geest. Elke stad van aanzien heeft nu zijn museum, zijn concerthall, zijn voetbaltempel, om het volk, de toerist, te lokken. Maar het doel dat beoogd wordt is geldgewin, is sensatie, is machtsvertoon, maar is geen uiting meer van het metafysische, het religieuze dat woekerde in de mens van toen.

We hebben, vandaag, onze erfenis als kathedraalbouwers kwijtgespeeld, opgegeven. Ook in de kunst, het zijn nu de Koons-en, de Hirst-en die het voor het zeggen hebben. Het is voor hen dat we zijn gaan knielen en, op een ander gebied, voor de Madonna’s die als godinnen aangesproken worden.

Het kan gebeuren in tijden zoals deze.

20-05-2019, 00:10 geschreven door Ugo d'Oorde