Cees Noteboom verraste me deze morgen toen ik even zijn ‘533 dagenboek’ opensloeg. Niet met een woord dat ik opzoeken moet, maar een woord dat ik omzeggens (zo goed als) verloren had, verdwenen, hoe eigenaardig ook, uit mijn woordenschat: ‘geheugen’. Hoe kan zo iets, hoe kan het dat dit woord - en ik zocht het op - niet voorkomt noch in de 100.000 woorden die ik vandaag, met mijn blogs van dit jaar, ga overschrijden, noch in mijn blogs van vorig jaar. Welk woord heb ik dan telkens gebruikt als het was om iets te vertellen dat ik me herinnerde of, is ‘geheugen’ iets meer nog?

Ik ga kijken in ‘Hedendaags Nederlands’ van Van Dale, de twee delen liggen naast mij, ik lees dat het een woord is dat geen meervoud heeft en dat het betekent: ’het vermogen om iets te onthouden en zich te herinneren‘. Het is dus meer dan herinneren, het is de mogelijkheid zich te herinneren, iets in heugenis te houden, met ‘heuglijk’ als iets dat ‘gedenkwaardig, dat verheugend is’.

Inderdaad, mijn geheugen, wat de woorden heugen, zich heugen en heugenis betrof, liet me in de steek. Niet, dat ik die woorden niet kende, maar ik gebruikte ze niet, ik verwaarloosde de rijkdom die het Nederlands is.

Ik herinner me, de man uit ‘La nausée’ van Sartre die als roman, zijn Larousse las. Ik vond dit heel vreemd; vandaag vind ik het noodzakelijk van tijd tot tijd eens te gaan bladeren in mijn Van Dale om andere ontdekkingen te doen.

Alles samen genomen denk ik dat, wat mijn taal betreft, Noteboom een degelijke meester is, dat ik hem grondig lezen moet, vooral lettend op zijn woordgebruik, ook wat de cactussen betreft waar hij het over heeft. Ik doe er best aan eerst zijn boek te lezen alvorens verder te gaan met het ‘epos’ waar Stefan Hertmans het over heeft, ook indachtig zijnde wat een goede vriend me hierover wist te mailen, en ik herneem hier zijn woorden: ‘het woordje van Hertmans op de cover is niet meer dan een vriendendienst aan een collega, een kort publiciteitszinnetje met vier hoedanigheidswoorden.’ Ik zal het hier bij houden, van een epos, en ik ga akkoord met hem, mogen we iets anders verwachten.

Eigenlijk, en je zult het me vergeven, wou ik vandaag met een andere zin beginnen, wou ik jullie zeggen dat de rododendrons van de buur – het is een muur van bloemen - aan de overkant, er droomloos triestig bij staan, ze zijn verregend - zien er mislukt uit door de regen, zegt Van Dale - maar, en dit is hun lot, ze staan op het punt hun kleur en eigenheid te verliezen, ze verwelken, verliezen hun bloembladeren, de zomer die nader komt.

Ik ook, als ik me bekijk in de spiegel, ben al een tijdje aan het verwelken, de lente die mijn lichaam ooit was, is ver voorbij, de herfst is er zelfs al overheen gegaan, wacht nu nog de winter. Het is me geen zorg zolang ik maar, over welk onderwerp ook, niet gestoord word om mijn blog te schrijven en mijn vaandel wapperend houden kan van in de morgen tot laat in de nacht. Hoog, heel hoog.

21-05-2017, 07:56 geschreven door Ugo d'Oorde  

Mijn blog is mijn morgen-mis, is de stap die ik zet binnen in mij, in die bruisende massa gedachten die wachten om blootgelegd te worden. Soms is het een beeld, soms een gebeuren, soms is het maar een zaadje dat ineens begint te zwellen en waaruit meestal – een bloem wou ik zeggen – een vreemd iets ontstaat, iets waarvan ik dacht dat er nog niet was. Dit is waar een morgen-mis, een blog, goed voor is om ons in de wereld te zetten, Om te maken dat de dag die we betreden gebrandmerkt wordt, opgetild en ingekleurd en, een eigen leven krijgt. Mijn dag wordt aldus wat ik er aan overhoud, wat er van geboekstaafd wordt naar de toekomst toe.

Vandaag echter valt er niet veel te rapen, wel een gedachte – een voetnoot in een boek - aan Georges Dumézil (1898-1986): ‘l’éternel enquêteur qui rassemble ses dossiers pourque d’autres poursuivent sa recherche’.

Omdat ook ik me onvermijdelijk de vraag stel of de gedachten die ik zaai elke dag, inhoud genoeg hebben opdat anderen er door zouden gestimuleerd worden om er op verder op te broderen. Als ik dit zou bereiken, dan ware mijn werk niet voor niets geweest, dan zou het toch gefungeerd hebben als een voedingsbodem voor andere, rijpere, meer waardevolle ideeën, die op hun beurt anderen na hen, stimuleren zouden, steeds maar verder de tijd in.

Wat Dumézil op het vizier had ging vooral in de richting van het verder uit zoeken wat ‘les Indiens védiques ont en commun avec les Celtes’. Hij dacht zelfs dat Pythagoras alles geleerd had van de Kelten. Er verder over nadenkend waag ik het tot het besluit te komen dat het labyrint dat voorkomt in sommige kathedralen of kerken, wel eens het centrale punt van het bouwwerk kan geweest zijn; en dat dit teken een Keltische oorsprong hebben moest – ik ook voel me Kelt, zoals Dumézil – en ik bedoel hiermee een geestesgesteldheid die nimmer besmet is geweest, noch door de Bijbel, noch door de Evangeliën, en zeker niet door het bestaan van een antropomorfe God. Deze ingesteldheid was Oosters en steunde op het verhevene, het onnoembare en het eeuwige;, steunde op het levende (spirituele) leven omheen ons en wij als mens er in vervat, erin en erdoor gegrepen.

Zoals de Jezus van het Evangelie van Thomas zijn oorsprong had in het Oosten en wellicht ook de Paulus zoals we hem kennen uit zijn brieven, die na getroffen te zijn door de bliksem drie jaar in Arabië heeft verbleven alvorens Petrus en Jacobus, de broer van Jezus, op te zoeken in Jeruzalem; was hij niet in Arabië om na te gaan vanwaar die Jezus gekomen was?

De beschrijving van het Hemels Jeruzalem met de twaalf torens, samen met de tekst er omheen, is een kopie van het hemels eindverblijf van de Hindoes weet Titus Burckhardt. En dan vermeld ik nog niet het werk van Emile Gillabert, die in het evangelie van Thomas duidelijke bindingen vindt met wat we weten over het Oosten; terwijl Fritjov Capra een ander domein betreedt, hij wijst op de overeenkomsten in de kwantum fysica met de filosofie van het Oosten.

Dit alles is in de vlucht opgetekend, de tijd dringt om in te loggen want ik weet dat er lezers zijn die heel vroeg, zelfs amper middernacht voorbij, gaan kijken of ik al aanwezig ben met mijn nieuwe dag.

Wat ik hier schrijf is wat ik zou vertellen aan de vrienden in een literaire café, ware er een, woorden die gesproken worden, beluisterd en daarna verdwijnen. Hier staan ze opgetekend, kunnen ze worden doorgegeven, komen ze op vele plaatsen terecht. Maar of ze terecht komen bij hen die de verwondering kennen geconfronteerd te worden met het bestaan van een labyrint in de betegeling van een kathedraal en zich er vragen bij stellen, weet ik niet. Maar hoef ik het te weten?

20-05-2017, 06:45 geschreven door Ugo d'Oorde  

Op mijn weg naar de vijver passeer ik een weide die een veld is geworden van de boterbloem of een weide, het gras overwoekerd door de boterbloem met alle gevolgen van dien. Vorig jaar nog werd het gras gehooid, wat het dit jaar wordt is niet te voorspellen, de overwoekering is van een dergelijke omvang dat ik het ergste vrees.

Ik lees Jeroen Olyslaegers (Wil) en Cees Noteboom (533 een dagenboek) en ik stel vast dat wat ik schrijf overwoekerd is met hoedanigheidswoorden en dat het wellicht zo erg is dat wat ik meen te zeggen te hebben eronder verdwijnt, dat ik meer aandacht heb voor de kleur van wat ik zeg dan voor de inhoud, en dan vooral als ik mijn taal vergelijk met deze van beide schrijvers die ik lees. Een ramp is het wel nog niet maar het kan er een worden als het er op aan komt een oordeel te vellen over mijn manuscript dat voor de lezer ervan, zijn wortels moet hebben in de middeleeuwen.

In elk geval word ik er mee geconfronteerd en weet ik dat ik het vandaag niet meer bij het rechte eind heb. Ik heb zelfs moeite hun manier van schrijven te benaderen. Want er is meer eigenlijk: waar hun woorden een zuiverheid hebben, worden die van mij omfloerst met een soort (overtollige wellicht) poëzie. Dit in de eerste plaats, en dan is er nog, en hierin blink ik uit, het filosofisch-religieus veld waarin alles zich afspeelt. Waar bij hen, Olyslaegers en Noteboom, alles klaar en duidelijk, blinkend van een directheid is, krijgen mijn woorden een vaagheid mee waarin ze soms verstikken.

Zo, Francis Jammes: ‘Qui donc m’aimera? Wie zal met mij in de boot stappen om af te varen naar dat verloren eiland, het liefst in de Stille Oceaan. Te vroeg geboren zijn is dus geen voordeel, ik voel dit, én aan den lijve in de last en de pijnen die ik te verduren krijg, én in het feit dat ik de vorige eeuw blijf bewandelen, waar de dingen, nog steeds, op een andere wijze worden verteld. Olyslaegers – zijn naam is te benijden om het antieke erin - schrijft voor zijn zoon, eens als kind met grootouders, eens als jonge man, eens als vader van de zoon; als hij zich dan opstelt als zijn zoon, dan spreekt hij over diens overgrootouders en grootouders? Je komt dus telkens terecht in een andere tijd en tijdsgeest. Enigszins verwarrend, maar, vind ik toch, geniaal gevonden, je moet zijn boek lezen met de nodige aandacht, zoals Wittgenstein wou dat zijn werk gelezen werd.

Ik spreek me niet uit over het boek ‘Wil’ zelf, ik las de eerste honderd pagina’s en vind het een stevig boek, ontdaan van elke schoonschrijverij, met weinig of geen filosofisch gedoe, het gaat recht door zee. Ik kan me vergissen maar ik meen nog niet het woord ‘boom’ te zijn tegengekomen, wel ‘park’, wat mijns inziens typerend is. Veel zeggend is het feit dat het bekroond werd met de FINTRO Literatuurprijs 2017, en als ik lees op de omslag van Stefan Hertmans: ‘Wil’ is een magistraal boek, een noodzakelijk en schitterend geschreven, pakkend epos. Mijn hoed af;’ dan is dit nog meer zeggend. Het is ook om deze reden dat ik het gekocht heb en ben beginnen lezen. De taal ervan is nieuw voor mij, de inhoud loopt over de oorlogsjaren, maar ik woonde in een klein dorpje in Oost-Vlaanderen, het leven in een stad, en zeker in Antwerpen, was vreemd voor mij. Ik heb dus nog heel wat te vernemen over hoe het er was, voor, tijdens en na de oorlog, heel wat over het eposgebeuren zoals Hertmans het noemt.

Cees Noteboom neem ik ter hand met enorm veel respect. Het zijn flitsen uit zijn dagboeken die lopen over 533 dagen in zijn leven. Ze hebben niet  zoveel gemeen met de blogs, ook flitsen, die ik schrijf, maar hij is een voorbeeld voor mij, zoals ook Saramago er een was, hoe het kan en wellicht ook hoe het moet.

Als ik mijn geschriften vergelijk én met Olyslaegers én met Noteboom, dan ben ik een afgedwaalde, veel meer ben ik niet. En vandaag voel ik me als de boterbloemenweide.

19-05-2017, 07:30 geschreven door Ugo d'Oorde  

Is het zo, dat ik nog onderwerpen begin en behandel die ik nog niet zou hebben aangeraakt in de zeven jaren die aan deze blog zijn voorafgegaan? Het kan bijna niet, ik moet al een tijdje aan het einde van mijn Latijn gekomen zijn, wat ik nog te vertellen heb zijn variaties op thema’s van vroeger. Bijvoorbeeld, mijn blog van gisteren op een thema van Lorca, moet ik ooit al eens behandeld hebben, maar dan niet zoals gisteren, waar ik het had over de impuls die de Kosmos in beweging heeft gezet. Wat die impuls was zullen wij, die hier vandaag rond lopen, nooit weten, maar het kan, en dit maakt deel uit van mijn visie wat de toekomst betreft, dat we als mens zo ver zullen geëvolueerd zijn, dat we het zullen weten, dat dit weten een zekerheid zal inhouden zo, dat we er zelfs niet meer zullen over spreken. Op dat ogenblik of, in de tijd die ooit komt, zal alles klaar en duidelijk zijn en zullen de vragen van nu, zekerheden geworden zijn.

Het moet zo gebeuren wil mijn theorie over de evolutie van de geest in de mens, correct zijn. Wat ik hier vooropstel is boude taal, maar het is aan gang, We hebben de God als schepper, een andere naam gegeven, we hebben Hem vervangen door een Impuls, omdat het beeld van een God ons nog niet bereikt heeft en omdat we begrepen hebben dat we voorzichtigheidshalve beter beginnen met Iets dat we ons inbeelden kunnen, als een motor die aanslaat, of een vonk uit twee silexstenen die tegen elkaar geslagen worden, al was er op dat ogenblik nog geen silex, de vonk moet het doen.

Zo wijs zijn we dan toch geworden, van hier uit kunnen we gaan bouwen in de jaren/eeuwen/millennia die komen. Wij die hier vandaag mee begaan zijn, zullen er ook nog zijn om dat mee te maken, en waarom? Omdat die ‘wij’ van nu, ook die ‘wij’ van dan zal zijn, als een stapeling van ‘wij’s. Een procedé waarbij  een wij geënt wordt op een andere wij, onophoudelijk – wij mag eveneens vervangen worden door een pak ‘iks’, een enting van wij op wij, als we de wijsheid van de Bhagavad Gita volgen. Wat ik hier doe.

But, I am a crazy man, and I know it. Ik ben de mening toegedaan dat er beter gesproken kan worden over wat komende is dan over wat er gebeurd is. Maar ook hier loopt het fout: wat komt blijven gissingen, zelfs indien afgeleid van wat was, en op gissingen is het moeilijk verder te gaan, omdat verder gaan enkel tot meer gissingen leiden kan.

Karl Popper hield zich in een zekere zin bezig met gissingen, in de mate dat hij elke waarheid niet aanzag als ‘de’ waarheid, maar als iets van waaruit verder gezocht kon/moest worden. We volgen hem hierin. Aldus is wat we hier vandaag naar voren schuiven slechts te zien als een variatie op het thema van ‘ons’ ontstaan wat echter niet te scheiden is van het ontstaan van ons/het Universum.

18-05-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik vond in een van zijn gedichten, de vraag terug van Frederico García Lorca : ‘Aguilita ¿Donde està mi sepultura? Of, lieve arend, waar is mijn graf gelegen? Een vraag waaraan je, jij, nu arend nog, zwevend met gestrekte vleugels op de winden uit het oosten, niet ontkomen zult, later: waar is, in het nu van het nu, ons begin gelegen en waar onze oneindigheid?

We weten dat het zich bevindt in die eerste ademstoot, in die sublieme allereerste impuls komende van ‘nowhere’ en toch van ergens, een impuls in ons nog steeds aanwezig. Tot ons gekomen, via, via, onze voorvader die zijn hand met oker, op de rotswand van Altamira of van waar ook, plaatste, gekomen tot het ogenblik van dit nu, in een meer dan innige verbondenheid met wat de Kosmos is.

En dit is, menen we, wat we lezen in de Bhagavad Gita:

‘Nooit ben ik er niet geweest, nooit ben jij er niet geweest’, waaraan wordt toegevoegd: ‘en nooit zal er een tijd komen dat wij er niet meer zullen zijn.

Zo is vandaag in potentie aanwezig, de plaats van onze sepultura; is het, dat ons begin, ons einde zal zijn en ons einde het ogenblik van ons begin: Als we denken aan Teilhard’s Omega dan is het ook zo dat wij, mens, van uit dit Omega – wat dit Omega ook moge zijn – van uit dit eindpunt aangezogen worden. Of anders gezegd, dat we een bestemming hebben die inwerkt op wie of wat we zijn en wat we zullen worden. Zoals Rupert Sheldrake het te formuleren waagde dat het de toekomst is die het heden bepaalt.

Een uiterst vreemde vaststelling, maar enkel het bevreemdende is waard bezocht te worden. En bevreemdend is het te horen dat we van stof zijn, terwijl diep in ons de overtuiging leeft dat we uit die impuls geboren zijn, dat we altijd van die impuls zullen zijn, en dat het sterven van de stof die we zijn, niets te maken heeft met die impuls die van alle tijden is geweest en van alle tijden zijn zal. Paul Nothomb haalde uit het Boek Genesis de ware betekenis van vers 3, 19, hij vertaalde: ‘tu as été formé immortel et tu le redeviendras’.

Dit wordt het paradigma van de ‘tweede Verlichting’ waar ik het over had een paar dagen terug. Teken het op in de palm van je beide handen. 

Bronnen:

Frederico García Lorca: Benjamin Prado: ‘Siete maneras de decir mazana’, Grupo Anaya, Madrid 2000; Paul Nothomb: ‘L’Homme immortel’. Editions Albin Michel, 1984. 

17-05-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Laat in de namiddag was hij aan de vijver: water, luchten, bomen, het wemelende licht. Alles samen, verheerlijkt, de grote rust van het stille leven en het geluk, dacht hij: ik, bewegend in mijn zijn en mijn denken. Op ogenblikken zoals deze is alles gestold, kleeft alles aan elkaar: een eiland, ingesloten door een onbestaande wereld, en de tijd die niet is.

Zijn vriend Johan is gekomen, heeft zich neergezet naast hem en ze hebben gesproken over kleine dingen, ook over grote. Meer was er niet, meer hoefde niet. Ze zaten er maar, vergroeid met wat vandaag en gisteren in het leven was, terwijl er de roep van de koekoek was en ver af, het blaffen van een hond. Zo was de stilte lijk een nevel. De tijd die hen niet deren kon.

Ze waren in de late namiddag aan de vijver, de zon die wijken ging achter de wolken, de luchten die zich sloten en het licht, doffer op de spiegel van het water, hoorden ze de wind, jagend in de bomen. Een koppel meesjes, keer op keer verdwenen in een holte in de boom voor hen, om daarna te verdwijnen en terug te komen aangevlogen. ‘Wat heb je vandaag geschreven hier?’ vroeg Johan. ‘Niet veel, niet iets, dat ik nog nooit geschreven heb.’

‘Dan was het maar voor jou een magere dag’. ‘ Ja, de morgen heeft me niet gebracht wat ik er van verwachtte’, heeft hij geantwoord, ‘ heel mager wat mijn woorden betreft, het gaat al een paar dagen minder. Maar woorden zijn niet alles, Johan. Er is het feit van ons samenzijn hier, in de weelde van je vijver, deze oase. Soms valt er niets te zeggen, volstaat het, juist te zijn, jij met je zwellende knie, zoals je me zegt, en ik met het zelfde euvel maar dan beide knieën. Jij en ik met wat we kennen van elkaar of menen te kennen, maar er samen te zijn is een rijk moment.’ ‘Je bent een poëet, Ugo, oppassen dat je er niet aan ten onder gaat.’

Een vis sprong op, de ijsvogel scherend over het water. Ugo dacht een haiku te schrijven, later. ‘Het is al zo ver, Johan, en ik kan niet meer terug. En ik houd zo weinig, Johan, zo bitter weinig.’

Er viel ineens een stille regen over het land.; ‘Tijd om te gaan’, zegde Johan, ‘ maar, man, je houdt heel veel, jij’. 

P.S.

Een vriend vroeg me de vertaling van 'Amar Pelos Dois'. Geert bezorgde me da tekst die hij haalde bij BASE en neem de tekst hier over: ‘Amor pelos dois’ betekent in het Nederlands 'Beminnen voor ons tweeën'. Uit de vertaalde songtekst leid je af dat het winnende Songfestivallied een heel intiem nummer is over een iemand die zijn grote liefde, die letterlijk alles voor hem is, mist en terug wil. De tekst en muziek zijn geschreven door Salvadors zus, Luísa Sobral (29). Zij volgde een muzikale opleiding in de Verenigde Staten en is geen onbekende in Portugal. Sinds 2011 heeft ze al vier cd's uitgebracht. 

16-05-2017, 07:07 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik volgde gisteren het Eurovisie songfestival, een massaal gebeuren, overrompelend op alle gebied, met als een hoogtepunt van de avond, een heerlijk, poëtisch, ontroerend lied, ‘Amar pelos dois’ overtuigend vertolkt door, in verhouding tot alle andere vertegenwoordigers, een onopvallend man, Salvador Sabral.

Na zijn prestatie, die uitstak boven alle andere, zegde hij erover dat zijn lied – geschreven door zijn zuster - de overwinning betekende van de muziek met een ziel, een overwinning voor mensen die muziek maken met inhoud en gevoel. Muziek met een emotionele waarde, die de mensen niet meer gewoon zijn te horen. Dit lied is het tegengestelde van alle fastfoodmuziek, die zegt de winnaar, 16 keer per dag door de radiozenders gespeeld wordt om de mensen te verplichten deze mooi te vinden. 

Ik dacht onvermijdelijk aan de werken die terecht kwamen op de Biënnale van Venetië, van de twee Belgische kunstenaars, waar ik het een paar dagen geleden over had: een marmeren ei van twee of drie ton met daar rond een metalen hek, wat de milieuproblematiek moet voorstellen; en, een ander werk, opgesteld in een hoek van de kamer, van een vermaard kunstenaar - ik begrijp niet hoe hij dit durft - die met gesmolten glas en resten van menselijke beenderen, onder andere een vagina heeft geconstrueerd: iemand zonder milieuproblemen maar wellicht door seks bezeten. Een vriend schrijft me hierover: ‘Ik ben echt beschaamd dat dit zelfs in de media wordt opgevoerd als de meest doodgewone zaak van de wereld. Ik weet het, het kan nog gekker, maar dit nu verkopen met het embleem ‘Vlaamse kunst’ is toch wel wraakroepend en beschamend. Ik weet dat ik niet meer van deze tijd ben, maar capituleren doe ik niet. 

Wat een tegenstelling: de inhoud en boodschap van het Portugees liedje en de werken door Vlamingen tentoon gesteld in Venetië. Wat een nederlaag én voor de muziek, vooral deze op de festivalweiden - én voor wat in Venetië, wordt getoond, want het overige zal wel van een identieke kwaliteit zijn. 

En wat dit laatste betreft is het duidelijk, we worden bespeeld, we worden in de hoek gedrumd, de werken die eeuwen lang als grote kunst werden aanzien, en het nog steeds zijn, stellen vandaag, volgens die heren, niets meer voor, zijn afgedaan. Niet meer aan denken, niet meer over spreken, zij zijn het die het voor het zeggen hebben. En het zijn zij niet het lied van Portugal (of dit van België), zouden uitverkoren hebben. Dit strookt niet met het ijskoude, inhoudsloze werk van hen. De oude gewaden zijn voor hen al lang afgelegd. 

15-05-2017, 07:13 geschreven door Ugo d'Oorde