Wat indien ik,
zoals er velen zijn,
niet de Bijbel had gekend,
God niet had gezocht
wie Hij was of wie Hij wezen kon?

Wat indien ik nimmer
Dante had gelezen,
Cervantes noch Chateaubriand,
een bloem gedroogd, een boom
gehouden alsof het een broeder was,
de zee niet had gekend, de bergen?

Of diep bewogen, de tijdloosheid
van sterrenconstellaties niet had ondergaan.

Wat indien geen Beethoven,
geen Mahler, geen Johan Sebastian
of van hem geen eerste cellosonate,
als van Job, zijn gepraat met God.

En dichterbij, geen Streuvels,
Van de Woestijne niet - en, toen
ge stierft wat late zon op uwen baard -
geen Hertmans ook, geen Gilliams.

Wie ware ik geweest, hoe had ik hier
gestaan, de handen leeg,
de mond gesnoerd,
de ogen dicht en niet gezien
hoe rijk het leven
tot in quark en elektron.

Al begrijpen we er weinig van,
dit vastgezet in onze genen.

Wie ware ik geweest
en hoe had ik het ooit begrepen
wat George Steiner schrijft[1]:
La mort je le sens,
sera chose intéressante. 

En voor eens, er niets aan toegevoegd,
maar toch gedacht,
het kan, het zal, het staat geschreven.




[1] George Steiner: ‘Les Logocrates’, Ed.L’Herne, 2003, p.182

02-02-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Schrijf nog wat gedichten
opdat je niet te vlug zou sterven
als je heengegaan zult zijn.

Opdat er nog alhier of daar
een woord van jou zou wonen,
in een kaft met poëzie
waar jij, mijn vriend,
je over buigen zal,

een korte wijl, misschien
om later dan, ook te verdwijnen
in de nevels van de tijd.

Zoals het van zovelen is
die verzonken in de aarde
hier vergeten zijn.

Zo, oude man,
schrijf nog wat gedichten
opdat je niet te vlug verdwijnen zou
eens je boeken dicht geslagen,
je pennen uitgedoofd,
je bladen blank gebleven.

En kom ik, na jaren dan
als woord op avonden,
gewandeld in je binnentuin
om er neer te zitten,
even maar, naast jou te zijn.

Je vinger op de laatste lijn
die er geschreven staat
van toen.

En van Yeats in mij tot jou:

Cast a cold eye
On life on death,
Horseman pass by !

01-02-2020, 07:57 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik zag hoe en wat er verteld werd door ‘kenners’ van het laatst uur, over een blauwe ‘balloon dog’ van Jef Koons. Ik wou wel hun enthousiasme hierover delen, maar had er heel wat moeite mee hen te volgen. Ze hadden het trouwens niet over kunst, wel over een ‘item’ dat te koop was en, dat een opbrengst kon genereren.

Beter kon het niet verhaald worden en, toepasselijk op het werk van Koons, zeker niet. We kunnen er ons enkel bij neerleggen, de ‘balloon dog’, een, wat ik noemen wil, prutswerk van Jef Koons aanvaarden. Hij is een van de weinigen die het zich permitteren kunnen dergelijk werk op de kunstmarkt te zetten, wel wetende dat het zal gekocht worden.

Ondertussen opent men in Gent, in het Museum van Schone Kunsten een uitzonderlijke tentoonstelling over het werk van Jan Van Eyck, een tegenstelling kan niet groter zijn wat betreft het onderwerp, de uitvoering en het begrip schoonheid en kunst. Met Jef Koons en zijn balloon dog worden we op de feiten geduwd, nemen we kennis van een stand van zaken die duidelijk werd omschreven door wat ik onlangs, ergens las van een zekere Maurizio Ceresini, en kopieerde:

‘If contemporary art will continue to be the expression of highly provocative and often shocking messages presented in a language often intelligible only for the artist, and with the deliberate intention to cut out any cultural continuity with centuries of art, soon people might not be able to see or understand any artistic value in a work of art. An art piece could soon become an item as any other to be sold or bought just for its cost and possible revenues, regardless its true value.’

Dit is wat ik dacht van de ‘balloon dog’ van Koons, het is zeker geen ‘work of art’, het is, zoals ik al zegde hoogstens een ‘ding’. Ik denk dat Koons innerlijk plezier beleeft aan het feit dat mensen zich laten vangen om dat ding op te stellen in hun leefruimte, enkel en alleen omdat het een ‘Jef Koons’ is. Ik zie zo ook tekeningen of stukken van tekeningen verschijnen van Panamarenko, eens ingekaderd met een naam er onder zijn het, zo gezegd, (kleine), kunstwerken.

Hoe moet het verder, is het zo dat de naam bepalend is om te weten of iets kunst is of niet, of het kan opgesteld worden in een museum? De vraag of het werk opvoedend is wordt hierbij niet gesteld, zeker niet want dit betreft de geestelijke waarde ervan.

Hoe gaat, na verloop van tijd, de kunst er uitkomen, gaan we verder afdwalen als dit nog zou kunnen of, komt er ooit terug een opening naar wat kunst betekende ten tijde van Van Eyck? Ik geloof het niet meer, de kloof is te groot geworden, het woord kunst heeft een andere betekenis gekregen, het handelt zelfs niet meer over vaardigheid, over schoonheid, het handelt over vondst en sensatie verbonden aan een naam. Zou men, in het geval hierboven, het gewaagd hebben de ‘balloon dog’ binnen te brengen indien gemaakt door een illustere onbekende en niet door Koons?

We werden dus opgevoed al, om al wat de naam Koons draagt te zien als hedendaagse kunst. Terwijl het voor de kunstenaar zelf niet veel meer is dan een Spielerei.

Laten we toch trachten niet al te ver af te dwalen in de kunst van heden, zeker niet als het een hondje betreft gemaakt met de spul voor het opblazen van   ballonnen.

31-01-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij zit voor zijn klavier, wachtend. Hij zit er zoals een componist die de eerste noten gaat spelen van zijn nocturne, maar die nog even aarzelt want hij weet dat deze eerste noten beslissend zullen zijn voor de noten die volgen.

Deze die volgen zullen niet van hem zijn, ze zullen voortvloeien uit de eerste noten die er staan, Hij denkt, dit procedé is ook geldig voor mijn woorden. Waarom het zo is, weet hij niet, maar het schijnt hem toe dat het altijd op deze wijze gebeurt. Het is een mechanisme, over geërfd van onze voorvaderen, wellicht aanwezig in onze genen die er aan de basis van liggen, telkens gaande in de richting van de waarheid die we wellicht nimmer bereiken zullen.

Ever learning and never be able to come to the knowledge of the truth, leest hij in de King James’ Bible van 1611, (2 Timothy: 3, 7). Maar leren doet hij niet veel meer. Hij denkt dat hij al genoeg weet, beter ware dus, wat hem betreft: ever writing and never be able to come to the knowlegde of the truth.

Misschien is er zelfs geen waarheid, geen formule die voor alles gelden zou. Misschien is al wat is waarheid, anders zou het niet bestaan. In feite heeft hij er geen behoefte aan de waarheid te kennen omdat hij denkt dat er achter die waarheid nog een andere schuil gaat en achter deze nog een andere waarheid; waarheden tot in het oneindige, de ene voortkomende uit de voorgaande.

Zo wat hoopt hij te bereiken met zijn schrijven. Helemaal niets, het is een ingesteldheid op de dingen die zijn, een omhelzen ervan uit noodzaak om ofwel door te dringen tot de kern ervan, ofwel de dingen te omsingelen en dichter aan te halen om ze zich eigen te maken. Hij wil die dingen zijn omdat hij voelt dat hij niet zonder kan, hij heeft ze nodig - zo kan hij erover schrijven - zoals zij hem nodig hebben om beschreven te worden en een eigen bestaan te krijgen.

In het boek van Peter Wohlleben, ‘Het verborgen leven van Bomen’ waar hij het over had een tijdje geleden - blog van 7 januari - wordt alle aandacht gevestigd op een boom die de oudste ter wereld zou zijn. Het is een mager uitziende, eenzame spar of wat er nog van rest, in de Zweedse provincie Dalarna. De spar werd ‘Old Tjikko’ gedoopt schrijft Wohlleben:

‘Deze had een soort lage struik gevormd die als een kleed over een stammetje heen lag. Het hoorde allemaal bij één boom, waarvan het wortelhout met de C-14 methode werd onderzocht. Het onderzoek van de spar leverde een bijna ongelooflijke leeftijd van 9.550 jaar op’.

Wat meer is. Hij leest nu in de Standaard van 24 januari, dat er over die spar een boek geschreven werd door Nicolai Howalt: ‘Old Tjikko’, (Fabrik books, 224 blz. 40 €). Het boek bevat 97 afdrukken van één enkele foto van een boom, Old Tjikko vernoemd naar de Siberische husky van zijn ontdekker Leif Kullman. Het is een Noorse spar die hoog op de Zweedse berg Fulujället staat. De recensie van Stefan Vanthuyne leert ons dat het stuk van de spar boven de grond, 500 à 600 jaar oud is.

Men had de vondst kunnen klasseren als een fait divers. Maar door de aandacht die hij kreeg werd de boom een baken, een totem in het landschap. Hij staat opgetekend als geheiligd, men kan er niet meer aan voorbij.

Zo gaat het met bomen, zoals met huizen of kathedralen, van het ogenblik dat er over geschreven wordt stijgen ze op uit het anonieme. Zo gaat het ook met mensen.

30-01-2020, 00:06 geschreven door Ugo d'Oorde  

Die morgen toen hij ontwaakte vóór het licht opkwam, wist hij wat hem te doen stond, want dacht hij, als ik stop met schrijven ben ik een dode mus, schrijven is wat me recht houdt, er mee stoppen is mijn doodsvonnis of dan toch dit van mijn geest. Zo, mijn vriend, je hebt geen alternatief, geen plan B, noch C. Het is je lot als sterveling, nadenken over al wat is en neerschrijven wat je erover denkt. Meer is het niet, maar ook niet minder, alleen er voor zorgen dat wat je je lezers voorschotelt waardevol is want je blijft veeleisend voor jezelf, elke dag wat meer.

Zo heb je elke morgen heel wat te overwinnen om het warme bed te verlaten en te gaan neerzitten in de kilte van de kamer met een deken op de rug om te gaan schrijven zelfs al heb je niets om over te schrijven, zelfs al hangen er nog flarden slaap in je ogen.

Je weet buiten - je zocht het gisteren op in je Sterrengids - Jupiter hoog in het zuiden en naar het oosten toe, je sterrenbeeld Orion en heel laag bij de horizon, Sirius, en het is over Sirius, de Sothis-ster van de Egyptenaren dat er heel wat om doen is geweest om de chronologie van de Egyptische farao’s aan op te hangen. Dit is tenminste wat je erover weet, meer details hoeven hier vandaag niet, morgen of overmorgen of bij een andere gelegenheid misschien.

Maar is dit vol te houden, kan je het aan dit veeleisend zijn, blijven voldoen?

Het is de vraag die hij zich stelt, soms, niet altijd, maar vandaag duikt ze op en moet hij er, als hij nagaat wat er overblijft, negatief op antwoorden. Een mens raakt uitgepraat, je adem stokt gekomen op een bepaald punt. En dan wat?

Hij denkt aan Dante, de banneling, rondzwervend met zijn Commedia in de maak. Schrijvend in het midden van de nacht, in het licht en de geur van wat kaarsen, of wat beter is, schrijvend in de schaduw van de bomen, met het gekir van de tortels boven hem. Hoe hij moet gewerkt hebben aan wat zijn meesterwerk worden zal, waarmede hij alle troubadours en wat deze ooit schreven voor hun geliefde, ver zal overtreffen. Hij weet het, hij heeft de overtuiging om het te doen, en welke? Hij heeft dit neergezet in zijn ‘Vita Nova’, een dag dat hij plots zijn sonnettencyclus aan zijn geliefde Beatrice, afbrak om te beginnen, na heel wat studie zoals hij zegde - welke studie het was gissen we nu met heel wat zekerheid - aan wat nog nooit over een dame geschreven werd.

En dan, zoals het gebeurt, meer dan zeven eeuwen later, op de drempel van een nieuwe dag, van een nieuw beginnen, iemand op hoge leeftijd die er niet alleen aan denkt maar wat hij denkt, ook omzet in woorden voor wie het lezen zal.

Als, als ooit het gelezen zal worden, wat hij niet weet of niet weten moet. Maar hij vertelt het omdat het zijn leven is te schrijven. Omdat hij weet, zoals Vergilius het aan Dante wist te zeggen. ‘dat het niet op de sofa noch onder het dons is dat je roem verwerft’.

Hoewel hij zelf er niet op uit is om roem te verwerven!

29-01-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Als ik door iets bezeten ben dan is het wel door die fameuze passages in Joshua, hoofdstuk 10, 11 en 13. Ik zou mezelf moeten verbieden, nog verder uit te weiden over deze gebeurtenis van de stilstaande zon en maan. Alleen het volgende nog. Joshua die een langere dag wou had hiervoor de maan niet nodig; het overige, de feiten zelf, zijn voer voor astronomen met inzicht - niet een Carl Sagan - die er werk willen van maken, zoals een Donnelly in 1883.

Wat gebeurde rond het jaar 1500 voor Chr. en vervolgens in de achtste eeuw voor Chr., vinden we terug in de Bijbelverhalen van die tijd en, wat deze laatste periode betreft, ook bij Homerus. En hier heb ik iets naar voren geschoven waar ik voorheen nog niet had aan gedacht. Ik vermelde het gisteren. Homerus heeft de catastrofen op aarde beleefd, hij was een toeschouwer, hoewel blind, hij heeft het, ofwel gehoord ofwel aan den lijve ondervonden en het zijn deze uitzonderlijke gebeurtenissen die hem hebben aangezet om zijn Odysseus en Ilias te schrijven.

Misschien komt deze vermelding van mij over als een vloek, maar ik houd het vooropgestelde staande. Het zijn uitzonderlijke evenementen die in de Ilias en Odysseus verhaald worden, gevechten onder de goden, Ares, Athena, Zeus die tussenkomen in wat op aarde zich afspeelt en als men de Profeten leest de gevolgen ervan, dorpen en steden die verschroeid of verwoest worden. Wellicht waren er, hoog in de hemelen, elektrische ontladingen te zien zijn geweest, een dierenkop met horens die de Israëlieten aanzagen als hun God, en terwijl Mozes op de berg was, Aäron, zijn broeder, het beeld van een stierenkalf maken liet als dit van de God die hen verlost had van de Egyptenaren, zoals vermeld staat in Exodus.

Maar ik verbied me te spreken en van Immanuel Velikovsky die hierover in het lang en het breed geschreven heeft in zijn ‘Worlds in Collision’ van 1954. Het is het ergste dat me zou kunnen overkomen, te hervallen in het aanhalen van zijn theorie om deze te verdedigen zoals ik altijd al heb gedaan. Trouwens hij is al lang vergeten zoals Donnelly vergeten is, zoals de feiten in de Bijbel vergeten zijn.

Want, wat de gebeurtenissen zelf betreffen, ce ne sont plus que des faits divers, zoals er andere gebeurtenissen zijn geweest in de geschiedenis van de aarde en haar volkeren. We gaan er aan voorbij, er zijn teveel andere zaken die onze aandacht opeisen. En eigenlijk we willen er niet meer aan herinnerd worden, het is niets meer, dan wat folklore, en we willen het zo houden.

Het heeft dus geen zin meer hiervoor mijn kompas te gebruiken, als er zovele andere zaken zijn, hedendaagse, die onze aandacht opeisen. Trouwens, het vermelden van deze feiten wat brengt het op? Weinig meer dan een vlug voorbijgaande sensatie die men het liefst zo vlug mogelijk vergeet als twijfelachtig, als uit de lucht gegrepen, als niet te bewijzen.

Ik wens dan ook geen verwarring te stichten. Maar de Bijbel ligt naast mij binnen handbereik als ik schrijf, en één gebeuren erin beroert me meer dan alle andere. Het overkomt me, het is sterker dan mezelf. Ik word aangezet om erover te schrijven. Dit maal met mate, zoals het hoort in de tijden van nu.

28-01-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Met het kompas van Georges Perec in de hand hebben we nog heel wat uit te klaren. Bijvoorbeeld, weten waarom de planeten Jupiter, Mars, Venus - Zeus, Ares, Athena - om er maar drie te noemen, als goden werden gezien, en wat meer is, waarom ze oorlog voerden onder elkaar, zelfs de Jahweh van de Bijbel, deed eraan mee want hij werd de ‘God van de Hemelse Legerscharen’ genoemd. Hij had zelfs een reserve (hagel)stenen liggen in de hemel.

Er zijn oorlog-voerders genoeg hier op aarde, we gaan er geen gaan zoeken onder de planeten, echter, wat zette de Grieken en de andere volkeren uit de Oudheid aan om te vertellen dat deze rustige planeten aan de hemel, oorlog voerden onder elkaar, waar haalden ze zoiets, hoe groot was hun verbeelden?

En hun gevechten hadden hun gevolgen op aarde, duidelijk verhaald in wat ons werd nagelaten aan boeken en geschriften. De Bijbel en in het bijzonder de Profeten van de achtste eeuw voor Christus, staan vol van de verwoestingen die werden aangericht hier op aarde door de goden van toen.

Ik durf zelfs stellen - het is pas nu dat ik me dit realiseer - dat het die, uitzonderlijke, Kosmos gerelateerde gebeurtenissen waren die Homerus als inspiratie hebben gediend om zijn Odysseus, zijn Ilias te schrijven.

Dit is natuurlijk groot verleden tijd, we hebben geen nood meer aan dergelijke verhalen, de aarde volgt haar baan omheen de zon met een grote precisie. Eens te meer bereikte ze het punt van waaruit de dagen zich zijn gaan lengen. Elke dag een fractie licht meer, gestadig en geruststellend, en even geruststellend de planeten die zich verplaatsen met de regelmaat van een klok. Wie zou er durven aan denken dat deze ooit onruststokers zijn geweest in de hemelen boven ons?

Is deze vraag ooit doorgedrongen tot Georges Perec als hij rondliep met zijn kompas. Hij was een Jood, hij moet dus in contact geweest zijn met de woorden van de Bijbel, hij moet de Profeten gelezen hebben, gehoord hebben van Joshua en van de zon en de maan die stil stonden aan de hemel. Maar, gebruikte hij zijn kompas ook om dit raadsel te ontcijferen?

Ik betwijfel het, want dit raadsel is niet te ontcijferen, ofwel laat het ons totaal onverschillig - wat schijnbaar het geval is - ofwel houdt het ons bezig op dagen zoals deze, omdat ik ermee ben opgestaan - Perec of de vriend die me Perec voorstelde is de schuldige - en ook omdat het waard is erover na te denken want het is het deel van de wereld van onze/van de voorvaderen die het hebben opgetekend.

Stefan Hertmans heeft wat zijn grootvader als dagboek had bijgehouden, terug opgenomen. Hij heeft het, twee generaties erna teruggehaald door er een boek over te schrijven.

Er werden ook boeken geschreven over de raadsels van vroeger, over het allermeest sensationele dat in de Bijbel staat vermeld, namelijk de stilstaande zon en maan ten tijde van Joshua, de opvolger van Mozes. Het si een gebeuren dat me van in mijn eerste kennismaking met de Bijbel heeft gefascineerd, en nog altijd me bezighoudt, omdat het een sleutelgebeuren is, zoals er weinig opgetekend staan.

Om deze reden en enkel om deze reden. Voeg ik hier een voetnoot aan toe, gelicht, tel quel, uit het kolossale boek - je kunt het bewijs van het kolossale ervan vinden op Google - van Ignatius L. Donnelly dat verscheen in 1883: ‘Ragnarok: ‘The Age of Fire and Gravel’.

Bij mijn weten is Donnelly de eerste geweest die de connectie heeft gezien tussen de regen van meteorieten en het stilsrtaan van zon en maan.

Voetnoot overgenomen van Google:

In the Bible we have distinct references to the fall of matter from heaven. In Deuteronomy (chap. xxviii), among the consequences which are to follow disobedience of God's will, we have the following:

"22. The Lord shall smite thee . . . with an extreme burning, and with the sword, and with blasting, and with mildew; and they shall pursue thee until thou perish.

"23. And thy heaven that is over thy head shall be brass, and the earth that is under thee shall be iron.

"24. The Lord shall make the rain of thy land powder and dust: from. heaven shall it come down upon thee, until thou be destroyed. . . .

"29. And thou shalt grope at noonday, as the blind gropeth in darkness."

And even that marvelous event, so much mocked at by modern thought, the standing-still of the sun, at the

{p. 264}

command of Joshua, may be, after all, a reminiscence of the catastrophe of the Drift. In the American legends, we read that the sun stood still, and Ovid tells us that "a day was lost." Who shall say what circumstances accompanied an event great enough to crack the globe itself into immense fissures? It is, at least, a curious fact that in Joshua (chap. x) the standing-still of the sun was accompanied by a fall of stones from heaven by which multitudes were slain.

Here is the record

"11. And it came to pass, as they fled from before Israel, and were in the going down to Beth-horon, that the Lord cast down great stones from heaven upon them unto Azekah, and they died: there were more which died with hailstones than they whom the children of Israel slew with the sword."

"13. And the sun stood still, and the moon stayed, until the people had avenged themselves upon their enemies. Is not this written in the book of Jasher? So the sun stood still in the midst of heaven, and hasted not to go down about a whole day.

"14. And there was no day like that before it or after it, that the Lord hearkened unto the voice of a man: for the Lord fought for Israel."

The "book of Jasher" was, we are told, a very ancient work, long since lost. Is it not possible that a great, dim memory of a terrible event was applied by tradition to the mighty captain of the Jews, just as the doings of Zeus have been attributed, in the folk-lore of Europe, to Charlemagne and Barbarossa?

If the contact of Lexell's comet with the earth would, as shown on page 84, ante, have increased the length of the sidereal year three hours, what effect might not a comet, many times larger than the mass of the earth, have had upon the revolution of the earth? Were the heat,

{p. 265}

the conflagrations, and the tearing up of the earth's surface caused by such an arrestment or partial slowing-up of the earth's revolution on its axis?

I do not propound these questions as any part of my theory, but merely as suggestions. The American and Polynesian legends represent that the catastrophe increased the length of the days. This may mean nothing, or a great deal. At least, Joshua's legend may yet take its place among the scientific possibilities.

27-01-2020, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde