Zonder dat ik er erg in had – Rilke hield  me bezig – zit ik volop in de laatste maand van het jaar. Komt Kerstmis eraan, komt het lengen van de dagen die nu nog altijd aan het krimpen zijn, eraan, komt  het ogenblik van de winterzonnewende eraan. Wat een pracht van een woord en van inhoud,  ‘zonnewende’:  de zon die zich keert en terug wijkt naar het zuivere oosten.

Mijn ‘God’, hoe heb je dat toch heerlijk bedacht en telkens met grote preciesheid uitgevoerd.

We mogen hier ook eens aan denken, we hoeven niet altijd ons bezig  te houden met de geboorte en het leven van Christus en al wat er omheen geweven werd, vooral  dan de liefde voor onze ‘evenmens’, nog een woord om van te dromen. Christus waar we niets met absolute zekerheid over weten, wie hij was en vanwaar hij ineens op zijn  drieëndertigste in Jerusalem is opgedoken.

Wel hoe hij aan het kruis aan het sterven was, zijn moeder, de zuster van zijn moeder en Maria Magdalena, stonden aan zijn voeten, lezen we in Johannes 19: 25*.

En verder, in 19: 26, When Jesus therefore saw his mother, and the disciple standing by, whom he loved, he saith unto his mother, woman behold thy son!

En in 19: 27,  Than saith he unto the disciple: Behold thy mother. And from that hour that disciple took her to his own home.

De discipel in kwestie kan enkel Maria Magdalena zijn. En hier, stervend op het kruis richt hij zich tot Maria Magdalena zijn geliefde en draagt hij haar op de zoon van zijn moeder te zijn dit is, voor haar te zorgen als een zoon.

Was het dan niet normaal dat ze naast hem gezeten was op het Laatste Avondmaal en Johannes in 13: 23 over haar zegde: ‘Now there was leaning on Jesus’ bosom one of his disciples whom Jesus loved’

 Zo, vergeten we dit een ogenblik of, een dag lang, en denken we aan het kantelmoment van wat herdacht wordt, of zou moeten herdacht worden, het bevruchten, hoe het ook moge gebeurd zijn door een engel, door een geest, of door een man, in elk geval is het een onbevlekte ontvangenis, zoals elke geboorte een onbevlekte ontvangenis is weet Boris Pasternak in zijn ‘Dokter Zhivago’.

Met de geboorte zitten we op een pad dat van de Kosmos is. Het is hierover dat ik filosofeer in deze wereld waar het sacraal-kosmische geleidelijk aan maar heel traag naar het voorplan neigt.

Dit is dan wat ik noem de evolutie van de geest naar een beter begrip van ons geïntegreerd zijn in wat van de Kosmos is, dieper dan wat van de wereld is: onze verbondenheid met alles wat van de sterren en de planeten is. 

De zonnewende is een passende gelegenheidd om er aan te denken.

* King James' Bijbel van 1611.

03-12-2023, 07:17 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik lees bij Stefan Hertmans in zijn tweedelig Essays-boek[1] over de plotselinge dood van Rilke (op 29 december 1926, precies één jaar vóór mijn geboorte). ‘Hij stierf aan leukemie, maar de directe aanleiding in de escalatie van het proces was het zich prikken aan de doornen van een roos die hij in zijn grafschrift centraal  stelde.’

Dankzij dit laatste gegeven kan ik zijn, volgens Anton Van Wilderode[2] sibillijns grafschrift ontcijferen tot zijn poëtische eenvoud.

We lezen  de woorden zoals ze er staan op de grafsteen:

Rose, oh reiner Widerspruch,
                       Lust,
Niemandes Schlaf zu sein
                unter soviel
Lidern.

De twee versregels die Rilke heeft neergeschreven voor de steenkapper konden niet ten volle op twee lijnen gebeiteld worden. Voor het laatste wood, 'Lidern' moet ik gissen, maar ik denk dat het ook bij de tweede regel hoort[3].

De tekst wordt aldus ineens duidelijk:

Rose, oh reiner Widerspruch, Lust,
Niemandes Schlaf zu sein unter soviel Lidern.

Als hij het heeft  over de ‘Widerspruch’, de tegenspraak die de roos is. Dan maakt hij duidelijk dat de roos die oh, zo aangenaam ruikt en mooi is om zien, ook, en hier komt het, verraderlijk gevaarlijk is gezien hij er zich aan gekwetst heeft met, voor hem, de dood tot gevolg.

De tweede regel begint eigenlijk met het laatste woord ‘Lust’ uit de eerste regel. Ik zou het vertalen als ‘voldaanheid' nooit de slaaf geweest te zijn van zovelen.

’Lust’ zie ik ook als een soort rustpunt, een kwestie van ritme want zonder ‘Lust’ leest de tekst - Rilke onwaardig - absoluut niet vlot. Daarom ‘Lust’ dat begint met de ‘L’ van ‘Lidern’.

Hiermede is het raadsel, waar ik vijftig jaar heb naar opgekeken, voor mij klaar en duidelijk opgelost. Ik kan nu de boeken sluiten en met een gerust gemoed gaan slapen.

[1]  Hertmans Stefan: ‘De Essays’, de Bezige Bij, 2023, pagina 60.

[2] Van Vossole Maurits: ‘Tussen stroom en gesteente’, Uitgeverij Danthe NV, 1980.

[3] Volgens Maurits Van Vossole las de opdracht van Rilke als volgt:

‘Ik vind de geometrische kunsten van de hedendaagse steenkappers afschuwelijk, het zal wellicht mogelijk zijn een oude steen te verwerven (bij voorbeeld uit de Empire). Effent men de vroegere inschriften eruit dan kan er dit opstaan: het wapenschild, de naam en op enige afstand de versregels’.

02-12-2023, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je hebt aangevoeld dat poëzie iets gans anders kan zijn dan dat gefilosofeer van jou waar je weinigen kunt mee verleiden. Je zou de dichters graag willen volgen - op avonden als de zon aan het dalen is en het licht, in deze dagen o zo vlug, wordt opgeslorpt door de nacht - simpelweg zoals bij Bach in een van zijn Cantates:

‘Bleib bei uns, denn es will Abend werden …’

Hoewel het vallen van de avond in de XVIII_de eeuw  een totaal andere impact had op de mens dan nu is dit het soort poëzie waar ik van droom. Echter ik slaag er zelden in het effect te bereiken eigen aan die regels van Bach. Ik verga, wellicht beïnvloed door T.S. Eliot, in een  filosofisch gemijmer dat niet (meer) op zijn plaats is in de poëzie van vandaag. Misschien nooit op zijn plaats is geweest, zeker niet bij Paul Van Ostaijen, ook niet bij Paul Auster als ik teruggrijp naar zijn gedicht ‘Still life’:

Snowfall. And in the nethermost
lode of whiteness,
a memory
that adds your steps
to the lost. 

Endlessly
I would have walked with you.

Ik vang weinig aan met de eerste vijf lijnen, zo iets als: ‘het vallen van sneeuw, het allerlaagste erts van witheid, wellicht een herinnering aan een wandeling in de sneeuw.

Maar sterk poëtisch zijn de twee laatste lijnen, zo voel ik het toch aan in mijn toestand. Deze dragen het ganse gedicht, want eens de bundel dicht en opgeborgen zijn het deze twee lijnen die ik onthouden zal.

Uiteindelijk moet ik afstappen van de wijze waarop ik mijn blogs schrijf en mezelf negeren, moet ik de bloeiende grassen aan mijn voeten vergeten en me concentreren op de geuren ervan, de geuren die hier de poëzie van het leven zijn: de woorden meegevoerd door de zomerwind.

01-12-2023, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Dit schrijven hier is van het ogenblik van de ‘bevruchting’: het neer gaan zitten voor het klavier en het neerzetten van wat voortkomt uit deze bevruchting.

Want eens bevrucht door de geest weet je hoe te beginnen, meestal niet hoe te eindigen. Alles begint vóór  het eerste licht, je vraagt je af, in welk landschap van de geest je vandaag zult gaan wandelen? En, je kent de richting, want telkens tracht je je los te wrikken van het dagelijkse en duik je weg in je ware ondergrond, in (soms wanhopige) beschouwingen over Kosmos en over wie of wat essentieel aan deze Kosmos is.

Veel van wat je dan achterlaat is gebaseerd op gedachten, soms gissingen, die van ergens komen, deze worden neergezet en achtergelaten alsof het mijlpalen waren.

Vandaag ben je ingesteld om verder te gaan op je elan van de vorige dagen, Je hebt de woorden opgezocht die je voeren zullen naar een bewogenheid die je kende van vroeger of naar een droom die je koesterde. Je hebt je zet gedaan, zoals een bridge speler die een bod doet om zijn partner te verwittigen over de waarde van zijn spel, een metafoor die misschien niet zo goed te lezen valt maar ze staat er nu en ze wilt er blijven.

Je wenst terug te komen op je uithaal van gisteren, een onderwerp dat je in zijn greep houdt. Je zoekt een vorm die een gedicht mag zijn om verder te gaan en te overleven met wat het doel kan zijn van onze aanwezigheid hier op deze aarde. Je denkt aan T.S. Eliot:

‘For us there is only the trying’,

en:

‘Old men ought to be explorers
Here and there does not matter
We must be still and still moving
Into another intensity,
For a further union, a deeper communion[1]

Blijven zoeken is je regel, of je nu vindt of niet, het komt er niet op aan, we zijn hier om uit te kijken waarom we hier zijn en als we iets vinden om er naar te leven.

[1] T. S. Eliot: 'Four Quartets': East Coker V

30-11-2023, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik weet en geloof dat ik afhankelijk ben geweest van de levensomstandigheden van mij én van anderen om te worden en te zijn wie ik ben.

Deze omstandigheden hebben hun wortels, ver, heel ver vóór mijn geboorte en werden geijkt in de fractie tijd van mijn conceptie. Ware ik geboren onder een ander gesternte dan ‘Steenbok’ die ik ben, dan ware ik – en dit geloof ik - een andere persoon geweest.

Volgens psalm 139: 16*, stond toen onder meer al geschreven, dat ik ooit, een dagboek zou beginnen in 1978 en het volhouden zou, tot op heden.

Het ‘Boek’ waarvan sprake in die psalm wist het en weet ook wat er voor mij opgetekend staat voor de rest van het jaar, (als er nog een rest zou zijn), en wie weet misschien nog iets voor 2024.

De schrijver van die psalm, ignoreerde onze vrije wil of oordeelde dat hij niet bestond, dat het in feite de omstandigheden waren die ons leven bepaalden en dat wij hieraan niet ontkomen konden; dat alles in ons leven van in het begin onontwarbaar verweven ligt met de gebeurtenissen erin en de gevolgen ervan, wat hij interpreteerde als vastliggend, als geschreven in het ‘Boek’ van de Heer.

Het stond dus, wat mij betreft, als ik ver terugkijk, zelfs geschreven dat ik in 2010, in navolging van José Saramago, zou beginnen aan een Blog-dagboek waarvan ik nu hoop dat het zal lopen tot het einde van mijn dagen.

Wel vraag ik me regelmatig af, welk nut het zal gehad hebben, als het, finally, in een schuif zal blijven liggen?

Met dit voor ogen blijf ik maar schrijven,  niet zoals Amélie Nothomb die, las ik, elke morgen opstaat om vier uur om te schrijven. Voor mij geldt het op elk uur van de dag of de nacht.

Maar alles wat is vloeit voort uit alles. Kijkend naar de oranjerode zaadbollen van de wilde rozelaar voor mij in de tuin, denk ik aan het werk van de natuur; denk ik aan het ogenblik dat het gebeuren gebeurde, dat de korrel stuifmeel de stamper raakte, de fractie van een ogenblik, de fractie van de osmose van beide deeltjes, geladen met de kennis die ze haalden uit het verre tijd-ogenblik van de Big Bang.

De Natuur weet, de geest van de mens zoekt om te weten, en al zoekende is de mens wordende, en meer mens worden is zijn rol hier op deze aarde.

*Psalm 139, 16: ‘Thine eyes did see my substance, yet being unperfect; and in thy book, all my members were written which in continuance were fashioned when as yet there were none of them. (King James’ Bible van 1611).

29-11-2023, 06:03 geschreven door Ugo d'Oorde  

Als je begint hoef je niet noodzakelijk te weten waarheen je gaan wilt, je laat je leiden van gedachte tot gedachte, de gekende en de vers opgedokene. Je wandelt er zoals een pelgrim op de weg naar Compostella van romaanse kerk naar romaanse kerk, verbaasd over het bevreemdende ervan, een tocht die je weliswaar niet gedaan heb - een grote leemte in je leven! -  Sigiswald Kuijken samen met zijn echtgenote deed die zelfs tweemaal.

Dit is gewoonlijk de toestand waarin je verkeert als je neer gaat zitten voor je klavier en binnendringt in het woud dat je geest is op dat ogenblik waarbij alles nog vermengd is zoals de zucht van de wind in de bomen.

Je durft dan denken dat Iets of Iemand – wat of wie het is blijft een raadsel – over je schouders heen heeft toegekeken en het verloop van je woorden in een gewilde richting heeft gestuurd en dat dit wellicht een vaststelling is die allen, schrijvers, schilders, componisten, wetenschappers kennen moeten. Dan toch diegenen die het metafysische gedachtegoed binnenlaten in hun leven.

Uiteindelijk weet je maar al te goed dat wat wordt omgezet in woorden, amper een smalle strook bestrijkt in het land van je herinneren, een strook die men vergelijken mag met het lint van de Schelde, getrokken doorheen het landschap van je verre – te verre - jeugd.

Zo besta je en zo beleef je je dagen die precies juist lang genoeg zijn om telkens met gerust gemoed te gaan slapen, de nacht een andere deel van een etmaal zijnde.

Zo ook zijn de woorden die hier neergelegd worden typerend voor ons ingesteld zijn op het immense landschap van de geest, het landschap van het onzichtbare, maar daarom niet minder reële, duidelijk levend in ons, zoals de geheime krachten levend zijn in de natuur.

De Natuur die onze Moeder is.

PS. Foto Karel De Pelsemaeker

28-11-2023, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Sigiswald Kuijken in zijn ‘Blijf bij ons, Bach, het verhaal van een innige relatie’ schrijft zoals hij viool speelt, vlot, hoogstaand, schitterend.

En, in zijn boek, overtreft hij zich zelfs als hij ons uitlegt wat het is Bach te spelen, hoe hij zich erop voorbereidt, hoe hij ingetogen viool en strijkstok neemt en hoe hij aanzet en speelt zoals hij weet dat Bach moet gespeeld worden.

Ik lees en herlees hem, en denk aan de viool die ik heb gehoord van de man die het ‘Erbarme dich’ inzette. Ik realiseerde me ineens de jaren studie, toewijding, volharding die het hem gekost moet hebben om te komen tot wat ik hoorde van hem, want Sigiswald Kuijken leert me in zijn geschrift wat het betekent viool te spelen en wel van Johann Sebastian Bach zijn beroemde ciacconna’ (sei solo à violino solo senza basso) die ‘sinds generaties om vele redenen als een ongenaakbaar monument geldt in vioolmuziek’.

En dan vertelt hij over en beleeft hij het vast nemen van de viool en de strijkstok en het stemmen van de snaren en ‘ je begint te spelen. Mijn God wat is dit toch een complexe bezigheid.’

 Ik zou de pagina’s 143 tot en met 146, die het kloppend hart van het boek ‘Blijf bij ons, Bach’ uitmaken, volledig willen overnemen, want het is hoogstaande literatuur maar dit kan niet, dan maar enkele treffende passages:

‘Daar staan dan die noten van de ciaconna op het blad geschreven – een facsimile van Bachs manuscript op de lessenaar voor je neus… Je kent ze overigens al lang, die chaconne en bijna uit het hoofd…‘ - hij heeft het over de tweede partita voor viool solo.

En dan volgen pagina’s hoogstaande literatuur over de indeling van het stuk, het karakter ervan, over de moeilijkheidsgraad ervan. En op het  einde:

‘na een laatste quasi geïmproviseerde stijlvolle afscheidsgeste. Wat ontmoet je in datgene wat daar staat? Of wie ontmoet je? Wie suggereerde al deze wisselende harmonieën en wie al die langdurige horizontale lijnen die soms melodisch vloeien en andere keren slechts fragmentarisch zichtbaar zijn, als stukjes touw tussen twee knopen?’

En vraagt Kuijken zich af:

‘Maar wat vertelt hij? Niets en nog eens niets betekenen ze, durf ik te zeggen. Maar ze doen ons wel iets, ze werken in op ons en wel heel sterk.’

Ik schrijf dit op zondag 26 november als ik hoor dat ‘Erbarme dich, mein Gott’, waar ik een paar dagen terug over uitgeweid heb, nummer één haalde in de ‘Top Honderd’ van KLARA. Eindelijk is het niets zeggende ‘Spiegel im Spiegel’ van Arve Pärt achterwege gelaten en is er een verdieping gekomen in de keuze.

Er is misschien – wellicht - een reden voor.

Maar verdieping is mogelijk in elke vorm van kunst, de foto hierbij genomen in de Gavers – de natuur zoals Bach op zijn best - door een vriend, kunstenaar in ziel en leden is er het bewijs van.

PS.

‘Blijf  bij ons, Bach’: uitgegeven door Lannoo

27-11-2023, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde