Ugo heeft zijn dagboek bijgehouden, schrijvend in zijn page-a-day diary van de Economist - waarvan het papier zacht is op de rectozijde en korrelig op de versozijde, en dit met zijn pen,  met inkt,  lie de thé van ‘J.Herbin depuis 1670’, die er licht krassend maar o zo vloeiend over glijdt, en hierbij denkt hij aan de grote Umberto Eco die in zijn ‘In de Naam van de Roos’ ons meldt dat hij de geschiedenis van Adson van Melk neerschreef in een paar grote schriften van de Papeterie Joseph Gilbert waarin het zo prettig is te schrijven als de pen zacht is.

En het schrijven in zijn dagboek is een even grote vreugde geweest voor hem en die vreugde is gebleven, zoals het een vreugde moet geweest zijn voor Umberto Eco. Eigenlijk is het meer dan een vreugde het is een noodzakelijkheid, het schrijven is voor hem een ziekte, een drug geworden.

*

Als hij dan terugdenkt aan zijn droomlandgoed uit zijn jeugd - het is ook dit van zijn jongste broer geweest - gelegen aan de rand van een bos dat eens park was en waar het licht opkomt, is hij deze morgen de knaap van tien, twaalf, veertien jaar. Hij heeft geen globaal beeld meer van die knaap van toen, maar hij weet wel dat het uitzicht van park en landgoed totaal verwilderd was. De gracht er omheen dichtgegroeid met els en struikgewas, met varens en mossen, met waterplanten en salomonszegel terwijl verdorde takken en omgewaaide bomen het nog verder in de tijd duwden.

Er hing een sfeer van geheimzinnigheid over erf en park. Mede doordat de bewoners ervan leefden als kluizenaars scheen het, alsof het geheel gestold lag in de greep van de tijd. Was het alsof de geest van de geslachten die er geleefd hadden nog tussen de bomen hing en het landgoed als een eiland boven de aarde dreef.

Als knaap werd hij er als het ware naar toe gezogen en op een namiddag was de roep ervan zo groot dat hij het gewaagd had, over de uitgedroogde gracht die rook naar modder en rottende bladeren, die rook naar de kamperfoelie aan zijn mond, het park binnen te dringen tot de witgekalkte muren van een prieeltje, in wat eens de achtertuin van het vroegere kasteel, zal geweest zijn.

Hij had binnengekeken door het raam om een fractie lang te staren in de wijd open ogen van een halfnaakte vrouw met donkere haren in slierten over haar bezweet gelaat, en over haar gebogen de rug van een man.

Hij was toen hals over kop weggerend, de handen voor zich uit, zijn adem schreeuwend in zijn borst en hij was blijven lopen tot de eerste huizen van het dorp, om dan in een brede zwaai, langs een veldweg terug te keren over de boomgaard naar het ouderhuis.

Moeder dacht dat hij gevochten had toen ze de klonter bloed zag op zijn wang, maar hij vertelde dat hij in de bramen was vast geraakt. Van het koppel repte hij met geen woord en zeker niet wie hij gemeend had te herkennen.

Nu vraagt hij zich af of dit voorval geen inbeelding is geweest, of tal van feiten die hij zich herinnert wel werkelijk hebben plaatsgevonden; of het wel zo is geweest dat er, toen ze op een avond aan het spelen waren op de weide, een man voorbijkwam op de fiets die hen toeriep dat drie mannen verdronken waren in een waterput; of het wel echt was dat hij op een dag aan de rand van het bos een vuursalamander had gedood - er werd verteld dat een beet ervan giftig was - en dat hij daarna de moed had gehad zijn vinger te plaatsen op het roerloze, koude, geel-zwarte vel.

Maar werkelijkheid of niet, deze beelden of waren het dromen, en vele andere blijven hem bezoeken, krijgen een nieuwe omkleding, een lossere inhoud en vervagen, en van de vrouw en de man die de liefde bedreven in het prieel gaat nu geen verwarring meer uit zoals dit vroeger, lang het geval was geweest.

Ook, omdat hij heeft lief gehad op vele plaatsen: in het rijpend koren - waar hij Knut Hamsun las - in het wilde gras, tussen de bloeiende brem die woekerde rond dolmen en menhirs; in het ochtend bed van een voor hem opengelaten woning en op zovele andere plaatsen, getuigen van het leven dat opspringt, onhoudbaar, oncontroleerbaar, en dit herdacht en herschreven.
Of de totaliteit ervan die verstrengeld ligt in de knaap en de man die hij geweest is, samengebald in die ene, zich steeds hernieuwende herinneringen.

En als hij een beeld aanraakt daagt een ander beeld op, wordt het een snoer van herinneringen die elk hun beurt willen krijgen. Echter hoe komt het dat er gebeurtenissen zijn die verder zijn doorgedrongen en zich dieper in hem hebben vastgehecht en andere die zich oplosten en bijna
totaal vervaagden.
...

26-09-2011, 03:33 geschreven door Ugo d'Oorde  

 En dan, wat zijn boek betreft, is er wat Rupert Sheldrake schoorvoetend waagt voorop te stellen
 - hoewel Sheldrake bekent deze idee niet te propageren - als zou het heden vanuit de toekomst 
worden beïnvloed.

Hij kan ermee akkoord gaan, want hij heeft meer en meer het gevoel dat, zoals een verloren graankorrel tussen de stenen plots is gaan ontkiemen, het boek hem zijn wil oplegt. Dat het in potentie al bestaat, zoals hemel en aarde in potentie bestonden op het einde van de ‘zesde dag’, maar nog niet geschreven of nog niet voltooid.

Hij kan zonder schroom verhalen dat het boek hem een ritme wil opleggen dat even hoog ligt dan de duizend woorden die Anthony Burgess, zoals hij eens las, elke morgen schreef voor hij neerzat aan de ontbijttafel. Maar dit geeft een probleem want het is een ritme dat te hoog ligt voor zijn jaren.

Zelfs al heeft hij het gevoel vele gegevens en impressies in hem opgestapeld te weten, en wel zo dat hij deze niet meer intomen kan, dat ze uitpuilen en dat hij het uitzwerven ervan, over het grasveld, over de bomen, over de huizen van het dorp, over de maagdelijke bladen papier, niet meer tegenhouden kan.

En toch zal hij geen notaboekje aanleggen met de structuur erin van wat hij zeggen wil, zeker niet zoals de grote Mulisch het heeft gedaan voor het schrijven van zijn ‘Ontdekking van de Hemel’; hij zal evenmin een doos gaan openen met brieven erin en een andere met foto’s, beide uit een ver verleden, zoals Serge Doubrovsky[1]. Neen, hij zal zich laten overvallen door het woord en het nemen zoals het komt, met flash backs naar dingen die waren of hadden kunnen zijn en met zaken zoals deze morgen, heet van de naald.

De gang van zaken in zijn leven is niet uitsluitend afhankelijk van hem zelf - hoe groot is onze vrijheid van handelen wel? Het is hij niet alleen die beslissen zal over elke wending die zijn verhaal neemt of zou kunnen nemen. Het zal, zoals Sheldrake het vermoedde, meestal vertrekken vanuit de toekomst, waar alles al geformuleerd staat, maar waar hij nog niets vanaf weet.

Vandaag zal dit zo zijn en morgen en overmorgen. Het verhaal, als er een verhaal is, zal hij volgen zoals het komt en dit is het enige dat hij nog te volbrengen heeft.

Hij ziet dus de inbreng van het omringende in de gebeurtenissen als heel belangrijk. Soms ligt het in de lijn van de verwachtingen, soms is dit totaal onverwacht. En dit laatste gebeurt maar al te vaak opdat hij hierin niet een mysterieuze interventie zou zien.

Nu, (vermeende) toevalligheden te zien als mysterieus betekent helemaal niet dat hij zich aanmelden wil als een uitverkorene. Gedachten die onverwacht opduiken overkomt elk van ons, maar niet iedereen is er telkens ontvankelijk voor, ook hij niet, om in te spelen op de stootkracht, we noemen het ook inspiratie, die er van uitgaat.

Neen, er lopen geen uitverkorenen rond op aarde. Als er dan toch uitverkorenen zouden zijn dan is het hoofdzakelijk omdat ze meer dan de anderen open staan om die onzichtbare tekens die ons aanzetten tot een creatieve prestatie als een soort verplichting te interpreteren, zij die deze tekens als dusdanig aanvoelen, noemt Houellebecq[2] des artistes.

Er kan ook nimmer een uitverkoren volk zijn geweest. Als er ooit een volk is geweest dat gemeend heeft zich aldus aan te kondigen, dan berust dit op feiten die in ons derde millennium, een andere verklaring meekrijgen.

Neen, hij is zeker geen uitverkorene, als autodidact kent hij teveel de twijfelgevoelens als hij ‘s morgens gaat herlezen wat hij de avond ervoor zo goed dacht te hebben geschreven. Maar het gevoel van het geïnspireerd zijn is soms aanwezig in zijn handen onder de lamp, soms aanwezig in de muziek die de woonkamer bemeubelt en nu en dan, als zijn pen stilvalt, doordringt tot hem - lijk de flarden walsmuziek in La Valse van Ravel binnenstromen in het park telkens de deur van de balzaal opengaat – en, meent hij te weten, dat deze inspiratie herkomstig moet zijn uit zijn verwevenheid met de toekijkende kosmos, en ook uit de boeken die hij las en hem omringen in hun rekken en, dat dit alles verstrengeld ligt met zijn eigen verworvenheden en bevrucht wordt met het stuifmeel van de weemoed om het onherstelbaar voorbij zijn van zijn jeugd.
 

Als hij erin slaagt dit te verwoorden dan zal hij zich voelen als uitverkorene, zonder een uitverkorene te willen zijn of genoemd te worden.

22-09-2011, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

*

To me the most astounding fact in the universe, even more astounding than the flight of the Monarch butterfly is the power of the mind which drives my fingers as I write these words[1].

Een zin van Freeman Dyson die me blijft vervolgen als ik neerzit om te schrijven, als ik de beweging zie van mijn vingers die over de lijnen glijden, zo maar tekens nalatend die te interpreteren zijn, die komen van binnen in mij en terechtkomen bij hen die deze tekens ontcijferen.

En omwille van deze zin, die vanmorgen ineens in zijn gedachten opdook,  heeft hij ‘Infinite in all Directions’ van vele jaren terug, uit het rek gehaald en meegenomen in de wachtzaal van de dokter - hij heeft zorg om de stijgende pijn in zijn rechtervoet – waar hij, voor hij ontvangen werd, een andere prachtige passage[2] kon lezen, tevens de meest hoopvolle die hij de laatste tijd te lezen kreeg:

Mind, through the long course of biological evolution, has established itself as a moving force in our little corner of the universe. Here on this planet, the mind has infiltrated matter and has taken control’.

Hoewel hij al een belangrijke stap verder heeft gezet en gesteld dat de geest altijd de controle over de materie heeft gehad, Is hij Dyson dankbaar, de aandacht te hebben gevestigd op de intrinsieke waarde van de geest. Hij citeert zelfs Thomas Wright[3] die gezegd heeft dat:

 “The catastrophy of a world such as ours or even the total dissolution of a system of worlds, may possibly be no more to the great Author of Nature, than the most common accident of life with us”.

En Dyson gaat hier op verder. De infiltratie van de geest in al wat is, is a law of nature. Het is de geest die heerst. Zijn infiltratie zal niet gestopt worden door om het even welke catastrofe of het nu hier is op deze aarde of op een andere plaats, of het nu plaats vindt, of binnen een miljoen jaar, het is de geest die als overwinnaar overblijven zal.

En de geest is geduldig.

Mind has waited for three billion years on this planet before composing its first string quartet.

Gaat het hier verkeerd de geest zal wellicht niet meer zo lang moeten wachten. Het Universum is lijk een vruchtbare grond omheen ons, klaar om de zaden van de geest te doen zwellen, te laten openbarsten en te doen bloeien.

Hij, Ugo, wil dit hier benadrukken omdat deze woorden hem diepte geven als mens en omdat hij voelt dat de ideeën in hem, evenwijdig lopen met deze van Dyson die een geestelijke broeder is. En, een groot deel van zijn ‘bewust zijn’ met hem aanwezig is, in de band geest, die lijk de ringen om Saturnus, omheen  de aarde drijft.

En de woorden van Dyson en de woorden in hem aanwezig,  en hen beiden lijk ranken klimop omkringen, staan al sinds eeuwen geschreven op de obelisk die met zijn schaduw, niet alleen het uur van de dag aangeeft, maar vooral de doorgang van de mens hier op aarde als zijnde een volwaardig element van ‘de Geest’ die in den beginne was.

En uit die Geest, die van het Woord is, is het Universum ontstaan. En een magisch deeltje van deze Geest is ingeplant in de mens, en het is dit deeltje dat de mens voedt.

Hoe verantwoordt hij dit, hij, Ugo die zich haast om nog niet te sterven. Hoe kan hij ernaar leven?

                                                                                      *

21-09-2011, 00:57 geschreven door Ugo d'Oorde  

Er is ook, krachtiger dan ooit voorheen, en het was Vergilius die de woorden van Dante sprak:

“dat het noch neergezeten op het dons noch onder de dekens gelegen, dat je roem verwerft en dat hij die zijn leven aldus doorbrengt evenveel sporen nalaat als rook in de lucht en schuim op het water”[1].

Wat hij toepaste op zijn persoon waarbij alle creatieve krachten in hem, gericht waren op het nalaten van een blijvend, levend iets, dat van hem nog zou verhalen, de tijd in. Tot het uiteindelijk, maar dan hopelijk ver erna, vergaan zou tot de letters van een naam in een oud register.

Zo had hij al eens, met zijn tekeningen, een intense poging gedaan zijn leven te verlengen en had hij een periode gekend waarin hij, met sobere middelen getracht had, op grote witte bladen Schoeller-papier, met potloden van verschillende hardheid, het wondere leven van de natuur te benaderen . Zijn betrachting was de groei van mossen op rotsen en stenen, de fascinerende nervenstructuur van rottende bladeren, de geheime kracht van het bevruchten, aanwezig in meeldraden en stampers, weer te geven en aldus het verborgene erin, zoals in de fossielen ervan, te suggereren.

Maar hoe eenvoudig van vorm de elementen optraden in de tekening en hoe geheimzinnig ook de opbouw ervan was, was hij er wel ooit in geslaagd iets van wat zijn bedoeling was, over te brengen in zijn potloodlijnen en trachtte hij niet te tekenen wat niet te tekenen was?

Maar als oningewijde in de tekenkunst scheen het hem toe, dat enkel het tekenen van het onvatbare de moeite loonde, en dit betrachten hield hem uren weg uit de wereld, met enkel de muziek, Bach als Ravel, als Mahler, als zuurstof in de ruimte over hem.

Niemand zal ook maar enig vermoeden hebben gehad van de innerlijke vreugde die hij kende, de impuls van zijn hand te blijven volgen en te zien hoe op het blad, geleidelijk aan, de sluimer van de levensenergiën, in lijnen en tekens werd opgebouwd, om dan op het einde vast te stellen, dat eens voltooid, eens zijn naam eronder geplaatst, de tekening begon te leven en hem aanstaarde vanuit haar eigenheid.

Dit was een grote periode geweest, het leven van de tekenaar die hij was, naast zijn leven van elke dag als echtgenoot en vader, ingeschakeld in de  maatschappij en als ambtenaar, in het economische, financiele leven van het land. Maar langzaamaan vervaagden zijn pogingen, groeiden ze niet verder uit, omdat het familiale en het professionele een te grote druk uitoefende op zijn doen en laten. 

Vandaag is de Elihoe in hem opgestaan en weet hij, dat het nu, eens en voor altijd, de tijd is van het woord en dat de simpelheid van het potlood op het wit blad vervangen moet worden door de volheid van het woord op witte bladen, om in tekens te bewaren en uit te dragen, wie hij was en wie hij zijn wou, als mens onder de mensen.

18-09-2011, 07:24 geschreven door Ugo d'Oorde  

Na voor dag en dauw zijn aanhef te hebben geschreven, was hij gaan neerliggen op de sofa voor de haard met een deken over zich en had hij gedroomd dat hij met vader in een sneeuwstorm was. Dit was al eens gebeurd in werkelijkheid, toen ze, midden in de nacht, een nacht midden in de oorlog, - hoe oud was hij toen – bij een hevige sneeuwval, een eik hadden afgezaagd in het bos, hout om te branden in de Leuvense stoof bij gebrek aan kolen wellicht.

En nu, in zijn droom, sneeuwde het en stonden ze voor een gebouw waarvan de gevel één grote poort was, met talloze kleine luiken die open en dicht sloegen. Zo leek het toch. Vader beukte met beide handen op de poort en riep naar hem woorden die verloren waaiden - lijk vele woorden, lijk vele dagen die verloren waaien, lijk een jeugd die wegwaait - maar hij wist duidelijk, heel duidelijk wat vader hem toe roepen wilde.

En terwijl hij de koffie zet in de keuken staan de woorden duidelijk getekend in zijn gedachten, en is het alsof hij ze lezen kan in de kruinen van de bomen in de lichtgrijze luchten.

Hij kan deze woorden nu, overmoedig, uitdragen over die holle weg die hij nemen wil, want hij weet, en niemand zal dit hem ooit ontnemen, dat de geest niet ontstaan is uit de materie maar dat het de geest is die de materie heeft gebaard.

In feite, als hij erover nadacht waren zijn dagen al lang dooraderd met wat zich langzaam in hem aan het definiëren was; een zaadbol die zich vormde, waarin vele begrippen uit zovele boeken en zovele gedachten in schubben over elkaar lagen. Het wondere was dat het kiemproces van deze zaadbol in de voorbije nacht in gang was gekomen, alsof alle geheime elementen van zijn bestaan, zich gekruist hadden op die nameloze plaats die zijn lichaam was en nu, ineens, deze grote idee hadden doen opspringen dat al wat is, ontstaan is uit de Geest.

Aldus gebeurde het, dat het grote paradigma, dat in hem van bij zijn geboorte - al wist hij het niet toen, al vermoedde hij het niet – moet aanwezig geweest zijn als een onzichtbare diagonaallijn, die bossen en velden, zeeën en stranden, bergen en stromen, gebeurtenissen en gedachten doorkruiste. Een lijn die de kleur en de adem van zijn dagen hield en in hem principes had uitgetekend en vergrendeld, om plots, een fractie van tijd, los te komen en te convergeren in één enkele hoofdzin, getekend door de Geest die onvermijdelijk in den beginne aanwezig was.

En als beschikker over het woord, is hij, Ugo d’Oorde, in deze ogenblikken van zijn bestaan, almachtig geworden, zoals Tzinacàn, de magiër uit het verhaal van Jorge Luis Borges[1], Todopoderoso, is geworden na het ontcijferen van de woorden van de god, verborgen in de vlekken op de pels van de jaguar die naast hem, opgesloten zat, van elkaar gescheiden door een glazen wand.

Almachtig, om woorden te produceren die vertellen over wat gebeurde en wat niet gebeurde of wat had kunnen gebeuren en op deze wijze macht te verwerven over de realiteit als over de irrealiteit der dingen.

Want, in het proces van het denken zijn, zoals de jaarringen in de boom, de klonters herinneringen verweven die zijn jeugd zijn geweest en al wat was van de jaren erna. Wel wetende dat hij bij dit alles afstand zal moeten doen – en hij kan hier niet lichtzinnig over heen - van het houvast dat vele jaren God is geweest.

Het boek dat zich schrijft, is vandaag de enige mogelijkheid die hem nog rest, in de laatste van zijn dagen, die zich aankondigen in de vertraagde gang van zijn lichaam, om de totaliteit van wie hij was en is, te verlengen, over de dood heen, naar de eeuwigheid toe. En het moet gezegd dat hij altijd, met grote zekerheid heeft geweten dat hij eens ontwaken zou, uit wat hij nu noemen wil, zijn geestelijke inertie.

Dit betekent dat zijn boek gaat verhalen over de persoon, die hij was en de persoon die hij had kunnen zijn en willen zijn. Hij zal dit doen met voor zich het beeld van de grote Ovidius die hem, zonder aan te kloppen, regelmatig bezoekt. Ovidius die, dankzij zijn Metamorfosen, overtuigd was van zijn onsterfelijkheid, want wat er ook gebeuren mocht, zij zouden voor eeuwig zijn naam meenemen in de tijd. Waarvan hier akte.

14-09-2011, 00:16 geschreven door Ugo d'Oorde  

De aanhef van het boek dat geschreven wordt ontstaat hier, in de kamer van deze oude woning, waar geslachten van vader op zoon hun dagen en hun adem hebben gebrand in de zware eiken balken van de zoldering en in de donkerte van de open haard.

En dit ver voor hij, Ugo, hier kwam, veel verder dan halverwege. Hier kwam van uit de holte van de tijd,
om er het boek na te laten van de mens die hij was, die hij wilde zijn en die hij had kunnen zijn onder de mensen.

Het geschrevene ontstaat hier, binnen deze muren, ook uit de rozenvelden, de weiden en de akkers, de luchten en de wegen; ontstaat hier, ook uit een dichtgegroeid woud met varens in de zomer en bramen en netels in de herfst. En dwars er doorheen zal hij een holle weg nemen waarvan de bermen begroeid zijn met gebeurtenissen, die alle, hoe groot of hoe klein, hun impact hebben gehad op het punt waar het boek in potentie geborgen ligt en van waar het nu, reëel, in deze vroege morgen van deze vroege herfst vertrekken moet om uit te komen in dat andere punt dat zich duidelijk aan het voorbereiden is.

En het is hij, Ugo d’Oorde, die optreedt in naam van het boek en zich hierbij voelt als Elihoe, die oordeelt in dit van Job, dat hij te lang al heeft gewacht om te zeggen wat hij te zeggen heeft.

En Ugo, als hij denkt aan Elihoe, hij de morgenstilte breekt van het huis als hij luid op zegt, zijn woorden weergalmend in de haard:

“Elihoe, ik ook steek vol met woord en argument, ik ook word opgehitst door wat me roert en gistend is als jonge wijn die nieuwe zakken dreigt te scheuren”[1].

En het is exact dat hij zich vereenzelvigt met Elihoe, omdat gedachten roepen om te worden neergeschreven en aldus bewaard te blijven – hopende, hopende zoals Ovidius, tot lang erna – ook omdat zoveel nog te lezen is, te begrijpen is, te verwerken is; ook omdat de geest hem wakker houdt en ideeën zich verdiepen om uit te komen op nieuwe ideeën; ook omdat het grote mysterie van het ‘zijn’, oneindig veel facetten vertoont en de lichtinval hem soms overhoop haalt.

En dan vooral omdat hij denkt dat de Groot-Levende, onverklaarbaar, onvoorstelbaar, ontegensprekelijk, niet is wat hij denkt dat Hij is. Maar dat Hij negenennegentig maal IS.

Om al deze redenen en er zijn er nog vele andere, deze roekeloze, gotische woorden. Gotisch, waar gotiek verwijst naar het metafysische, het transcendente; roekeloos omdat hij niet weet waar hij uitkomen zal. En of hij uitkomen zal?

Maar hij heeft altijd gedacht dat hij een man was van de gotiek, en dit, vooraleer hij één woord had neergezet. En zoals de kathedraal haar wortels heeft hoog in de luchten, zo wil hij zijn woorden halen, niet alleen op aarde, wat maar normaal zou zijn - de kathedraal ook haalt haar krachten uit de aarde - maar vooral  halen in de brede strook geest die hoog boven de aarde drijft en beschikbaar is, zoals water en aarde, zoals vuur en luchten.

Die geest daar boven is brokaat, is paarlemoer. De kamers van het huis zijn er mee behangen alsof het woorden waren van Bijbel en Koran in letters die eeuwig zijn en reiken tot in de verste hoeken van de tijd.

Hij droomt maar wat, het ganse boek is een gedroom.

Dit is, van al wat is, de toonaard van het boek.

12-09-2011, 00:39 geschreven door Ugo d'Oorde