Hoe leven we? Leven we niet méér in ons verleden en minder in het tegenwoordige, in het nu van het nu?

Als ik naga waarover ik schrijf, ontspoor ik telkens uit het nu, kom ik terecht in de kuil van mijn herinneren, waar ik mijn inspiratie ga opdoen. Dit is de levensweg van mijn geschriften, al wou ik het anders. Al wou ik het nu van het zijnde als onderwerp, ik kan bijna onmogelijk anders dan de dingen die waren er bij betrekken.

Het nu wordt dan een smeltkroes van het heden en het verleden en, van het komende. Ik ontsnap er niet aan. Vooral als ik de ruggen van mijn boeken bekijk, zij ook zijn mijn verleden en mijn heden en als ik er een van in de hand neem, en er ga in bladeren, ook het komende.

Zo nam ik, tijdens de hittegolf - ik had mijn blog over Halzen en de neutrino beëindigd - Freeman Dyson mee naar de vijver, naar de lommer van de bomen, de enige plaats voor mij waar het leven een normaal verloop kent, en werd ik getroffen door een zin die is blijven dwarrelen in mijn hoofd.

Hij is tekenend voor de dingen waar ik keer op keer naar terug grijp en waarmee ik doordring tot het nu van mijn bestaan: ik ogenblikken lang mezelf, mijn herinneringen vergeet en opga, in een grote intensiteit van ‘zijn’ in wat ik opteken.

Ik las van Freeman Dyson, hij is een broeder in de geest:

‘Between matter as we observe it in the laboratory and mind as we observe it in our own consciousness, there seems to be only a difference in degree but not in kind [1] . 

Een zin die aansluit bij mijn blog van gisteren. Ik heb er niet naar gezocht, de zin is zo in mijn handen gevallen. ik interpreteer hem, misschien niet zoals Dyson het bedoelde, maar wel eerder als het bewijs van wat ik al neer gezet had, namelijk, dat tussen wat de stof in werkelijkheid is en de geest in ons (of omheen ons) zoals we die waarnemen of denken waar te nemen, er een verschil is in gradatie maar niet in soort. En Dyson gaat verder:

If God exists and is accessible to us, than his mind and ours may likewise differ from each other only in degree and not in kind. We stand in a manner of speaking, midway between the unpredictability of matter and the unpredictability of God. Our minds may receive inputs equally from matter and from God.

Ik heb God, altijd wel niet, maar wel  in mijn geschriften gezien als de Geest van het Universum en, materieel gezien, als het Universum zelf. En dan is de geest in ons duidelijk een sprankel - nog maar! - van de geest van het Universum, en word ik voortdurend geconfronteerd met the unpredictable unpredectability én van de omstandigheden van het bestaan en van deze van de geest.

Heeft het unpredictable van de neutrino iets gemeen met het unpredictable opduiken van een gedachte, een herinnering, een beslissing dit te doen of dat te laten? En kunnen aldus, de inputs die we ontvangen, herleid worden tot de inputs, komende van de neutrino’s die ons bestormen en nu en dan een atoomkern raken in ons lichaam?

Als ik aan mijn dag begonnen ben, dacht ik er nog niet aan dat ik aankomen zou waar ik nu aangekomen ben. Wel weet ik al een tijdje dat ik op weg ben naar een predictable predictability, maar dat is ook al.

29-07-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Nota vooraf: deze blog werd op 27 juli geschreven, niet tijdens de regen van de morgen van 28 juli.

Het onweer dat ons niet bereikte, ook de regen niet, een zondvloed die nodig is om verkoeling te brengen aan de mensen en de aarde, maar de luchten blijven steevast dicht. We schrijven, veel meer is er niet te doen, we schrijven in  opdracht van wat voorbij is.

De koelte van het bos, waar we gisteren van droomden is nu de koelte van de vijver in de lommer van de bomen die hun water halen uit  diepe gronden, zoals ik mijn woorden halen moet uit het diepste van mijn zijn.

Ik zou er anders niet toe komen. Ik zou zwijgend zijn en zwijgend blijven, bewegingloos en kleurloos lijk het gras op de weiden. Ik niets meer te zeggen heb, de hitte heeft me lam gelegd. Overleef ik het, het zal een klein wonder zijn. Je leest het wel.

Ik dacht vanmorgen, ga nu niet schrijven over de neutrino’s; ga nu niet vertellen over de idee van een Belg, de fysicus Francis Halzen (1944). Een knipsel uit La Libre Belgique dat een goede en bezorgde vriend je stuurde en waarin te lezen stond dat Halzen aan de basis lag van het ‘Icecube Neutrino Observatory’, ‘un mégadétecteur d’un kilomètre cube, enfoui à plus de 1.400 mètres dans les glaces de l’Antarctique.’ En, dat in deze kubus, een neutrino in botsing was gekomen met een atoomkern, ‘émettant une faible lumière’. Een neutrino, zo wist de groep van  Francis Halzen ‘dont ils ont pu retracer la source, une galaxie  à 4 milliards d’ années-lumières’.

Het is geen weer om hier verder over uit te weiden, zoals het geen weer is noch om erover te schrijven noch om het te lezen, noch om er zich vragen bij te stellen. De ontdekking van de neutrino[1], de enige die tot op heden  is gedetecteerd in het bewuste observatorium, wordt gezien als uitzonderlijk.

En wat nu; als ik dit zou laten, zoals het er geschreven staat, wat leert het ons?

Ik heb het beeld ervan - eigenlijk heb ik geen beeld van een blok ijs een kubieke kilometer groot, gevuld met sondes en de inslag van een neutrino, eigenlijk heb ik er niet het minste beeld van, zelfs niet na het gelezen te hebben.

Ik kan het dus maar alleen aanvaarden dat het zo is en het hierbij laten; het overlaten aan de wetenschap die aan het goochelen is met deeltjes die door alles heen gaan, zelfs dwars door de aarde en dwars door ons lichaam; die dus kunnen in botsing komen met atoomkernen, of deeltjes van ons lichaam en we het niet weten zullen, tenware, tenware de neutrino de deeltjes van ons ‘ik’ raken zou en er een gedachte in mij zou vorm krijgen, omdat de neutrino geladen was met een gedachte die mijn denkende ik, overnemen zou en hier neerschrijven.

Het bevreemdende, hoe ik er toe kwam, ondanks de hitte van de morgen die me verlamde, dit op te tekenen voor jullie en voor mezelf, ontgaat me. En misschien is het wel zo dat één neutrino volstond om een botsing te veroorzaken en dat de kleine massa licht die er het resultaat was, voldoende was om gedachten los te maken die zonder deze impact niet te voorschijn zouden gekomen zijn.

In elk geval, en hiermede wil ik besluiten, ik wist helemaal niet waarover ik vanmorgen zou kunnen schrijven. Pas nu het er staat weet ik het, de neutrino was een sprankel geest van het Universum en mijn ‘ik’ ving die op en interpreteerde.

Meer was het niet, meer is het nooit, but it happens all the time.

28-07-2018, 06:41 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij hoorde dat het de warmste dag was van vele jaren. Hij dacht, nu is het de tijd om de koelte op te zoeken van het bos van mijn jeugd. Hij was er heen gereden in de namiddag. De velden met de opvliegende kraaien, waar het koren geoogst, een lege gele vlakte en de dorre weiden met de trage koeien. Hij er doorheen gereden, de snelweg volgend, de molen waar hij speelde voorbij; de eerste huizen van het dorp en dan de straat met het ouderlijk huis dat, zoals hij het zag, was omgebouwd tot een landelijke villa die iets Romeins had.

Omdat hij de kamer niet meer vond  waar hij geslapen had, de woonruimte niet meer, de schuur niet met de dorsvloer en de hooischelf waar, door de losliggende pannen op het dak een lichtende straal stofdeeltjes binnen kwam, het huis iets vreemd had, iets exotisch dacht hij, iets dat hem diep raakte.

Hij liet de wagen en ging te voet verder In  de hitte die hem overviel, langs de  veldwegel naast het  huis. Op het einde ervan, als hij afsloeg naar rechts, hij voorbij de  boomgaard liep, alle fruitbomen weg en er een nieuwe beplanting was aangebracht van uitheemse sparren en zonderlinge bomen waarbij hij aan cipressen dacht en aan Respighi en, aan  l’ après-midi d’un faune, Debussy. Dan de wegel, of wat er nog van restte, de zomerse velden in, langs de weide naar het bos toe.

Op het einde ervan hij zich de struik herinnerde, de sleedoorn, met bessen die, totaal saploos niet te eten waren, met de kamperfoelie erin verslingerd en de zoete geur van de bloemen in de valavond, hij wist het zo goed, en waarvan de bessen kleverig waren. Ooit, hij was toen negen of tien, had hij gedacht dat het de marentak was, maar de juffrouw op school had hem onmiddellijk verbeterd, neen had ze gezegd het is het geitenblad.

De sleedoorn was uitgegroeid, stond vol met donkerblauwe bessen, zwart bijna. So far so good, dacht hij in de hitte, maar toen hij aan de bosrand kwam, de bijna geheimzinnige massa bomen voor hem, zwijgend, roerloos bijna, en vond hij de boswegel niet meer, alles was  dichtgegroeid.

Hij kon onmogelijk door de bramen heen - nu woog de hitte zwaarder dan ooit - hij liep er verder langs en vond dan toch een opening. Hij was nu binnen in de koelte, de koelte van de beuken over hem, de stilte van de wereld over hem en het gefluister van de bladeren, alsof ze hem erkenden, alsof ze wisten dat hij het was die hier als knaap gelopen had, er gestaan had om te luisteren naar wat ze hem te vertellen hadden. Toen al geloofde hij dat de bomen op hun manier spraken met elkaar, waarom zouden ze het nu niet meer doen.

Hij hield zijn beide handen op de stam van de dichtste beuk met de mieren en de spinnen, met de kevers, en als hij zijn oor tegen de schors hield was het alsof hij de sappen hoorde stijgen en dalen, alsof hij het leven in de boom betasten kon en toespreken met zijn gedachten: ik die hier sta ben ook niet veel meer dan wat boom, wou hij zeggen, maar hij dacht het maar, ben maar wat cellen zoals jij, uiterlijk dan toch.

Hij herinnerde zich een zin, die hij eens opzoeken moest, hij dacht:, jij boom weet evenveel als mijn lichaam: je weet hoe je leven moet, en nu ik opkijk naar je kruin, nu ik zie hoe oud je bent, je weet ook hoe je sterven moet. En is het geen ‘weten’, het is een weten dat eigen is aan de natuur die je bent, zoals het eigen is aan mijn lichaam dat ook is van het leven in de natuur.

Hij was gekomen tot het kapelletje in het bos, waar hij ooit met moeder was. Maar  mijn ik, dacht hij, is niet van mijn lichaam, dat ook boom is, ik ben van het ik van het Universum, mijn ik is er een deel van.

Hij is er lang gebleven, bij de kapel op een vermolmde bank gezeten in de koelte van de bomen, de wereld ver af. Toen hij is weggegaan is zijn echo gebleven, wachtende, opgenomen in de tijdloosheid van het zijnde.

De bomen onder elkaar, vertellend over hem van toen hij nog een knaap was en hij die even nog, luisterde.

27-07-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De zomer verteert me. De tijd slorpt me op. Heel veel ben ik niet meer,. Het is alsof er iets of iemand aan het knagen is aan mij, mijn woorden aan het opeten is.

Ik denk dat ik eens te meer in een diepe put ben verzeild, dat mijn bioritme dalende is. Ik zoek het op en inderdaad alles, zo fysiek als intellectueel, als emotioneel is dalende, naar een absoluut min punt op 4 augustus. Het gebeurt zelden dat de drie factoren samen vallen, maar ditmaal is het zo en moet ik me dus verwachten aan een periode die weinig creatief zal zijn.

Kan ik me er tegen verzetten? Enigszins, ja.  Om te beginnen ik kan er geen geloof aan hechten, ik kan zeggen dat wat er verteld wordt over het bioritme van de mens  larie is, en als ik het moeilijk heb, me inspireren moet op wat er uit mij is gevloeid, vijf jaar terug. Feitelijk doe ik niet anders, keer ik elke dag terug naar de mens die ik was; naar de dagen, de herinneringen die er geweest zijn en zoek ik een punt van waaruit ik as if newly born, kan opstaan.

Het is deze morgen niet anders, alleen is het moeilijker geweest  het gordijn dat er voor hangt open te schuiven, alsof het in mij nog altijd nacht is, de slaap is blijven hangen onder mijn oogleden. Er zijn van die ogenblikken, ik ken ze. Ze duiken regelmatig op en geven de indruk dat alles geblokkeerd schijnt en dat er gewacht moet worden tot er klaarheid gekomen is.

Ik gebruikte dit beeld nog niet, maar thans is het me duidelijk, er is een gordijn tussen mij en wat klaar ligt om geschreven te worden, en misschien is het beter deze nog even gesloten te houden, zelfs al duurt het de ganse dag. De muze is niet gewoon me in de steek te laten, wellicht is ze begaan met iemand die ook zijn gordijn niet openschuiven kan. Het is allemaal zo vreemd voor iemand die begrijpen wil hoe de machinerie van onze geest functioneert.

Daar zo-even bij mijn bezoek van Google voor het berekenen van mijn bioritme heb ik me even laten gaan, heb ik negen kaarten getrokken om te weten hoe mijn toekomst er uit  zag, maar toen ik vernam dat het me vier euro ging kosten heb ik afgehaakt. Op dat terrein ben ik eigenlijk niet nieuwsgierig, ik wens het niet te weten want er staat me niet meer zo heel veel te beleven, mijn lichaam, het beweeglijk element ervan vertoont een zekere stugheid, het wil niet meer mee zoals ik het wensen zou, trouwens als het aankomt op belangrijke zaken, er rest me nog altijd iets waar ik overheen moet en het liefst zou ik willen dat het zo ver mogelijk verschoven wordt naar de tijden die op mij afkomen. Vergankelijkheid is een woord dat ik nog altijd opgeborgen wens te houden.

Dit is dan wat ik vandaag te vertellen heb. Ik had het voornamelijk over een gordijn dat over mijn gedachten is blijven hangen, dat ik niet volledig heb kunnen  openschuiven. Lang zal dit niet meer duren. Ik vertrouw erop dat met de komst van de uren, en die zijn er altijd enorm vlug, het toneel verlicht zal worden en het doek zal worden open geschoven.

We zijn wachtende op dat sacraal - want dit is het voor iemand die schrijft - ogenblik.

26-07-2018, 06:31 geschreven door Ugo d'Oorde  

Soms denk ik - zoals op deze glorieuze morgen, de zon op de rand van de horizon - dat ik al genoeg geschreven heb; dat ik alles al gezegd heb en dat wat ik er nog aan toevoegen zou, slechts een herkauwen is van wat er al staat, ergens neergezet op een dag van de voorbije vijftig, zestig jaar. Wat ik dus nu nog zou kunnen is alles herzien: alle gedichten, er zijn er honderd; alle blogs en er zijn er 2.000; mijn werk over de Hel van Dante, une folie; het herwerken voor de nde maal van mijn manuscript, ‘De Adem van de Dagen’.

Alles samen een massa werk dat ik niet meer voltooien kan als ik het wil doen op een krachtige wijze, meedogenloos en hard voor wat er staat. Om dan uit te komen bij het dagboek van wat mijn geestelijk leven is geweest, veel meer dan wat het stramien is geweest van mijn doen en laten..

Zoals ik denk aan Fernand Pouillon die ‘zag’ hoe Bernard de Clairvaux, de redder van de abdij van Citeaux waar het werk was stil gevallen, de abdij van Le Thoronet opbouwde

Zoals ik denk aan wat een vriend me schreef over de Gainsborough’s en de Constable’s die hij zag in Cambridge en East Anglia - ik bezocht het zuiden van Engeland voor Stonehenge, Avebury en voor de kathedralen van Winchester, Salisbury en Chichester.

Zoals ik denk aan het werk dat me te wachten staat. Maar wat me tegenhoudt om eraan te beginnen is de blog die ik elke dag wil schrijven en die alle krachten die ik nog elke dag bezit, opslorpt, zodat er op het einde van de dag niets meer overblijft, noch om te lezen, noch om iets, wat ook, te herwerken.

Ik haalde gisteren ‘St.Joan’ van  de ‘grote’ George Bernard Shaw uit zijn rek. En waarom? Omdat de kathedraal van Chichester me herinnerde én aan het beeld van Jeanne d’Arc dat er staat - het is Cauchon die Jeanne d’Arc veroordeeld had en zijn fout had ingezien,  die het wilde - en zo dwaal ik maar elke dag af.

Straks zoek ik de schaduw op van de bomen aan de vijver en neem ik ‘St.Joan’ mee, een boeiend stuk toneel dat begint op de meest originele wijze van kippen die geen eieren meer leggen omdat Jeanne d’Arc niet ontvangen wordt door de ‘captain’ van het kasteel, Robert de Baudricourt, en zo verder. Ik herlees het om zekerheid te krijgen dat het beeld van Jeanne zich bevindt in Chichester en niet in Salisbury.

Ik meen dat het Chichester was, waar ik het beeldje, van zeer modeste afmetingen, heb zien staan, de dag (in 1977) dat ik er was en, ik er de tekst vond van, ‘a lecture on death’ die Christopher Fry er gegeven had. En hierin die mooie beloftevolle zin:

We know the days are all directed towards the mountain range and the mystery beyond it. That knowledge may be called the shadow we move in, but there is no shadow without light.

Zo zijn alle woorden goed om de dood vooraf te gaan, want hij is de inleiding tot het creatieve waarmede we hem overstijgen, het enige middel in ons bezit om hem te laten waar hij schuil gaat, achter de dingen.

En nog waar ik nu aan denk, Christopher Fry die in zijn stuk: ‘The dark is light enough’, zijn hoofdpersoon, Countess Romarin, laat zeggen tot haar butler:

‘Protect me from a body without death,  Death is part of life. It is included in the terms of the contract by which we take over the lease of our living’.

 Ik heb aan mijn blog van vandaag - een ‘pêle-mêle’ van herinneringen, niets aan toe te voegen, ze kwamen, ze overrompelden me, de ene een band hebbende met de andere, zo ls het, zo gebeurt het in het leven, altijd eindigend op de dood want wat zou een leven zijn zonder de dood, die ons wacht.

25-07-2018, 10:39 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘A l’oeuvre donc, sache que le moment est venu pour toi de tailler dans le vif, étant admis que celui de la méditation l’ait précédé. Si jusqu’alors tu n’as remué que ton esprit, il faut maintenant que tu remues ta langue, il faut maintenant que tu remues ta main. Ceins-toi de ton glaive, de ce glaive de l’esprit qui est le verbe de Dieu.’ 

Een vriend maakte publiciteit voor mijn blog en ineens is het aantal bezoekers gestegen tot vijftig, meer dan het dubbele van de doorsnee dagen. Kan ik dit aan, wijzigt dit iets aan mijn wijze van schrijven, iets aan de inhoud ervan?

Heb ik nood aan een ander ingesteld zijn, een andere, zegge mindere diepgang in de onderwerpen die ik behandel of tracht naar voren te schuiven, is er een reden toe, of word ik opgezocht precies omwille van deze diepgang?

Als ik schrijf denk ik dikwijls dat ik me bevind in een cel in een Cistercienzersabdij, in Moissac bijvoorbeeld, maar meestal in Le Thoronet, waar ik ooit was, een abdij waar Fernand Pouillon een schitterende roman[1] over schreef en waaruit de woorden hierboven werden gelicht, komende van Bernard de Clairvaux, die deze abdij heeft gebouwd in de twaalfde eeuw.

Het zijn woorden, waar ik, o zo dikwijls in gedachten, op terugval als ik schrijven ga; als ik me instel op het betreden van die cel, in de schaduw van wazige Gregoriaanse gezangen, zo wenselijk en nodig om me te richten tot jullie, mijn lezers:

Ik weet het deze woorden zijn nu niet meer gangbaar, ze  hebben geen scheepsrecht meer, maar ontdaan van het eigene aan Sint-Bernardus, ben ik deze altijd indachtig geweest en heb ik me er altijd op ingesteld, ‘armé du glaive de l’esprit’.

Tekenend voor de geest van de middeleeuwen waren deze woorden, en even tekenend, de eerste gotische kathedralen die werden opgericht.

De geestelijke  kracht die er van uit gaat ontgaat ons vandaag, we hebben er geen nood meer aan en we geven er ons geen rekenschap meer van omdat we zijn ondergedompeld in een materialiteit die verdovend werkt.

Het is nu eenmaal zo, maar we verzetten ons, we willen de drijvende kracht blijven die zich spiegelt aan, en zich voedt met de geest van de kathedraalbouwers, het meest edele dat door hen ooit in het westen werd bereikt: een integratie van het kosmische, gezien als het goddelijke, het verhevene, in het dagelijkse leven, bouwwerken die ons nu meer en meer gaan verbazen naarmate we ons verwijderen van de geest ervan.

Ik zie wat er gebeurt omheen mij, ik zie hoe alles juist boven het aardoppervlak hangen blijft. Ik zie dat de geest aan de basis ervan, niet meer wordt opgezocht, noch in de literatuur, noch in de Kunst. Wat de kern was van onze westerse beschaving sterft nu een langzame dood.

Ons verzet er tegen houdt ons schrijvende. 

24-07-2018, 07:51 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat vertel ik vandaag nog over Sholokhov en Singer, uit mijn verhaal van gisteren over de eenzaamheid als gezel, Nobelprijswinnaars; wat over hun epos uit de wereldliteratuur van begin de jaren zeventig, dat ik met enorm veel enthousiasme heb gelezen, me overhoop heeft gehaald en zorgvuldig heb bewaard?

Als ik ze nu ter hand neem zie ik dat de bladen ervan zijn vergeeld en de druk heel licht geworden; blijft de geur van het papier ervan kleven aan de handen.

Wat vermag iemand zoals ik, die amper geleefd heeft, die nimmer is opgestaan uit het dagdagelijkse van het kleinburgerlijke van het leven; die alles bedenken moet en niet anders vermag dan zich, in plaats van te situeren op het avontuurlijke, zich situeert op het spirituele. Welke slagkracht verwerft hij hier mee, als hij na 300 pagina’s leeg geschreven is?

Is het niet beter zich neer te leggen bij zijn onmacht; is het niet beter op te houden met dromen en het aanhouden van vooruitzichten, in acht nemend het weinige dat hij als verhaal te bieden heeft?

Ik herinner me een zin uit een boek van Maurice Roelants: ‘het leven is een afstand doen van zijn dromen’. In de wereld van vandaag, met al wat ons wordt voorgeschoteld, met alle mogelijkheden die ons worden aangeboden, komt het er voor velen onder ons op neer er afstand van te nemen en zich gedeisd te houden en de boomgaard van zijn ouders of grootouders, waar het goed was te vertoeven in de zomer, met de afgevallen peren en appels die roken naar cider, niet te verlaten. Het was het maximum dat we bereiken konden en het volstond ons. We hadden geen nood aan dromen, maar de boomgaarden zijn ver af nu.

Beseffen we wel da   t we, zoals André Malraux het voorspelde, een andere eeuw zijn ingegaan, dat het niet meer het exploot is waarover geschreven moet, maar het avontuur van de geest dat moet worden opgezocht?

Het verdwijnen van de God die ons geloof was, heeft een holte geslagen, heeft onze armoede bloot gelegd, we zijn ‘nietsers’ geworden, want alles is ontstaan uit het Niets en daarmee basta. Zo waarom leven we nog? Of beter, hoe leven we nog als ik zie wat er van de Kunst geworden is?

Sholokhov, Singer schreven over het kosmische in de mens, het eeuwigdurende van het leven in de handelingen van de mens, ze waren pioniers, zoals Malraux een pionier was, Pauwels er een was, pioniers van het spirituele.

Het is in dat domein dat we ons uitleven willen in onze geschriften van elke dag. Opstijgen willen we, keer op, keer, de aarde is ons te eng geworden, zoals ze te eng was aan Ruusbroeck.

Ik heb me, beste lezer, eens te meer laten gaan, ik heb geschreven wat ik niet gedacht had te zullen schrijven. De bron van het Woord heeft zich eens te meer geopend en het water is beginnen vloeien.

Zie en lees waar ik aangekomen ben. Het is zondag vijf voor acht als ik dit schrijf - mijn blog van 23 juli - de kerkklokken roepen me. Er is een begin van aarzeling bij het kind dat ik nog altijd ben.

Het is een verlies er niet op in te gaan.

23-07-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde