Een vriend, Guido G. stuurt hem laat op de avond, via e-mail, een zin van Franz Kafka. Hij kruipt ermee tussen de lakens, wat hij niet had moeten doen, want het is een zin bijna even duister als de epigraaf van Rilke:

‘Der Dichter hat die Aufgabe, das isolierte Sterbliche in das unendliche Leben, das Zufällige in das Gesetzmässige hinüberzuführen.’[1]

Het is een gevaarlijke zin. Zijn slaap is onrustig, de woorden komen onophoudelijk terug in een andere volgorde. De zin ligt naast hem op de nachttafel en in het midden van de nacht leest en herleest hij de woorden, maar hij komt er niet toe de boodschap van Kafka om te zetten in een vlot begrijpbare tekst. Hij kent andere zinnen van Kafka, even ondoorgrondelijk, maar deze hier ziet hij als een uitdaging en vóór het ontbijt vat hij de richtlijn samen als: ‘De dichter heeft de taak, het afzonderlijk sterfelijke te verhalen naar het oneindige toe, het toevallige naar het wetmatige.’

Of zoals hij het begrijpen wil, 'het gewoon dagelijkse te verhalen in functie van het eeuwige dat het leven is’, of nog, hoewel dit heel gewaagd is: ‘al wat je schrijft moet zijn binding hebben met het oneindige. ‘

Deze opdracht, ingegeven door Kafka, fungeert als het begin van een nieuwe dag; het valt samen met het gezang van de merel in de ceder, samen met de regen en wind tegen het raam, en vooral, samen met de gedachte aan Umberto Eco die het schrijven zag als een kosmische daad. En, denkt Ugo, het is met deze gegevens op de achtergrond, dat ik vandaag eens te meer zal binnen wandelen in het landschap van het ongeschrevene, van het nog maagdelijke dat van de dag is, want hij heeft een afspraak met twee vrienden in een restaurant aan de oevers van de Leie in Afsnee[2], een dorpje met een kerk waar de Leie nood aan heeft, zoals het dorp en het kerkje, met zijn achthoekige – een sacraal gegeven – toren, nood heeft aan het gezelschap van de Leie.

Hij is er ruim op tijd. Hij vindt een parking voor de wagen en gaat de kerk binnen, de plaats waar hij in de gesloten stilte, het deeltje God ontmoet binnen in hem. Hij weet die plaats anders niet te noemen, niet te omschrijven, maar hij wordt gegrepen door de grote eenvoud ervan. Een plaats die nooit ofte nimmer zou mogen verdwijnen; een plaats van bezinning, een plaats van de geest die je tegemoet komt uit het licht van het kleine venster in het oosten, achter het, als uit een blok gehouwen altaar. Een ruimte, denkt Ugo, waar je bidt zonder te weten dat je aan het bidden bent. En hij begrijpt nu duidelijker wat Kafka bedoelde met zijn boodschap: het binnen stappen in de kerk is niet voldoende, je moet ook binnen gaan in de andere dimensie, de geestelijke, de kosmische dimensie ervan, zoals ook een bezoek aan Afsnee, meer is dan een wandelen langs de straten, want het is niet, een om het even welk dorp, het is een dorp aan de Leie, met een geschiedenis, met een kerk van de XIIde eeuw wat heel wat meer is dan een kerk van de XVIIIde of XIXde eeuw. Wellicht, denkt hij gebouwd op een plaats die voor de Kelten, dus van oudsher, als sacraal werd gezien.

Om deze redenen al is de afspraak, die hij gemaakt heeft met zijn vrienden, Paul V. en Jacques v. I., meer dan een gewone afspraak. Althans zo voelt Ugo het aan en hiervoor had hij Kafka niet nodig. Maar, hij wist ook dat het ongewoon was de zaken zo te zien en zo in te kleden; dat het een soort verslaving, een gewoonte was van hem – en hij dacht dat Kafka hem hierin steunde – en ook dat hij er vroeg of laat zou aan ten onder gaan, omdat het een visie is die niet meer strookt met de tijden waarin hij leeft.

26-02-2017, 19:54 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het licht van de morgen en Proust die binnenkomt, zo maar, zonder overgang; alleen omdat er een schaduw is, of een woord, of een geur, of een inval, of omdat Proust in zijn boek hier in zijn kamer aanwezig is en hem roept opdat hij zich herinneren zou wanneer hij hem las: onder de bomen in bloei, op de trein des avonds of, ‘s nachts misschien als de slaap niet kwam.

Opdat hij zich herinneren zou, toen hij met haar wandelde omheen die vijver even buiten de stad, hoe lief hij haar had, hoe ze kleefde tegen elke vorm van zijn lichaam toen hij haar kuste in de struiken en ze zich tegen hem aandrukte met een totale overgave in haar lief-dwaas verlangen zich op te lossen in hem. Wilde eenden streken neer op het water, een koekoek in de bomen, auto’s op de snelweg, maar haar zo slank lichaam tegen hem, zo tenger ook, zo onwezenlijk teder. Niemand kon het weten, ook zij heeft het niet vermoed, hoe hij haar toen beminde, meer dan de vele keren dat hij over haar en binnen in haar was. Omdat er de luchten waren en de weerspiegeling in het water en de eenden die drijven bleven en zovele andere dingen die wentelden om hem en in hem en als hij haar hield, hij en zij omstrengeld waren met het zijnde. Omdat hij voelde - en het is alsof pas nu de gebeurtenissen van toen zich vertalen in gevoelens - hoe oneindig het beminnen was: leven en dood vermengd, opgenomen voor enkele luttele momenten in een andere, onvatbare wereld en nu, hernomen, her-ingekleurd in een paar woorden.

Waarom dit plotse herinneren, een flits maar, hier binnengeschoven. Waarom eens te meer zijn eenzaamheid doorbroken en terug gekeken naar wat vroeger was, groter dan al het andere, omkranst met de tijd erover en het weten dat dit nimmer meer zal terugkomen..

En dan, zoals het altijd is en altijd zijn zal, andere gedachten die staan te dringen om binnen te komen en vorm te krijgen op het papier. Een donkere, gistende massa, die een uitweg zoekt. Hopelijk zal dit gistingsproces blijven borrelen; hopelijk zal hij blijven zoeken omdat het in hem de mens is die zoekt, wellicht sinds de eerste rilling geest die binnengebracht werd in hem.

Mag hij ook Whitehead citerendie leert dat de wereld gezien moet worden als één groot organisme dat zichzelf voortdurend vernieuwt en waarin alles met alles verbonden is?

Waar, Monod, is dan die onverschilligheid in het Universum en waar is dan het toeval? En, Prigogine-Stengers, wie concipieerde het fenomeen van auto-organisatie, waar je het over hebt, waarbij alles ontstaan is uit het zichzelf organiserend fenomeen van de materie, evoluerend naar een steeds hogere complexiteit?

En een andere vraag, opgerezen uit de diepte, waarom waagt Monod het te schrijven in naam van de ‘mens-die-weet’ – alsof hij, Monod, de waarheid in pacht zou hebben - als hij, Ugo, die een anti-Monod is, gelooft én in zijn verbonden zijn met het materiële, én in zijn verbonden zijn met het spirituele, het leven-brengend element, de Grote Geest die niet in te dijken is noch met woorden, noch met namen.

Steven Weinberg is heel wat genuanceerder dan Monod. Hoe meer het Universum ons begrijpbaar toeschijnt, schrijft hij, des te meer het ‘pointless’,  het zinloos schijnt te zijn. Weinberg zegt niet dat het zo is, maar dat het schijnbaar zo is. Hij laat dus nog een grote opening.

Nu, Weinberg is een belezen en wijs man. Hij aarzelt niet te bekennen dat hij deze fameuze zin al te onbezonnen de wereld heeft ingestuurd. Hij weet genoeg dat uit het deel van de sluier, dat door de wetenschap werd ontbloot, nog steeds geen final theory kan geëxtrapoleerd worden. Daarom en nog om vele andere redenen is Weinberg een man naar zijn hart. Zo schrijft hij nog dat die zin van hem de vertolking is van zijn nostalgie naar een wereld waarin de hemelen de glorie van God verkondigen. Wat een voldoende bewijs is dat Weinberg zoekend blijft en wie zoekt naar iets, is op weg ernaar, wat voldoende is.

25-02-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

.../...

‘Het wordt dus een diepgaand boek. Zit er dan geen verhaal in?’

‘Jawel, een verhaal is noodzakelijk, maar is niet mijn hoofddoel. Ik schrijf, om te beginnen over wie ik denk God zou ‘kunnen’ zijn, en er zijn er weinige die hier over schrijven durven, maar ik draag ook in mij de noodzaak, de behoefte tot schrijven. Hoe ik eindigen zal hangt af van de gebeurtenissen. Mijn vrouw was verliefd op Dokter Zhivago, het was het boek dat ze las en herlas, het eindigt met de dood van Zhivago en met de verdwijning van Lara, maar dit was voor haar niet het einde van het boek, ze bleef maar zeggen dat het geen goed einde was dat ze elkaar hadden moeten terugvinden en ik dacht dat ze het boek herlas om misschien te komen tot een einde dat haar beter passen zou. Ze is zich blijven vragen stellen over Lara en haar dochter. En als ik er iets heel bijzonder aan toevoegen mag, enkel de Bijbel is nu een boek dat af is voor mij. Dicht en af. Er is een Russisch-Amerikaanse Jood geweest die van de Bijbel een historisch boek heeft gemaakt en ik heb geleerd ermee te leven, het is ‘het’ boek - ik bedoel het Oude Testament - over de geschiedenis van een volk dat zich uitverkoren waande. Uiteindelijk, als ik kijk naar het aantal Nobelprijswinnaars dat ze hebben gekend, het aantal schrijvers, componisten, solisten, dan heb ik de neiging het te gaan geloven; het is een volk dat gericht is op de geest, ze denken het volk te zijn van de archaïsche God die wij ook gekend hebben ten tijde van kruisvaart, pest en cholera. Dit in totale tegenstelling tot het volk met hun God die hier in het Westen aan het binnensijpelen zijn.

‘Is dit je vrees, is die niet al te voorbarig, denk je niet dat er onder de nieuwkomers, heel wat zijn die zich maar al te graag aanpassen zullen aan onze us et coutumes?’.

‘Er zullen er wellicht velen zijn, maar de harde kern, zij die jaloers zijn op waar we aangekomen zijn - hoewel dit nu ook niet ideaal is - zal je niet breken. En zij zijn het gevaar dat ons bedreigt. Ik heb dus niet de minste zekerheid wat de toekomst van onze beschaving betreft. We zijn, hoorde ik, los van God maar niet van de Islam. Ik vrees dat we riskeren dat de binnen gesijpelden, na een à twee generaties de meerderheid zullen halen in bepaalde delen van het land, in Brussel bijvoorbeeld, ik zeg niet dat het zo zal zijn, maar de mogelijkheid bestaat. En, Jane, dit is dan de aanleiding, de reden van mijn schrijven, de vrees van wat mijn kleinkinderen boven het hoofd hangt. En de Kerk die er geen antwoord op weet, ze ondergaat de instroom en laat begaan onder de mom van de naastenliefde, het teken van haar machteloosheid. Trouwens, de Kerk,’ en hij nam, Le besoin d’écrire van Roger Vrigny in de hand. ‘Hoor wat Vrigny schrijft: 

‘La perte de la foi engendre la nostalgie - en enkele lijnen verder - dans la cathédrale où la foule des touristes a remplacé celle des fidèles, la petite flamme s’est éteinte depuis longtemps au-dessus de l’autel. Quel amour viendra la rallumer?’ 

Hij zweeg en er was een lange stilte. Hij dacht, hoe kan ik dit alles vertellen, ongeschoren en half aangekleed zoals ik hier zit, theorieën als waarheden verspreidend die misschien inbeelding zijn en dan nog aan een vrouw die ik amper ken en van wie ik niet weet waarom ze hier voor mij zit?

Jane voelde dit ook: ‘Wel Ugo, ik hoor dat je nog heel wat te vertellen hebt, ik kwam je enkel maar het Boek van Bergher, over de geheimen van La Chartreuse de Parme brengen. Misschien kun je er in lezen, hoe je je hoofstukken kunt schikken en hoe je de symbolen op de Tarot kaarten kunt verwerken in je teksten en, en ik val hier zo maar binnen en ben blijven zitten bij jou.’ Waar je goed zat, lieve Jane, dacht hij: ‘ ik zal het lezen en zien of er iets in schuilt dat ik zou kunnen gebruiken.’

Ze legde het boek neer voor hem. Hij bladerde er even in en vroeg haar of ze niet geïnteresseerd was om het boek ‘Derborence’ van Charles Ramuz te lezen, het boek waar ze de vorige keer over gesproken hadden. ‘Graag’, zegde ze, ‘heel graag’. Hij haalde het boek uit zijn rek en reikte het haar aan. ‘Het is een uitgave van ‘La Guilde du Livre’ zegde hij, ik was er een hele tijd lid van en heb nog enkele boeken die door hen zijn uitgegeven.’

Ze stond op. ‘Ik laat je over aan je werk, je zult nu misschien nieuwe ideeën hebben opgedaan.’

‘Heb ik’ zegde hij ‘maar wat ik zo-even heb gezegd is misschien een gevaarlijke idee om te verspreiden via een boek, uiteindelijk zijn er vele onbekenden die er over beslissen.’

‘Wat bedoel je met onbekenden?’

‘Onbekenden zijn – hij wist het eigenlijk zelf niet meer - niet voorziene gebeurtenissen, veel is er niet nodig om je, op een bepaald ogenblik, in een bepaalde richting te duwen.’

‘Bijvoorbeeld mijn bezoek?’’

‘Ja’, ‘bijvoorbeeld je bezoek, dat me heel aangenaam was. Maar ik denk er nu aan dat ik je niets heb aangeboden om te drinken.’

‘Je gezelschap, was me ruim voldoende. Dank je, Ugo’, en ze kuste hem op de wang toen ze ging.

Hij volgde haar tot buiten. Hij zag haar wagen staan, een wit ding met rood dak. ‘Mooi wagentje, zegde hij.

‘Klein maar handig, het is een Fiat 500, juist gepast voor hier in het dorp en ook in de stad’.

De zon stond heel laag tussen de bomen, als ze zich bewoog naar de wagen, haar schaduw een lange lijn over de binnenplaats. Hij stak zijn hand op toen ze wegreed. Hij dacht dat de lente niet meer zo ver af was. Maar hij dacht aan heel wat toen hij die avond, tot laat in de nacht de tekst uit zijn dagboek overnam op zijn harde schijf, en ruim aanvulde met haar bezoek.

PS. Robert Vrigny: 'Le besoin d'écrire'. Edition Bernard Grasset, Paris 1990.

24-02-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij is beginnen schrijven na het ontbijt, is nu en dan opgestaan om wat houtblokken op het vuur te leggen en een glas water te drinken, het is namiddag al als hij stopt om iets te gaan eten in de keuken en er gebeld wordt. Hij is ongewassen, ongeschoren, ongekamd, hij is zoals hij is opgestaan en zich in de gauwte heeft aangekleed. Hij aarzelt om de deur te openen, wie kan het zijn, niet de postbode, niet iemand die hij verwacht, Raoul misschien?

Hij opent de deur, Jane staat voor hem met een boek in de hand. Ze is verwonderd hem te zien zoals hij er staat: ‘Ugo, excuseer me, Ik wou je dit boek van Bergher brengen’, zegde ze, ‘een boek dat je lezen moet al was het maar om te zien hoe je een boek kunt schrijven over boeken’.

Hij ook wil zich verontschuldigen: ‘ik ben opgestaan en ben beginnen schrijven’, zegde hij.

‘Tot nu’, vroeg ze.

‘Ja, het was vroeg vanmorgen, heb iets gegeten en ben onmiddellijk begonnen, ik heb uitgemaakt dat ik het dubbele schrijven moet, dat ik het anders niet haal, maar kom binnen. ‘

‘Neen, zegde ze, neen, ik wil je niet storen’, maar hij dringt aan. Ze komt binnen en zet zich voor hem neer aan de tafel: zijn dagboek open, zijn pen met inktpot erbij en boeken, Capra, Hindu Scriptures, en ‘Le besoin d’écrire’. Hij wist dat ze alles in een oogwenk had gezien. ‘Mag ik weten waarover je geschreven hebt deze morgen’.

‘Over heel wat, ook over een vriend die gestorven is.’

‘O, een vriend die ging, een vriend van hier?’.

‘Neen, een vriend van een andere categorie vrienden, een vriend uit Grimentz’.

‘En je hebt over hem geschreven vanmorgen?’

‘Ja, hij werd deze morgen begraven in Sierre’.

‘En je was er niet en dit deed je schrijven over hem’.

‘Precies’, zegde hij ‘precies, omwille van het feit dat ik er niet was, ware ik er geweest ik zou er andere woorden voor gebruikt hebben, misschien er zelfs niets over gezegd hebben, omdat ik het zou beleefd hebben.’

Ze keek hem aan, het licht in haar blonde krulharen, haar ogen groot met een donkere glans, die hij niet lezen kon, niet wist waarom ze daar zat voor hem, een dame alleen, in een lichte wolk van een parfum dat hij niet kende, met een boek waarvan hij dacht dat het een voorwendsel kon zijn om hem te zien. Ze zag de vraag: ‘Raoul is gaan bridgen, hij zit ‘chez les Nobles’ op de Kouter’, zegde ze.

Ugo voelde zich ongemakkelijk, ongeschoren, onverzorgd als hij daar zat. ‘Ik heb nog niets herlezen zegde hij, alles is in de vlucht geschreven, ik wou het nu overnemen op mijn pc, wat overeen komt met een herlezen van mijn teksten. Het vraagt wel meer tijd maar mijn teksten zijn steviger hierdoor en beter opgebouwd.’

Zegde ze: ‘Je wilt het me niet voorlezen om te weten hoe het klinkt in de oren van een toekomstige lezeres?

‘Ik ben niet gewoon pas geschreven teksten voor te lezen, ik wil wel omdat jij het bent, maar mijn geschrift leest niet gemakkelijk, ik zal me beperken tot een paar passages. Het gaat over het sterven van mijn vriend, Fernand Salamin’. Hij zocht in zijn dagboek naar wat hij lezen wou voor haar. Er was een licht beven in zijn hand als hij de pagina’s keerde. En hij leest na enige aarzeling:

‘Het is weer gaan sneeuwen’ begint hij - in feite sneeuwde het misschien niet, maar ik vond het passend dat het sneeuwde - en hij las door tot hij aankwam bij waar er stond dat zijn dood ook die van hem was, zoals Donne dit verwoordde – het komt uit ‘For whom the bell tolls’ zegde hij – en eindigde met de Latijnse woorden van de priester.

‘Ontroerend’ zegde ze ‘je vriend Fernand, zal gelukkig zijn te horen op welke wijze je op zijn begrafenis aanwezig was. Ugo, ben je gelovig, geloof je dat er nog iets is na de dood?’

‘Ik geloof het, ja, van al wat er te begrijpen valt is het, het enige en het aller belangrijkste waarin ik geloof, al het overige, over God, over ons ontstaan en de reden van ons bestaan hier, zijn gissingen die ons kunnen helpen, maar ik geloof in mijn eeuwig zijn.’

Ze keek hem aan, ‘Raoul gelooft in niets, gelooft enkel in zijn ‘trois sans atout’, als hij er de kaarten voor heeft. Er is een groot verschil met jou.’

‘Inderdaad, maar ik heb ook een tijd gekend dat ik in die ‘trois sans atout’ geloofde, maar door de boeken die ik las heb ik Culbertson, mijn bridge goeroe, verlaten. Verder dan hem ben ik niet geraakt, en op een gegeven ogenblik in mijn leven, heb ik andere literatuur opgezocht.

‘Zo ken ik je wel’. Weet je, ik heb veel aan jou gedacht, en aan je boek, ik vroeg me af wat je wenste te bewijzen met je boek.’

‘Bewijzen? Niet zo veel, mijn boek zal eerder een getuigenis zijn tot waar onze beschaving ons, en zeker mij, gebracht heeft. Ik vrees de toekomst. Er is een beweging op gang gekomen van uit het oosten die niet meer tegen te houden is, dit is mijn zienswijze maar niet alleen die van mij. Het is een beweging die tegengesteld is aan wat onze beschaving kenmerkt, het is een ander soort volk, een ander ras dat flirt met God en met de dood in plaats van met het leven. En wat erger is, een volk dat de vrijheid van opinie onderwerpt aan de ingebeelde wetten van hun God. En terwijl het nog kan wil ik, al was het maar voor mijn kleinkinderen, gezegd hebben hoe ik leefde en hoe ik dacht over die God van mij. Veel meer zal mijn boek niet zijn, ik herhaal, dan een getuigenis van wat beschaving voor mij betekende.’

.../...

23-02-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij leest, maar niet tot zijn verbazing:

‘What we find in our Bibles preceding the book of Exodus is actually a reflexion on the exodus experience, even the story of creation is told in the light of Israels great liberation.’

De idee uit ‘Belonging to the Universe’, bevestigt wat hij lange tijd geleden had ontdekt, namelijk dat de Exodus centraal staat in de Bijbel en dat er zonder dit gebeuren misschien geen Bijbel en ook geen Bijbels volk zou geweest zijn of zich toch niet in een zelfde mate zou geconfirmeerd hebben.

Maar was het ook geen toeval (!) dat hij in dit boek deze zin ontdekte precies op het ogenblik dat hij over dit Exodus-verhaal, deze morgen aan de ontbijttafel aan het lezen was geweest en begonnen was erover te schrijven? Hij had zich toen ineens gelukkig gevoeld en had gedacht  aan Hugo Claus, hoe deze zich voelde na een goed gedicht te hebben geschreven. Hij ook voelde dat hij buiten moest, maar het sneeuwde. Sneeuwde het opdat hij de wagen zou nemen en wegrijden naar de stad; sneeuwde het opdat hij het boek van Capra en Co, vinden en kopen zou?

Wie beslist hierover, was hij het wel of was het iemand buiten hem die hem gadesloeg en greep had, niet enkel op zijn woorden en gedachten, maar via deze, ook op zijn daden?

Waren er dan toch boeken, zoals de man in de koffiebar hem vertelde, boeken die hun lezers opzochten en alle macht bezaten om hun doel te bereiken? Zo, wat is er van wat we toeval noemen: zijn er voorvallen die niet ‘toevallig’ zijn maar opgedrongen worden opdat dit of dat eruit volgen zou?

In zijn ‘Act of Creation’[1], vergast Arthur Koestler zijn lezers op wat hij noemt ‘a famous brain-teaser’, een hersenpijniger. Bij het krieken van de dag begeeft een monnik zich op weg langs een pad dat amper twee voet breed is naar een boeddhisten-klooster, gelegen op de top van een berg. Onderweg stopt hij om iets te eten en te drinken en komt ‘s avonds aan. Na een paar dagen gevast en gemediteerd te hebben vat hij bij dageraad de terugweg aan. Ook nu stopt hij even om wat te eten en te drinken. Natuurlijk verloopt de afdaling vlugger dan de beklimming.

Bewijs, zegt Koestler dat er een plaats is op het pad waar de monnik zich precies bevond, op hetzelfde ogenblik van de dag, als een paar dagen ervoor toen hij de beklimming deed.

Koestler’s oplossing is visueel te vinden: we ontdubbelen de monnik in een die de berg beklimt en een andere die tezelfdertijd de berg afdaalt. Het is duidelijk dat ze elkaar zullen ontmoeten op een punt op het pad daar waar het verleden van de monnik precies zal samenvallen met zijn heden. Deze aanwezigheid, precies op de juiste plaats en op hetzelfde ogenblik in de dag, is geen toevalligheid, maar een gebeurtenis die we nemen als toevallig, terwijl we deze helemaal niet konden ontlopen.

In dit verband kan hij niet nalaten zich de vraag te stellen over welke vrijheid van handelen we eigenlijk wel beschikken of menen te beschikken en of uiteindelijk Rupert Sheldrake wel volledig in het ongewisse is als hij waagt voorop te stellen dat het misschien de toekomst is die het heden bepaalt en dat het aldus het komende is dat onze daden of beslissingen van het heden in handen houdt.

Want, denkt hij, als we evolueren naar het Omega-punt, zoals hij leerde van Teilhard de Chardin, wat hij gelooft - anders ziet hij niet in waar de evolutie ons zou kunnen brengen - dan is die gewaagde, maar niet bewezen stellingname van Sheldrake niet zomaar een doos lucht. Al hoorde hij wel iemand op de BBC verklaren dat Sheldrake’s boeken zouden moeten verbrand worden.

Zo wat is er van de waarheid? De inhoud van de enige encycliek tussen zijn boeken, de ‘Veritatis Splendor’-encycliek, lag nog altijd zuur op zijn maag. Hij kon er niet overheen dat de paus hierin verkondigde dat de teksten van Bijbel, Evangeliën en Paulus, genomen moesten worden als een schittering van waarheid, waaraan geen jota te wijzigen viel. Hij kon dit onmogelijk aanvaarden en hierin stond Gérard Bodifée hem bij, die in een dun boekje,: ‘In Beginsel’[2] het perfect antwoord hierop formuleerde:

‘Dragen niet alle overtuigingen die opkwamen in de geest van geïnspireerde mensen iets waars in zich, en zijn ze niet alle leugenachtig wanneer ze pretenderen een absolute waarheid te bevatten?

Ettelijke malen ook had hij zich de vraag gesteld hoe de Evangeliën eigenlijk wel waren ontstaan. Ze waren geschreven in het Grieks, dus niet in het Aramees noch vertalingen hieruit, wellicht door grote schrijvers of dan toch schrijvers die wel kennis hadden van de overleveringen uit het leven van Jezus maar daarenboven vertrouwd waren met de literatuur van hun tijd, en zeker deze van Sophocles, Plato, Aristoteles, Ǽchyles en anderen. En het kan onmogelijk anders dan dat ze hun beschouwingen over Jezus in dit licht geschreven hebben, verheerlijkend en dramatiserend. Het enige waarin ze afgeweken zijn is dat ze eindigden op een uiterst positief vlak, de verrijzenis. Maar of die biografie die ze schreven letterlijk de woorden en de daden van Jezus weergaven valt te betwijfelen. Zij waren maar de auteurs zoals er zovele ronddwalen die begaan zijn met de biografie van een of ander beroemd persoon. In dit verband zijn ook zijn woorden die hij schrijft autobiografisch, ze handelen over de persoon die hij is en was, maar ruimschoots meer over de persoon die hij had kunnen zijn.

22-02-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het zijn de boeken die hem recht houden: enkele dagen geleden las hij nog bij Fritjof Capra dat alles een ‘interconnected network of events’ is, wat betekenen moet dat ook de mens in dit netwerk verweven ligt – schreef hij dit nog niet? - en er door beïnvloed wordt. Al hebben we hierover niet de minste notie, toch wijst heel wat in deze richting en wordt het leven geregeld door de samengevoegde impact van alle gebeurtenissen die hem van ver of van dichtbij raken, en deze terugblik is nog onvolledig want we moeten allen terug tot het fameuze mirakel-ogenblik van vóór de Big Bang, toen de tijd nog de tijd van het Woord was.

Hoe mag hij interpreteren wat hij las in een boekje dat hij kocht – hem tegemoet kwam – aan zee met de lokkende titel: ‘Le besoin d’écrire’, van Roger Vrigny, over de behoefte, niet die van het lezen zoals Proust hem leerde, maar deze die van het schrijven is:

‘Mais un roman n’est pas une histoire. Il ressemble plutôt à un voyage dont on devine la destination, sans en connaître l’itinéraire. Le tout est de partir, de faire le premier pas. Celui qui donnera la cadence ou la couleur ou l’esprit du voyage’. Een roman is geen verhaal. Hij lijkt meer op een tocht waarvan men de bestemming vermoedt zonder de weg ervan te kennen. Het komt er op aan te vertrekken, de eerste stap te zetten. De stap die het ritme zal aangeven of de kleur of de geest waarin de reis gebeuren zal.

Is dit geen geruststelling voor hem, voldoende om vertrouwen te hebben in de goede afloop van wat hij op een punt, diep in zijn jaren, begonnen is zonder vooropgesteld plan?

De bejaarde dame – hij is nu even oud als zij toen was - van wie hij destijds in die grote augustusmaand de chalet in de Valais had gehuurd, had hem eens gevraagd welke boeken hij wel las. Hij had haar (gelukkig) geantwoord, alle boeken behalve romans. ‘C’est bien’, had ze toen gezegd, ‘la vie est déjà assez roman comme ça’. Het leven is al roman genoeg. Ze parafraseerde misschien Céline die iets in die aard had geschreven; Céline die het had over verhalen zoals er voldoende zijn ‘dans les alcôves, les prétoires, les commissariats’, in de slaapkamers, rechtbanken, commissariaten. 

Als hij terugblikt, is zijn leven, naast de daden die hij stelde of niet stelde of niet had moeten stellen, vooral in essentie een aaneenschakeling geweest van boeken waarin hij voedsel vond om geestelijk te bestaan. En hij was gelukkig als het boek of het artikel voor hem een springplank betekende naar een andere idee of een ander boek. Maar, daarenboven, en hij weet dit maar al te goed, is hij ook van het dagelijkse klein gebeuren waarvan hij nooit weet wat het hem brengen zal.

Hij rijdt die dag weg in de dwarrelende sneeuw die neervalt over de wereld. Hij komt in de straten van de stad waar hij zich in een andere wereld voelt. Hij is binnen in de warmte van boeken, hoog opgestapeld die zien hoe hij binnenkomt, de sneeuw in zijn grijze haren maar de gedachten nog ergens bij wat hij thuis had neergeschreven. Een boek roept hem, een zwart kaft met gouden letters en de prachtigste titel die hij verhopen kan: ‘Belonging to the Universe, a new Thinking about God and Nature’. Met er onder de naam van Fritjof Capra en twee andere namen die hij niet kent, maar die hij niet nodig heeft te kennen om het boek te betalen aan de blonde dame die hem zal blijven bekoren, al was het maar omdat de pianomuziek, als hij het haar vraagt – zijn ogen een fractie in die van haar - een sonate van Cimarosa was. En terwijl hij nog even wachtte: hij staande voor haar, haar hand die hem het boek aanreikte en hij denkend aan een passage uit het dagboek van Kafka.

Hij rijdt terug naar zijn dorp. Het sneeuwen heeft opgehouden en het boek wacht naast hem. Thuis kan hij niet nalaten er even in te bladeren terwijl hij rechtstaande een glas wijn drinkt en de lunch die hij haalde opwarmt in de microgolf.

Hij leest, maar niet tot zijn verbazing:

21-02-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

 Hij nam een fijn brilletje uit zijn etui, kuchte even en las:

‘The frog felt an atrocious piercing pain. The scorpion had stung it. As it sunk below the surface, taking the scorpion with it, it cried out with its dying breath: ‘Is that logical?’ ‘No’, said the scorpion, it’s not. But what would you? I can’t help it. It’s my nature.’

‘Ik vroeg me af hoe het kon dat een boek, met een dergelijke dedicatie, het boek waardig, ooit terecht kan komen bij De Slegte.’

‘Kinderen die de boeken, achtergelaten door hun vader of moeder - boeken worden niet meer met respect behandeld - als tweede hands hebben afgestaan of verkocht, denk ik. Maar ik meen je te kennen, mijn naam is Ugo d’Oorde, ik woonde vroeger in Gent, maar nu in een dorpje niet zo heel ver van hier daar waar mijn roots lagen. Maar we moeten elkaar al ontmoet hebben, ik voel het, ik weet het en wat opmerkelijk is, ik ken dit boek en ik ken Frans Sierens, hij overleed begin de jaren tachtig, geteisterd door de ziekte die u ook aan het neerhalen is. Hij schonk me dat boek toen het uitgekomen is maar wat uitzonderlijk is, mijn beste man, hij heeft er dezelfde dedicatie in neergeschreven, een tekst van Orson Welles.’

‘Het kan, alles kan, ik ben op heel wat plaatsen geweest en heb heel wat mensen ontmoet, maar weet je, Ugo, ik mag je toch Ugo noemen? Weet je, boeken kennen een eigenaardig leven, soms denk ik dat ze ons bespelen, ons op paden brengen waar we anders nooit zouden komen. Maar, ken je soms ook zijn zoon Arne, een groot man, veelzijdiger nog dan de vader?

‘Neen, Arne ken ik niet, maar ik kende wel zijn moeder, een frêle gestalte, maar eerder zonderling dan vreemd. Ik, ontmoette haar enkele malen, na de dood van Sierens. Ze liet me eens een verhaal achter van het leven dat ze gekend had voor ze haar man had ontmoet, iemand die veel geleden had, dacht ik. Er hier over spreken roep heel wat herinneringen op en maakt mijn dag uitzonderlijk. Velen zouden nu onze ontmoeting toeval noemen, ik niet, Ik geloof niet in toevalligheden.’

Het is geen toeval, zegde de man, het is een afspraak die ik maakte met jou toen ik je zag tussen de boeken bij ‘De Slegte’.

Ugo keek verbaasd op: ‘Jij ook kent me dus van ergens, van vroeger?

‘Het kan. Je komt het wel te weten, gezien je het boek bezit, als je het thuis in de hand zult houden.’

‘Het is magie’, zegde Ugo, ‘Magie van een vreemde soort, want ik was helemaal niet zinnens hier te komen, maar in de regen dacht ik eraan dat deze koffiebar een plaats was waar Frans Sierens regelmatig kwam en aan hem denkend ben ik hierheen gekomen. Ik dacht dat ‘zijn’ geest, hier nog aanwezig, kon zijn.’

‘En waarom niet, Ugo d’Oorde? Hij wou wellicht dat er, na al die jaren, over hem nog eens gesproken werd; dat zijn boek, zijn dedicatie, nog eens werd vernoemd, en opgetekend, want jij gaat hierover schrijven, is het niet?

Hoe weet jij dat ik schrijf?

‘Cela se voit, cela se sent, en ik weet dat je je er goed bij voelt.’

‘Ja, ik voel me er goed bij, en vandaag is een zeer goede dag en na onze ontmoeting is het een nog betere dag. Als ik thuis kom zoek ik het boek met de dedicatie. Maar ik moet weg nu, en ik wil je zo maar niet verlaten zonder je met veel respect, omwille van wat je te wachten staat, kracht en aanvaarding toe te wensen, aanvaarding van het lot dat voor jou geschreven staat, zoals ook dit van mij elke dag wat duidelijker opgetekend wordt. Maar, mijn vriend, want zoals we nu bezig zijn, dat zou je geworden zijn, zeg me eens waar ik A4 bladen kan vinden, om te kunnen openbaren wat de dag, mij en jou en ‘onze’ Frans Sierens heeft opgeleverd. 

Thuis gekomen heeft Ugo onmiddellijk het boek opgezocht. De dedicatie stond er wel degelijk in, zoals de man zonder naam ze gelezen had, met ‘Orson Welles’ er onder. En Ugo dacht, voor zichzelf, maar niemand zou hem ooit hierbij volgen, dat het de echo van Frans Sierens zelf kon geweest zijn, die hij ontmoet had in de koffiebar.

20-02-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde