Don Quijote, een kanjer van 1250 pagina’s, ligt nog steeds links van hem, en de tafel verder vol met geschreven en herschreven bladen, met boeken die hij uit de rekken haalde, met knipsels en tijdschriften. Pas als de kwaliteit van zijn werk strookt met de tijd die hij er voor nodig had dan is het een winstpunt. Gegroeid pagina na pagina, eerst in zijn dagboek, daarna getypt, verwoordt het in vele schakeringen zijn visie op het zijnde en het eeuwige. Thema’s hieruit worden hernomen en herbelicht, worden afgebroken en heropgebouwd  met andere motieven.

Worden uitgewerkt zoals de negende van Shostakovich die nu, in sourdine de ruimte van de kamer bemeubelt, en onvermijdelijk bij hem het beeld terugroept uit een zwart-wit film, van een ‘meer-dan-ketter’ die rechtstaande op het podium, de bladen van de partituur ervan de zaal ingooit, schreeuwend dat het de revolutie onwaardig is, de kunst onwaardig, dat het gericht is tegen de grootheid van de staat die hem voedt en hem onderhoudt en, Shostakovich die dit beeld ondergaat. Worden de bladen van de ‘partituur’ van zijn boek ook zo eens de wereld binnen gegooid?

Hij wil de kreet van allen die onrechtvaardig behandeld worden, die onschuldig worden veroordeeld of die nu wegsterven van honger of ziekte, laten uitdeinen over hem. Wetende dat hij er hulpeloos tegenover staat en vooral omdat hij beseft dat de zekerheid van heden, geen zekerheid voor het leven is, omdat hij teveel geconfronteerd wordt met de brandende, stukgeschoten huizen van welke streek of welk volk ook, geconfronteerd met de wreedheid die de mens kan zijn.

Het zijn gedachten die hem de grond induwen, die hem stil maken met een grote vraag over de toekomst, vooral dan deze van zijn kinderen en kleinkinderen, omdat hij niet ziet hoe het fundamentalisme, dat meer dan ooit de kop opsteekt, uit de mens kan worden gelicht; niet ziet hoe de schreeuwerige, opruiende toon van de moslimleiders, zo civiele als religieuze, kan worden gedempt en herleid tot normale hoopgevende woorden.

Zo, denkt hij met deze vrees voor ogen, welk verschil maakt het uit, een boek in meer of een in min, in een wereld waarin zovele op de vlucht zijn, als gevolg van een opkomende, voor een normale mens onbegrepen absurditeit waarbij kerken en moskeeën, musea en bibliotheken, zoals het gebeurt, worden geplunderd of platgebrand. Waarbij mensen worden gedood, verkracht, gemarteld. De media helpen ons opdat we getuige zouden zijn van leed en dood en verwoesting tot in het minste detail want het meest sensationele is nog niet sterk genoeg. En dit alles in naam van hun God, waar er maar één van is, die van hen en van hen alleen. En, waarbij het toverwoord van allen, ‘bemin uw naaste’, woorden zijn zonder inhoud noch wat de naaste betreft als wat het beminnen aangaat. 

Men beginne maar met het oudste verhaal dat hij kent, uit ‘Numeri’, waar Mozes, de man van Jahweh, niet aarzelt te bevelen aan de legerleiding, die wel de mannen van het overwonnen dorp had afgeslacht maar het gewaagd had de rest van de bevolking, mee te brengen naar het kamp van de Israëlieten:

Kill every male among the little ones, and kill every woman that hath known man by lying with him, maar de meisjes die nog geen gemeenschap met een man hebben gehad, kunt u voor u zelf in leven laten.

Horen we de kreten van de kinderen, van de moeders, horen we nog de kreten van de onschuldigen die gedood werden in welke eeuw en op welke plaats ook; denken we aan de laatste woorden die ze nog zeggen wilden en niet meer zeggen konden en zo ze er nog de tijd toe vonden, het gebed dat niet beantwoord werd? Zien we nog wel de angst en de van pijn verwrongen gezichten van de Katharen die op palen werden geregen opdat men in hun gelaten de duivel zou zien; de angst van hen die in welke oorlog ook werden neergeslagen, gevangen gezet, onthoofd?

Schreeuwen die de eeuwen scheuren, terwijl hij, Ugo, in vrede zijn dagen slijten kan en werken aan dit boek van hem dat met de jaren ook vergaan zal, zij het niet tot stof dan toch tot vergetelheid, en hij het lot zal kennen van al degenen die het beste van zichzelf hebben rondgestrooid in woorden, nu opgeslorpt door de tijd.

Misschien, als hij die dame, radiéthésiste van Cap Griz Nez geloven mag, die trachtte hem ervan te overtuigen dat zijn leven van nu, al zijn vierde leven was, was dan zijn leven van nu een compensatie voor de levens van vroeger, voor zijn angstschreeuw van vroeger, als hij als kind van Numeri, het zwaard op zijn hoofd zag neerkomen, of een van de zovele die verpletterd werden en verbrand in een of andere kerk of moskee, in een of andere kamer, of van iemand die leefde in die waanzinnige XIVde eeuw van Barbara W. Tuchman.

Zelfs, indien hij geen verklaring heeft voor het geluk dat hij kent, de vrijheid te hebben te kunnen schrijven wat hij wenst, niets zegt hem dat op een bepaalde dag, de hel niet zal losbreken over hem en dat hij al het waardevolle waaraan hij gehecht is, en dan vooral zijn vrijheid te schrijven, niet zal moeten achterlaten.

Het is absoluut nodig, dacht hij, de God van hier en van daar en van ginds, te ontdoen van zijn schors, die de mens van hier, van daar en van ginds eromheen gewikkeld heeft, om door te dringen tot de essentie van dat goddelijke. Dit is de opdracht voor de mens van het derde millennium - of is het al het tiende of het vijftiende millennium - pas dan zal Hij, die enkel een metafysisch begrip kan zijn, benaderd en begrepen kunnen worden. Want de geest in ons is geen toeval maar een toegift, is a vehicle, een middel om te komen tot de ware betekenis van het zijn en van onze aanwezigheid hier in deze kosmos. Dit wordt dan de spirituele revolutie, de nieuwe middeleeuwen, die de mens verheffen moet.

Gebeurt dit niet dan mogen we, de bewoners van deze aarde die de Geest waarover ze beschikken konden niet meer waardig zijn, als afgeschreven voor de eeuwigheid beschouwen en  is de poging van zovele die geïnspireerd als ze waren, kerken en moskeeën, die tempels en kathedralen hebben gebouwd, vruchteloos, totaal vruchteloos geweest.

Dit alles vloeit uit zijn pen en krijgt vaste vorm. Het zijn bevliegingen, gevoed door de beelden op televisie of de woorden in de weinige kranten die hij nog leest. Het zijn de woorden uit de boeken, die hij naast en over elkaar heeft gelegd, waaruit hij getracht heeft ideeën te puren die hij thans, gelukkig, kan op tekenen en ook, zoals het nog (te) zelden gebeurt, in een geheime taal over te nemen in zijn potloodlijnen of in de groeven van zijn etsplaat.

En heeft hij ook zijn dagboek waarvan hij blad na blad opvult, zodat hij zien kan aan de dikte van de volgeschreven pagina’s hoe ver het jaar al gevorderd is Het staat symbool voor de droom die hem nimmer verlaten heeft: het schrijven over het leven en het beminnen en, over wat van God kan zijn.

Werken aan een boek, aan een stevig, vernieuwend, diepgaand boek, dit is het vreemde verlangen dat hem rechthoudt, dat aan zijn leven kleur en betekenis geeft. Want wie ware hij wel indien hij dit betrachten niet kennen zou?

06-03-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

En wat zijn geest betreft weet hij nog even jong te zijn als vroeger, en ook nog jong genoeg om dagdromen te hebben die zich soms openen op Anja, ondanks de weinige uren die ze samen waren en de vele jaren die er overheen gingen. Zich inbeeldend hierbij, met haar te zijn in een van die kleine, oude chalets, boven Ayer (Valais), in een plaatsje Le Dejer genaamd, enkel te bereiken langs een aardeweg, en hij weet precies de plaats, met een enig zicht op de Matterhorn, de Weisshorn, de Zinal Rothorn, de toppen boven de 4.000 m. die doorlopen tot de Dent Blanche, met de witte wolken erover schuivend en eens de nacht gekomen, een sterrenhemel zoals deze die ze zagen toen ze die ene avond op een bank voor de cabane zaten. En het ruisen van haar kleed te horen als ze naar hem toekomt waar hij zit te schrijven en haar hand te voelen in zijn haren. En hij haar  verrassen mag met een vers van Rilke: 

Und Worte, beinah wie Augenlider, / auf deine Brüste, auf deine Glieder / niederlege, auf deinen Mund. 

Altijd Rilke, als hij denkt aan haar. En nu, in zijn dagboek voor hem, in zijn soms, zelfs voor hem, bijna onleesbaar geschrift, de laatste regels van het gedicht dat hij schreef, weinige dagen nadat hij Anja had leren kennen, waarin de woorden van het grafschrift van Rilke zich mengden met haar aanwezigheid in hem, de avond dat hij zich met Robert en Gustave bevond voor het Rilke-huis in Muzot: 

Herinner je, in Muzot, / bij valavond, zijn huis bezocht, /  omhaagd de tuin, / het houten hekken dicht. / De schemer zijn gedicht gebracht, / tegen de muur geleund, / hij was er nog, de slaap der slapenden / die slaapt hij niet, / hij ons te verrassen wist /  ‘Mit einer Massa von Melissen und Stern-Anis’. 

Zo nu ook bij het overnemen, de vreugde te voelen, dat het schrijven glans geeft, inhoud geeft aan zijn dagen en dat hij zich gelukkig noemen mag, dit te ervaren. Moge dit zo blijven tot het einde van zijn dagen, alle materiële beslommeringen ten spijt. 

En als hij neerligt op het te grote bed, met de beelden van televisie in hem, hij zich eens te meer bewust is van het pijnlijke, het afschuwelijke, het onterende dat zich kan voordoen in het leven van anderen, zodat hun opvatting over het bestaan, in tegenstelling met dit van hem, pijn is en zonder veel inhoud. Hij kan dus niet verbergen dat hij zich afvraagt waarom het leven niet voor elk van ons vol kan zijn, warm en waard geleefd te worden. Er moet hierop een antwoord passen, echter geen mathematische formule zal dit verklaren. Tenware er voor degenen, nu in nood en miserie, erna een compenserend leven komt; tenware het leven van de mensheid in blok moet worden gezien en de negatieve levensvoorwaarden van de enen het tegengewicht vormen voor de meer positieve omstandigheden bij de anderen zodat het negatieve en het positieve elkaar neutraliseren. Dante in zijn Inferno wist het wel, het is Dame Fortuna die beslist die er voor zorgt dat het lot ons eens gunstig is om ons erna ongunstig te zijn.

Of nog, maar dit is een gewaagde veronderstelling, dat voor wat de evolutie van de mensheid betreft, enkel de wereld van het spirituele van betekenis is en het overige slechts wat rimpels op het watervlak.

05-03-2016, 06:33 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij dacht die zondag bij het opstaan, ik moet iemand bedanken voor het goed vorderen van mijn boek nu ik naar het einde toe schrijf, een einde dat ik stevig en verrassend wil. Hij kleedde zich aan om naar de stad te gaan, hij dacht aan de kathedraal, waar hij, toen hij er vlak bij woonde regelmatig was heen gegaan. Maar hij bedacht zich en hij wandelde naar de kerk van het dorp, de mis was om 10.00 uur. Het was lang geleden dat hij er geweest was, lang geleden ook dat hij door de straten had gewandeld en hij was niet alleen, heel wat dorpelingen schoven langs de huizen zoals het vroeger was, zoals het was in zijn verre jeugd toen hij naar de mis ging in korte broek, de knieën bloot, zelfs midden in de winter, en grootmoeder ‘Cele’ als hij langs kwam, voor of na de mis: ‘maar ‘venteke’ toch en zo koud!' Hij hield, als grote knaap, de missaal onder de arm, dacht hij toch, nu had hij 'zijn' boek in zijn hoofd. had hij een hele leven in zijn hoofd en hij nam het mee met zich, met elke fractie tijd nam hij het mee, soms als een zwaarte, soms als een lichtheid, en vandaag was het de vreugde ervan die hij meedroeg.

Van een vriend die omringd met zijn boeken een voordracht gaf had hij eens geschreven dat hij ze opende en toonde aan zijn publiek zoals een priester de monstrans onder een baldakijn. Vandaag voelde hij ook zo iets, vandaag hield hij de geschreven tekst van zijn boek hoog geheven onder het baldakijn van zijn dankwoord. En hij ging ermee de kerk binnen, hij maakte zoals iedereen een kruisteken met het gewijde water uit het schelpvormig vat en hij zat neer rechts in de middenbeuk tussen de mensen van het dorp die opkeken naar hem, hem kenden misschien of anderen die zich afvroegen wie die man wel was.

Maar hij voelde zich vrij en ongegeneerd, sans gêne il était. Hij was hier in het huis van God, hij was hier om te danken, hij kleine man, lichtpunt van de geest in de kosmos en hij bad met de priester opdat hij moge gehoord worden in zijn nederig zijn, al had hij niets te vragen, al had hij niets te zeggen, alleen te zijn en te tonen dat hij er was zoals hij was, een zondaar maar ook een die getracht had Hem te vinden in vele zaken en in vele gelegenheden; die gemeend had Hem gevonden te hebben, niet noodzakelijk in de kerk van zijn jonge jaren, maar aan de vijver, in de grote openheid van luchten, water en aarde en van ondergaande zonnen; of in het bos in zijn samenzijn met de bomen; of overal waar hij geweest was, in het kerkje van Chapaise of van Brancion, in de Madeleine van Vézelay of in de collegiale van St.Quentin staande op het labyrint in de betegeling, of op weg naar Kawkaban in Yemen, voor de afgrond waar hij haar naam riep die zevenvoudig werd teruggekaatst, of in de Cabane du Grand Mountet. Overal had hij Hem ontmoet zonder Hem te zien of te kennen, alleen te weten dat Hij op al die plaatsen was en, eigenlijk meer dan hier tussen die oude muren van de dorpskerk, waar ook Julie had gestaan, hij achter haar, wachtend op het ogenblik dat ze haar stoel keren zou om een blik te krijgen van haar, een glimlach soms. God wat een wereld het was geweest. En nu, hoe goed het was om, zoals hij hoorde in het Evangelie, er drie tenten te bouwen een om er te zijn, een om te danken en een om te loven.

Hij zuiverde zich, waar hij stond, hij voelde de mensen om zich heen, eilanden van gedachten zoals hij een eiland was, en toch ondergronds verbonden met elkaar als deel van het oneindige dat van het leven is. Hij herbronde zich waar hij stond, om meer nog en beter schrijver te zijn, dichter bij de waarheid van het zijn, dichter bij zijn bestaan als mens onder de mensen, en tevens als lichtende baken: Steinmann onder de Steinmänner. Hij verwierp de troosteloosheid, de eenzaamheid, het gedesillusioneerd zijn, hij verwierp al het negatieve, al het droomloze, al het nodeloze, al het asacrale.

Hij stond op bij het ‘ita missa est’ en hij ging in vrede met zich zelf en met de mensheid. Buiten in het licht van de beginnende lente kwam een dame op hem af, ‘Jij bent Ugo, zegde ze, hoe gaat het met je broer Georges en met Daniël?

‘Georges stelt het goed, Daniël is al enkele jaren overleden. ‘Oh, wat spijtig. Weet je dat we nog samen toneel hebben gespeeld, jij waart toen Jimmy en Daniël was Tom. ‘Ja, ik herinner me  de Regenmaker, ik herinner me Tom die zegde: ‘Lizzie, ik wil eeuwig leven.’

‘Het was een mooie tijd’ zegde ze. 'Hoe oud ben jij, Ugo?

‘Het was de tijd van ons leven, we trachtten er toen het beste van te maken, maar we worden stilaan oud.’ Hij keek weg langsheen de kerk over de graven de luchten in: ‘Oud genoeg’ zegde hij,’maar de jaren zeggen niets, wat telt is hoe je je voelt, en ik voel me goed vandaag. En het is zondag, het is het enige dat ons nog redden kan, het heiligen van de zondag. Maar ik ben ouder dan Georges en Daniël, heel wat ouder’.

Ze lachte, ik ben Emma en ik was Lizzie in het stuk, zegde ze ‘doe mijn groeten aan Georges als je hem ziet.’ ‘Dat zal ik zeker doen, Emma.’ Hij trok zijn wollen sjerp wat strakker aan en is weggegaan langsheen het graf van zijn ouders, waar hij even stopte en wat onkruid verwijderde,  en ging dan via een binnenweg de velden in naar zijn woning en zijn boek. Het heiligen van de zondag is het enige dat ons nog redden kan, maar dit zal niet meer gebeuren, het sacrale is uit de wereld. Misschien is het er nooit geweest, misschien?

04-03-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij gaf zich totaal bloot in deze blogs, hij ging tot in de roerselen van zijn bloed, voldoende om begrepen te worden. Gevoelens van verlatenheid die hem dieper raakten dan alle andere en die hem – en hij overdrijft niet – op de rand van de afgrond brachten, het leven dat geen blijheid meer was maar een last. Uiteindelijk is het geen boek dat hij schrijft is het eerder een soort dagboek dat hij aan het samenstellen is.

Het is een vreselijk gevoel, wakker worden met deze gedachten en op te staan met het verlangen terug weg te kruipen in het bed, om niet te zijn, niet te denken, neer te liggen de armen los naast het lichaam, roerloos met starre blik, uren lang. Niets meer wetende dan de grote holte in jou die de dood kan zijn, weg te zijn van alles en weg te blijven, vergeten als onbestaande, tot zelfs je naam geschrapt. Ademloos te wachten op wat niet komt.Hij denkt, ik ben op het einde gekomen, heb nog juist de straat over te steken om gegrepen te worden en uitgedroogd te verdwalen en te verdwijnen, opgelost in de luchten, de leegte heeft me genekt, de dwaasheid die ik was heeft me geradbraakt, ik kan geen heuvel meer op, het donkere bos is wat me nog rest om te gaan en weg te kwijnen onder de bomen tussen de zwammen en de mossen, de enige plaats die me gunstig is en waar ik rusten kan, bevrijd van woorden, wat het begin van het einde is, het einde zelf is.

Hij stierf in zijn eenzaamheid. Ik heb dacht hij, ik heb iemand nodig waar ik me uitstorten kan, iemand als Raoul,, als Ann, dacht hij, ja iemand als Ann, aan Anja durfde hij niet denken, noch aan Julie, noch aan iemand anders, weinigen waren er waar hij nu nood aan had.

En dacht hij, waar zijn de plaatsen die ik koesterde, waar de vreugdes die ik kende, de blauwe luchten ende regen in de lente. Waar de wegen die ik ging om niet te keren, de steden die ik binnenwandelde, de kathedralen, de labyrinten die ik volgde met de ogen en er in verdwaalde als een dwaas? 

Illusies op ouderdom zijn van de gevaarlijke soort, eens gebroken, eens uitgevallen leiden ze tot neerslachtigheid, ontnemen ze je de broodnodige kracht om verder te gaan in het leven, zijn ze van die aard om het einde op te zoeken, te vragen. Dit zijn zwarte ogenblikken als je neerzit voor je dagboek en je geest gevangen zit in een knoop van daadloosheid die je niet ontwarren kunt. Als je zelf niet meer ontsnappen wilt, de dood zelf is minder erg, zou zelfs verlossing zijn, wou hij komen.

Je komt wakker in de morgen op één heldere ster, pal in het zuiden, een of andere planeet, een god gelijk, Athena , Ares of Zeus, er zijn er zovele om op te noemen. Maar ze dragen geen boodschap meer, ze dragen geen lichtende inhoud meer, geen begeestering; geven je geen adem om verder te gaan met wat je begonnen bent. Afgesloten van hun inspiratie ben je niet veel meer, ben je de moedeloosheid zelf, juist nog goed om weg te duiken in je schelp en er te blijven, wachtende op hij die komen gaat. Je roept hem, je kreunt dat hij je nemen zou, je waagt het zelfs te schrijven omdat je weet dat wat komen gaat geen hoop meer draagt op betering. Illusies uitgedoofd ben je de vijver waaruit het water is weggevloeid, de vissen dood, de waterplanten verdord, de troosteloosheid van blote gebarste aarde, met stukken wortels van oude bomen, eeuwen al vergaan, ontheven van elke mogelijkheid tot leven. En als je er komt elke weerspiegeling van bomen en luchten verdwenen. Enkel nog een donkere vlek aarde waar je niet meer heen zult gaan om je te herinneren hoe het ooit was.

Illusies op ouderdom zijn van een kwade soort, ze hebben geen armslag indien negatief uitgevallen; hebben geen mogelijkheid meer tot herbronnen en zich op te stellen als de natuur in de vroege lente. En dan zit je knel, je boxing spirit knock out geslagen uitkijkend naar de enige uitweg die je nog overblijft. Welke ster of welke planeet ook voor het venster, het is deze van je eeuwigheid. Je klampt je er nog aan vast voor een tijdje om daarna los te laten wat je loslaten kunt en te verdwijnen. Een man zonder illusies is er rijp voor.

Dit is het donkerste van wat hij ooit geschreven heeft en heeft niet de wil er uit op te staan. Hij heeft verkeerd geleefd. Zelfs de batterij van zijn uurwerk laat het afweten. Het is tijd.

03-03-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij droomde die nacht. Hij was onder de bomen bij het meer - was het niet het meer van Genève? - gekleed in een lange donkere mantel. Hij had zijn zakken vol met graankorrels die hij rondstrooide voor de duiven die om hem heen dwarrelden lijk vallende bladeren. Hij zag zich zelf staan onder de bomen, zag hoe traag de beweging was van zijn hand en hoe traag de korrels neervielen in de aarde als waren het woorden die hij met moeite nog spreken kon.

Zijn vrije hand tegen de boom geleund en zijn vingers, zijn ganse hand drong binnen in de weke witte stam, en alles werd als van sneeuw: de witte zeilen van de witte boten op het water lijk melk, de witte bergen op de achtergrond die oprezen uit de witte waterlijn en dan de witte duiven die rondvlogen doorheen de man die hij was. Hij droomde dat hij ontwaakte in een witte kamer. De vrouw die hem liefhad was over hem gebogen.

* 

Wat is er van de mens die zich geen vragen stelt over wat het leven is, niet ontvankelijk is voor het wonder van het bestaan, hierover geen jota vertelt of op papier zet. Die onbewogen de dagen binnenwandelt met nog een oneindigheid aan dagen, zo denkt hij toch, in het vooruitzicht. En, wat is er van de mens van wie de dagen, van de morgen tot de avond tot diep in de nacht, meer woorden zijn dan daden

De herfst was pas begonnen als het boek aan zijn bestaan begon, thans staat de lente voor de deur die zomer zal worden en herfst terug en de aarde zal terugkeren op haar punt van equinox waar ze nu amper voorbij is en hij zal nauwelijks beseffen dat de aarde een nieuwe, volledige baan heeft afgelegd. En de cellen van zijn lichaam zullen zich dag aan dag vernieuwen en dit ook zal hij niet kennen, hier ook heeft hij te ondergaan en af te wachten in welke mate de krachten van zijn lichaam zullen afnemen, hopende, hopende dat de krachten van de geest in eenzelfde mate toenemen zullen. Al weet hij dat de geest al de aarzeling kent van het woord dat hij gebruiken wil of van de zin die klaarheid brengen moet.

Maar denkt hij, laat me toe te zeggen dat ik geleefd heb onder de mensen, naar de geest in mij en over mij, en dat het voorbije een voorbereiding is geweest, een tijd om te groeien, om te rijpen en te verzamelen, en nu hiervan de vruchten te plukken. Zo is er Max Wildiers, die schrijft dat het een vreugde is te vertoeven in het gezelschap van zovele boeken en van zovele gedachten die gesproken worden, geschreven en rondgedragen worden, hij zegt dit wel enigszins anders. En voor hem ook is het een grote vreugde aan dit festijn deel te nemen en te kunnen optekenen, in beeld en in sfeer, wat loskomt in hem om te trachten het levende leven te grijpen met beide handen, het te omknellen en neer te zetten op het blad, opdat anderen na hem, zo hoopt hij toch, zo verwacht hij toch, ook vreugde zouden beleven aan de oneindigheid, de onuitputtelijkheid van wat is van de natuur en van de wereld, dit alles een brug zijnde naar de geslachten na hem.

Tot in der eeuwigheid denkt hij nog, opdat het altijd zo moge blijven en dan ook nog, crescendo, stijgend naar een steeds vollere dimensie.

*

02-03-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘Ik houd van Einstein,’ had hij gezegd, ‘ik houd van zijn formule E=MC², maar, heeft iemand er ooit aan gedacht dat de factor C² staat voor het teken van God? Ik geloof het niet. Wel, Ugo, het is deze formule van Einstein die me vleugels geeft, ik duik er in onder, ik wentel me erin, ik vind er de spirituele geladenheid die ik nodig heb om te werken.’

Hij had Daniël, na maanden afwezigheid, terug gezien op een voordracht van Professor Van Bellingen, over niemand minder dan Spinoza, zijn favoriete filosoof, en misschien had de voordracht bij Daniël gewerkt als een bevruchting, het leek er toch op als hij luisterde naar wat hij er over vertelde en al pratende waren ze de trap afgegaan naar het café op de benedenverdieping.

‘Ik heb getracht de formule van Einstein om te zetten in een beeldhouwwerk, en ik geloof dat ik erin geslaagd ben en, zoals die formule alle kosmische formules bevrucht, is het mijn 'E=MC²-beeld' dat al wat ik sindsdien heb gemaakt bevrucht heeft. Het staat centraal in mijn oeuvre als beeldhouwer. Ik ben afgestapt van de dingen die me omringen, mens en landschap, boom en bloem, dit zijn geen onderwerpen meer voor mij, ik verbeeld nog enkel de essentie erin, de levenssappen erin en de bevloeiing van die sappen gebeurt via de formule van Einstein.’

‘Maak ik me duidelijk, Ugo? Wellicht niet, je moet mijn werk zien, om te weten waar ik mee begonnen ben. Maar ik weet, als ik jou bezig hoor, dat je mijn werk begrijpen zult, dit is begrijpen zonder de nood te hebben het te begrijpen, zoals je ook niet de nood hebt het beeld van de formule van Einstein te begrijpen, zoals je ook de nood niet kent de totaliteit te begrijpen van wie of wat die God is waar de wereld van overloopt.’

‘Mijn werk’, zegde hij nog, ‘is lijk de idee van Spinoza, alles is in alles, God en Universum zijn een en hetzelfde, bij mij ook zijn idee en beeld de twee elementen van wat een en hetzelfde is. In tegenstelling met de kunst van heden is het een zuiver positieve, kosmische boodschap die ik uitdragen wil. 

Hij zat er, luisterend naar zijn vriend, die sprak zoals hij nog nimmer over zijn werk gesproken had. Hij zegde dingen die hij, Ugo, over zijn schrijven had kunnen zeggen, maar dan niet met het beeld van Einstein op zijn voetstuk en het was nu wel duidelijk, de toespraak van professor Van Bellingen had de wortels van Daniël geraakt. Bij het applaus na de voordracht had hij hem enkel gezegd dat Spinoza een wonderbaar man was, een durver die het waagde in de gevaarlijke tijd waarin hij leefde, te zeggen wat hij zegde, en de God van allen te herleiden tot het levend Universum en omgekeerd. Maar, had hij gezegd zoals ik de formule van Einstein maar ‘flou’ begrijp zo heb ik Spinoza begrepen, niet in zijn totaliteit maar voldoende om te weten hoe ik werken moet om de oneindigheid van het zijn te benaderen.

Wie had wie uitgenodigd: ze waren het café binnen gegaan en het was daar, gezeten voor een glas donkere Italiaanse wijn, geschonken in een groot bolvormig glas, dat hij voor het eerst iemand hoorde zeggen dat de naam van God getekend stond in de formule van Einstein. Ik schilder en teken nog zoals het gebeurde in de middeleeuwen, had hij gezegd maar in mijn bloed ben ik beeldhouwer en mijn onderwerp is de wondere, niet in te beelden, echte, stevige, inspirerende levensenergie die gelijk is aan de massa vermenigvuldigd met het kwadraat van de snelheid van het licht. Einstein moet een genie zijn om dit te ontdekken.

Zo gebeurde het die avond dat ze waren blijven zitten, licht voorovergebogen tegenover elkaar aan tafel, dat ze een paar glazen wijn hadden gedronken, het glas goed in de hand, de wijn als fluweel en donker, smakend naar vijg en appel en rozemarijn, smakend naar al wat is van de wijnstok en de aarde en de zon erover.

Een vreemde man, die Daniël, een hoogvlieger zoals hij soms, die ongeschoren - wat Ugo zich nog niet permitteerde - daar zat, zijn glas houdend alsof het een kelk was die hij offeren wou, maar met een stem, hees bijna van de kracht waarmee hij sprak, even verrassend en even rijk aan inhoud als de voordracht over Spinoza. Hij kon zich niet inbeelden dat iemand wagen zou de formule van Einstein om te zetten in een beeldhouwwerk, maar het klonk goed wat hij vertelde, er stak een symfonie in, een symfonie van Mahler, van Shostakovich.

 ‘Ugo’, zegde hij nog, ‘als ik werk voel ik me drijven op de zwaartekrachtgolven van Einstein’. En Ugo zag hoe hij, alsof hij beeldhouwde met woorden, de ruimte waar ze zaten overnam in het bewegen van zijn handen en hij wist dat er een groot kunstenaar zat voor hem, die hij zijn vriend noemen mocht.

Het café was leeg gelopen, zij alleen bleven nog over. Ugo zag hoe de bazin aanstalten maakte om te sluiten. Daniël zag het niet, hij sprak over zijn tentoonstelling die zou doorgaan, later in oktober en zegde hij, ik zal wel niet het succes kennen van de andere kunstenaars uit de streek, die wat landschappen schilderen, of wat stillevens of ruikers bloemen; mijn werk zal niet geapprecieerd worden, precies omdat het te diep reikt, en ik het beeldhouwen anders zie dan wat de doorsnee mensen hier er over denken. Ik leef op vreemde grond waar niemand me volgt. Gelukkig ben jij er, en zijn er nog, Hubert en Rik bijvoorbeeld, die me begrijpen.

Het was laat toen hij thuis kwam die avond. Wat nog restte van de volle maan van enkele nachten terug, stond pal boven het huis. Jupiter echter was naar andere oorden verschoven,  maar sterren waren er in overvloed. Hij zocht naar Orion, maar deze zat ergens in het westen, verscholen achter de bomen. Pas dan voelde hij hoe moe hij wel was.

01-03-2016, 07:57 geschreven door Ugo d'Oorde  

De meer dan originele cataloog van een tentoonstelling, gehouden in de refter van de vroegere Sint-Baafsabdij, met een gedicht in het Italiaans om de nacht in te gaan, de nacht in te schrijven en hem toe te dekken met woorden: 

Anch’io ho passeggiato / in riva al mare, ammalato / di luna, tenendo per mano / la mia donna e baciandola / con quelle labbra /che ora più non ho.

 De naam van de poëet staat niet vermeld maar de schilderijen uit de tentoonstelling, de van creativiteit zinderende schilderijen over de doden, opgesteld in de Catacomben van Palermo, herinnert hij zich maar al te goed, deze waren ontstaan uit de geest van Patrick Ysebaert, een vriend en groot kunstenaar. En het gedicht over de maanzieke man die hand in hand met zijn vrouw langs de zee wandelt en haar kust met de lippen die hij thans niet meer heeft, wordt ook eens zijn deel. Vandaag denkt hij, heb ik nog altijd mijn lippen om de vrouw te kussen, vandaag is hij nog altijd de levende die spreken kan over de doden. Daarna zal zijn boek voor hem moeten spreken tot de levenden. Vertellen wie hij was en in wat hij geloofde, wat hij zocht en hoopte te vinden en hoe hij dacht de cirkel van leven en dood te kunnen doorbreken.

Niemand echter zal ooit weten de tijd die het vergde - jaren waren het - de moed en de moeite die het hem zal gekost hebben om door te gaan tot het einde, dat stilaan in het zicht komt. Zoals hij niet weten zal de moeite die het Dante heeft gekost om zijn Divina Commedia te schrijven, in exil dan nog, noch de moed die Mahler heeft moeten opbrengen om zijn Kindertotenlieder te componeren, noch de wil en de doorzetting die Patrick heeft gekend om zijn veertig doeken te schilderen in de catacomben van Palermo. Maar het is zonder belang ook. Eens het resultaat er is, zijn moeite en zorg vergeten en wordt gedacht aan een nieuw beginnen verder de tijdloosheid van het creatief-zijn binnen. 

Maar, denkt hij, schrijf nooit, dat de andere oever nog ver af is. Maak je klaar voor de overtocht en weet dat je niets van al wat je vergaarde, van al waaraan je gehecht bent en dat je nu zo koestert: je boeken, je tekeningen, de stenen en stukken wortels die je meebracht van je reizen, dat je niets van dat alles meenemen kunt, dat alles wordt achtergelaten, verspreid zal worden in andere handen, in andere kamers. En weet dat na jou, de wereld zal zijn wat hij is, maar leeg van jou, van je schrijven in het bos als in de kamer, van je dromen, van je wandelen omheen de vijver, maar vol van de woorden die je achterliet, zoals de schilderijen die Patrick achterliet vol zijn van zijn geest. En jij met hem en vele anderen leven zult in die onzichtbare wereld waar je niet over zwijgt.

Aldus, onthecht je van al wat je bezit en schrijf, dit is het enige dat je bezitten kunt, totaal bezitten kunt, en waaruit je nu bestaat. Dit is van jou en van jou alleen, zelfs al hebben vele van die anderen bijgedragen om te zijn wat je bent. Maar de vormgeving, de wijze van denken ben jij en kan niemand je ontnemen. Daarna zal er de stilte zijn, de grote bevreemdende stilte en het zal de stilte zijn in klanken van licht, die je vergezellen zal op je overtocht.

Maar schrijf nooit dat de andere oever nog ver af is en dat je nog een groot pak dagen hebt. Schrijf dus en laat niets je ontmoedigen, laat niets je in verwarring brengen. Je tijd is gekomen, herlees nogmaals wat Bernardus hierover zegt, je hebt het wel ergens opgetekend in een van je dagboeken, toen Bernardus je voorbeeld was en je hem opzocht in de kerk, niet in de kerk van Vézelay waar hij de kruistocht predikte - wat bezielde hem toen? - maar in de abdijkerk van Fontenay waar je hem ontmoette in de schemerstilte. En toen je er de kapiteelversiering zag op de eerste kolonnen, links bij het binnenkomen in de grote denkende ruimte met het lichtpunt in het oosten, heb je begrepen dat daar waar de versiering van de kapitelen ophoudt, met de tekening van de halve cirkel nog klaar gegrift om te worden uitgebeiteld, Bernardus is langs gekomen en gezegd moet hebben aan de beeldhouwer die het kapiteel een meer speelse vorm wou geven, stop ermee, geen versieringen die ons gebed zouden kunnen storen. De ruimte hier is van Hij die ‘Ik ben’ is, die de totaliteit is van het Zijn, van Hij die ons levend houdt en het is in Hem dat we ons verliezen moeten.

Zo ook weet je nu voldoende dat je tijd, je ogenblik, gekomen is om te verhalen wat in jou aan het bloeien is. Hopende dat het waardevol is, hopende dat het verteld wordt zoals het hoort, hopende ook dat het haaks staat op wat vandaag wordt gebracht, zonder toegevingen te doen en hopende vooral, dat je de vreugde beleven zult van de laatste zin - die een begin van heimwee zijn zal om wat voltrokken is - van het boek, dat zich nu, gedragen door Iets of Iemand, aan het schrijven is.

En het boek zoekt niet om een verhaal, zoekt niet om een roman te zijn. Wie dit wil moet maar ‘Honderd Jaar Eenzaamheid’ gaan lezen of de ‘Da Vinci Code’ of ‘Oorlog en Terpentijn’ of een van de ontelbare romans die op de markt komen, zodat meer dan ooit de indruk leeft, de veelbelovende indruk dat de ganse wereld aan het schrijven is en dat, zoals Dr. Knock wist dat op een bepaald uur van de nacht honderden dorpelingen hun temperatuur namen, hij ook weet dat honderden, duizenden op het ogenblik dat hij aan het schrijven is, ook aan het schrijven zijn.

Hopende dan ook dat de actieve geest, de geest in beweging, het haalt van de passieve, opdat er altijd een overschot zou zijn, een bonus voor de geest. En er is een bonus als hij in de boekenwinkel de massa boeken ziet waarmede de wereld bezaaid wordt. Onmogelijk alle te lezen, onmogelijk te doorbladeren zelfs. Boeken en boeken en boeken. Boeken over God, over het geloof in God, over de hoop in God, over ‘the mind of God’. Boeken over liefde, over wanhoop, over honger, over oorlog, over moorden. Boeken en nog boeken, wetenschappelijke, filosofische, poëzie, boeken over esoterie, over ‘the first three minutes’, boeken over wiskunde, over geschiedenis en over wat nog allemaal. Hopen boeken, stapels boeken, rekken boeken en wie zal ooit bemerken dat zijn naam ontbreekt in het rek of wie zal zijn hand uitsteken om zijn boek, indien het ooit zover zou komen, even te doorbladeren?

Hoe gek het dan wel is te blijven schrijven, lijn na lijn, paragraaf na paragraaf en te denken dat het een goed boek is als alle boeken die de winkel binnenkomen dit verwachten dragen. Welke uitzondering denkt hij wel te zijn opdat zijn roep gehoord zou worden?

29-02-2016, 06:34 geschreven door Ugo d'Oorde