Het leven in hem is aan het vertragen, hij voelt het zo duidelijk als hij zijn dag begint met lange stiltes van niet denken, lome blanke momenten waarin hij wordt opgenomen en achtergelaten. Het ene lichtpunt van de laatste dagen is zijn ontmoeting met Raoul geweest en de belofte van het Oedipus/Akhnaton-boek naast hem dat wacht om gelezen te worden. Hij had de vorige dag, gebladerd in het nummer van september 2010 van de National Geographic met een artikel over ‘King Tut’s DNA’, waarin duidelijk gesteld wordt, aan de hand van een DNA onderzoek op de mummies, dat Tutankamon de zoon was van Akhnaton die gehuwd zou geweest zijn met zijn zuster. Hij zal dit artikel vooraf lezen, maar vooraleer er aan te beginnen heeft hij nog heel wat te schrijven wil hij ooit met zijn boek in april klaar komen.

Als hij dan even buiten komt en door de tuin wandelt, de kilte van de vrieslucht in rug en leden, als hij met de fiets naar het dorp rijdt om wat boodschappen te doen, zorgt voor wat sober middageten, is hij in gedachten ver weg, is hij een holte van herinnering. Hij laat staan wat is en ligt neer op de sofa, lijk een patiënt van Freud of Jung, hij luisterend naar de zucht van de wind om het huis en de regen met vlagen kloppend op het raam alsof er iemand was die binnen wou, maar inniger dan van een troostend woord, zijn de halve geluiden van het vuur in de haard en komen, ongevraagd en ongewild, de herinneringen op hem af die hij wegduwen wil. Hij denkt aan de eerste zin van Ernst Jünger’s ‘Auf den Marmorklippen’ en wat die schrijft over de dingen die voorbij zijn. Hij denkt aan Cervantes, die moe en oud en ziek werkte aan het tweede deel van zijn Don Quijote om daarna te sterven; hij denkt aan wat zijn dochters vertelden over hem toen hij de kinderen en kleinkinderen had uitgenodigd  en hij voorbij de keuken kwam en hoorde hoe ze spraken over hem dat hij een vrouw nodig had en, hoorde hij de jongste, Eveline, zeggen dat ze wist dat hij haar eens had verteld dat hij iemand had ontmoet in een berghut in de Valais en dat het hem speet haar adres niet te hebben gevraagd toen ze uit elkaar gingen.

Hij lag daar maar, uitgestrekt, de ogen verstard, gesloten. Hij dacht: Anja, waarom hebben we niet voluit gezegd wat we voelden toen we over de gletsjer afdaalden naar Zinal toe. Het gebeurde in het jaar na haar sterven. Hij was in Grimentz[1] waar ze jaar na jaar elke maand augustus verbleven. En is hij blijven gaan, samen met de kinderen en kleinkinderen naar die plaats waar zij gelukkig was geweest, een plaats, zegde ze, waar ze sterven wou. En op enkele dagen na, was haar wens bijna uitgekomen. Ze verbleven er in een door de zon donker gebrande chalet, un chalet brûlé par le soleil, geplant en gegroeid tussen sparren en lorken met enkele berken ook en een pracht van een lijsterbes die glansde van de vruchten. Een eiland van rust waarover het grote licht van de bergen was en in de nacht de ruisende stilte van de bergstroom in de diepte. Een chalet die lijk de voorsteven van een boot de vallei scheen binnen te schuiven. En het was daar ook in die eerste maand augustus zonder haar, dat zijn leven een andere dimensie kreeg.

Het was daar dat het zaad van zijn verlangen te schrijven, vallen zou in goede aarde en de vruchten leveren zou, ‘deels dertig-, deels zestig-, deels honderdvoudig’; dat hij herrezen uit de as, is opgestaan in een nieuwe wereld, gevoed door haar dood, en de echo van haar nog klevend aan de vertrouwde dingen. En nimmer heeft hij een kamer gehad of zal hij ooit een kamer bezitten waar hij zich zo goed is gaan voelen, totaal in harmonie met de houten wanden, bekleed met foto’s en tekeningen, met de vele boeken op hun rek en met de haard die wachtte om te worden aangestoken.

Hij voelde een ziel in die kamer die de eigenaars la chambre des preux hadden genoemd, zo iets als de kamer van de dapperen, De kamer ook met een afwezige aanwezigheid, die zij achterliet in hem.

De kinderen betrokken op het verdiep de vele kamers, hij wist zelfs niet wie waar sliep maar de kamer in de verlenging van de woonkamer die hij voor zich gehouden had, louterde zijn alleen-zijn, en hij voelde in zich een diffuus geluk telkens hij neerzat aan de door de tijd gepolijste schrijftafel die, ingelegd in het bovenblad, de initialen C.H.E.E. droeg en het jaartal 1699.

En terwijl zij toekeek die er niet meer was, was het aan die tafel, waarin de houtworm aan het graven was en waarover de geest nog hing van de vele geslachten die er zich over gebogen hadden, dat na zijn ontmoeting met Anja en de beroering die ze in hem had teweeggebracht, zijn eerste zinnen geschreven werden, een schrijven dat eens terug thuis, doorlopen zou tot het einde van het jaar om dan een volume te bereiken van meer dan honderd pagina’s en dan stil te vallen, alsof hij leeg geschreven was.

Het was een eerste, ernstige poging geweest die faliekant is uitgevallen omdat hij niet de moed of de kracht of de inspiratie had om door te gaan tot het einde.

Vandaag, ineengekrompen waar hij lag, kon hij alle herinneringen hier aan verbonden laten voor wat ze waren, hij kon de pijn van het terugnemen van wat geweest was beter missen, maar hij is opgestaan, verbeten, met een sterkte in hem, alle gedachten die wentelden en keerden neer te schrijven opdat ook maar niets van al wat geweest was zou verloren gaan.

24-01-2016, 19:16 geschreven door Ugo d'Oorde  

Er was ook de geschiedenis met de papieren bootjes die werden uitgezet door Elias en Aloysius in de beek achteraan het park. Een kinderlijk gebeuren waarin hij zich volledig terugvond. Ook hij had papieren bootjes, met zijn naam erop, uitgezet op het helder stromend water van de sloot achteraan de boomgaard van het vaderhuis, bootjes die zijn teken van leven was voor Julie die verder, in de vijver voor de woning van haar ouders, de bootjes met zijn naam, Ugo erop, vinden zou. Hoe oud was hij toen, twaalf jaar, jonger dan twaalf?

En dan was er van Elias het verhaal van de plots opstekende storm en van de eeuwenoude beuk die ontworteld wordt en neerstort voor de steigerende paarden van de koets, en de woorden van tante Henriette: ‘Elias nu hebben we tijd genoeg’, dat een verwijzing was naar een gebeuren uit zijn prilste jaren. Hij was met moeder de dreef naar het landgoed ingewandeld, toen ze ineens verrast werden door een verschrikkelijk onweer waarbij, in een helser dan hels lawaai, de bliksem insloeg in een enorme eik op korte afstand van hen zodat ze beiden tegen de grond werden gesmakt, tussen de opdwarrelende aarde en afgerukte takken. Toen ze zagen dat de boom middendoor was gespleten nam moeder hem heel dicht bij haar en fluisterde ze: ‘Het is helemaal niet erg, Ugo, ons Heer is altijd met ons’.

En ‘ons Heer’ was met hem geweest want achteraf vertelde moeder aan wie het horen wilde dat hij, juist voor het inslaan van de bliksem ver voor haar de dreef was ingelopen en dat ze, gevolg gevend aan een vreemd voorgevoel, hem juist op tijd teruggeroepen had. Toen teruggeroepen opdat nu gebeuren zou wat toen al, volgens het boek van Psalm 139, opgetekend stond.

Het is duidelijk, het is vooral Gilliams geweest die met zijn ‘Elias’ de droom die het landgoed was een andere dimensie meegeven zou, en daarenboven in hem een roep deed ontstaan, om ook een boek te schrijven, zoals Gilliams er een geschreven had. En het boek kwam er heel vlug zelfs, hij weet niet of hij er een uitgever heeft voor opgezocht, maar - gelukkig nu - ook het manuscript ontsnapte aan de autodafé omdat het toen tussen de rijen boeken stond. Hij moest het eens herlezen om te weten wat hij dacht en schreef toen hij vooraan in de twintig was. Hij weet nu dat hij ook had kunnen, zoals een Hugo Claus, schrijver worden, maar omwille van zijn ouders, verkoos hij de zekerheid die de Bank hem bood. Zonder Gilliams – zonder de vriend die hem Elias aanraadde - zou hij misschien nooit die behoefte om te schrijven hebben gekend. Maar eigenlijk, als hij er nu aan dacht, was het maar een bekrachtiging geweest van wat hij toen al wist, het schrijven zat hem in de genen.

Dit, Raoul dacht hij, en het was alsof hij dit speciaal voor hem geschreven had, zijn verre herinneringen die ik nu op roep: de bootjes op het water, de dreef naar het landgoed en de hand van moeder die ik nu, ik de Ugo van nu, met pijn in het hart herbeleef en het voor-altijd-voorbij-zijn onderga.

Impressies zijn het die van heel ver komen, van uit het zorgeloze landschap van zijn jeugd. Er zijn er echter ook andere die hij niet opnemen wil, omdat zijn geest niet is ingesteld om in te gaan en te herbeleven het veel minder aangename van bepaalde gebeurtenissen. Duiken deze donkere herinneringen op, en weinig is er nodig, ze worden gesmoord, alsof ze nimmer waren geweest of dan toch niet zoals ze zich hadden voorgedaan. Want heel wat was er dat hij zich verwijten kon, teveel wat zijn ouders niet goed vonden, wat zijn broers en vrienden hem verweten. Het was een heel pak dat daar ergens in een donkere hoek lag opgestapeld, klaar om op te duiken. Hoe beschreef James Joyce deze, laat het ons zonden noemen? Hij zou het eens gaan herop zoeken in zijn Ulysses.

Maar er waren ook andere zaken die hangen bleven en die hij wel kon terugnemen. Er was zijn verliefdheid en zijn huwelijk, er waren de kinderen, er was de zelfstudie om hogerop te geraken, en er was ook de ziekte, met de dood op de drempel. En dan ook wat hij als normaal beschouwen kon, het tanen van de verliefdheid en het wegdromen in een andere, onbereikbare wereld, zoals de wereld van het landgoed dat hij nooit bezitten zou. Het landgoed dat nu voor hem gaat geopend worden, na de uitnodiging die Raoul hem gedaan had.

Vele herinneringen blijven aldus toegedekt. Hij leeft ermee, ze kleven aan de dingen van het leven, en duiken plots op in kleine, onooglijke gebeurtenissen, een glas wijn gehouden naar het licht, een lege stoel op een terras, een liefdeslied van Grieg, deze krijgen soms een andere inhoud, verslingeren zich in woorden die volgen op woorden en andere beelden oproepen die ooit beelden waren of dromen waaruit we alle bestaan, de grote stilzwijgende massa van de dingen die waren.

23-01-2016, 07:53 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je schrijft maar en blijft schrijven. Gedachten stromen binnen, beelden bieden zich aan. Maar je wacht op het gepaste vervolg van wat je de vorige dag hebt geschreven. Je wist het gisteren hoe het verder kon, maar je wikt en je weegt en wat meer is, je vraagt je af hoe je woorden zijn overgekomen, of ze de lezer bezig houden, vooral nu je je gisteren hebt laten gaan, de geest lichtjes beneveld, over dat ene zinnetje ‘mit Gott allein’. Als je terugblikt op je werk is God telkens het thema geweest, is het niet rechtstreeks, Hij heeft er toch een binding mee. Hij is het die meer dan wie of wat verweven zit in het web van zinnen en tekenen dat je leven is. Het volstaat dat je het web even aanraakt opdat de God er in trillen gaat, zich telkens en telkens opnieuw tracht los te wrikken om op het voorplan te komen. Je ontkomt er niet aan. Je bent niet de man om uit te weiden over auto’s of huizen of tv programma’s, om minutieus te beschrijven wat je doet en niet doet. Je bent een man van het inzicht, het binnenkijken in de dingen en in de gebeurtenissen en nu ben je bezig, in een paar maanden tijd een leven uit te schrijven dat, én loopt over de gebeurtenissen van die paar maanden, én wordt aangevuld met gedachten waarin je de voornaamste gebeurtenissen uit je voorbije leven wil samenbrengen.

Je gesprek met Raoul van de dag ervoor was een gebeurtenis die zich afspeelde in het nu ogenblik dat voorbij was eens hij vertrokken was en dat je ging neerliggen op de sofa, hoewel er, na je tirade van wijsgerige woorden, nog heel wat werd over en weer gepraat over stillere, dagelijkse dingen, maar voor jou was je uitvoerig betoog over de God van het bos er te veel aan geweest het had je mentaal leeggemaakt. Dit is wat gebeurt telkens je de hoogte inspringt, en je enkel aandacht hebt voor wat los komt in jou en niet bemerkt dat de aandacht van de mens die luistert gaat verzwakken. 

In een zekere zin ben je ook oneerlijk geweest tegenover Raoul die je vertrouwelijk vertelde hoe hij in het bezit was gekomen van het landgoed. Hoe hij van de verkoop gelezen had in een dagblad dat een reiziger vóór hem, had laten liggen in de trein op de plaats waar hij was gaan neerzitten. Had hij, zoals hij vertelde, die trein niet genomen, of was hij op die plaats niet gaan neerzitten, hij zou het nooit vernomen hebben en iemand anders zou het landgoed nu in zijn bezit hebben. Toeval, zegde Raoul, toeval heeft altijd een rol gespeeld in mijn leven, ook het feit dat ik jou ontmoet heb op die plaats in het bos waar ik, als ik er nu aan denk, naar toe gezogen werd.

Alles is toeval had Ugo geantwoord, maar ik noem het anders, toeval moeit zich met alles met de kleinste gebeurtenissen die plots toeval worden omwille van de gevolgen die er uit voortvloeien, je had ook het dagblad in de trein onaangeroerd kunnen laten, of je had ook een andere weg kunnen nemen in het bos en we zouden elkaar misschien nimmer, hoewel we hetzelfde dorp bewonen, gekend hebben.

Ugo had hem gezegd  dat hij het landgoed kende, dat zijn jeugd en zijn jonge jaren er zich omheen hadden afgespeeld; dat hij gehoord had van de verbouwingen, het uitdiepen van de gracht er omheen en het plaatsen van een metershoge omheining. Raoul keek verbaasd op toen hij hoorde dat hij zelfs wist van een wit prieeltje achter in de tuin. Wat hij hem niet zegde, al had hij er moeite mee, dat het landgoed altijd zijn droomkasteel was geweest. Nu zag hij het als een andere voorbode van de band die op de ene of andere wijze tussen hen was ontstaan. Maar veel zaken die hij hem had kunnen vertellen verzweeg hij.

Hij had hem kunnen zeggen dat het landgoed voor hem altijd een droom-landgoed is geweest, dat zijn droomwereld er zich heeft afgespeeld, het voorval met het prieeltje en het koppel dat er de liefde bedreef was er een voorbeeld van. En jaren later toen hij de twintig al dicht benaderde, was hij blijven dromen het ooit te kunnen kopen. Het was toen dat de aantrekking van het landgoed zich nog dieper zou manifesteren nadat een collega in de Bank hem had aangeraden: ‘Elias of het Gevecht met de Nachtegalen’ van Maurice Gilliams te lezen. Het was het boek dat hij las en herlas vooral dan die fameuze passage waar Aloysius, op een fiets die hij ‘ontleend’ had daar waar hij geplaatst stond tegen de gevel van een woning, traag op en neer rijdt in de dreef, terwijl de passieve Elias, met de schrik in zijn leden, luistert naar de geluiden van stemmen en van lepels in borden, komende uit het open venster van de eigenaar van de fiets. Hij vond deze passage als de trage beweging in een sonate. Trouwens de ganse ‘Elias’ is lijk een pianosonate. In elk geval Gilliams moet eraan gedacht hebben bij het schrijven ervan.

22-01-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘Maar, je hebt daar iets gezegd over ‘mit Gott bist du allein’, herhaalt dat eens.

‘Het was niet zo veel, het was nog maar een aftasten, maar of je nu in het bos bent of in de kerk of in de kathedraal, of rondloopt op het labyrint in een kathedraal, je bent altijd alleen met de God in jou, zelfs als er geen God is voor jou, dan nog ben je alleen met de afwezigheid van God in jou. Maar ik denk en je hoeft me niet te volgen, dat er in ons leven een aanvulling nodig is, dat er een leemte is die we zoeken op te vullen. Iets dat is weg gesneden, zoals wat in de Bijbel verteld wordt dat ontstond door de val van Adam en Eva. En we zoeken en blijven zoeken naar wat verloren ging, zijnde een duidelijke, tastbare binding met iets oneindigs, iets dat ons besproeit en ons voedt. We hebben er een naam voor, maar we aarzelen die naam te gebruiken omdat het de naam is uit onze jeugd en omdat die naam voortdurend en nu nog misbruikt wordt. En in mijn geval als in dat van de dichter, mijn beste Raoul, het is niet met je God dat je alleen bent, het is met je zoeken naar Hem dat je alleen bent waarbij noch de Bijbel, noch de brieven van Paulus, noch de vele boeken die over dat zoeken geschreven werden en worden, beletten kunnen dat je alleen bent.

‘Ugo’, zegde Raoul, ‘Jij bent de man die ingesteld is om hier over na te denken, jij filosofeert. Ik heb de woorden altijd genomen voor wat ze waren, heb er niets aan toegevoegd, heb er niets van weggenomen. Alleen de zin over het gezang van de vogels stoorde me, ik had daar het geruis van de bomen willen lezen.’

‘Als de stem van God’ voegde Ugo er aan toe.

‘Ja, zo iets als de stem van Gods aanwezigheid, maar mijn alleen zijn met God voelde ik niet.'

'Wel, er is God en God, Hij heeft vele gezichten, uiteindelijk is er slechts ene, de God in jou en het is deze die je ontmoet in het bos en op andere plaatsen. Een zaak is zeker, als Hij is dan is Hij ook in het bos, maar dit is ook alles. Hij is er, maar meer niet. Hij hoort niet, Hij ziet niet, Hij luistert niet, Hij ‘is’ en voor anderen is hij niet. Maar als Hij is, dan is Hij zoals jij hem ziet en of Hij naar jou luistert. Jij bent altijd alleen met Hem, je hoort Hem of hoort Hem niet. Ik’ ging Ugo verder, ’Ik hoor Hem leven in het bos, meer dan in de kerk of kathedraal, daar is het meer de mens die ik hoor, de stemmen van hen die de bouwers waren, vanaf het concipiëren ervan tot de uitvoering ervan. Maar als je God vindt in het woud en ik hoop het, dan is het die van jou en niet de God van mij, dan is het de weerspiegeling in jou van wat je denkt God te zijn. Ik denk ook dat de man of de vrouw die het gedicht schreef genoeg had aan het gefluit van de vogels, wat zichtbaar is, voor mij is het, zoals voor jou, het geruis van de bomen of van hun stilte in de winter, dit van een aanwezigheid. Onze vriend, de dichter of de dichteres, wist dit en hoorde dit in het gezang van de vogels. Hij zegde niet dat het de God van de Kerk was die hij ontmoette, maar de God van hem zelf, van het beeld dat hij had van God, de God waarmede hij zijn leven lang is geconfronteerd tenminste zo hij hem gezocht heeft. Velen zijn er die niet zoeken omdat ze er geen behoefte aan hebben. Anderen worden door Hem verblind en zien enkel wat over Hem wordt verteld en geschreven staat. Het erge is dat ze je verplichten te geloven in wat er geschreven staat en die God, Raoul, ontmoet je nooit in een bos.

Raoul luisterde, de hand om het glas, wachtend om het op te heffen, wachtend op het einde van zijn tirade van woorden.

‘Maar’, zegt Ugo, ‘ik ben wel geen theoloog, de dichter wil dat ik met ‘Andacht’ het bos in ga, wel ik, ik doe het en als ik er ga om te schrijven, dan weet ik dat ik er schrijf ge-enveloppeerd met het leven in het bos dat voor mij God is, echter niet de God van de boeken.’

‘Ga je dit schrijven, vroeg Raoul

‘Ja, het schrijven en het herschrijven tot ik de juiste woorden heb gevonden die nog altijd ontoereikend zullen zijn om te zeggen wat ik zeggen wil.’

‘Ugo, je bent een vreemde man, maar een man naar mijn hart, mag ik je vriend zijn?

‘Je bent het al, je bent het van het ogenblik van je kaart met je gedicht, van het ogenblik van je boek over Akhnaton, le fou du Dieu Aton. Het feit alleen dat je nu voor mij zit, omkranst met die twee tekenen, of zijn het omen, bewijst heel veel. Er zijn nu dingen die ik zeggen wil, maar die te vreemd zouden overkomen opdat ik ze zeggen zou, maar er moet tussen ons beiden als mens tegenover mens, iets geweest zijn dat enkel de bomen in het bos begrepen hebben. Het is iets van hen, ik schrijvend, jij toekijkend wat hen toen geraakt heeft, iets van het leven in hen dat deel is van God, de God waarover ons gedicht spreekt’

Ugo wachtte even: ‘Maar de naam heeft geen belang, van belang is de lading van die naam, van belang is wat die naam betekent voor jou, hetzij een volheid, hetzij de leegte van het niets. Hier is geen ontkomen aan. Dit is waar je met leven moet, waarmede je de dag moet ingaan tot de nacht en de slaap je overvalt. De keuze is dus ruim in zijn visie of beperkt in zijn beperktheid, zijnde herleid tot Niets dat dan toch het iets is dat is.

En ik ga nog even verder. De vraag, die geen vraag is, stelt zich aan de aanhangers van het Niets, namelijk of de Volheid niet het Niets kan zijn en omgekeerd, of er enig verschil is tussen beide. Want een zaak is zeker er is Iets, namelijk het Universum dat we onmogelijk kunnen wegdenken want we kunnen ons zelf niet weg denken, al wordt er ons veel gevraagd in deze wereld.

Wel ik denk, als ik in het bos ben, dat het Niets van de ‘nietsers’ het Universum is dat voor mij de Volheid is die geen behoefte heeft aan een andere naam. 

Wie ben je wel, vroeg hij zich af toen Raoul vertrokken was. Je waart half dronken man, de fles is leeg, de glazen zijn leeg, je hebt elk ruim trois decis de vin blanc binnen, wat voldoende is voor jou om je even van de kaart te vegen, je kent je maatstaven wat die wijn betreft. Hij legde een zware blok hout op het vuur en strekte zich uit op de sofa. Hij lag er goed, John Field als een deken over hem. Ik heb, dacht hij, nog veel te schrijven, maar vandaag is het genoeg geweest, je hebt geleefd, je hebt gesproken en je eenzaamheid is gebroken, is niet meer deze van het kwadraat van Brodsky, is nu deze van Akhnaton en Oedipus.

21-01-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘Oedipus ken ik’, zegde Ugo, ‘het is van hem dat de blinde Teresias zegde dat hij van zijn kinderen én de vader én de broeder was, en van de vrouw die hem baarde én de zoon én de echtgenoot. 

‘Maar ik las ook heel wat over de Farao Akhnaton, een zeer enigmatische figuur, misschien wel na Tutankamon en Ramses II de meest besprokene uit de Egyptische geschiedenis. Zo, wees ervan overtuigd, hoewel het Duits mij niet zo goed ligt, ik zal het met veel interesse lezen want ik ben lange tijd ook een Velikovsky-fan geweest, en ondanks zijn werk in de vergeethoek is geraakt ligt hij bij mij nog altijd, en dit om diverse redenen, heel hoog in de schuif. Daarom, mijn waarde Raoul, zeg ik je, dat je binnen komt met een hoogvogel, als je weet wat een hoogvogel betekent.’

‘En of ik het weet, maar merkwaardig toch, als ik het naga, ik ben zonder het goed te beseffen dat winkeltje binnen gegaan, heb het boek zien liggen en onmiddellijk aan jou gedacht en ook aan de afspraak waarover we in het bos aan je schrijftafel gesproken hadden en waaraan ik je op mijn manier wou herinneren. En dan dook ineens dat gedicht op, weet dat ik hoogleraar Duits en Engels ben geweest, en dat vooral het Duits mijn stokpaardje geweest is. Ik vermoed dat het vooral mijn vader, die drukker was, die me de liefde voor het Duits heeft bijgebracht, maar het kan ook anders.’

‘Ja, dat gedicht,’ zegde Ugo, ‘dat gedicht geeft me wel enige kopzorgen om de diepere zin ervan te begrijpen. Ik kan er wel inkomen – heb dit trouwens al geschreven – dat het betreden van een bos, een woud, gelijk staat aan het betreden van een kerk of een kathedraal.’

‘Geh mit Andacht da hinein’, zegde Raoul. ‘Andacht is meer dan onze aandacht dat Aufmerksamkeit is, Andacht betekent het bos betreden, niet zo zeer met aandacht maar met vroomheid.’

‘Dus, Raoul, we moeten het bos betreden zoals een gelovige de kerk binnengaat, vroom en vooruitkijkend naar God.’

‘Zo is het Ugo en dan zegt onze dichter: ‘Mit deinem Gott bist du allein.’

‘Kijk, zegde Ugo, je bent hier niet in een kerk, noch in een kluizenaars cel, mag ik je een glas wijn aanbieden of verkies je thee of koffie?’

‘Als ik het etiket van de wijn zie is het een beloftevolle wijn, een wijn zoals het boek over Oedipus en Akhnaton voor jou.’

‘Het is een edele Johannisberg uit de Valais, uit de Rhonevallei ter hoogte van Sion, ik heb er met vrienden, gedurende een tiental jaren de wijnoogst gedaan bij een goede vriend van mij die ook een goed klimmer in de bergen was’. Zegde Ugo terwijl hij de fles ontkurkte. Hij goot wat wijn in het glas en proefde even hoewel hij reeds de parfum had herkend en wist dat de wijn excellent was.

‘Dit’, zegde hij, ‘is ook een Akhnaton, een eenzaat onder de wijnen van de Rhonevallei’.

De kamer was als een schelp over hen, twee mannen met het glas geheven tegenover elkaar, beiden van jaren, beiden, niet zoals Dante, halfweg, maar reeds te ver voorbij halfweg. ‘Dit is werkelijk een voortreffelijke, krachtige wijn, sterk geparfumeerd, ruikend naar lelies en vlier en honig en wat ruik ik er nog in?’

‘Edelweiss en gentianen’ zegde Ugo. ‘Het ijs van de Rhonegletjer waar ik ooit was’, zegde Raoul. ‘De sneeuw op de hoogste toppen, de zilverdistel’ zegde Ugo.

‘Heerlijk, heerlijk, man, dat ik je gevonden heb. Terwijl ik je wijn degusteer laat me ook eens genieten van wat je schreef de vorige dag in het bos toen ik op jou stond te kijken.’ Ugo kon het niet weigeren, hij voelde hoe de wijn zich nestelde in zijn gedachten, voelde hoe boek en wijn en woord hem openden. Hij zag de boeken in hun rek hoe ze toe keken, hoe ze fezelden onder elkaar over die twee mannen, met hun glas geheven en de fles tussen hen. Hij zocht de passage op in zijn pc. Maar hij bedacht zich, ‘neen’, zegde hij ik ga je iets anders lezen, iets dat ik geschreven heb na dat ik je kaartje met de foto van de Dom en je gedicht erop, heb ontvangen, de tekst die je vraagt zit te ver om te zoeken.’

Hij las wat hij had overgenomen van Brodsky, las hoe hij het bezoek had voorbereid en wat hij geschreven had over die ene regel in het gedicht ‘Mit deinem Gott bist du allein.’

Hij stopte, de kamer was vol met de vlammen in de haard en de muziek van John Field omheen de zwijgende man voor hem.

‘Dus, zegde hij, je gaat schrijven over mij, je gaat dit bijeen zijn hier uitschrijven in je boek’

‘Ja, ik denk het te doen. Ik weet niet hoe ver mijn boek zal uitlopen, maar het is zo wat het enige dat ik weet om over te schrijven up to now’. ‘Dan ook wat ik hier vandaag verteld heb?

‘Ongeveer, ja. Wat ik me nog ga herinneren zal geschreven worden en zal je kunnen lezen.’ Raoul ledigde zijn glas: ‘Mag ik? vroeg hij.

‘Graag, vul onze glazen nog eens.’

‘Is het Mozart? Vroeg hij. ‘Is het Chopin?’ Neen, geen van beiden, hun muziek is te ruim, slorpt te veel aandacht op, het is John Field, een Engelsman in Rusland, een liefhebber van wodka denk ik, maar het is muziek die de kamer meubileert zoals de oude Luikse bollenkast vol boeken.

.../... 

20-01-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Is er iemand die aandacht heeft gehad voor wat Bart Sturtewagen, ‘de’ columnist van De Standaard[1], die duidelijk stelt dat ‘de lucht gezuiverd moet worden. Dat, de behoefte, om reële spanningen weg te rationaliseren zodat er gemeenschap kan worden gevormd, moet plaats maken voor een onbekommerd parler vrai. Het is als een disfunctioneel gezin waar ruzies altijd werden vermeden dat nu van zijn therapeuten te horen krijgt: ‘Gooi het eruit, zeg wat op je hart ligt.’ De titel van zijn column ‘Laat het maar eens goed botsen’ liegt er ook niet om.

Ik dacht hieraan na vorige zaterdag, op Canvas de film ‘Des hommes et des dieux’ van Xavier Beauvois gezien te hebben over de moord, halfweg de jaren 90, op een groep Franse monniken, in harmonie levend met hun islamitische dorpsgenoten; die op een nacht uit hun cel worden gehaald om ergens, men weet nog steeds niet waar en hoe, vermoord te worden door extremistische islamisten, of hoe noem ik die laffe moordenaars.

Wat me stoort hierbij is dat deze film - gedraaid in 2010 - geprogrammeerd wordt om half elf ’s avonds om te eindigen ver voorbij middernacht, terwijl hij volle aandacht had moeten krijgen en geprogrammeerd had moeten worden, met een voorwoord ter inleiding, onmiddellijk na het nieuws dat ons eens te meer beelden bracht van moordpartijen in een hotel in het verre Boerkina Fasso, met voor ons, steeds de eraan gekoppelde inherente dreiging dat zo iets, vroeg of laat, ook aan onze voordeur zou kunnen gebeuren.

Het ‘parler vrai’ van Sturtewagen ware hier meer dan op zijn plaats geweest, de film had niet alleen op een redelijk uur moeten geprogrammeerd worden maar ook, zoals het gebeurt voor pruldingen, met de nodige publiciteit tijdig aangekondigd.

Zoals de toestand nu is, en na wat wordt vastgesteld, zal niemand me ervan kunnen overtuigen dat het grote deel van de in Europa binnenstromende vluchtelingen niet van een totaal andere beschaving zijn, van een totaal ander ras, bijna meer ingesteld op de dood dan op het leven en, dat er onder hen, zeker 10 % zijn die zich over dergelijk gebeuren, als het afslachten van een groep ‘ongelovigen’ niet de minste zorg maken. Trouwens, tussen haakjes, waarom spreken zij van ‘ongelovigen’, hebben wij hen ooit verweten dat zij in ons ogen ‘ongelovig’ te zijn?

Aan hen die de film zagen werden eens te meer de ogen geopend De afgeslachte Franse monniken stierven de marteldood, want ze hadden de gelegenheid gehad de islamitische bevolking in de steek te laten, wat ze niet gedaan hebben omdat ze, noch te kort wilden komen aan hun gelofte die ze gedaan hadden afgelegd als gelovig mens, noch de bevolking van het dorp aan hun triestig lot wilden overlaten.

Duidelijk werden hier de grote tekenen van de waarde en onwaarde van een beschaving getoond aan de wereld. Maar heeft de wereld het begrepen? 

19-01-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

In de nacht was hij tussen wake en droom, bezig geweest met het gedicht op het kaartje. Hij trachtte de ware betekenis van het ‘alleen zijn met God in het bos’ om te zetten in andere bewoordingen en dit bleef maar duren, obsessioneel, alsof hij hierover een examen had af te leggen. Hij ontwaakte vroeg in de morgen uit een rusteloze slaap en is opgestaan, de kilte van het huis in zijn leden, om de verwarming aan te zetten en de haard, waar het vuur nog vunste aan te wakkeren met wat klein hout tot de vlam er in sloeg terwijl de koffie liep.

Hij dacht aan de bezoeker die hij verwachtte. Hij dacht aan een mogelijk gesprek over het gedicht waarvan hij verwachtte dat het te berde zou komen. Zou hij hem in vertrouwen nemen en hem zo maar vertellen over zijn theorie van wat hij dacht over God, of zou hij beginnen met te luisteren naar wat zijn bezoeker over God dacht; hij kende zich zelf op dat gebied, hij wist dat hij maar al te graag teruggreep naar wat de kwantum fysica ons leerde, om  dan uit te komen in het landschap van de metafysica en God te zien als een veld van energie, verder nog, als de geest in het Universum? Neen, hij zou niet zo ver gaan, een afwachtende houding aannemen was het meest wenselijke.

Dit alles maakte dat hij min of meer gespannen, zijn bezoeker afwachtte. Hij had gisteren al alles klaar gezet op een dienstblad, glazen voor in geval er wijn zou gedronken worden – hij had nog een fles ‘Porte de Novembre’ gevonden, een stevige Johannisberg uit de Valais – en tassen voor in geval van koffie of thee. Hij had een cd, Nocturnes van John Field uitgekozen. die hij op herhalen zette en spelen liet en de melodieuze pianoklanken mengden zich als une musique d’ameublement met de wind in de schouw en het stille laaien van de vlammen in de haard, een sfeer brengend die elk gesprek zou ondersteunen.

Mijn god, dacht hij, you’re crazy man, moet er nog een kaars bij, het is alsof je je geliefde gaat ontvangen, kan het niet wat eenvoudiger? Natuurlijk kan het, antwoordde hij tot zich zelf, maar het past bij mijn eenzaam leven hier in deze, mijn woning. Dit waren de eerste uren van de dag geweest, maar iets geschreven had hij niet, hij wachtte maar op het uur dat komen ging en wat het hem brengen zou; zijn leven is nooit anders geweest dan wachten op wat de dag hem opleveren zou, en vandaag was het niet anders, was hij wat Joseph Brodsky schreef over de eenzaamheid van de mens dat het ‘een mens in het kwadraat was’[1]

Het was tien uur, hij kon nu alle minuten komen. En hij was er ook, hij hoorde een wagen de binnenplaats oprijden en even later een deur toeslaan. Hij wachtte, langer dan hij dacht nodig te zijn, tot er op het venster werd geklopt. Hij ging en opende de deur, de man uit het bos stond voor hem, sportief, rijzig, met een brede glimlach: ‘Hier ben ik dan mijn beste Ugo’, zegde hij ‘en mijn grote dank voor de uitnodiging’ en stak de hand uit. ‘Welkom, zegde Ugo, ‘welkom in mijn nederige woning’.

‘Nederig misschien, ja, maar dan een niet zo nederige oase, als ik zie waar je woont’. Hij schudde zijn hand en hield die een tijdje vast. ‘Weet’ zegde hij, ‘en ik wil je dit vooraf vertellen als ik het nog niet zou gezegd hebben, dat je me bij het kapelletje in het bos geïntrigeerd hebt met de wijze waarop je schreef en ik er blijvend mee bezig ben geweest, wachtend op dit ogenblik om je terug te zien’.

Hij kwam binnen in de schemerkamer, in de geur van brandend eikenhout, de muziek van John Field, de tafel met pc, met de Quijote en zijn rood dagboek, de rekken boeken tegen de oude muren, de donkere zware balken in het plafond. Hij moet alles gezien hebben, alles in één oogopslag begrepen hebben: ‘Kijk de wereld van een kluizenaar’ zegde hij, ‘mag ik, vreemdeling, die wel betreden?’

‘Je bent hier al thuis’ zegde Ugo en hij meende het, ‘weet je dat er gezegd wordt over de eenzame kluizenaar, dat het een mens in het kwadraat, wat heel wat betekenen moet, hoewel het me niet zo duidelijk is.’

‘Ja, antwoordde hij, het kan dat de eenzaamheid van ons meer mens maakt, een in elkaar gedoken iemand, maar zie ik heb je een boek mee gebracht dat ik gemeend heb voor jou te hebben gevonden in a second hand bookshop in Keulen.’ En hij overhandigde het hem, gewikkeld in  een rode omslag. Hij zegde ‘Ik heb gegist dat het een boek was dat paste bij jou, spijtig genoeg is het een vertaling in het Duits met een voor mij vreemde titel, maar toen ik het in mijn hand hield heb ik gedacht aan die schrijver in het bos, heb ik niet geaarzeld en heb ik het gekocht. Zelfs indien het je niet zou interesseren, laat het hier enkele dagen liggen naast je Cervantes als een teken van onze kennismaking. Ze zaten tegenover elkaar aan de tafel, Ugo opende het pakje en het boek kwam. Elk boek heeft iets magisch, elk boek verbergt een wereld beginnende met de eerste regel en de dagen, de weken, de maanden erna tot het gelezen is waarna voor het boek het wachten begint. Het boek had een zwarte omslag met de afbeelding die hij kende, ‘Akhnaton’ zegde hij, ‘de man die me achtervolgt. Hoe in godsnaam ben jij op het gedacht gekomen dit boek te kopen voor mij. Onlangs vond ik een kaartje terug met een afbeelding van Akhnaton en een gedicht en nu ben ik een verhaal aan het schrijven voor de kleinkinderen met als sleutel figuur Meritaton of beter gekend als Antigone, zijn zuster of zijn dochter,  en nu kom je hier bij mij binnen met ‘Oedipus und Echnaton, Mythos und Geschichte’, hoe kan dit?’

‘Ja, hoe kan dit, het boek scheen me aanlokkelijk toe, ik heb aan jou gedacht en voilà’.

‘Oedipus ken ik’, zegde Ugo, ‘het is van hem dat de blinde Teresias zegde dat hij van zijn kinderen én de vader én de broeder was, en van de vrouw die hem baarde én de zoon én de echtgenoot. Maar ik ken ook de schrijver, Immanuel Velikovsky en als deze die twee samenbrengt dan is het onvermijdelijk omdat ze iets gemeen hebben. 

18-01-2016, 03:43 geschreven door Ugo d'Oorde