Maar hij is tot het besluit gekomen dat de geest van de middeleeuwen verloren ging; dat het religieus-kosmische van de gotische kathedralen onbegrepen achterwege werd gelaten, geen aandacht meer krijgt omdat de wereld van vandaag geregeerd wordt door het materiële, door het zichtbare.

Het Latijn werd geschrapt en vervangen door de taal van het volk; de Gregoriaanse gezangen, waarin misschien wel de wortels van de gotiek gelegen zijn en die ons raakten in de geest, werden vervangen door gezangen zonder sfeer, zonder draagkracht; de priester houdt de rug gekeerd naar het oosten, terwijl hij vroeger, toen voor de mens het onzichtbare zichtbaar was, duidelijk wist dat alle krachten uit het oosten kwamen en dat hij het was die deze krachten opving om ze door te geven aan zijn gelovigen.
Of de woorden van de mis te accuraat geworden nu en het ‘dagelijkse brood’ voor de geest dat we vragen, want dat hebben we het meest nodig, bereikt ons niet meer. Weliswaar ook omdat we niet ontvankelijk meer zijn voor de woorden en omdat de denkende, levende mens, de naar spiritueel voedsel hijgende mens in een stroomversnelling is terechtgekomen waarin het materiële en het tijdelijke de bovenhand hebben.

Hoe komen we hier nog levend uit?

25-02-2013, 06:15 geschreven door Ugo d'Oorde  

Midden in de nacht, gewekt door een jagende wind om het huis en in de bomen was hij opgestaan omdat er beneden een deur open en dicht sloeg, zo dacht hij toch. Het geraas was lijk een wild gezang van vreemde krachten die het huis bestormden, alsof het spoken waren, stemmen en kreten uit het verleden die deze plaats opnieuw kwamen opzoeken. Hij had een zwaar wollen deken om zich geslagen en was gaan neerliggen op de sofa voor de haard, luisterend naar de geluiden in de haard. Lang had hij wakker gelegen denkend dat het huis heen en weer bewoog over hem, denkend dat het beter was op te staan en te schrijven, maar hij was er niet toe gekomen en was in slaap gevallen.

Hij ontwaakte bij het eerste licht uit een vage droom, die hij onmiddellijk totaal vergat. Hij dacht aan een zin van Louis Pauwels uit zijn ‘Blumroch’: ‘Qui rate les aubes, rate sa vie’. En plots kreeg het licht in de kamer een stem die hem naar buiten riep. Ongewassen en ongeschoren en zonder te ontbijten trok hij mantel en botten aan en was hij buiten in de kilte van de morgen.

En hij wist dat, nu de wind was gaan liggen, dit het grote moment was van de nieuwe dag, in het eerste licht dat tussen de bomen hing, de luchten weerspiegeld in het water van de bijna dichtgegroeide vijver met de stenen bank waar hij zat te schrijven in de lente en de zomer, tot ver in de herfst.

‘Wat doe je hier nu? verweet hij zich.

Het is mijn bad dacht hij, het is de sprong van Louis Pauwels elke morgen, zo zomer als winter in het water van zijn zwembad, en dit bos is mijn morgenbad, ik moet het meer doen, heb al genoeg geslapen in mijn leven, heb er de tijd niet meer voor.

Houtduiven vlogen op uit de bomen en het bos opende zich. Langs een modderige wegel, die bestrooid lag met stukken hout en enkele omvergewaaide canadabomen drong hij binnen in de geborgenheid ervan. Hij dacht aan het begin van de Divina Commedia, wat als ik blijf verder gaan, dacht hij, wat als ik uitkom bij een heuvel en deze wil opgaan ‘zo dat de steunende voet steeds de laagste is’, of wat is de betekenis van dit fameuze vers[1] van Dante?

Zware winden hadden de aarde geopend en de rottende bladeren omgewoeld en de lucht was gevuld met de geur van humus en hout. Hij dacht, dit bos hier is mijn gebed, mijn verbondenheid met de levende natuur, mijn verbondenheid met wat niet te noemen is, maar dat dit bos is mijn gezel, is mijn wereld hier, tastbaar aanwezig. Het is een tastbaar gebed zonder woorden, zonder lofzangen, zonder wierook, zonder brandende kaarsen, het is de adem en de geest van de kosmos.

Hij wist dat dit een zin was die hij zou neerschrijven eens aan zijn tafel gezeten, deze zin over een tastbaar gebed zonder woorden, misschien had hij deze zin reeds opgetekend. En het zal wel dacht hij, je kunt niet blijven nieuwe zinnen uitvinden. Maar zijn ganse wezen was erin opgenomen, hij was licht en humus en het geruis van de wind als het geluid van de planeet Aarde, suizend, met hoge snelheid in haar baan om de zon.

Het eeuwige in de geest van de mens, de geest die leefde in het Woord dat in den beginnen was en het Woord levend in de geest van de mens. Al weet hij niet hoe hij dit, over ruimte en tijd heen, op een andere wijze formuleren kan.

Het is en groot begin voor deze dag. Hij zit op een goede golflengte. Hij vermoedt heel sterk dat het Woord van Johannes, het Woord was van een in het Grieks denkende en schrijvende auteur, geïnspireerd door Plato en Aristoteles en vele anderen. Die allen heel wat gemeen hadden met de ideeën van Egyptische priesters, met ideeën komende uit het Oosten, de ideeën van Lao Tzu, die wist dat alles ontstaan is uit Tao en niet anders te omschrijven is als Tao. Of het Woord dat niet anders te omschrijven is dan als het Woord.

En hij weet in alle poriën van zijn geest dat dit een begin van waarheid is, of dan toch een begin van ‘de’ waarheid is, die kan neergeschreven worden als, ‘alles is ontstaan uit Tao of alles is ontstaan uit het Woord’.

   En de Oosterse herkomst van die eerste zin van Johannes wordt nog versterkt door het feit dat de beschrijving van het Hemelse Jerusalem uit de Apocalyps, een afspiegeling is van de mandala van het Paradijs van Vaikuntha, de hemelse woning van Vishnu, zoals het beschreven staat in de Skanda Purâna.

   Het parallellisme van deze mandala met de beschrijving van het Hemelse Jerusalem is te frappant en het is het nog meer als beide teksten vergeleken worden. Dit weet hij omdat hij Titus Burckhardt[2] las wiens boek hij ontdekte in la chambre des preux van die oude chalet in Grimentz, dat kleine (spiritueel) dorpje in de Valais.

En dacht hij, is er wel een grotere zin om een boek, welke het ook moge zijn, te beginnen, als: ‘In den beginne was het Woord. Au commencement était le Verbe. In the beginning was the Word’?

Hij kan deze zin omschrijven als in den beginne was er de onhoudbare drang om te ontstaan, om materieel open te bloeien. En deze drang is gebleven. Het Universum dat nog steeds wordende is, is er het teken van, het teken van het Eeuwig Bewegende, het teken van wie of wat maar al te gemakkelijk God wordt genoemd.

24-02-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Kan het dat ik, na jaren schrijven, nog iets nieuws te zeggen heb en is het niet dat ik in een cirkel schrijf, hernemend wat reeds geschreven stond?

Ik vermoed dat mijn poëtisch verhaal van gisteren een bewerking was van wat ik reeds gedacht had te schrijven of zelfs al geschreven had. De afstand tussen denken vandaag en soms schrijven jaren erna is flinterdun, vooral dan met de jaren er tussen, herleid tot de tijd van een paar dagen. Of, wat gisteren gebeurde, vandaag de indruk meekrijgt dat het jaren geleden gebeurde en wat jaren geleden gebeurde overkomt alsof het pas gisteren was.

Ik moet het al eens gezegd hebben, en het ligt klaar om opgenomen te worden in mijn boek, het verhaal van de appel die ik plukte laat in oktober, hoog in de boom, de allerlaatste Jacques le Bel van het jaar, waarvan ik nu nog knik hoor als ik hem van de tak af trok en hij kleverig in mijn hand lag. Een gebeuren dat de jaren, de ‘eeuwen’ heeft getrotseerd en die me is bijgebleven.

Maar vraag me niet hoe mijn dag van gisteren is verlopen tijdens het middagmaal met de vrienden aan de Leie en ons gesprek over, ja over wat eigenlijk?

Wel herinner ik me nog het lachend, deugddoend gelaat van Roger, een vriend, een gezel die me sprak over mijn blog dat hij elke morgen las. Maar over de rest, niet zo veel meer, ware er niet het Leielandschap geweest en het stille vloeien van water, en de open beemden met de Canadese ganzen en een eenzame reiger; en ja ware er de niet Remi geweest die met zijn zonen gejaagd had op herten en reeën in zijn bos en een week of zo ervoor gaan jagen was in het zuiden van Spanje. En ja er was ook Paul en het boek dat hij gelezen had van een Syrische vrouw en wat ze vertelde over de Koran en over Mohammed.

Het komt terug allemaal als ik even mijn geheugen ga aftasten. Maar ik herinner me ook dat ik tussenin aan het denken was hoe ik mijn blog van de volgende dag, vandaag dus, zou opvullen en pas heel laat eraan begonnen ben omdat er ook voetbal was op TV. Wat me ook vandaag is overkomen en ik ben blijven zitten op mijn zelfde plaats maar nu om te luisteren naar een uitvoering op de BBC van de vijfde symfonie van een man die me duurbaar is, Shostakovich, zoals zijn muziek me duurbaar is, zoals de Russische literatuur me duurbaar is, omdat het niet alleen een groot land is maar in evenredigheid ook grote schrijvers en grote componisten heeft geproduceerd en dat in omstandigheden die we amper vermoeden, Sholokov, Pasternak, Victor Grossman en noem maar op. Grote kunstenaars voor een groot volk. Ik durf er niet aan denken als ik aan het schrijven ben in mijn zo beperkte landelijke ruimte. Begrijp je dan dat ik mijn ruimte zoeken moet in de geest wil ik niet ten  onder gaan aan kleinburgerlijkheid

23-02-2013, 00:25 geschreven door Ugo d'Oorde  

Toen het nog zomer was: haar hand had een takje dwergvarens geplukt uit de muur omheen het kerkhof. Om te drogen in een oud boek, zegde ze, haar blote voeten in het warme zand, haar lippen paarlemoer om te kussen.

Al lang al wou hij haar vertellen van Paolo en Francesca, van ‘hij die nooit van mij nog scheiden zal’, maar algemeen was het geweten: de wind wist het, het takje varens wist het, haar hand die hij hield, en zoals zo dikwijls, woorden waren overbodig.

Waarom in een oud boek, vroeg hij.

Een oud boek zijn oude woorden op oud papier, zegde ze. Uit respect voor de schrijver van het boek, voor wat nog kleeft van de geest van hem in het boek, de geest van hem die ik bestuiven wil met de sporen van de jonge varens. Nieuw leven geven, zegde ze, bevruchten, zegde ze. Hij zal het wel weten waarom.

Ze liepen naast het korenveld. Kraaien over hen zoals de kraaien over het laatste schilderij van Van Gogh. Alsof het haar hart was dat hij hield, droeg hij haar sandalen. Hij zag alles wat er te zien was, de toren van de kerk boven het koren uit, de donkere lijn van het bos, de windmolen met de gebroken ramen. Hij zag wolken in wolken schuiven en hij steeg met de leeuwerik, hoger dan al de keren dat hij leeuweriken zingend had zien stijgen. Het was een grote dag.
 

Hij haar toen binnendroeg, over een smal open wegje in het koren, haar toen droeg tot in het midden van het korenveld, waar de leeuwerik hen zag. Tussen wolken stuifmeel hij haar droeg. Hoe licht ze was. En toen hij haar neerlegde, haar takje dwergvarens nog in de hand, lijk de aarde van hier ze was, open ze was, ontvankelijk.

Vanmorgen, komende uit zijn droom, dacht hij het schuiven nog te horen, de halmen tegen elkaar aan, en het was hierover dat hij schrijven wou. Over het stille, blijvend schuiven van de geurende korenhalmen in het wondere licht en over haar met haar takje dwergvarens dat ze drogen wou in een oud boek.
Het was hierover dat hij schrijven wou en over stuifmeel en over nog heel wat meer. Maar het was te ongewoon.
 

Al had het weinig zin vanmorgen, hij schrijvend, terug te keren naar dit ene precieze gebeuren dat ooit was, of misschien niet was, of het in gedachten dat het was.

Vreemd dat hij hier over schrijven wou.

22-02-2013, 00:11 geschreven door Ugo d'Oorde  

Dan op een morgen is de sneeuw gekomen, dwarrelden de vlokken lijk woorden door de lucht, en heeft hij in een ruk, geschreven in zijn dagboek:

‘Het komt er op aan tijdens de dag, het hoofd vrij te houden om te doen wat moet gedaan, en tussendoor bewust of onbewust binnen te dringen in de innerlijkheid der dingen om er het Onnoembare – in feite het Noembare dat niet te bepalen is - af te tasten. Daarna, de avond en een deel van de nacht vrij te hebben om te zeggen wat er van is.

Vele jaren heb ik nodig gehad om een humus aan gedachten op te tekenen, een humus waaruit ik nu kan putten om op te stijgen in woorden; om een (wankel) verhaal te halen uit de dagen die waren en deze verhalen te sublimeren en op te tekenen als de uitkomst van vele kleine als grote, gebeurtenissen, onverwachte als verwachte, ingebeelde als reële die er alle op gericht waren opdat ik hier vandaag, in dit ’red diary’ – ook het product van de omstandigheden - aan het schrijven zou zijn om ergens uit te komen of niet uit te komen; om woorden samen te brengen die sommigen, maar velen zullen het niet zijn, dan lezen zullen, wellicht niet met de aandacht en de inzet die ik er voor over had, wat maar normaal is.

Dit is dan mijn stelregel, mijn toonaard, bezig zijn zoals ik bezig ben, of het leven dat ik leid naast mijn leven. Terwijl ik ook de woorden indachtig ben van een belangrijke uitgever in dit land over de publicatie van boeken, namelijk dat vandaag nog enkel ‘hapklare’ boeken worden gepubliceerd en dat er geen ruimte meer wordt gegeven aan het mijmeren en ik aldus ten volle bewust ben dat mijn ‘mijmeringen’ niet de minste kans maken de buitenlucht te zien.

Maar als ik dingen geschreven heb en nog schrijven zal die ik meende te mogen, te moeten schrijven, dan zullen ze - zelfs indien mijn manuscript terecht zou komen op een marktkraam aan de Sint-Jacobskerk - hun sporen hebben uitgestrooid, en zullen de gedachten die ik formuleerde, een eigen leven kennen, ongeacht of ze gepubliceerd werden of niet. Ze zullen de ruimte binnendringen en er zich verspreiden, zoals een parfum van rozen en lavendel, ze zullen opgevangen worden door anderen en hun werk doen, zoals het gebeurt sinds eeuwen.

Zeg ik, Ugo, dat mijn boek eigenlijk hier begint.

21-02-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik lever strijd op drie fronten, mijn dagboek, mijn blog en mijn lange tekst, mijn boek. En er is geen ontwijken aan, elke dag sta ik in de eerste linie en kan ik het gevecht met het woord niet ontwijken.

IK zal er maar niet over piekeren. Het is zo en het zal zo blijven en eigenlijk wil ik het zien als een zegen.

Wat ik nog zeggen wou, na al wat ik reeds gezegd en geschreven heb. Ik heb al genoeg gefilosofeerd in mijn leven opdat ik het vandaag even over een andere boeg zou gooien en binnen treden in een soort virtuele wereld, deze van de kwantum fysica die ons een wereld voorschotelt wars van alle hoogdravende filosofische beschouwingen over wat de mens is, hoe hij denkt en handelt, en hoe en naar wie of wat hij op zoek is.

En dit zoeken dat een eigenheid is geworden van de mens, was reeds een stap in de goede richting om later, hopelijk uit te komen in de wereld van de kwantum fysica, de wereld van het minimale, van het onzichtbare, de wereld achter de wereld, die al altijd is ingeschakeld geweest in ons dagelijks bestaan zonder dat we er ooit enig besef hebben van gehad en die we nu nog steeds niet begrepen hebben.

Het is de volgende stap die de mens te zetten heeft, de stap naar een grotere spirituele geaardheid, naar de homo sapiens, sapiens, die Teilhard  de Chardin op het oog had. Een mens die we nu nog niet machtig zijn te omschrijven in woorden omdat die woorden nog niet gevonden zijn.

Het is dus wachten op de mens die gegroeid uit de aap, over de mens heen, evolueren zal naar de nieuwe mens, de spirituele mens, tenware we de andere richting zouden inslaan en terugkeren naar het stadium waaruit we zijn opgestaan.

De wijze waarop de mens, omwille van de vorm en aard van zijn gehechtheid aan Allah, in bepaalde landen afgeslacht wordt als dier, is weinig hoopgevend wat zijn of onze evolutie betreft.

20-02-2013, 00:08 geschreven door Ugo d'Oorde  

Heb op anderhalve maand slechts 45 pagina’s geschreven van mijn boek. Bij een dergelijk ritme heb ik meer dan een jaar nodig om uit te komen met een eerste versie, of twee jaar voor mijn boek volledig af te werken.

Anderzijds zijn mijn Fragmenten te lang om deze als blog in te loggen. Ik ben er zeker van dat niemand deze lange blogs leest zoals ik hoop dat ze zouden gelezen worden. Ik ben dus verkeerd bezig en ik had het moeten weten.

Voortaan houd ik blog en boek gescheiden alsdan kan ik me beter concentreren op wat ik schrijf en duidelijker waar ik heen wil.

Als er niet gereageerd wordt stop ik van 21 februari af met ‘De Adem van de Dagen’ en krijgt je nu en dan een korte passage ervan onder vorm van Blog.

Ondertussen, ben ik begonnen met een schifting te doen in mijn boeken. Er zijn er te veel.

Alles van en over Dante zal ik houden, alles van Gilliams, Rilke, T.S.Eliot; alles van Paul Claes, van Stefan Hertmans, van George Steiner; zeker Kafka, zeker mijn King James’ versie van de Bijbel, zeker en zeker Cervantes, Marie-Madeleine Davy, Saint John Perse, Hölderlin, Velikovsky (al zijn er heel wat), Borges zeker, Fabre d'Olivet, Bede, Pasternak, Soltsenitsin, Victor Grossman.

Moet ik nog verder gaan?

Dan zit ik verveeld met een collectie ‘Troisième Millénaire’, ‘Question de’, ‘Aeon’, die ik node weg doe. En dan mijn dagboeken, wat met mijn meer dan dertig dagboeken die niemand meer lezen zal, maar die ik ook niet graag in vreemde handen zie overgaan.

En dan wat op PC en laptop op de harde schijf staat, op memostick? Wat dan wel leesbaar is en waar ik minder zorg heb dat ze in vreemde handen zouden komen, tenminste zo ik de tijd vind om dubbel gebruik uit te schakelen.

Heb dus heel wat werk voor de boeg, maar het is tijd dat ik orde op zaken stel.

19-02-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij schrijft maar, niets kan hem weerhouden, hij zit boordevol woorden, rijpe, rijpende, groene, woorden nog op komst. Zijn leven is één lang woord.

Hij durft bekennen – hoe gek het ook is voor velen – maar hij gelooft in het bestaan van een spiritueel veld in de kosmos; hij gelooft zelfs dat de zichtbare kosmos er de materiële vorm van is; hij gelooft zelfs dat de materiële vorm zonder betekenis is, niet meer dan ons lichaam van betekenis is voor onze geest, dat alles geest is, een onovertroffen massa minimale minimaalste deeltjes – Higg deeltjes voegt hij er gewoonlijk aan toe - waar we na de dood opnieuw in opgenomen worden, hetzij als entiteit, hetzij totaal versplinterd.

Hij  heeft er maar een vaag begrip over maar hij is overtuigd dat de dood niet het laatste is. Deze gedachte levert hem een soort geruststelling op.

Hij stelt zich de vraag of hij bij leven, een braakliggend stuk grond is geweest, ofwel of hij bij leven soms, het gevoel heeft gekend, al was het maar voor een fractie tijd, een kathedraal te zijn geweest?

Hij had niet gedacht hier op uit te komen, des te meer er een woord is van Hugo Claus dat de ronde deed, over de kathedraal van Reims waarvan Claus vond, zo vertelde Mulisch toch, dat de kathedraal moest gedynamiteerd worden.

Het zal wel niet de kathedraal zelf geweest zijn die Claus gedynamiteerd wou zien, maar wel haar betekenis, de Kerk er achter. Echter heeft Claus er ooit over nagedacht dat de kathedraal het hoogst kosmische bouwwerk is geweest dat de mens, die leefde, nadacht en werkte in de XIde, XIIde eeuw, heeft geconcipieerd en de durf en de kracht heeft gehad, zijn geloof, zijn inspiratie zijnde,  zijn idee uit te bouwen.

Hijzelf zag de eerste kathedralen als gegrondvest in de aardstromen en opgetrokken tot in de geheime krachten omheen de aarde. De kathedraal fungeerde aldus als een athanor, het werktuig van de alchemist, om deze geheime onzichtbare krachten over te brengen op de mens om hem te verheffen tot meer geestelijk-mens. 

De wereld vergeve het hem indien hij de diverse elementen van de kathedraal verkeerd zou hebben geïnterpreteerd, maar zijn bedoelingen zijn zuiver, en als ze zuiver zijn dan is het omwille van de kwantum fysica, waar hij niet zo veel van begrijpt, maar toch voldoende om te weten dat het een reële wereld is achter de wereld die we kennen.

Zijn geestelijk leven is aldus niet veel meer geweest dan het opvolgen van wat hij las bij anderen en te trachten er een eigen betekenis aan toe te voegen, steeds wachtende op het ‘terloopse’, zijnde het plots opduiken van een beeld, een gebeuren, en het impact ervan op zijn gedachtenwereld.

Het is dit dat zijn levende bron is waaruit alles ontstaat nu hij met de jaren, meer toe gespitst is op het zijn, dan op het doen – ook het boek dat hij schrijft, wat fout is misschien - dat het gevolg van het jarenlang bijhouden van een dagboek, waarbij het volstond het dagboek te openen, de pen te nemen en te schrijven. Over wat hij schrijven zou wist hij pas op het ogenblik dat hij de pen neerzette.

Hij ontkomt dus niet aan de boeken die hij gestapeld heeft. Niet dat er zovele boeken zijn – als hij zijn boekenkennis vergelijkt met deze van George Steiner, ook deze van de Stefan Hertmans van bij ons, dan is hij een ongeletterde - maar toch bezit hij er enkele die toereikend zijn om hem te helpen. En telkens hij er iets zou aan ontlenen wil hij het overgenomene te situeren, tenminste zo hij er zich nog bewust van is dat hij het ontleend heeft.

Zo is het beeld van de boom die in potentie aanwezig is in de zaadkorrel, herkomstig van Augustinus die door Fabre-d’Olivet wordt geciteerd en wel in verband met het, vóór de zevende dag, in potentie aanwezig zijn van hemel en aarde. Een toestand die Augustinus ook vergelijkt met de toestand van de zaadkorrel waarin aanwezig zijn: ‘de wortel en de stam, de kruin, de vruchten en de bladeren’.

Of ook nog bij Izthak Bentov, als deze schrijft dat zaad en boom dezelfde informatie bevatten, een ervan heeft de vorm in potentie de andere is er de manifestatie van. 

Deze bronnen, Augustinus en Bentov, - en er zijn er vele andere - zijn deel van hem: hij kan ze aanhalen en aanvullen om beter nog het mysterieuze van de krachten van het Woord, in en over hem, te belichten. En als hij terugkeert naar wat Bentov zegt dat zaad en boom identieke informatie bevatten is dit dan niet het beeld, is het niet de zuivere metafoor voor Woord en Universum?

En elke dag verschijnen honderden boeken en, in allerlei tijdschriften honderden essays en columns. Er worden zovele teksten geschreven, waarheden verkondigd, en waarheden herleid tot nieuwe waarheden. Onmogelijk alles bij te houden, de wereld ligt ermee bezaaid en elk zaaisel brengt nieuwe vruchten op, goede of minder goede. Wat doorkomt wordt, lijk de stukken van een puzzel naast elkaar gelegd en waar het kan in elkaar geschoven tot een soms totaal ander beeld.

Aldus is het landschap van de geest zoals dit van het Universum, een bewegend landschap. Vloeit alles in elkaar, gegevens in nieuwe gegevens of wat van de geest is getroffen door de schicht van een andere geest, of geest in geest tot een altijd verder schuivend tasten naar de waarheid van het ‘zijn’, al heeft hij geen idee wat met die waarheid bedoeld kan worden.

En als hem soms gevraagd wordt waar hij zo intens mee bezig is dan is zijn antwoord dat hij zoekende is naar een waarheid die enkel in het onzichtbare, het immateriële, die enkel in het domein van het metafysisch-transcendente kan gezocht worden en nergens anders. Waarmede hij bevestigt dat deze zoektocht, zijn verder leven vullen zal.

Hij wil dus zijn dagen beschieten met woorden die zijn zoektocht zullen bevolken. Hierbij helpe hem de bewegende, scheppende krachten die in alle geledingen van het omringende aanwezig zijn en die ook binnen in hem hun tentakels hebben vastgehecht.

18-02-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Omdat

in het licht

ik ademend lig,
de ogen dicht 

van in den beginne al,
omdat het licht
zo sprekend is,

en ik erover verhalen wil.

En tot het eind,

een vadem lang,

de woorden

die ik schreef en niet schreef,

die ik dacht en niet dacht,

die ik sprak en niet sprak,

een vadem lang,

een kraal van tekens

en van niet-tekens

uit mijn hand gevloeid

of weg gebleven.

Tegenwoordig nog

in het stoffelijke ondergebracht,

nog even verblijvend.

Wat ik ben daarna,

wat blijven zal van mij,

wat is en blijven zal,

van mij:

de geest van mij,

open zwaaiend,

open zwermend,

je rakend,

met mijn voelhorens.

Je weet het niet misschien.

maar in het licht,

ik de ogen dicht.

En niet de dood je sterft,

het eeuwig licht je halen komt.



Een vreemd gedicht dat ik schreef, mijn nalatenschap aan woorden die meer dan woorden zijn: gedachten die ik nog gevangen houd voor een tijd om er later over te beschikken.
Onder de sterren zijn de nachten koel in dit land, je weet het en toch laat je je verleiden. Je weet ook dat al deze blogs nutteloos zijn en toch voeg je er elke dag een aan toe, hoe lang nog?

17-02-2013, 05:52 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het ritme van de tijd is een hels ritme, niet op te volgen, amper bij te houden. Tijd schuivend in tijd, alsof hij niet zou zijn, inbeelding zou zijn, gebaseerd op het wentelen van de aarde in haar baan om de zon en wij wentelend van ogenblik in ogenblik alsof enkele het nu zou bestaan en niet de tijd, niet de tijd, nooit de tijd.

Of het 'nu' van de eerste zin van een gedicht dat ik nimmer schrijven zal zelfs al ken ik de laatste zin, maar nog niet de ogenblikken tussenin, ik die zinnen nooit gebruiken zal, omdat ik – mijn wankel hart – het moe ben woorden te zoeken, op te halen uit wat was of niet was of had kunnen zijn.

Ik het moe ben omdat niets meer gaat, niets meer komt, niets meer verrukt, niets meer verbaast. Ik, verankerd in het warme bed en er blijven wil, voor een lange tijd.

Dit is dan geen gedicht, al wou ik er een schrijven, al wou ik openingen laten tussen mijn woorden, al wou ik, lijk Gilliams, schrijven over ‘mijn hand dat een warm vogelei had geroofd’.

Maar dit kan niet meer, er is voor mij niets meer te roven en zeker geen warm vogelei. Had ik eraan gedacht, laat in de herfst, een mispel had ik kunnen rapen in de tuin van het Gevaert museum dichtbij. Maar ik heb er niet aan gedacht, er was dit Blog dat me parten speelde en blijft spelen en ik de realiteit van de dingen meer en meer ben gaan vergeten.

Ik sluit me ook meer en meer op, binnen mijn Blog, lees geen boeken meer, heb er de tijd niet voor. Al dacht ik aan Luigi Pirandello en aan zijn ‘Sei personnagi in cerca d’autore’, dat ik liggen heb tussen de hoop boeken die ik op zij heb gelegd omdat ik ze, mettertijd, niet veel verder bewaren wil. Er zijn er te veel om te bewaren nu ik (bijna) niet meer lees.

16-02-2013, 00:02 geschreven door Ugo d'Oorde  

Dit alles is deel van het grote zinderende leven dat hem steeds blijft doorkruisen. De siddering van wat gekomen is uit het Alfa-punt en hem voeren zal over de dood naar het niet te bepalen gans Andere.

Hoe kan hij deze fuga van het woekerende leven die keer op keer doven gaat in de herfst, en in de lente lijk een vloedgolf het land overspoelt, hoe kan hij dit alles omvatten in  woorden, wetende ook dat, in het licht van de niet meer te tellen morgens die hij bewust heeft beleefd of roekeloos heeft ondergaan, zijn lichaam ook niet ontsnapt aan het ritme van de natuur. 

Hij dacht nog: Hugo Claus vermocht dit te beleven. Hertekende dit, in zijn gedichten, in het barokke van de woorden die Claus zo plukken kon, die zo uit hem opwelden en die hij nam zoals ze kwamen. Woorden die schreeuwden van poëzie, niet zo zeer door wat ze te zeggen hadden – dit was T.S. Eliot - maar door de klank ervan, de vorm ervan, het ongewone ervan, het passende, verrassende beeld ervan.

Hij gaat slapen met deze zin. Hij denkt is het wel zo, overstijgt Claus het ritme van de natuur, overtreffen zijn gedichten het in en over elkaar vloeien van zomer en herfst, van winter en lente. Is het dit fenomeen dat eigen is aan de poëzie van Claus?

Hij, Ugo, zal dan begraven worden onder een steen die zijn naam zal dragen, en een grafschrift dat hij nog schrijven moet, waarbij hij het grafschrift benaderen wil dat hij vond in een boek over de Romaanse architectuur en cultuur in la Provincia de Burgos: 

Soy  lo que serás;

lo que eres en el tiempo fui:

ora por mi, te ruego.

Ik ben wat jij zult worden;

wat jij nu bent was ik eens:

bid voor mij, ik vraag het je. 

Hij vraagt echter niet te bidden voor hem, al zal hij het zelf wel onvoldoende gedaan hebben. Maar de belangrijke momenten in zijn geestelijk bestaan waren een wandeling  naar  en binnenin wat niet te noemen is.

Hij zal evenwel niet zoals Rilke, begraven worden, zijn grafzerk leunend tegen de muur van een Romaanse kerk, maar hij vraagt zulks niet, hij wenst enkel dat zijn naam verlengd wordt naar wat hij schrijft op een dag zoals deze.

*

Het ‘impromptu’ van de hoge winden om het huis, winden die van verre komen, van landen en van oceanen. Hoge winden in de bomen die zijn hart beroeren, die hem beelden brengen, blijven brengen: vader, moeder, broer en vrouwe, afscheid nemen.

De tijd, omzwachteld door de tijd, de enige levende en hij die erin geborgen zit, meegenomen. De tijd die hij was en is, hij, Ugo, zoals hij genummerd getekend staat in vele registers, ergens in kasten of in kamers of op harde schijven, zijn naam uitgeschreven voor altijd alsof hij enkel naam was, drie lettertekens, een te weinig, of drie te veel, en te zijn wat hij in feite is, niet zoveel, de verlatenheid zelve en hoge winden die hem wegnemen zullen en niets nog blijven zal van dit gebeuren hier, dat hij zo koestert, dat hij omlijsten wil met woorden als guirlandes, enkel de tijd zal blijven, de grote levende tijd.

Wat hij nu ook weet, omdat plots een naam opduikt, de zachtheid van een blik in hem geboord, dat hij bemind heeft en dat de voren die dit beminnen in hem getrokken heeft nog open liggen.

Bevreemdend is, en dit wordt hem duidelijk, bevreemdend is dat hij het waagt al deze zaken nog op te zoeken in deze wereld waar de miserie van afdruipt: een door elkaar schuiven van gewapende conflicten, van uiteengereten lichamen, van corruptie en uitbuiting, van kinder- en vrouwenverkrachting, van hongersnood, van natuurcatastrofen.

En dichter bij hem, het gebazel van de politiekers die zonder het minste schaamrood dit land waar hij geboren is en opgegroeid, inspiratieloos hebben achtergelaten door destijds, onder meer, een openbare schuld te laten groeien tot een niveau dat een last genereert die een rem betekent voor tal van noodzakelijke investeringen en een belastingdruk oplegt die boven het normale uitstijgt.

Terwijl ondertussen, langzamerhand het westen overspoeld wordt door een golf die in zich de kiemen draagt, eigen aan wat kenmerkend was voor onze veertiende, vijftiende, zestiende eeuw en hij zich de vraag kan stellen, hoe lang nog een Koningin Elisabethwedstrijd voor viool of piano, als hij donker gebaarde mannen hoort en wat ze, honderdvoudig gemeend, te zeggen hebben?

Dus, hoe lang nog Shostakovich, Beethoven, Bach, Mozart?
Slaapt de  politiek in het westen, is hun roes van eeuwenlange heerschappij dan blijven hangen, hen verblindend tot het te laat zal zijn, of is het al te laat?

Gepaard gaande met de terugloop van het geloof in de waarden van de Kerk, is dit het doembeeld dat als een donderwolk naar het Westen drijft of vergist hij zich schromelijk, en zijn er nu reeds, komende uit het Oosten, voldoende tekenen die ons leren dat het wel zo een vaart niet zal lopen?

Hij hoopte altijd dat onze samenleving niet geraakt zou worden in haar diepste worteling, daar van waar de levenssappen van de geest opborrelen en waar zijn queeste, de tocht naar zijn eeuwigheid, zich situeert. Je kunt immers de mens niet binden aan woorden, wie of in opdracht van wie ze ook moge geschreven zijn en die, nu de bladen ervan vergeeld zijn,  niet mogen gewijzigd of anders geïnterpreteerd worden. 

Maar het is vandaag dat hij leeft en al de dagen die nog komen moet hij verder op de weg die hij heeft ingeslagen. En als hij spreekt en schrijft dan weet hij, dat een boek waarin geen spoor zou te vinden zijn van de binding van de mens met zijn ‘kosmische’ essentie, hoe minimaal ook, geen waarde heeft, alleszins niet voor

Marie-Madeleine Davy[1] maakt hem dit duidelijk als ze schrijft: ‘il est impossible d’envisager l’homme coupé de sa profondeur d’origine divine.’

En om het nog duidelijker te maken, hij vond in het boek van Davy, een dagbladknipsel uit ’Le Monde’, de toespraak van Saint-John Perse, gehouden bij de overhandiging van de Nobelprijs voor Literatuur, waarin hij had onderlijnd: ‘la grâce poétique, l’étincelle du divin, vit à jamais dans le silex humain’, waarmede Saint-John Perse de zin van Davy kruiste.

Dit waren woorden die hij koesterde. En er waren er nog die hij vond in hetzelfde interview van Eric Edelmann met Marie-Madeleine Davy, overgeschreven uit een boek van Christian Jacq, een gedachte van Hermes Trimegistos: 

‘Pense être partout en même temps, dans la mer, la terre et le ciel; pense que tu n’es jamais né, que tu es encore embryon, jeune et vierge, mort et au-delà de la mort. Comprend tout à la fois, les temps, les lieux, les choses, les qualités et les quantités.’

Hij herlas de zin en hij dacht – de wind nog heviger dan voorheen, hoog in de bomen, jagend over het huis – dat dit de essentie is van de goddelijke vonk in de menselijke silex. Zo denk, of doe een poging te denken dat je een deeltje van die God bent, dat je overal aanwezig bent, dat je alles begrepen hebt.

Hij kan het nog, het is nog deel van zijn vrijheid te denken wat hij denken wil en openlijk het neer te schrijven in een klare zuivere taal. Het was niet altijd het geval, Dante wist hoe verdoken hij zijn gedachten kenbaar maken moest.

Zullen wij het nog weten of zal het nog nodig zijn het te weten, ooit eens overspoeld?

Hij schrijft maar, een gekheid is het – maar hij gaat verder – één boek te willen toevoegen aan de massa miljoenen boeken die er opgestapeld liggen in al de bibliotheken van de wereld om gelezen te worden.

15-02-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik weet dat er vóór dag en dauw heel wat geschreven wordt, dat nooit, of dan toch uiterst zelden, het licht zal zien, en is het niet vroeg in de morgen het zal laat in de nacht gebeuren. Zo heeft hij die schrijft in een etmaal twee momenten die hij koestert en waaruit hij kiezen kan, omdat die - hij het licht schuwend soms - vruchtbaar zijn.

Want voor het witte blad gezeten, sluit zich de wereld en stapt hij een totaal andere wereld binnen, zoals de reiziger in de woestijn die een oase betreedt en neerzit onder de palmen om te schrijven; of iemand in de bergen, aan een klein bergmeer – ik ken er zo een - om de weerspiegeling te zien van de besneeuwde bergen aan de overkant, tot er een steen in rolt die losgekomen is, zodat hij zich aan het schrijven zet om te verhalen over hoe het vroeger was, op een andere plaats en in een andere tijd.

En rust kent hij niet, zelfs al lijkt hij vermoeid, rust kent hij niet, zijn pen houdt hem in leven en hij onderwerpt zich aan het woord dat blijft komen, dat hem opjaagt.

Wie is het die hem zegt dat hij op 85 niet mag stoppen, zijn schop afkuisen zoals hij hoorde van zijn vader op het einde van de dag, zijn boeken gesloten houden en laten vergaan onder het stof?

Hij vertelde het al, of heeft hij het maar gedacht, maar wat maakt het uit een boek minder of een boek meer, een boek met zijn naam er op of zonder zijn naam, als het er geen tien zijn?

En toch, hij blijft opstaan in het midden van de nacht om te volbrengen wat moet worden volbracht.

14-02-2013, 03:22 geschreven door Ugo d'Oorde  

Tussen het pak Lp’s, onderaan de Luikse bollenkast, dat nog altijd geen andere plaats gevonden had - Lp’s die hij weg wou maar het dan toch niet over zijn hart kreeg ze weg te doen – die hij nu klaarlegde om te verhuizen naar de zolder, Schuberts opus 959, een pianosonate met Christoph Eichenbach, een Lp die hij lange tijd geleden ten geschenke had gekregen van Guy O., een vriend, die op de cover ervan een dedicatie geschreven had: ‘ to the man with the esoteric talk’.

Waarom Guy dit toen had geschreven wist hij niet, wellicht omdat hij over dingen sprak waar anderen het nooit over hadden. Maar het gebeurde naar aanleiding van een recital in de stad, met een Russische pianist, waarvan hij zich de naam niet meer herinnerde. En toen het Andante kwam, zittend naast Guy, schoten plots zijn ogen vol tranen, en toen hij even later in het geniep, de tranen wegveegde zag hij dat ook Guy, in een zelfde mate geroerd was geweest.

Achteraf waren ze een glas gaan drinken in een bar, de plaats to be in die tijd, waar hij ooit een kort gesprek had gehad over ‘De val van Icarus’, het schilderij van Brueghel, met niemand minder dan Hugo Claus, en waar hij diezelfde avond of nacht geschaakt had met een jonge dame, een vriendin van Guy.

Het leven is een aaneenschakeling van kleine gebeurtenissen die grote gevolgen kunnen hebben, niet te voorziene gevolgen kunnen hebben en die schaakpartij had gevolgen want enkele tijd later bezocht hij met haar de floraliën en deelde hij met haar het bed.

Maar het was dit niet dat hij nu vertellen wou. Hij wou enkel zeggen dat je, op een bepaald ogenblik in je leven, op een bepaalde plaats, verkerend in een bepaalde emotionele toestand, een blik ontmoet, een lach, een mond om te kussen en dat je zes maand later, of een jaar later gehuwd bent met die blik en die lippen, voor het leven.

Dit gebeurde nu precies niet met die schakende dame, maar het gebeurt elke dag, elk ogenblik en het is op deze wijze dat zijn huwelijk was tot stand gekomen. Maar ook hierover vertelt hij niet verder. Maar je hebt je appartement in de stad, een klein ingesloten ding en op een morgen neem je de trein naar de hoofdstad en op die trein heeft een reiziger voor jou, een dagblad achtergelaten op de plaats waar je gaat neerzitten en op het ogenblik dat je het opneemt valt je oog op een openbare verkoop van een oude hoeve in je geboortestreek en het gebeurt dat je zes maanden later eigenaar geworden bent van die hoeve én met een grote open haard én met een zware Luikse bollenkast, én met een schuur met ploeg en kar en wanmolen, zaken die de vorige eigenaar ter plaatse heeft achtergelaten, én met een ovenhuisje.

En het gebeurt ook, en dit is misschien een achterlaten te veel geweest – of een ruggensteun van het lot - dat onderaan in die kast, juist boven de bollen waar de kast op steunt een vooruitstekende rand is, waarvan je op een dwaas ogenblik vaststelt dat het een schuif is, een geheime bergplaats, een eigenschap van vele oude kasten, waar je tot je verbazing een boek ontdekt met zwart couvert en je leest: Fabre-d’Olivet, ‘La Langue Hébraïque restituée’, Delphica. L’Age d’Homme[1].

Er zijn boeken en boeken, en boeken over boeken maar die dag, staande voor die kast, heeft hij het boek geopend en is hij beginnen bladeren. En dit werd een ontmoeting, niet met een vriend of een vrouw maar een ontmoeting met een boek, een boek dat in zekere mate zijn leven veranderen zou, in die zin dat het hem een andere kijk zou geven op het ontstaan van het Universum.

Hoe leest men een boek dat geen roman, geen levensverhaal is; hoe wordt men geleid doorheen een boek dat je overhoop haalt geschreven door een subtiele en sublieme geest, bijna tweehonderd jaar geleden.

En je leest het 'Bereshit bara elohim', je leest het ‘in den beginne schiep God’, de eerste woorden van Genesis, van de eerste tien hoofdstukken van Genesis, ook nog de Kosmogonie van Mozes genoemd, in een totaal nieuwe Franse én Engelse vertaling uit het Hebreeuws.

Deze versie was intrigerend voor hem. Hij kon wel niet oordelen over de preciesheid van Fabres vertaling maar het verwonderde hem, in deze vertaling van het begin van de XIXde eeuw, elementen te vinden die dicht aansloten bij de Big Bang-theorie, en hem daarenboven steunde in zijn geloof dat alles uit het Woord herkomstig was.

Het was niet de vertaling als dusdanig die hem interesseerde maar wel de vraag die onvermijdelijk gesteld moet worden, wat was er vóór de Big Bang, wat was er vóór het ontstaan van het Universum?

Fabre-d’Olivet heeft geen nood aan een antwoord op deze vraag maar merkwaardig is wel dat we in zijn vertaling lezen dat het scheppingswerk zich in allereerste instantie situeerde in de geest van Elohim waarbij deze begint met het opmaken van een soort van blauwdruk van wat hij denkt te doen om dan, de ‘zevende dag’ en niet vroeger, uit te voeren wat hij gepland had.

Lezen we trouwens niet in de Willibrordus-bijbel: ‘Op de zevende dag bracht God het werk dat hij verricht(!) had tot voltooiing.(Genesis 2, 2).

Volgens Fabre d’Olivet – en later zou hij de bevestiging hiervan lezen bij Paul Nothomb - heeft Elohim ‘zes dagen’ lang over alles nagedacht en heeft hij de schepping pas de ‘zevende dag’ in gang gezet.

Gezien - maar dit voegt hij, Ugo, eraan toe - de schepping van het Universum nog steeds aan gang is, loopt deze zevende dag nog altijd door. Met dien verstande dat Elohim zich heeft teruggetrokken omdat, eens het startsein gegeven, elke tussenkomst van Hem, elke bijsturing van Hem, overbodig werd: het Alfa-punt van het Universum doorlopend in een lang gerekte evolutie naar het Omega-punt dat door Hem, in potentie al bereikt is.

Als Ugo zich de vraag stelt wat er was vóór de Big Bang dan is er maar één antwoord dat hij halen kan uit het werk van Fabre, dat er, van in den beginne een Universum in potentie was, zijnde de ‘blauwdruk’ van Elohim - zoals ook in potentie aanwezig zijn, de gebeurtenissen die zijn leven zullen uitmaken in de dagen die komen.

En hij weet deze visie bevestigd door Ilya Prigogine die in een interview verklaarde:

‘Pour moi, la transition entre le pré-univers et l’univers est avant tout un problème de passage du vide, qui contient déjà des particules en puissance, à des particules réelles’[2].

Of, de overgang tussen het pre-Universum en het Universum van nu, is voor alles, het probleem van de overgang van de leegte, die reeds potentiële deeltjes bevat, naar reële deeltjes.

Er zou dus, als hij Prigogine volgt geen schepping hebben plaatsgehad, enkel een overgang van een Universum in potentie, de blauwdruk van Elohim - Prigogine noemt dit le vide(potentiel) - naar het reële Universum.

Hijzelf kan hierbij nog bedenken dat in een fractie van tijd vóór de Big Bang (die nog geen tijd was), onwrikbaar, alle verwevenheden, alle evolutieprocessen, alle wetten, onveranderbaar, in deze blauwdruk aanwezig waren en dat het Universum voor eens en voor altijd ontstaan moet zijn op het ogenblik van de bevruchting - of was het een zelf-bevruchting - waarbij het Woord, zich voor het eerst openlijk gemanifesteerd heeft.

Hoort dit nu wel thuis in het boek dat hij schrijven wil. Hij denkt het. Het verhaal maakt deel uit van zijn ‘ontdekkingen van boeken’ – even belangrijk als de ontmoeting met mensen - die hij gedaan heeft; maakt deel uit van de spirituele, religieuze weg die hij bewandeld heeft, veel meer dan het verhaal van gebeurtenissen uit zijn leven. Zo ervaart hij het toch.

En nog, wat de Bijbel betreft en de eerste Latijnse vertaling ervan heeft hij niet de indruk dat deze geschreven werd, noch vertaald voor de mens die meer dan twee millennia later leven zou. Voor die mens is er nu, of men het aanvaardt of niet, de Bijbel van de New Physics die zich situeert op de grens van de metafysica. 

En Christian de Duve[3] zegt ons duidelijk ‘que la nouvelle physique nous dit qu’il faut dématérialiser la matière’ of, dat de nieuwe fysica ons leert dat de materie van haar stoffelijkheid moet worden ontdaan.

Dit betekent dat de idee als zouden we van stof zijn, een beeld is uit onze zichtbare wereld, een beeld dat verschrompeld wordt door de onzichtbare wereld van het elektron en andere, niet te bepalen, niet te beschrijven, meer dan mini-minimale deeltjes Higgs – misschien de stoffelijke deeltjes van de geest. 

En meer nog, als we thans weten, dat de om haar ‘as’ roterende aarde met een onvoorstelbare snelheid in haar ellipsbaan om de zon, de zon gegrepen tussen de miljarden zonnen van een wentelende Melkweg, en deze wegschietend tussen miljarden andere melkwegstelsels, dat dit imago te overrompelend is opdat we de aarde nog kunnen aanvaarden als het centrale punt ervan, met, zoals ons geleerd werd, een aandachtig toeziende, controlerende God erboven.

De Nieuwe Fysica suggereert ons dat, in het Woord, in het begin aanwezig, het op komst zijnde Universum verscholen lag, dat deze aanwezigheid in potentie, zich materialiseerde.

Het grote wonder is dat het gematerialiseerde Universum in beweging is en in beweging blijft, samengehouden in een immens Krachtenveld, dat het Veld van het Woord is en dat de beweging erin, het duidelijke bewijs is dat het Woord IS en levend is.

Dit zijn zaken die weinigen aanbelangen, maar hoe kan hij anders dit gesprek met zichzelf gaan inleiden. Want aangekomen waar hij zich thans bevindt, is zijn leven een lange monoloog geworden, een queeste naar de reden en het doel van zijn mens-zijn.

Het is en het wordt een voorbereiding op het ogenblik van zijn dood. Is het immers niet het weten dat ons lichaam sterven moet dat ons kenmerkt als mens, en dat ons sterven een nog grotere vraag oproept, of er, après avoir rendu l’âme, of na de teruggave van onze ziel, onze wankele ziel – onze spirituele binding met het Al - nog iets in meer is? 

12-02-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je hebt meer dan dertig jaar lang het gesprek met jezelf opgetekend in een dagboek. Je leefde, hoofdzakelijk in en met boeken. Je legde de gegevens die je ontmoette naast en over elkaar en vond openingen naar eigen structuren waarvan je meende dat deze dichter de Waarheid benaderden al wist je niet wat deze Waarheid wel zijn kon.

Je las over de New Physics en je aanzag dit als een nieuwe Bijbel ditmaal geschreven in beelden in plaats van in woorden. Beelden die uiteindelijk nog moeilijker te lezen waren, maar het waren beelden in de diepte die de vinger legden op het mysterie van het Zijn.

Je las over het ontstaan van een nieuw sterrenstelsel in de Orionnevel en je oordeelde dat dergelijk gebeuren beter paste bij een God die de structuur van atomen bedacht en uitbouwde, dan heel wat optredens van Hem in de Bijbel.

Je vond dat de onbehouwen stenen van Stonehenge – ook het altaar uit de Bijbel moest uit onbehouwen steen - en de wijze waarop deze geplaatst werden, qua functie heel wat gemeen hadden met de functie van onze eerste gotische kathedralen die je als kosmische kathedralen zag.

Je las Freeman Dyson en je las Fritjof Capra en Richard Feynman, en Paul Davies, en vele, vele anderen. En je las Maurice Gilliams en T.S.Eliot, en het gebeurde dat de totaliteit van dat alles en van nog heel wat meer, tot osmose kwam, zoals God, Mens en Kosmos, één alles innemende osmose is.

En je las de encycliek over de Schittering van de Waarheid en in de brieven van Paulus dat hij, na door de bliksem te zijn getroffen onmiddellijk is afgereisd naar Arabië, om er drie jaren te verblijven en pas daarna Petrus en Jacobus, de broer van Christus, op te zoeken in Jerusalem.

En je las Borges en je dacht met hem dat het de omstandigheden zijn die de richting bepalen van de wegen die je inslaat en je concludeerde dat de vrijheid van handelen waarover je beschikken sterk begrensd wordt door deze omstandigheden.

Maar het gebeurde ook dat je bij dit alles, de realiteit der dingen om je heen vergat.

En al wat was en is, aanwezig lijk de ceder in het cederzaad, tracht je nu, hoe gek het ook moge zijn, samen te brengen in een boek, om je deze morgen af te vragen welk nut het heeft één boek te schrijven als je de tijd niet meer hebt er tien of dan toch, minstens, er meerdere te schrijven.
En, zoals ik je ken, toch zul je verder gaan.

11-02-2013, 03:04 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een vriend antwoordt op een vraag die ik me stelde, over de zin van het schrijven. Hij verwijst me naar het voorbeeld van Ivo Michiels. ‘Het is de wil die door alles heen intact bleef tot de laatste dag’, zegt hij, ‘maar een zin is er niet behalve de zin die je er zelf aan geeft’. Hij verwijst ook naar het boek van Rüdiger Safranski over Schiller, ‘de artsen begrepen niet hoe hij had kunnen verder leven; het kon alleen die ijzersterke wil tot schrijven zijn geweest.’

De wil tot verder leven op een zinnige wijze, niet uitgedoofd, niet uitdovend, maar uitkijkende naar het woord dat hem levend houdt.

Mijn vriend schreef ook nog andere, heel mooie dingen – ‘mais de mon frère, le poète, on a eu des nouvelles…’ - maar er was één zin waarvan de diepere ondergrond pas later tot mij is doorgedrongen, nl. waar hij het had over ‘Gloed’ van Sandor Marai dat ‘hij ervaart als voedsel  voor de altijd wankele ziel…’

Bij een eerste lezing had ik enkel zijn enorme literaire kennis bewonderd, keek ik op, zoals ik hem ken, naar de  kracht die er in zijn woorden lag. Nu, bij een derde lezing van zijn antwoord, ontdek ik plots de mens in hem en verrijst hij uit het woord, zie ik hem met zijn wankele ziel, zoals die ziel of dat hart van mij.

Zie ik mijn, en wellicht ook zijn, onvermogen door te dringen tot de essentie van de dingen. De dingen die ons omringen en de gebeurtenissen die ons vasthouden en ons meenemen, zoals een tak op de Leie.

Ons onvermogen te zeggen wat niet te zeggen is, zoals ik trachtte te tekenen wat niet te tekenen is.

Het onvermogen, zelfs hoog klimmend, om steeds een iets te kort te komen, zoals ik het trachtte te zeggen in mijn Goldberg Variaties, een gedicht van een paar dagen terug, of zeg ik van drie duizend woorden  terug.

We willen altijd meer en beter, verder en tezelfdertijd dichterbij komen, we willen de hoogte in en er hangen blijven zoals Mahler, zoals Bach en Beethoven, Mozart en Schubert, Ravel en Shostakovitch, en noem maar op.

En het bevreemdende voor mij is dat ik soms de indruk heb dat zij er in slagen de hoogste sferen te bereiken, omdat klanken uit het niets afkomen op ons, omdat klanken uit andere regionen komen, anders zijn dan woorden die beelden zijn, en beelden die woorden zijn, omdat klanken vrijheid zijn, zich nestelen in de ruimte van de geest. Klanken zijn. Muziek is.

Mijn wankele ziel weet dit maar al te goed, en mijn andere vriend, de organist in de ziel, die ik een paar dagen terug, ontmoette en aanvoelt wanneer de gelovigen in zijn kerk luisteren naar zijn Buxtehude, weet dit nog heel wat beter.

10-02-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Komende uit de berghut en haar hand houdende, daalden ze de steile helling af naar de gletsjer toe. De grond was een mengeling van ijs en aarde en losse stenen die wegschoven onder hun voeten zodat het moeilijk was hun evenwicht te houden, en dit over een lange afstand, tot ze op het ijs van de gletsjer kwamen en hij haar hand, haar fijne warme hand, losliet.

Hij kende haar amper, wist alleen dat ze gescheiden was, dat ze binnenhuisarchitecte was, zeker twintig jaar jonger dan hij maar uit zijn regio. Zo kende hij haar meer dan voldoende. Hun samenzijn in de namiddag, het avondmaal en het uur dat ze, gezeten op de bank voor de cabane, de vorige avond samen waren geweest, kijkend naar de sterren die verschoven, kijkend naar een planeet in het zuiden, hij dacht dat het Jupiter was, maar het kon ook Saturnus of Mars geweest zijn, of Venus had ze gezegd, maar dit kon niet, waren voldoende geweest opdat nu, haar hand in de zijne, zij bij momenten afhankelijk van hem, al een vorm van groeiende affectie zou kennen.

Hij had haar gesproken over dingen die diep in hem lagen. Hij had haar ook gezegd dat haar naam een naam als een gezang was, waar haalde hij het?

Spreek eens mijn naam had ze gevraagd. Hij had haar aangekeken en haar naam klaar en duidelijk uitgesproken, Anja, terwijl hij dacht aan het gedicht op de postkaart met de afbeelding van Akhnaton.

Hij zegde haar dat het gevaarlijk was iemands naam zo maar uit te spreken. Had haar ook gezegd dat er een vreemd gedicht was van een zekere Carl Sandburg[1]:

You and a ring of stars

may mention my name

and then forget me.

Love is a fool star.

‘Het is inderdaad een vreemd gedicht’, had ze gezegd, ‘denk jij er ook zo over?’ ‘Neen’, had hij geantwoord, ‘love is a wonderful star’.

Ze zaten toen naast elkaar op de bank voor de berghut, bij momenten haar schouder die even zijn schouder raakte. Voor hen uit, boven de besneeuwde toppen van de La Pointe de Zinal met le Col Durand, een hemel vol sterren en achter hen, het rumoer en gezang van wat binnen in de berghut zich afspeelde.

‘Maar voor jou’, vroeg hij dan, ‘is liefde ‘a fool star’ voor jou?’ ’En’ vroeg hij nog, en zijn stem had een voor hem omfloerste klank, ‘do I have to forget you?’

‘Jij’, had ze geantwoord, ‘jij, helemaal niet, helemaal niet’.

Dit was hun avond geweest en heel wat meer nog dat gezegd was geweest en nu, op de gletsjer, bekende hij haar dat dit de heerlijkste plaats was die hij hier kende, deze lange afdaling over de gletsjer naar ‘le Plan des Lettres’. 

Deze tocht over de gletsjer moet hij gezegd hebben, heeft me een altijd een heerlijk gevoel gegeven en vandaag, nu met jou, zijn het momenten om te houden. Hij wist dat hij dit open en vrij kon zeggen, omdat hij de vorige nacht na hun afscheid, het gevoel had dat er iets was gegroeid tussen hen en dat hij het nu wou laten blijken, want haar woorden begreep hij als een respons aan gevoelens bij haar. De ganse omgeving droeg er toe bij: twee stippen in een immensiteit van bergen, in een totaal andere realiteit van zijn en waarnemen – mijn wankel hart had hij gedacht – het lichte kraken van het ijs als je er over loopt, het vloeien van water in de kloven, en het alles overheersende, alles penetrerende wonder van het licht. Hij moet haar zo iets ook gezegd hebben en iets over de bergen om hen heen.

Ze was blijven staan, ‘Ugo, jij houdt van dit land’.

Ja’, dit hier is de plaats die ik verkies van al mijn tochten, deze afdaling over de gletsjer.’

- Het was toen dat de helikopter met zijn twee vrienden, plots met groot lawaai over hen vloog en in een zwaai verdween langsheen de flank van de Besso.

‘Ik ook zegde ze, ‘ik ook vind het heerlijk hier te zijn en het lichte kraken van de korrels ijs te horen onder mijn voeten omdat het met jou is, omdat je mijn eenzaamheid van de laatste jaren, plots doorbroken hebt, jij, Ugo, jij vreemde man die ik al jaren ken, al is het pas van gisteren.’

Ja, jij vreemde man die mijn eenzaamheid doorbreekt had ze gezegd.

*

Hij lag zo oneindig goed en totaal ontspannen op de sofa. Het was alsof ze in de kamer aanwezig was, of was het zijn overleden vrouw en was het tot haar dat hij sprak?

En hij moet haar toen nogmaals herhaald hebben dat er niets aangenamer is, dan het ijs van de gletsjer, in het midden van de namiddag, na de inspanning van de klim, en dit in het grote licht van augustus.

*

Hij stond stil voor haar, ze hield haar zonnebril in de handen en duwde een haarlok weg, haar ogen lichtend grijs, haar lippen, haar mond, haar hemd open op haar hals. Hij zag alles van haar, hij zag dwars door haar, en zij voelde het. Ze stond daar, een vrouw om te kussen, om in de armen te nemen. Ze stond daar voor de man, die haar verteld had dat hij de Bijbel las, dat hij Fabre d’Olivet gelezen had en dat deze vertelde dat we niet van stof zijn maar van geest, en dat hij geloofde in het eeuwig leven. Onderwerpen waar hij niet kon over zwijgen en die hij haar zeker moet verteld hebben onder de sterren.

‘Jij, vreemde man’ zegde ze nog eens, en het was alsof ze zong. En hij zag dat haar ogen donkerder werden. Dat er iets onmetelijks was aan het ontstaan tussen hen, een gevoel van oneindigheid en tevens een lichtheid om het hart.

Dwaas, had hij gedacht, zeg niet wat op je lippen ligt, roep het niet uit wat je voelt, houd het, houd het.

Ze waren gekomen op het einde van de gletsjer waar de kloven heel breed zijn en verraderlijk diep en waar het pad is gemerkt met hoopjes stenen, ‘Steinmänner’ noemen de alpinisten ze. Hier bereikten ze vaste grond, de plaats die genoemd wordt le Plan des Lettres.

De dag dat ze vertrokken, had Gustave er een fles Johannisberg weggeborgen. Hij wou haar verrassen nu en hij had haar gevraagd eens te gaan kijken achter een rotsblok, onder een steen in het water. Ze had een schreeuw gelaten toen ze de fles vond. Hij had deze geopend en twee bekers vol geschonken. Een schitterende wijn was het, c’est un délice, had ze gezegd. Hij vertelde haar niet, hoe die fles er gekomen was en zij stelde geen vragen alsof ze het normaal vond dat er in een stroompje water een fles wijn lag te wachten. Ze had enkel nog gevraagd of hij nog van dergelijke plaatsen kende.

Daarna waren ze verder gegaan en kruisten ze de lage bedding van een stroom, waar hij terug haar hand vasthield, en later een hoge aluminium ladder op, die vast zat aan de rotswand, om dan na een lange wandeling over de morene tot de lager gelegen berghut du petit Mountet aan te komen. Het afscheid was toen al heel dichtbij.

In de brede vallei aangekomen die over kilometers afstand door liep tot de eerste huizen van Zinal, stopten ze bij haar wagen, geparkeerd op enkele plaatsen van zijn wagen. Het geluid van de sterk stromende rivier, de Navizence, vulde de ganse ruimte.

Ze stonden er in het volle zonlicht. Er waren parels zweet op haar voorhoofd, in haar hals, haar gelaat zo dicht bij hem, een groot levend iemand, waarvan hij, een dag geleden, nog niet wist dat ze bestond. En hij, staande voor haar, een lang ogenblik staande voor haar, oog in oog met haar, hij twintig jaar ouder dan zij, wachtend. En hij haar niet kuste. Hij haar niet kuste, iets dat hem weerhield, iets dat sterker was om het niet te doen. Hij reikte haar de hand en haalde haar even naar hem toe. Maar hij kuste haar niet, hij raakte niet haar mond. Stelde haar zelfs niet voor om in het dorp iets te gaan eten of drinken.

Wat hij zich al vele malen heeft verweten en blijft verwijten, tot hier in deze schemerkamer, hij had haar moeten houden die dag, die namiddag, die uren samen op de wereld. Twee levende wezens, naar elkaar toegezogen door de bergen, door al wat er is tussen man en vrouw, klaar om open te barsten, klaar om elkaar te benaderen in het diepste van het zijn. Het kon, het was, het gebeurde.

Maar er gebeurde helemaal niets. Ze had haar rugzak in de koffer van de wagen gelegd en was weggereden, haar blote arm door het raam. Hij keek haar na. Een paar meter reed ze, dan stopte ze en kwam naar hem terug. Ze bleef staan op een meter van hem alsof ze schrik had hem aan te raken.

‘Onze ontmoeting was geen toeval, Ugo, geen toeval, het was een bestemming. Ik zie je terug, morgen, overmorgen, toekomend jaar, maar dit is geen afscheid tussen ons, geen afscheid, ik weet het. De bergen schreeuwen het uit, hoor je het, hoor je het?

Tranen sprongen in zijn ogen. Ze had zich omgekeerd en was weggereden, slalommend over de weg tussen de stroom en de grasvlakte, de weg met bulten en putten. Hij zag haar nog even over de brug rijden, daarna verdween ze tussen de andere wagens op de weg naar het dorp.

Zeker was dat hij verliefd was op haar, dat hij van het ogenblik dat hij haar zag zitten in de schemer van de kleine ruimte van de berghut die eerste morgen, voor haar glas thee, dat hij voelde dat het een speciaal iemand was, hij voelde dat ze een bestemming was en hij wist toen al dat er weinig nodig was opdat gebeuren zou wat gebeurd was.

Nachten erna dat hij wakker lag, en zich voortdurend verweet niets te hebben ondernomen, helemaal niet wat zij van hem verwachtte en als er niets gebeurd was, zij wellicht denken zou dat hij haar niet goed genoeg vond, wat een vloek was zo iets te denken. 

Maar aan de kinderen heeft hij dit nimmer verteld, zelfs aan Robert en Gustave niet, hoewel zij het hadden kunnen vermoeden.

Zo waarom had Robert, pech gehad toen ze op weg waren om de Besso te beklimmen, hij een geroutineerde bergbeklimmer die van rots naar rots sprong, zoals een gems. Waarom?

Het was omdat het zo geschreven stond dat hij, dankzij het ongeval van Robert, hij die namiddag alleen zou geweest zijn op de gletsjer met Anja. En wat was het nut ervan geweest, het grote spijt dat hij kende nu, haar niet te hebben gezegd wat hij voelde, wat ook haar antwoord mocht geweest zijn.

Kundera zou dit verhaal helemaal anders geschreven hebben, hij zou van de realiteit van de feiten afgeweken zijn en verteld hebben wat er had kunnen gebeuren indien hij  gesproken had. Maar hij is Kundera niet en heeft ook geen nood het te zijn.

De dagen, weken erna was ze niet meer uit zijn gedachten. Hij wist dat ze in Saint-Luc was, het dorp boven Vissoie, aan de overkant van de vallei, het dorp dat hij zien kon als hij even maar de weg opliep. Hij zat neer op de bank met een boek, tot laat in de avond, als in Grimentz het licht al aan het tanen was en haar dorp nog leefde in de zon. Lang bleef hij er zitten, soms tot de nacht inviel, soms tot de kinderen hem kwamen halen om te avondmalen, zich nog steeds afvragend welke planeet hij zag tussen de vele sterren.

Hij had schromelijk gefaald. Staande voor haar was het ogenblik van het beslissen geweest en hij had niet beslist. Hij kende weinig meer dan haar naam, wist zelfs niet of hij haar naam correct las, maar het zal wel, want ze had hem niet verbeterd toen hij haar naam uitsprak - Shostakovitch op de radio, of is het Dvorak, of Yanacek, wat belang heeft het nog?

*

Hij heeft de nacht doorgebracht op de sofa en hij wordt wakker, het ogenblik tussen nacht en dag, het punt dat door de Romeinen le silencium genoemd werd, cette heure trouble qui est celle des morts et des naissances.

Dit is waar hij zich thans bevindt, precies tussen duisternis en licht, het silencium, het ogenblik dat noch nacht noch dag is. Hij heeft niet de kracht op te staan maar hij heeft een boek te schrijven over zijn zoektocht naar de zin van het leven, alsof het nodig was dat hierover geschreven werd. 

09-02-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Was ik deze middag – ik, vreemd en wankel - waardig genoeg

om de Leie te begroeten, zoals ze zich, vol en lichtdronken,

meanderend door de beemden, toonde aan de wereld:

een prinses van overmoed;

waardig genoeg om haar te betrekken, met meerkoeten

en eenden erin vermengd, en vrienden van ver en dichterbij,

in mijn geschriften van vandaag;

waardig genoeg om het allereerste, schuchtere groen

te speuren in de wilgen en het nog veel schuchtere begin

van geel al in de canada’s, met de oude kleuren van kerk

en slapende huizen aan de overkant.

En, jij die me lezen zult, ben ik mondig genoeg

om de allereerste tekenen van de nieuwe lente te beleven

met in mij, een even grote schuchterheid,

niet wetende, niet beseffende hoe van ver en dichterbij

nieuwe krachten woekeren in de oeverkant.

En schuchterheid mijn wapen om te schrijven

hoe het tinnen licht, alsof het uit mijn woorden kwam, plots

over de weiden kantelt in een verrukkelijke oase van groen:

De Leie, moeiteloze lijn in de handpalm van de aarde.

08-02-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Zo zal je nimmer vooraf weten wat je hand

zal schrijven als je zitten gaat en de roep er is

van oude bijbels op de tafel en van  stenen

die je raapte, gebeeldhouwd door de regen.

En het nacht weer is, zo vlug de morgen

weggeschoven, de deemstering gekomen,

en in Jobs vergeelde woorden weer gelezen

dat de adem van de Almachtige ons het leven gaf.

Al zegt ons niets of niemand ook met zekerheid

wie die Almachtige is, een immanentie toch

in ons gegleden, een oorsprong die bestemming is,

een bron van leven, een verheerlijking.

En zo geweten, al is het maar een ogenblik,

dat ons de eeuwigheid is toegemeten.

Kap dan, zoals je netels kapt, het stupide vers,

je bent uit stof en tot stof keer je terug,

uit Genesis weg, want het hoefde niet, voldoende

is geweten dat dit lichaam sterven zal. En ook

als er gelezen moet, zo leerden we en zo geloven we:

"je bent uit geest en tot geest keer je terug."

Het enige wat zinnig is.

07-02-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

J’apprends aussi longtemps que je vis,  schreef de Gentenaar, wijlen Louis Pauwels, tientallen jaren terug, maar hij, Ugo gaat verder, hij kan optekenen: ik  lees, ik leer, ik schrijf zo lang ik leef. des te meer omdat zijn boek een werk van lange adem wordt.

En hij wil het verhaal van die maand augustus volledig kwijt. Want er was wel Anja geweest maar enkele dagen ervoor had hij met zijn twee vrienden het graf van Rainer Maria Rilke bezocht, hoog boven de Rhone-vallei in het dorpje Raron[1], gelegen aan de voet van een Romaans kerkje dat op zichzelf al gebed was,  waar hij voor het eerst Rilkes versregels las op zijn witmarmeren grafsteen.

Het was hij die zijn vrienden had meegevraagd. Gewoonlijk was het andersom. Met hen had hij heel wat bergtoppen beklommen en heel wat bergtochten gedaan. Beiden kenden zijn mogelijkheden en beiden wisten ze dat de Zinal Rothorn, boven zijn mogelijkheden lag, al liet hij herhaaldelijk uitschijnen dat het een droom was die hij realiseren wou. Met hen voelde hij zich rustig, klimmend tegen om het even welke rotswand, in om het even welke omstandigheden.

Zo herinnerde hij zich de dag dat ze de top hadden bereikt van de Couronne de Breyonnaz, genietend van het majestueuze uitzicht en van hun sobere lunch, toen Robert ineens aandrong om af te dalen. Hij vertrouwde de wind niet. En het gebeurde dat kort daarna tijdens de afdaling de lucht zich sloot boven hen en ze verrast werden door een stortregen van fijne stukjes ijs (du grésil, zegde Robert) die tot binnen hun dicht toegehaalde windjak drongen.

Hij was bij het dalen altijd de eerste van de cordée, en toen hij aan een passage kwam waar de bergkam bijna loodrecht naar beneden liep, over een te lange afstand om er gerust in te zijn en dan nog met slechts enkele, met ijskorrels bedekte steunpunten, had hij niet geaarzeld, had hij even opgekeken naar Robert boven hem die knikte en zegde: “vas-y, je t’assure!” en deze woorden waren voor hem voldoende om af te dalen tot een klein platform waar hij wachten kon op hen om verder te gaan.

Alleen dit kleine detail om te zeggen hoe groot de verbondenheid is tussen de gids en zijn cordée, wier veiligheid hij letterlijk en figuurlijk in zijn handen houdt. Als er daarenboven tussen hen een grote vriendschap is gegroeid, na tal van tochten, tal van dagen en avonden samen, na tal van degustaties van oude en jonge wijnen uit de streek, dan is er via het touw nog een band van samenhorigheid en groter veiligheid is er niet als je samen klimt of daalt.

Het was in die geest van verbondenheid dat ze de bergwegel waren opgegaan die stijgt vanuit het dorp, Rarogne, naar de hoger gelegen Romaanse kerk. En hij die de kerk betreedt wordt stil in de stilte, wetende dat deze ruimte een roep is tot de God, die kosmos is, en hoe het eeuwige ervan in steen geschreven staat, nu ook Rilke er heeft gestaan en hij gezocht moet hebben naar de woorden van een gebed die gedicht werden. En buiten zijn ze lang blijven staan voor de witmarmeren, met mos begroeide grafsteen onder de struik witte rozen en hebben ze gelezen:

Rose, oh reiner Widerspruch. Lust,

Niemandes schlaf zu sein unter soviel

Lidern.

Wie is hij, die bij deze verzen van Rilke niet stil is gebleven, die niet getracht heeft de betekenis van Rilkes laatste boodschap te doorgronden. (Later zal hij lezen dat Anton van Wilderode er zich had vanaf gemaakt door ze als sibillijns te betitelen.)

Het Duits was een vreemde taal voor zijn vrienden en hij twijfelde aan de vertaling van sommige woorden, zodat Rilkes raadsel bleef komen en keren in hem. Was het misschien dit blijvend bewegen van de woorden, dit blijvend trachten te begrijpen dat Rilke beoogd had. En ook, was het plaatsen van Lidern op een derde lijn, gewild door Rilke, of was het een noodzaak voor de steenhouwer geweest omdat het woord niet op dezelfde lijn kon gebeiteld?

En die avond - en hij vindt deze woorden terug in zijn dagboek - toen hij terug was in de eenzaamheid van zijn kamer met de boeken van Titus Burckhardt en La Kabbale van Serouya uit de kleine exquise bibliotheek van de chalet open op de schrijftafel, was het alsof zijn gevoelens voor zijn overleden vrouw terugkwamen, en kwam ook terug, lijk een gulp warmte, wat zo dikwijls was geweest, dat hij binnengleed in haar, haar houdend, haar bezittend, haar alles gevend en ze hem trillend ontving in haar schoot.

Hoe ver dit alles achter hem ligt, alsof het een gebeuren was dat hij gelezen had en niet zelf beleefd, een gebeuren dat betrekking had op een totaal andere persoon dan wie hij nu was.
En hij begreep het symbool van de roos van Rilke, de roos die niet zonder doornen is, de liefde die niet zonder pijn en het leven dat niet zonder de dood is. En meende in het grafschrift te mogen lezen dat hij, Rilke, die slapende is voor de levenden, thans levend is onder de slapenden. En zeker niet te zijn, en nimmer geweest is, slapend met degenen die door het leven gaan met gesloten oogleden.

Was dit de betekenis van Rilkes woorden? Wellicht niet helemaal, maar het voldeed hem. Hij was ervan overtuigd dat Rilke geloofde in het eeuwig leven. En hij was er nog meer van overtuigd omdat hij thans, zoals zovele anderen die het grafschrift lazen, begaan zal blijven met de zin ervan, wat al op zichzelf een bewijs is van de eeuwigheid die Rilke omgeeft. 

Het is een week later dat hij Anja zou ontmoeten.

*

06-02-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde