Hij heeft alles opgeruimd en naar de keuken gebracht, de lege fles in heet water gelegd om het etiket er af te weken en is gaan neerliggen voor de haard, op de sofa, zijn toevlucht.

In zijn band met John, en nu met Ray en Jane, speelt een plaatsje in de Valais een hoofdrol of, hoe herinneringen  mensen dichter tot elkaar kunnen brengen. Stel dat het anders ware geweest, dat zij of hij in Toscane of in Umbrië, of waar ook waren terecht gekomen, hun afscheid nemen zou niet geweest zijn zoals het nu was. 

Hij herinnerde zich nu ook een avond, waarop een vriend, Jean-Louis R., enkele leden van zijn familie had uitgenodigd en hem had gevraagd hen te vergezellen. Hij zat er aan tafel als een illustere onbekende voor die familie, tot een oudere dame, gekluisterd aan haar rolstoel, op een gegeven ogenblik het woord Evolène vermeldde; ze was er regelmatig, als jong meisje met haar ouders en daarna met haar echtgenoot op vakantie geweest, en toen hij haar zegde Evolène goed te kennen, bloeide ze open, lachte ze en is ze blijven spreken over haar jeugd, kijkend naar hem, grappen vertellend alsof ze die jeugd van toen had teruggevonden en zeker niet, gekluisterd aan haar rolstoel, maar als jong meisje met strooien hoed over de alpenweide liep op zoek naar edelweiss en gentiaan, naar viooltjes en zilverdistel. Hij was onmiddellijk haar vriend alsof ze er samen, hun jeugd hadden doorgebracht.

Vandaag was juist hetzelfde gebeurd, niet wat hij had voorgelezen had hen dichter tot elkaar gebracht, maar wel de herinneringen aan St. Luc en het Bella Tola hotel.

Hoe zijn we ingesteld als we de jaren van een bepaalde leeftijd zijn binnengewandeld, als we roeren gaan in onze herinneringen die elkaar overlappen. Het kan goed zijn dat we ooit op hetzelfde ogenblik in hetzelfde restaurant aanwezig waren, of elkaar gekruist hebben op een of ander bergpad, om ons pas vandaag te realiseren dat de mogelijkheid had kunnen bestaan.

Ga vriend en vriendin, dacht hij, ga in vrede, ik zal niets verkeerd zeggen over jullie, integendeel, ik zal je naam wijzigen maar niet je landgoed. Wie me lezen zal, zal weten waar het gelegen is en zal het opzoeken wellicht, althans, indien wat ik er over zeg voldoende draagkracht heeft, alleen de naam verzwijg ik, niet het jaartal boven de torenpoort, noch de leeuwtjes links en rechts van de inrit.

Dit is dan de dag die begon als een weekdag en een ‘hoogdag’ werd. Veel gebeurde er niet, wat onopvallende dingen, een thee-namiddag die uitliep op een glas wijn, maar voor hem meer dan vermeldenswaardig, al zal niemand er stil bij staan. Of hoe soms de dagen worden ingekleurd door het degusteren van een oude wijn en het herbeleven van een raclette, een kaas, een karrewiel groot, op het terras ‘geracleerd’, vóór het houtvuur, geserveerd door Monsieur Pont.

Diezelfde avond, laat – hij was in slaap gevallen op de sofa - zocht hij opnieuw in zijn dagboeken naar een spoor van zijn antwoord aan John. Hij vond het in de vorm van een prozaïsch gedicht, geïnspireerd op de enige zin van Poesjkin die hij zich nog herinnerde uit een al lang vergeten Russische les: ‘Zing zwaluw, zing, zing mijn hart tot rust’. Maar het voldeed hem niet meer, hij zou het herschrijven. Hij mailde nog aan Raoul, al was het al diep in de nacht, wat hij als Gentenaar weten moest over de Orval die hij dronk:

My dear Raymond,

Wat een uitgeweken Gentenaar moet weten als hij in zijn café een ‘biertje’ gaat drinken, gebrouwen in de Abdij van Orval. De ruïnes van die abdij, zouden misschien ruïnes gebleven zijn ware het niet dat een jonge Gentenaar van negentien, soldaat aan de IJzer, met een kogelwonde in de long door de Duitsers gevonden werd en verzorgd in hun Lazaret; en die jonge soldaat toen zwoer – vertelt de overlevering - dat hij, bij leven, monnik worden zou. Hij genas en hield woord, en werd Dom Marie-Albert van der Cruyssen. Het is hij die Orval herbouwde en aldus de brouwerij opnieuw tot leven bracht. De werken vertrouwde hij toe aan twee andere stadsgenoten van jou, architect Van Houtte, en de aannemer in centrale verwarming, Verspeelt, vader van een goede vriend van mij.

En, mijn vriend Ray, als je kijkt op het etiket van je flesje Orval, een forel met in de mond, de trouwring van de Toscaanse gravin Mathilda van Canossa. Het verhaal gaat over de gravin die er haar ring verloor die door een forel werd teruggebracht.

Denk, mijn vriend, denk aan Mathilda en haar ring en denk aan Dom Marie-Albert van der Cruyssen, en je andere stadsgenoten, als je bij Marie in het dorp, een volgende Orval bestelt.

Het is niet veel gevraagd maar het mag geweten zijn. Het weze dus voort verteld aan alle liefhebbers van Orval en ik weet, er zijn er vele. 

27-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Toen hij terug in de kamer kwam stond Jane voor het boekenrek. ‘Wat voor boeken jij leest’, begon ze, ‘Er zijn er maar enkele die ik ken: ‘Le grand Meaulnes’ en je hebt zelfs ‘Derborence’ van Charles Ramuz. Ik heb over Ramuz gehoord maar nimmer iets van hem gelezen.’

‘Het boek gaat over een stuk berg dat in de jaren 1700 los is gekomen en neer gedonderd is op een deel van het dorpje Derborence. Ik was op die plaats in de Valais, een vreemde locatie, een half dorp met chalets en bewoners bedolven onder rotsen en wat van het dorp nog overbleef, bijna afgesloten van de wereld.

‘De Valais schijnt je wereld te zijn, Ugo, maar, mijn vriend, wat ik je nog niet vertelde, wij ook kennen de Valais, we kennen St. Luc, we kennen de Bella Tola, de berg en het hotel. De Valais was en is nog altijd our place to be, niet in een zelfde mate als jij, jij schijnt er aan verknocht te zijn, maar wij ook verbleven jaren lang in de maand augustus, dikwijls met John en zijn familie, in dat dorpje, dat nu te groot is geworden. Het verbaast me dat we, via John, je daar niet hebben ontmoet, we verbleven er telkens in het ‘Bella Tola’ hotel’.

Hij wist het niet, maar het verbaasde hem ook niet, vele Belgen gingen die kant uit. Hij zelf was er ooit terecht gekomen omdat een collega in de Bank, over St. Luc, dat dorpje in de bergen, met zoveel enthousiasme had verteld dat hij zich had laten overhalen en hij ooit, in het begin van zijn Valais-periode, een week met de familie verbleven had in het hotel ‘Bella Tola’, toen nog van de familie Pont.

Ze kenden Monsieur Pont, het was hun hotel bij uitstek, ze aten er ooit een ‘raclette’ op het terras vóór het hotel. ‘Schitterend’, zegde Raoul.

Ugo was verrast: ‘Maar ik at er ook ooit raclette, ik ook was met de familie op die plaats van jullie.’

Het ijs, als er nog ijs zou geweest zijn tussen hen, was gebroken, de raclette, de bergen en St. Luc deden wat weinige herinneringen vermogen. Hij vertelde over Zinal, over Grimentz, het dorp aan de overkant van de vallei, over zijn vrouw die plots overleden was, een paar dagen voor ze op vakantie zouden vertrekken naar dat, bijna middeleeuws dorpje.

Ze luisterden. En er werd over en weer gepraat: Jane en Ray over hun verblijf in het hotel en hun wandelingen naar het oude Hotel Weisshorn, hoog boven het dorp, hij over de vrienden die hij er kende. Dit verdiende beter dan thee.

‘Ik heb’, zegde Ugo, ‘nog een ‘Amigne’ in de kelder. Ik denk dat het moment gekomen is om deze fles te openen en te zien wat die wijn ons te vertellen heeft over de bergen en de Rhônevallei, het is vandaag of nooit dat ze moet gedronken worden.’

Hij haalde de fles en ontkurkte ze. Het aroma van de wijn oversteeg de geur van de haard, de geur van de boeken, de geur van de vriendschap die zich aan het verinnigen was. Hij schonk de wijn, heel plechtig, in de oude wijnglazen, het enige, zegde hij, uit de nalatenschap van mijn moeder: ‘Laat ons opstaan, een Amigne c’est le Valais, c’est un vin du vieux temps, d’une vendange légèrement flétrie, récoltée en novembre’, laat ons drinken op de Valais’.

‘En op het succes van je boek’ zegde Jane.

‘Ce vin est parfait, zegde ze, il est même légèrement pétillant, ton vin’. Ze hield het glas naar het licht van de namiddag, het laatste licht hing in haar krullend haar, haar hand lang en smal, de nagels zilverkleurig  glanzend.

Hij proefde de wijn, een ietsje over tijd, een lichte nasmaak van Madeira, maar voor hen was hij de Valais, was hij de herinnering, was hij de perfectie: ‘Je wijn is zoals je taal, zegde Jane, lichtjes over tijd maar heerlijk om drinken’.

Hij wist het én van de wijn, én van de taal, maar het was nu eenmaal zo. ‘Ik kom uit een andere eeuw, zeker nu de tijd vlugger is gaan vloeien en de jaren - hij dacht aan Mr. Chips - zijn voorbijgeschoven.’

Een ietsje beneveld door de wijn, beneveld door het samenzijn, een dag in januari, de vlammen in de haard helpende, de boeken, de woorden, de Valais, zijn ze weggegaan, hij hen omhelzend.

Bij het buitengaan vroeg Ray; ‘Ga je hier iets over vertellen in je boek?’

‘Ja, zeker, mijn boek loopt over een herfst en een winter en eindigt in de lente. Ik teken alles op wat ik beleef als belangrijk: mijn ontmoeting met jou in het bos met al wat er uit voort gevloeid is. Alles wel overwogen is het, mijn beste Ray, pas na onze ontmoeting, zelfs tijdens die ontmoeting, dat mijn boek begonnen is. Ik vergeet dus niet wat het bos ons bracht, het geschenk van, ja van wie anders dan van de God van het bos, wie Hij ook moge zijn. Ik ben nog niet heel ver, een derde, een vierde staat geschreven. Ik zal, zoals Rilke nog wat zon vroeg voor het rijpen van de druiven, nog een pak inspiratie moeten vragen voor het voltooien van mijn boek’.

‘Van je meesterwerk’, zegde Ray, ‘dan heb je geen tijd meer te verliezen, man, maar à propos heb je de tekst over de zin van het leven, niet teruggevonden die je ooit aan John stuurde?’

‘Nog niet, maar ik zal er een nieuwe schrijven in het boek en je een kopie mailen. Wees gerust, hij komt. Maar jij met je Orval, ik wil je daar ook iets over vertellen, iets dat je verbazen zal, jij als uitgeweken Gentenaar krijgt het toegestuurd, niet om het te klasseren maar om het te verkondigen.’

26-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

In de namiddag belde Ray aan samen met zijn echtgenote. De begroeting was uitzonderlijk hartelijk, ook vanwege Jane, alsof ook zij hem al jaren kende. Zoals ze voor hem stond, smaakvol gekleed met een zwarte, gedrapeerde mantel om de schouders,  oogde ze duidelijk jonger dan Ray, wat hij op het feest bij Pierre niet had opgemerkt, zeker nu, naast Ray die er ongeschoren bij liep.

‘Na al wat Ray over jou heeft verteld’, zegde ze, begin ik jou te kennen, enfin, dan toch het essentiële ken ik, dat wat niet van iedereen kan gezegd worden, je schrijft.’

Haar stem was zacht en warm en haar fijn, regelmatig gezicht een en al glimlach; vooral haar blonde, sterk krullende haren vielen op. Bij de thee vertelde ze dat ze een boek aan het lezen was van Pierre Alain Bergher: ‘Les Mystères de la Chartreuse de Parme’, een schitterend boek, wist ze, een boek dat hij lezen moest. Ze zou hem de coördinaten ervan bezorgen. ‘Stendhal,’ zegde ze, “schreef voor de ‘happy few’, wellicht zijn broeders in de Vrijmetselarij en La Chartreuse volgde de symboliek van de tarotkaarten. ’

Ze had over Bergher verteld aan een vriend van Ray en deze was voor haar ‘La Chartreuse de Parme’ gaan ontlenen in de Franstalige bibliotheek in Gent, maar hij vond slechts deel twee dat ze nu ook aan het lezen was, een ongewoon boek over ongewone mensen en een ongewone liefde, maar Stendhal passioneerde haar. Hij was getroffen door haar kennis en vooral door de wijze waarop ze sprak, duidelijk, zonder aarzeling en met een ernst die hem verwonderde. Raoul zelf scheen verbaasd.

‘Wel’, had hij gezegd, ‘Kootje’– hij noemde zijn vrouw ‘Kootje’ – ‘je hebt me daar nooit iets over verteld.’ ‘Neen’, had ze geantwoord, ’met jou kan ik enkel over bridge spreken, jij bent altijd met je kaartspel bezig, je ‘trois sans atout’ ligt je altijd in de mond. Trouwens, jij, je vraagt me nooit wat ik lees, maar hier heb ik gelukkig iemand ontmoet aan wie ik het vertellen kan.’

Ugo wenste niet verder kennis te maken met hun echtelijk leven en hij stelde voor enkele pagina’s uit zijn boek voor te lezen. Hij zette de pc aan, zocht de gepaste pagina en begon te lezen.

Naarmate hij vorderde, voelde hij waar de tekst vlotte en waar niet; voelde hij het poëtische erin en het abstracte van bepaalde lijnen. Lezend, dacht hij aan het originele erin, het nieuwe en het oude erin, ook hoe bepaalde zinnen stokkend overkwamen. Maar hij las door, de tekst verder schuivend, de stem licht aarzelend waar hij voelde dat een leesteken ontbrak. Hij las tot hij vond dat het genoeg was geweest. Maar Ray drong aan: ‘Lees verder, lees verder, ik ben geboeid door wat je vertelt.’

Hij las verder, over Paulus, over de negenennegentig namen en hij toonde hen de Arabische cijfers, 81 en 18 in de palm van zijn handen; hij las over de dogma’s van de Kerk die fossielen geworden waren en over wat hij dacht de weg te zijn die de Kerk zou moeten inslaan om de behoefte, de hunker van de mens, en vooral van de jeugd, naar iets hechter, iets meer aanvaardbaar, iets meer kosmisch gericht te vinden en uit te werken. Hij eindigde bij Eugen Drewermann en wat die gaan halen was bij de God Amon.

Hij wachtte. Geen van beide scheen iets te willen zeggen of wilde de eerste zijn om te reageren. Zegde Ray: ‘Dit is een stuk filosofie, dit is geen roman meer, dit is geschreven door iemand die nog amper met de toppen van de tenen op de aarde loopt, maar je hebt me geraakt met je woorden, je was ons iets aan het overbrengen dat er is zonder er te zijn. Hoe moet het verder?’

‘Ik hoop dat ik verder kan. Ik wacht op de dingen die komen, maar ik weet niet wie of wat er voor de deur zal staan als het vervolg aanklopt en ik ga opendoen.’

‘Ugo,’ zegde Jane, ‘dit is zeer ongewoon wat je daar las, het is zeker geen roman hoewel het er op lijkt, maar je graaft heel diep, je legt de wortels bloot van onze beschaving en het is goed geschreven, het zijn warme woorden die je gesproken hebt. Ik zie er naar uit om je boek in de hand te houden, zoals ik Bergher en Stendhal in de hand houd, ik zal het lezen, traag zoals Wittgenstein wil dat zijn woorden gelezen worden. Het was heerlijk om naar jou te luisteren.’

Hij voelde hoe hij haar genegen was. Hij sloot zijn pc, en wou een nieuwe tas thee inschenken, maar die was koud wellicht. ‘Mag ik jullie even alleen laten, ik zet een nieuwe kop thee, het is zo gebeurd. Hij ging naar de keuken en hoorde, terwijl hij doende was, hoe ze aan het spreken waren, wellicht over hem, over zijn alleen zijn in deze oude woning met de vele boeken, misschien over het moeilijk begrijpen van bepaalde passages.

25-10-2018, 03:56 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik lees in de ‘Standaard der Letteren’ van 19 oktober, het essay van Stefan Hertmans, waarin de rol van de literatuur in de huidige samenleving  belicht wordt.

Hertmans verwijst hierbij naar het standpunt van Lothar Müller in de ‘Süddeutsche Zeitung’: Müller die beweert ‘dat we er niet omheen kunnen, de ontlezing zet zich door, de branche stevent nu pas echt op een crisis af.’

Hier tegenover stelt Hertmans de visie van de Nigeriaans-Amerikaanse - de literaire wereldster - Chimamanda Ngozi Adichie die er voor pleit dat de rol van de literatuur, in crisistijden, niet mag onderschat worden. Volgens haar, ‘is het nut van de literatuur in de samenleving apert: ze biedt ons de mogelijkheid de maatschappelijke verruwing tegen te gaan door ons schoonheid en inzicht te bieden.’

Het is, wel wetende dat Müller wellicht duidelijk de vinger op de wonde legt, de visie van Ngozi Adichie die ik altijd heb voorgehouden; ik heb er naar geleefd creatief te zijn op het gebied van schoonheid, van inzicht en van waarden. Ik heb altijd getracht ruim denkend te zijn, een vol oog gericht op wat, weliswaar onzichtbaar, maar onmiskenbaar is, onze binding, onze relatie met het kosmische, waar ik soms een andere, maar in de huidige context meer gevoelige naam voor gebruik.

Hertmans in zijn essay verwijst verder naar Frank-Walter Steinmeier, de Duitse Bondspresident, die zich evenmin gewonnen geeft: ‘de waarden waar het oude continent voor staat: openheid van geest, tolerantie, genuanceerd debat, zijn als een breekijzer om gesloten harten weer mee te openen.’

Ik ben vandaag, op de vijftigste dag van mijn, laat ik het mijn boek noemen, aangekomen. En wel op een scharniermoment. Ik voel dat ik, met de vijftigduizend woorden die er geschreven staan, hoogstens een vierde van de weg heb afgelegd; dat ik dus nog honderdvijftig dagen te gaan heb alvorens aan te komen. Houd ik het vol? Vind ik voldoende materie om door te gaan en de nodige woorden/zinnen/feiten te vinden, netjes ingekleed, bedacht en rijkelijk voorzien van diepgang?

Ik stel me de vraag die ik me elke morgen, elke avond stel, het antwoord zijnde: moed en volharding en vooral creativiteit om, uit het weinige dat voorhanden is - het is een kleinburgerlijk leven dat ik leid - verder te gaan  tot de grote stilte van het eindwoord.

En waarom stel ik me de vraag? Omdat er het spook hangt van de ‘ontlezing’ waar Lothar Müller het over heeft, en waarin ik hem volgen moet meer dan me te bewieroken met wat Ngozie Adichie, in haar rijkelijk gedachtengoed, ons voorhouden wil.

Om eerlijk te zijn tegenover mezelf: ik voel me als ‘de laatste der Mohikanen’, verwikkeld in achterhoede gevechten, want wat ik schrijf is bestemd voor de generatie die aan afbouw denkt, voor deze van vandaag hoeft het niet meer, niemand heeft er nog een boodschap aan, niemand staat te trappelen om te horen wat iemand, die negentig geworden is, te vertellen heeft over hoe zijn leven verliep en over hoe hij wenste dat het verlopen was. En dan nog, een man van negentig heeft als schrijver geen toekomst meer, hij heeft zich, op zijn leeftijd, volledig leeg geschreven - het oordeel van de uitgever - van hem moet geen tweede, en zeker geen derde boek worden verwacht. Conclusie, oninteressant.

En het is duidelijk, ik besef het, ik ben me aan het leeg schrijven voor een leeglopende wereld, dan toch van de literatuur.

24-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Dit landschap van woorden, deze, eerder ongewone gedachten hielden hem dagenlang bezig, ze waren nog aanwezig in hem toen hij, totaal onverwacht, Ray ontmoette in het dorp. Hij was naar de slager gereden, had zijn wagen geparkeerd en die van Ray zien staan. Hij was een tijdje blijven zitten hopende dat hij ergens zou opduiken, maar het wachten duurde te lang en hij was uitgestapt en ging naar de slager toe, toen de deur van de enige herberg in het dorp geopend werd en hij Ray zag staan die hem binnen riep:

‘Ugo, wat een geluk, ik zag je aankomen. Kom binnen, kom binnen, je hebt wel even de tijd, niet?.’ Ray omhelsde hem, ‘Wel, wel, wat een verrassing. Ik kom hier nu en dan, weet je, mevrouw heeft hier een excellente Orval die ik thuis niet heb. Hij wordt nu nog beter nu ik je zie, drink je er een mee met mij?’

‘Mijn beste Ray, neen, voor mij is een Orval op dit uur te zwaar op de maag – op mijn hersenen dacht hij - als het mag, graag een tonic’. De vrouw die de tonic bracht bekeek hem aandachtig, ‘jij bent Daniël’ zegde ze, ‘of Georges’. ‘Toch niet’, antwoordde hij, ‘ik ben Ugo, de oudste van de drie, ik moet je teleur  stellen’

‘Oh, maar jij bent van voor mijn tijd dan, ik dacht aan een van je broers’. ‘Ik begrijp het, maar ik ben inderdaad zes jaar ouder’. ‘Oh’, zegde ze, ‘ik dacht…’ en ging weg. Hij zat voor Ray aan het tafeltje: ‘Is het niet wat te vroeg voor een Orval?’ vroeg hij.

‘Neen man, het is een bier met standing, een bier gebrouwd met geduld en wijsheid, je smaakt er je deeltje God in, het is wat anders dan de Sauternes van mij.’ Hij keek Ugo in de ogen: ‘ik zeg dit maar omdat jij beweert dat er in alles een deeltje God is.’

‘Er was niets verkeerd met je Sauternes, hij was van 66 en nog zeer respectabel. Ja, ik zegde je dat er in alles een deeltje God zit, en nu zeker in jou. Het is een kwestie van er op ingesteld te zijn of niet, ik meen echter te weten dat jij niet zo gevoelig bent voor dit deeltje.’

‘Helemaal niet, neen, maar sedert ik je ken, begin ik te twijfelen. Maar zeg me eens, hoe staat het met Oedipus, of liever, hoe staat het met het boek waaraan je werkt? Je beloofde me, er iets uit voor te lezen.’

De laatste pagina’s hadden Ugo heel wat tijd en inspanning gevergd. Ze kwamen neer op een wat hij noemen wou, het veilig stellen van zijn ideeën over de Bijbel en over die God van hem nu dat nog kon. Maar een andere gedachte sprong op in hem: ‘Ray, mijn beste man, is het niet merkwaardig dat het is alsof we elkaar al jaren kennen, jij en ik, zoals ik met John?’

‘Verbaast het je?’

‘Neen, eigenlijk niet, onze ontmoeting in het bos, je droomwoning, het boek uit Keulen, de garden party bij Pierre én, je Sauternes, waren voor mij doorslaggevend. Maar nu je me vraagt hoe het staat met Oedipus, is het meer Akhnaton die me zorgen baart, een eerder rare geschiedenis zoals ze me bereikt, met tal van vragen die er verband mee houden en die open blijven. Maar een fragment voorlezen uit mijn boek dat stilaan, ook dank zij jou, ja, je moet zo niet opzien naar mij, ook dankzij jou, aan het komen is, wil ik wel. Het zal tevens een test zijn om te horen wat iemand, zoals jij, een halve ongelovige, er over denkt. Ik ga het geschrevene van de laatste dagen nog eens nakijken en ik kom er mee bij jou. Of liever, wat wenselijker is, jij komt bij mij, want de tekst bestaat enkel op mijn pc, ik heb hem nog niet kunnen printen.’

‘Hoe, heb je die dan eerst niet uitgeschreven in je dagboek?’

‘Gedeeltelijk wel, maar de definitieve tekst, noteer, de voorlopig definitieve, bestaat enkel op de harde schijf van mijn pc. Ik kan er dus moeilijk mee naar jou komen. Weet je wat, als het je past, kom deze namiddag een kop thee of koffie drinken, Orval heb ik niet, ik ben bereid voor te lezen wat ik de jongste weken geschreven heb.’

‘ik ben je man, sprak Ray, ik zal dienen als schietschijf voor je verbeelding’.

‘Het is geen verbeelden, het is rauwe ernst’ antwoordde Ugo: ‘geschreven in nog grotere eenzaamheid, nu ik meer en meer de man wordt die over zichzelf aan het schrijven is. Die gaat steeds maar verder het bos van zijn woorden binnen en ik, Ugo moet hem volgen. Het is zo ver gekomen dat ik niet meer weet wat ik al geschreven heb. Ik denk aan iets en hoe ik het verwoorden zal en achteraf weet ik niet of, wat ik gedacht heb, ook al geschreven staat. Ik ben nu al enkele maanden geleden, opgestaan uit mijn inertie en pas nu kom ik tot de bevinding dat ik iets aan het samenbrengen ben, een soort van geromanceerd filosofisch, theologisch, poëtisch essay, iets wat Dante ooit schreef voor hij aan zijn Commedia begonnen is, zijnde wat Georges Steiner noemt: the three semantic fields of creation and creativity, hoewel het theologisch aspect bij mij eerder te verwaarlozen is.’

‘Oei, wat je me nu zegt over semantische velden, en nu je Akhnaton hebt ontmoet, doe je er, bovenop, ook nog aan Egyptologie’.

‘Ja, als je het zo wilt, ja, en ik weet nu waar die Akhnaton me gevoerd heeft. Ik kan hem niet meer wegdenken en ben het ook niet zinnens, want om diverse redenen schijnt het me belangrijk toe. Maar, en dit is de donkere vlek in mijn eenzaamheid, ik heb niemand om er een oordeel over te vellen. Al schrijvend is het alsof mijn ik zich aan het verliezen is in het bos. Begrijp je wat ik bedoel, begrijp je dat ik meer en meer de man wordt waarover geschreven wordt? Jij en John, jullie zijn de enige die weten dat ik aan een boek ben begonnen,  wat ik zou willen is, eens aan een stuk, dertig pagina’s uit mijn boek voordragen aan jou en John die me gisteren nog belde. Niet zo zeer om te weten wat je er over denkt maar om te voelen, om intuïtief te voelen, hoe geboeid jullie zouden luisteren naar mij.’

‘Ik kan, zegde Ray, ik kan Jane, mijn echtgenote, vragen me te vergezellen zij is verliefd op boeken, zoals mijn dochter trouwens.’

Ugo aarzelde nog, hij herhaalde wat hij gezegd had over zijn eenzaamheid en wat het hem kostte, maar hij vond het voorlezen goed en zelfs gepast: ’ik ben ongeveer een derde ver, kom maar, ofwel alleen ofwel met je dame.’

‘Verwacht me met haar, ik weet dat ze nieuwsgierig is kennis te maken met je werk.’

Nadien, toen hij zijn beurt afwachtte bij de slager, dacht Ugo er aan dat het misschien geen goede idee was hen samen te laten komen, dan nog een dame die veel boeken las. Zou ze wel gesteld zijn op zijn filosofisch betoog dat op heel wat plaatsen een rem moet zijn op het verhaal zelf? Hij was voor het ogenblik in een spiraalvorm aan het schrijven, om daarna, op een gegeven ogenblik, die vorm te verlaten en een lijn te volgen die rechtdoor lopen zou naar een einde toe dat zich in hem al min of meer aan het aftekenen was. De tekst die hij denkt voor te lezen, zal slechts een spie zijn uit die spiraal, uit die cirkels, zal hij dan niet moeten zeggen waar hij heen wil gaan en hoe hij eindigen wil?

23-10-2018, 06:35 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is het doel van zijn bestaan hier op aarde – en het kan dat hij dit destijds heeft geschreven aan John S. – dat, wat is van God, wat is van Elohim en roert in hem, te benaderen is en af te tasten, te omkringen is en erin binnen te dringen. Het is het beeld van zijn zoektocht naar de negenennegentig namen van die God, neergeschreven (18 + 81, weliswaar in Arabische cijfers) in de palm van onze beide handen. Namen die hij ziet, niet als de negenennegentig eigenschappen van God/Allah maar als zovele mogelijkheden om Hem te omschrijven. 

Hij beseft ook ten volle dat deze zoektocht niet altijd volgehouden wordt, dat er heel wat breekpunten zijn, momenten dat hij begaan is met andere zaken waarbij hij amper de dag ziet opengaan en de dag ziet sluiten. Maar het is duidelijk: zijn beeld van God valt niet samen met het beeld dat Paulus ons voorhoudt. Paulus schrijft trouwens, dat alleen de geest van God het wezen van God kan kennen. Hij schrijft ook dat we niemand behalve onszelf kunnen kennen. Maar Paulus is hierop een uitzondering. Hij kent Jezus omdat ‘God besloten had zijn zoon aan hem te openbaren’. Wat betekenen moet dat dankzij deze ‘wonderlijke openbaring’ Paulus in de mogelijkheid is te spreken over de Jezus van Jezus en niet, zoals men logisch denken zou, over de Jezus van Paulus.

Waar deze openbaring heeft plaatsgevonden en onder welke vorm zal wel niemand weten, want Paulus aarzelt niet te bekennen dat hij, na de ‘roep’ van de Heer, op de weg naar Damascus te hebben gehoord, onmiddellijk, zonder een mens te raadplegen naar ‘Arabië’ vertrokken is - wist hij dat dit de plaats was waar Jezus had gewoond, geleefd? - om pas drie jaar later naar Jerusalem te komen waar hij Kefas (Petrus) en Jacobus, de broeder van de Heer, zal ontmoeten.’ 

Neen, zijn beeld van God loopt niet parallel met dit van Paulus omdat zijn opvatting over God, zijn weg naar wat hij denkt een van de namen van God te zijn, van binnen in hem vertrekt en niet vanuit de geschriften van Paulus, noch van welke geschriften ook.

Hij kan enkel zijn eigen weg bewandelen doorheen de diepste roerselen van zijn geest. Aldus kunnen allen die hem lezen de essentie vernemen van wat levend is binnen in hem. Zoals anderen in de geschriften van Paulus alles kunnen vernemen over de essentie van Jezus in Paulus. Hoe vreemd het is - en dit maakt deel uit van de man die hij is - bezeten te zijn van de wil, van de noodzaak, dit alles neer te schrijven op dagen zoals deze.

Zo wat bezielt hem thans te wagen een poging te doen om over Elohim en de Bijbel te schrijven, nu een deel van de wereld, de God eruit, in de onderste schuif heeft weggeborgen. En anderzijds, hoe inspirerend is het niet, op te staan met Venus in het zuidoosten voor het raam, en af te dwalen naar Paulus, de geestelijke reus van onze Westerse beschaving. Hij kan dus zelden weten waar zijn gedachten hem voeren zullen in dit geschrift, dat hij dag na dag opnieuw laat ontstaan. Maar hij zal er nimmer behoefte aan hebben te zeggen dat God of Jezus zich aan hem openbaarde. Hij heeft wel voldoende inzicht, voldoende spirituele kracht meegekregen opdat hij weten zou dat deze kracht enkel komen kan van uit het ‘Ego’, de ‘spirit’ van het Universum. Hij weet dat het zijn opdracht is ‘levend’ te blijven en niet een levende dode te worden. Rilke ook wist dat het zijn opdracht was, het wezen van die God binnen te dringen en te trachten Hem te lezen.

Dit alles is dan ook het relaas van zijn nooit eindigende zoektocht. Het is een tocht die gericht is naar, en het is Eugen Drewermann die dit schrijft en hij haalt dit bij de Egyptenaar die dit vertelt over zijn God Amon: ‘de naam die het aroma van het leven is.

Hij zal dit wel niet vertellen, noch voorlezen aan Ray, misschien wel aan John, misschien?

22-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik heb over de Bijbel nog niet alles gezegd, dacht Ugo, toen hij wakker werd, ik heb er nog iets aan toe te voegen, want als we vandaag het scheppingsverhaal hernemen weten we, op basis van wat de wetenschap ons leerde, dat de aarde maar een onooglijk puntje is in het immense netwerk van het Universum; dat dit Universum in expansie is; dus dat het scheppingsverhaal verder loopt; weten we, dat na miljarden jaren de mens is opgedoken als geïntegreerd deel ervan en dat, zoals het Universum, de mens dus nog altijd wordende is.

En, waren we gebleven bij de Elohim van ‘Bereshit bara Elohim’ – de eerste woorden van Genesis - dan ware er een opening geweest naar het kosmische, maar zodra Elohim herleid werd tot Yahweh en Yahweh tot God en, die in zijn zetel, zoals gesteld, rustende God, zich desondanks is gaan bezighouden met Abraham en zijn nageslacht, intervenieert in Sodom en Gomora, tien plagen afstuurt op een even religieus en hoogstaand volk en dan nog, jaren later, zon en maan – een maan die hij niet nodig had - laat stil houden om Jozua te plezieren in zijn strijd tegen de Amorieten, dan staan we voor een toeziende, een voortdurend actieve God.

Hij wil hier niet verder gaan. Hij ziet voldoende rondom hem, de obsederende kracht die uitgaat van de Bijbel en de Evangeliën en, vooral dan van de Koran, het boek dat zich aankondigt in het westen. Echter hij, Ugo wenst vooral zijn geloof in een kosmische God, afgestemd op deze van Spinoza te waarmerken, zijnde een God die geen nood heeft aan woorden, geen nood aan daden, geen nood aan offergaven.

Het goddelijke in de Bijbel is aan het wegkwijnen, de band tussen God en de mens openbaart zich meer en meer op een totaal andere wijze omdat waarheden van toen, symbolen zijn geworden en dogma’s, fossielen wist Teilhard de Chardin. Nieuwe elementen sluipen binnen en slingeren zich omheen de oude en niets kan de groei van het nieuwe tegenhouden. De zoektocht van de mens, in zijn hunker naar het Allesomvattende, situeert zich thans voorbij en totaal buiten de God van de Kerk. De theologie zal zich een andere dimensie moeten toe-eigenen, in een andere optiek moeten beleefd worden.

En het is hem duidelijk, de oude banden zijn afgelegd, de geest, de zuivere essentie zijnde van het Universum, waarvan de mens weet dat hij er deel van is; dat het zijn vrijheid is te zijn tussen hemel, het onzichtbare, en de aarde en hoe verder hij de hemel binnendrijft hoe rijker, hoe voller, hoe meer geïntegreerd hij zich voelt en ook hoe inniger zijn band is met al degenen die denken zoals hij.

Het is een leven vullende harmonie van het kleine in het sublieme en het sublieme dat het kleine vult en kleurt. En zo kan hij ook zeggen, met de pastoor van Crécy uit le Journal d’un Curé de Campagne van Georges Bernanos: ‘Les petites choses n’ont l’air de rien mais elles donnent la paix’. En kan hij eraan toevoegen dat de kleine dingen van het leven niet alleen rust brengen in ons maar ook vingerwijzigingen zijn naar het oneindige toe. Dit te zien, dit aan te voelen brengt ons in het spoor van de mens die wordende is.

Dit ingesteld zijn is – of is dan toch op weg - inherent aan ons mens-zijn, het volstaat buiten het alledaagse te treden opdat we terecht zouden komen in een inspiratiebron die onze wereld van gedachten en gevoelens bevloeit.

We zijn gelukkig ermee. Het is het doel van ons mens-zijn; het is het openrukken van ons mens-zijn op het kosmische, dat de creativiteit in zich draagt. Creatief-zijn betekent te lopen in het voetspoor van het creatieve van een Kosmos in evolutie. Trouwens welke Kosmos zou de God die aanroepen wordt anders kunnen gewild hebben, een statische?

De Bijbel, elk boek, elk kunstwerk is het bewijs van dit creatieve dat ingebouwd is in het Universum en zich reflecteert in het creatief karakter van de mens. Het beeld van de vrijheid van de mens is aldus vooreerst dat van zijn vrijheid in zake creativiteit.

Hij weet ook dat er beweging komt in het religieus denken en dat het bevreemdende van de New Physics tijd nodig heeft om door te dringen. Maar onvermijdelijk is een nieuw paradigma op komst in de gedachtegang van de levende mens en dit nieuwe paradigma zal zeker niet gestuit worden door om het even welke encycliek die een dergelijke boodschap niet zou uitdragen.

Zoals de New Physics doordringen tot de wereld van het onzichtbare, het raakvlak met het metafysische, zo ook heeft het religieus denken nood aan het onzichtbare dat te zichtbaar wordt voorgesteld. Die tijd is voorbij, de begrenzing van het woord maakt plaats voor de ruimte van de geest. De mens overschrijdt thans de drempel van een totaal nieuwe dimensie, deze van zijn afgestemd zijn op de beweging van het Universum, en de boeken van de Bijbel, het grote epos van de mens in zijn verhouding tot zijn God die woorden sprak en daden stelde, is te hernieuwen in een epos van de mens in zijn zoektocht naar zijn geïntegreerd zijn, naar zijn betekenis, naar zijn bestemming.

21-10-2018, 06:50 geschreven door Ugo d'Oorde  

De lectuur van Ray’s boek houdt hem bezig. Hij ondervindt dat het lezen niet meer zo vlot gaat, des te meer omdat het in het Duits geschreven staat en ook, hij is schrijver geworden en terwijl hij leest loopt zijn schrijven - onvermijdelijk - verder. Het nieuwe ent zich op wat er al staat, als hij in de velden wandelt langs de rozenvelden en de rijen jonge fruitbomen, als hij aan de vijver is, als hij in de straten van Gent loopt, vooral als hij staan blijft voor de boekenwinkels en rondloopt tussen de rijen oude, verlaten boeken in de kamers van ‘de Slegte’. Verwondering is er zijn deel als hij de werken ziet, sommige van eeuwen terug, als werken van de peinzende mens, vrij in al zijn uitingen: het boek dat hij leest is er een groot voorbeeld van. Want het handelt over een wereld die ver achter ons ligt, eigenlijk totaal vervreemd als een Paaseiland in de tijd. En toch zijn er die er naar toe varen en gaan napluizen wat er daar toen aan de orde van de dagen was, alsof het gebeurtenissen waren die pas enkele uren geleden plaats gevonden hebben en waarover de media niet raakt uitgepraat: een Sophocles die verhaalt over het huwelijk van een koningin-weduwe met haar zoon, Oedipus. Beiden niet wetende dat ze moeder en zoon zijn, en er tegenover, een man Immanuel Velikovsky, die opduikt en ons vertelt dat dit het verhaal is van een Egyptische Farao, Akhnaton die huwde met zijn moeder, koningin Teje. Wel dit is wat hij nu aan het lezen is.

We hebben nog altijd oog voor de Oedipus van Sophocles, maar de geschiedenis van Akhnaton, de ‘zonaanbidder’ wie spreekt er nog over behalve dan een Robert De Telder* die er onlangs een boek over schreef, zeker, geïnspireerd door Velikovsky, maar gedragen door voldoende elementen, opdat de overeenstemming van Oedipus met Akhnaton zou bewezen zijn.

Natuurlijk zullen er onmiddellijk in de media, tegenstrijdige elementen opduiken omdat Akhnaton gesitueerd wordt in de XIII^de eeuw, volgens de ‘heilige’ Egyptische Chronologie, terwijl Sophocles schreef in de IV^de eeuw voor Chr. en het veld tussen beide data te ruim is opdat er sprake zou kunnen zijn van enige overeenkomst. Waarbij de media, de logica inroepende, gelijk zouden krijgen, maar, er is een grote ‘maar’ zeggen én Velikovsky én De Telder: de vader van Akhnaton, Amenhotep III, opvolger van Hatsjepsoet - deze door hen geïdentificeerd als de Queen of Sheba, min X^de eeuw - plunderde de tempel van Salomon en liet de buit als bewijs achter, gebeiteld op de muren van zijn tempel in Karnak. Deze afbeeldingen komen letterlijk en figuurlijk overeen met de beschrijving ervan in de boeken, ‘Chronijken’ en ‘Koningen’ van de Bijbel. Er is hier dus, wat de tijd van Akhnaton betreft, en spijt voor wie het benijdt, geen weerlegging mogelijk, hij leefde in de VIII^ste eeuw en niet in de XIII^de. 

Achteraf, als alles geschreven staat, weet Ugo dat hij zich, voor de zoveelste maal, heeft laten gaan door zijn lectuur omdat hij, eens te meer bij de keel gegrepen wordt door het vele dat hij de laatste dagen hierover las en dacht. Het is dus, de zoveelste ontmoeting, na deze met Ray en John, na deze met Larissa, die plaats vindt in zijn leven. Hij wordt niet gespaard de laatste tijd.

Thans vraagt hij zich af of dergelijke historische gegevens wel passen in zijn boek. Anderzijds schijnt het hem toch belangrijk toe te weten of Sophocles, een van de grote schrijvers uit het Griekse literair patrimonium, zijn ‘Oedipus’ niet gehaald zou hebben uit het Egyptische Thebe. Dit zijn gedachten die hem bezighouden, of ze nu belangrijk zijn of niet, ze zijn er, ze duiken op en verdwijnen.

En wat de Bijbel betreft, en hij hoeft maar De Telder** te lezen, de feiten in de Bijbel vermeld en de namen die er in opduiken, verwijzen naar reële gebeurtenissen, beschreven door de auteurs van toen, die, zoals hij nu, een doel hadden, een reden hadden om te schrijven wat ze schreven en hun bedenkingen erbij. Hij, Ugo, heeft niet het recht er ook maar een jota van te wijzigen of wat ook erin, te bekritiseren en zeker niet, zoals er hier rondlopen, het meest opvallende erin, het voor ons nu meest verwerpelijke erin, aan de kaak te stellen.

Het Oude Testament is het verhaal van een volk, geschreven door diegenen die uit dit volk zijn opgestaan en literatuur hebben bedreven, een verhaal dat vertelde over de geschiedenis en de handelingen van een volk en zijn verhouding tot een Opperwezen, een God, een Jahweh.

Wij, die vandaag dat verhaal lezen, weten waaraan ons te houden, aanvaarden met dank dat het ooit geschreven werd, zoals de geschriften van Shakespeare er zijn, zoals deze van T.S.Eliot er zijn, deze van Maurice Gilliams, zoals deze van Cervantes. En dit omdat het Oude Testament, in zijn alles omvattende totaliteit, van Genesis tot Numeri, tot Psalmen, in de eerste en voornaamste plaats een groot menselijke, tijdsgebonden document is en, wat velen niet (willen) aanvaarden een tijdsgebonden document blijft.

*Robert de Telder: ‘De Zonaanbidder’, 2016, €15.50, verkoop: Bol.com

**Robert De Telder: ‘Tijd en Tijden’, uitg. Bookscout.nl. Soest.

20-10-2018, 06:35 geschreven door Ugo d'Oorde  

De volgende morgen wordt hij geconfronteerd met wat hij geschreven had, er naast ligt het visitekaartje met de naam, als de roep van haar. Maar hij weet niet hoe hij dit teken begrijpen moet: is het als een kennismaking met haar werk of met haar zelf, of is het met beide?

Zo blijft in hem nog altijd de zin in meer die hij had kunnen zeggen. Een zin in meer, een stap in meer die hij niet zetten zal en waarvan hij nimmer weten zal waarheen die stap hem – en dit eens te meer - zou gevoerd hebben. 

Hij denkt aan Marguerite Yourcenar die verwijst naar het verhaal van die arme straatmus, uit Bede’s ‘Ecclesiastical History of the English People’*, die op een stormnacht binnenvloog in de warme, verlichte en rumoerige banketzaal van Koning Edwin en langs de andere zijde buiten vloog, opgeslorpt door de donkerste stormnacht. De vlucht van de straatmus, symbool voor een mensenleven, dat komende uit de duisternis even het licht doorkruist om te verdwijnen in een even grote duisternis.

En, schrijft Yourcenar, getroffen door het verhaal, liet Koning Edwin zich bepraten door Bede, met het gevolg dat de monnik Paulinus, de toelating kreeg de christelijke leer te verkondigen op het grondgebied van Edwin, waaruit dan later voort zouden komen: het klooster van Lindisfarne, de kathedraal van Durham, deze van York, de moord op Thomas van Canterbury en zo de gevolgen van Edwins bekering altijd verder en verder schuivend in de tijd tot waar katholieken en protestanten elkaar, gedurende jaren, zouden uitmoorden in de straten van Belfast.

En Yourcenar schoof een andere gedachte binnen bij hem: het Laatste Avondmaal uit het Evangelie van Johannes en de Jood Judas Ischariot die de homp brood, in de wijn gedrenkt, kreeg toegeschoven, een klein gebeuren met grote gevolgen voor het Joodse volk dat later, veel later, talloze pogroms zou ondergaan en de Shoah zou kennen. Gebeurtenissen die, uit elkaar voortvloeiend, de aanleiding zouden zijn tot de stichting van de staat Israël en de zwerftocht van de Palestijnen verjaagd uit hun vaderland.

Eigenlijk, waarom was er toen een verrader nodig: kon Christus niet voorzien dat zijn keuze, Judas aan te duiden, zware gevolgen zou kennen voor het uitverkoren volk van zijn Vader; was het doorschuiven van het brood maar Judas toe, een opdracht aan Judas, of door Judas gezien als dusdanig; of dan nog, was het niet een vondst van de schrijver van dit evangelie?

En, indien de idee dan toch van Judas zelf zou geweest zijn, ware het voor Jezus niet passender, gezien hij het wist, Judas te overhalen het niet te doen en zichzelf over te geven aan hen die hem zochten, al was het maar opdat Judas niet zou zondigen en wat erger is, zich niet zou zelfmoorden? Althans zo dit de echte feiten zijn die zich hebben voorgedaan, wat we ook nimmer weten zullen.

Zo ook, weet niemand ooit, welke de gevolgen kunnen zijn van een woord of een daad, weet niemand waar een gezette stap je brengen zal, wat er hieruit voortkomen zal, wie je ontmoeten zult op welke plaats ook, het kan zelfs in een berghut op 2.886 meter hoogte zijn.

*Bede: “Ecclesiastical History of the English People”,Penguin classics, ed 1990: 

 ‘Your Majesty, when we compare the present life of man on earth with that time of which we have no knowledge, it seems to me like the swift flight of a single sparrow through the banqueting-hall where you are sitting at dinner on a winter’s day with your thegns and counsellors. In the midst there is a comforting fire to warm the hall; outside, the storms of winter rain or snow are raging. This sparrow flies swiftly in through one door of the hall, and out through another. While he is inside, he is safe from the winter storms; but after a few moments of comfort, he vanishes from sight into the wintry world from which he came. Even so, man appears on earth for a little while; but of what went before this life or of what follows, we know nothing. Therefor if this new teaching has brought any more certain knowledge, it seems only right that we should follow it ...’ pag. 129.

19-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘Men zegde me dat je Armeense bent, je kent dus de Araratberg.’

Oui, Arménienne mais Belge aussi, mais le Mont Ararat? Bien sûr que je le connais, ik ben opgegroeid in de schaduw ervan, hij is er altijd geweest en hij is er nog altijd in mijn gedachten. Il est une présence pour moi, une sorte de Dieu, il est là quand je travaille, il m’inspire. Mais, pourquoi cette question ?

‘O’, zegde Ugo, ‘Ik dacht aan een Engelse auteur die ook door de Ararat geïnspireerd werd en er twee korte verhalen over schreef die met elkaar verband houden: Julian Barnes, meer niet.’

Maar ze kende die auteur niet. Ik zoek het op en stuur het u, wou hij zeggen, maar hij had al te veel gezegd. En toen ze hem de vraag stelde wat hem bezighield, heeft hij gesproken over het boek dat nu zijn dagen vulde en dat, zo zegde hij haar, hem gelukkig maakte als hij voelde hoe goed het wel vlotte en hoe miserabel hij was als hij herlas wat hij de vorige dag of nacht geschreven had en vaststelde dat het mooie, het originele dat hij gemeend had erin te hebben gelegd, niet meer terug te vinden was.

‘Moi aussi’, knikte ze, ‘j’ai eu très souvent la même impression quant à mon travail de la veille’.

Maar hij ging verder: ‘Hij wist’, zegde hij, ‘dat hij thans voor het eerst in zijn leven, werkte aan iets blijvends, iets nieuws, iets dat nog niet bestond. Het boek groeide elk ogenblik, zelfs nu terwijl hij sprak met haar en hij plots nieuwe mogelijkheden zag. Bijvoorbeeld, een idee dat een paar ogenblikken in mij is opgekomen, de gotische kathedraal en haar binding met Stonehenge’.

Ze keek hem verbaasd aan en hij dacht, hier ga ik te ver, maar hij was niet meer te stuiten, zelfs al had hij last om in het Frans het precieze woord te vinden en om de juiste intonatie te leggen, maar hij kwam totaal los alsof hij pas nu precies wist waarover zijn boek in essentie handelen zou.

‘Ce sera un livre sur Dieu. Je veux dire ce que ce mot signifie pour moi, surtout, surtout maintenant que je vois apparaître les Barbares à l’horizon, il faut que je le fasse maintenant, plus tard ce ne sera peut-être plus possible.

‘Les Barbares sont déjà parmi nous, pas nécessairement ceux que vous visez, mais il y en a d’autres qui ignorent que l’art est une chose sacrée, une chose qui nous lie au cosmos, probablement au monde de vos cathédrales.’

‘Het is ook voor hen dat ik over God wil schrijven, de God die ik soms denk te kunnen raken met de vingertoppen van de geest maar die op andere dagen onbereikbaar is, je ne pense pas que je puisse m’en approcher davantage’.

‘Et, sais-tu - ze tutoyeerde hem – comment ton livre se terminera ?’

‘Neen, ik weet er niets over, het einde ervan blijft wazig, maar ik heb vertrouwen want het is het boek, dat zichzelf aan het schrijven is. C’est le livre qui s’écrit lui-même, moi je ne suis qu’un intermédiaire.’

Michelangelo, zegde ze, wist dit ook, zijn beeld was af in zijn blok marmer. En het was het beeld in potentie dat zich schiep via Michelangelo. Hij had nog juist het teveel aan marmer weg te kappen. En dit voel ik ook. Er ligt vandaag een groot blok marmer op mijn tafel en ik houd nu mijn beitel terwijl ik spreek met jou – eens zegde een vriend beeldhouwer hem dit ook - klaar om de volgende slag te geven, en lijk in een radiografie is het afgewerkt in mijn geest. Het zijn mijn handen die kappen en er zit muziek in. En na een stilte : ‘je sens en ce moment même, que cela deviendra comme une symphonie, une symphonie de Beethoven’.

Hij zag haar staan met een witte schort, teer, fragiel, hij zag het bewegen van haar handen, hoorde de slag van de beitel op het witte marmer, terwijl het sneeuwen bleef en de muziek en de stemmen zich mengden tot een lichtende opening waar ze samen binnen gleden. Vroeg ze hem toen: ‘Est-ce que tu pries aussi?’

Hij was zelfs niet verrast door de vraag, hij verwachtte die:‘ Mon travail c’est ma prière’ zegde hij, denkend aan wat hij diezelfde morgen in zijn dagboek geschreven had, ‘l’un ne va pas sans l’autre et ce que j’écris me situe tout près de ce que je crois être Dieu’. ‘Het gevoel in God te schrijven omhult me’, zegde hij nog ‘je kunt het natuurlijk niet weten maar ik ben hier binnengekomen met een gedachte en zoals jij naar je blok marmer, moet ik straks terug naar mijn boek toe.’

Verder kwam hij niet, maar hij was heel ver gegaan, de yang had de yin die ze was omhelsd en ze wisten het. Haar vrienden keerden terug. Hij stond nog altijd dicht bij haar. De sfeer van het eiland bleef nog even, lijk een parfum, maar het intieme was opgelost in de lucht. Ook de muziek was uitgespeeld. Ze keek hem aan, haar ogen glanzend: ‘Il faut que je te quitte’, zegde ze,’ mais viens me voir dans mon atelier’ en ze reikte hem haar kaartje: ‘Je veux savoir davantage sur ton livre et, sur ta cathédrale ésotérique’.

En juist voor ze vertrok: ‘Quel est ton nom? Moi je m’appelle Larissa.’

Je m’appelle Ugo, Ugo d’Oorde?

Hij zag haar verdwijnen in de massa, hij zag hoe haar mantel werd aangereikt, een kleine wondere gestalte. De sneeuw bleef vallen over de aarde. 

*

Hij vertrok. Hij reed weg in de sneeuw die in een natte brij op het wegdek lag. Hij droomde: hij had haar voorgesteld om haar naar huis te brengen.

Ze zat naast hem, zijn vrije hand zocht haar hand en ze spraken niet meer. En langs de handen gleden ze binnen in elkaars gedachten. Hij liep mee de trap op naar haar appartement, een vriend beweerde dat dit het beste moment was. Maar hij droomde niet verder, ook omdat er in hem opnieuw krachten waren losgekomen die hij te lang had kunnen stil houden.

Hij stopte in de stad op een parkeerplaats die vrij gebleven was voor hem. Hij wandelde langs de verlaten straten naar dat café in het centrum - het soort café dat volgens George Steiner enkel in Europa gevonden wordt - waar hij ooit enkele woorden met Hugo Claus had gewisseld over de symboliek in Bruegels Icaros, in de hoop iemand te ontmoeten die hem opvangen zou. Hij stond alleen voor het schilderij van de langoureus uitgestrekte dame met weke, bloedrode lippen die hem aankeek met winterogen. Hij dronk een 'Four Roses', een vingerling om de smaak te houden. De bijna kaal geschoren bazin die hem sinds zovele jaren kende, wisselde nu en dan enkele woorden met hem.

Hij voelde dat het leven weggleed uit hem en dat hij het niet tegenhouden kon. Hij reed terug in de donkere nacht naar dat eenzame huis van hem: ‘Intime Briefe’ het strijkkwartet van Janacek op de radio.

18-10-2018, 07:06 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het had die nacht voor het eerst hard gevroren. Hij was naar de vijver gereden. De lucht als van de lente, blauw met witte slierten wolken en laag bij de horizon, minuscul, de bomen en de huizen, strak getekend, alsof in ademnood. Het hek was dicht. Gelukkig, Johan had hem een sleutel gegeven. Hij opende het en reed, langs het sluimerend bosje de oprit op. De kilte overviel hem als hij uitstapte, maar hij had een warmere jas in de wagen die hij aantrok bovenop zijn pullover. De vijver lag volledig dicht gevroren, hij tastte met een stok hoe dik het ijs wel was, maar het weerstond, zelfs aan een steen die met een scherp geluid verder en verder schoof.

Hij wandelde omheen de vijver en aan de draai gekomen zag hij het, dicht bij de oever lag een reiger dood op het ijs, de hals gestrekt, de poten ingetrokken, de glans nog in de veren. Hij stond er verrast bij. Hij dacht, ik kan hem toch niet op het ijs laten liggen, dit is geen plaats om te sterven, ook niet voor een reiger. 

Hij keerde terug naar de ‘kabuze’ - een vroegere werkkeet die de naam ‘kabuze’ had gekregen van Johan - om een schop te halen en haalde de reiger naar de kant. In het ijs lag nu nog duidelijk de afdruk van het lichaam, hij moest dus daar, op het ijs, warm nog, gestorven zijn.

Hij ging, in het berijmde gras de reiger achterlatend, roerloos. Hij dacht, ik had hier ook kunnen liggen, de bomen over mij, de kraaien hoog, krijsend in de toppen, wat er overbleef van mij, uitgestrekt in het wintergras, de wind in mijn haren, het licht als een balsem in mijn dode ogen. Ik zou er lang blijven liggen tot iemand bemerken zou dat het hek open stond, tot men de wagen zou zien en men zich zou afvragen, waar Ugo zou zijn. En men zijn roerloos lichaam vinden zou, zoals hij de reiger heeft gevonden: zijn boek, voor een vierde, een derde geschreven.

Er zou wellicht niemand opdagen die, zoals Rimsky-Korsakov voor Moessorgski dezes half geschreven opera voleindigde om, uit de schetsen die hij achterliet, zijn boek te voltooien.

Hij ging weg, de lucht boven hem vol met witte lijnen, met in het zuiden twee lijnen die zich kruisten. Hij wist - de merel die opvloog uit de struiken - hij wist hoe hij beginnen zou. 

* 

In het westen een roze band licht tussen de bomen voor het venster, de lucht er boven als donkerblauwe inkt. En in zijn rug de warme gloed van de haard. Beeld je nu in alvorens te beginnen, dacht hij, beeld je in dat je je schoeisel hebt afgelegd en blootsvoets bent gaan staan op de gewijde grond met de brandende braamstruik en de stem erin die je inspiratie is.

Beeld je in dat het van hier uit is dat je, je droomwereld binnengaat, met een gevoel van gelukzaligheid om wat je, tot vandaag, al geschreven hebt en met wat je nu gaat schrijven levend in jou; dat je weet wat je weet, en dat je aangekomen bent op de receptie, dat je er staat met een glas champagne in de hand dat je bij het binnenkomen werd aangereikt, en dat je – wat niemand ziet of weet - de kennissen groet in de sfeer van een Hugo Claus op zijn boomgaard die zo pas een gedicht geschreven heeft, licht en gelukkig, overmoedig zelfs. Jij, bevrijdt van elke twijfel, in het vooruitzicht van het boek dat je aan het schrijven bent, het boek, erfenis van het creatieve in het Universum, dat, en waarom niet, de wereld verbazen zal.

En, rondkijkend, luisterend naar het orkestje op een verhoog, denkt daar ook nog de muziek bij die je optilt, de klanken inademend die je openrukken, die je vertederen: de improvisaties van de jonge pianist, lijk parels over de grond, de warmte van de sax, itaar soms met één akkoord, met één noot erboven uitspringend, en het sobere ritme van de drums.

Je stond toen, hoe weet je niet meer, in de kring van enkele bekenden met onder hen een zeer opvallende donkere dame die het centrum scheen te zijn. Iemand had je gezegd dat ze een Armeense was. Haar ogen, zwart bijna, pikzwart bijna, glanzend. Het gesprek liep in het Frans maar het onderwerp was je ontgaan omdat je aandacht genomen was door de muziek dicht bij jou. Iemand maakte een bemerking bij het verlichte marmeren beeld op het grasperk, voor het wijde raam dat uitzicht gaf op de tuin, en pas dan kwam de donkere dame los. De woorden borrelden op, haar handen bewogen alsof ze het beeld betasten kon. De man naast jou zag je interesse en zegde dat ze beeldhouwster was. Ze stond in profiel naar het venster gekeerd. Het was gaan sneeuwen, grote sneeuwvlokken dwarrelden in een bundel licht, langs haar eerder kleine gestalte heen, over het beeld in de tuin. Je zocht haar ogen, je zag het vurige van haar woorden erin, de lijnen om haar mond, het sensuele van haar lippen. Ze straalde, ze kon veertig zijn, ze kon vijftig zijn, je waart geboeid door haar taalvaardigheid en haar licht zangerig accent; getroffen door haar vrouwelijkheid, door de kracht van wat ze vertelde en dan kwam het woord Auguste Rodin over haar lippen. Maar je had de overgang naar Rodin niet gevolgd, want je was aan het dromen gegaan, luisterend naar het orkest dat plots het liedje was gaan spelen waarvan de woorden je waren bijgebleven: ‘ I’ll be seeing you, in all the old familiar places … en je waart met Anja, je liep een ogenblik, haar hand houdend, over het korrelige ijs van de gletsjer: ‘I’ll be seeing you’… 

Je keek naar de dame die het nog steeds over Rodin had, je hoorde haar zeggen: ‘Savez-vous que Rodin a en plus, écrit un livre splendide sur les cathédrales de France?’

Je wist het, maar je zweeg. Ze keek om zich heen en haar blik viel voor het eerst op jou, alsof ze verwachtte dat jij het weten kon. Je knikte van ja. Je herinnerde je zelfs, maar je zegde het niet, het artikel waarin je dit gelezen had. Het was in Le Monde of in The Economist, in een interview met de cellist Tortelier, en toen zegde je dat Paul Tortelier inderdaad beweerd had dat, wat Rodin geschreven had, het beste boek was ooit over de Franse kathedralen geschreven.

Ze keek je aan terwijl je sprak; verbaasd misschien dat iemand het wist en dan nog wel via Paul Tortelier. Het was je lucky day, wasn’t it?

Je wou er nog aan toevoegen hoe je het wist en dat je, dankzij dat artikel - het was wel in de Economist, achteraan - het boek had gekocht. Maar ze sprak al verder over de gotische beeldhouwwerken op de voor- en zijgevels van de kathedralen. Men zocht altijd, zegde ze, een tegenpool te vinden in het Nieuwe Testament voor personages uit het Oude, maar nimmer op de oostergevel want dit is de plaats van de God van het licht, en die hoefde niet gebeeldhouwd te worden, la lumière, c’est Dieu.

Je bent zoals ik dacht hij, jouw gedachten zijn mijn gedachten. En hij kon niet nalaten dichter tot haar te komen indien dit nog nodig was. Je had Rodin gelezen, en je zegde het, maar voegde je er aan toe, je meende dat hij het enkel had over het uiterlijke, het zichtbare van de kathedraal en niet over het innerlijke, het esoterische ervan. Je wou hier verder over spreken, ook over Stonehenge wou je spreken. Maar je zweeg omdat je je plots realiseerde dat je alleen was met haar en dat de anderen zich teruggetrokken hadden omwille van het onderwerp dat alleen jullie beide scheen aan te belangen.

En dan ontdekte je – een idee die plots opdook - dat jullie als op een eiland stonden, omgeven door andere groepjes genodigden die voor hen beiden niet de minste aandacht hadden. Jullie stonden er ontdaan van verleden, ontdaan ook van het komende, de voeten geplant in het meest perfecte ogenblik waarin alles zich afspeelde in het momentum van het ‘nu’: de sneeuw die je, in je verbeelden hoorde vallen, het ritme van de muziek, de stemmen van de genodigden lijk het geluid van de zee, en, je voelde het, je wist het, met in jou nog een groot potentieel aan dingen die je haar, in een opwelling van vertrouwelijkheid, zeggen wou.

Een bekend gevoel groeide. Je keek naar haar en je wist dat ze je blik lezen kon en een zachtheid kwam in haar stem. Wat is er van de yin en de yang, van het vrouwelijke zich beddend in het mannelijke en vice versa? En het was alsof het gesprek zich van dan af voortzette in een dubbele dimensie, een van het hart waarover ze geen enkele controle hadden en waarvan de klank van de woorden die ze spraken het uiterlijke teken was, en een andere dimensie, deze van de geest waarbij kennis en inzicht werden afgetast.

Dit is het gevoel dat je dacht te lezen in haar ogen, een aanzet, een uitnodiging. Maar het kon ook dat het gebeuren dat roerde binnen in jou, zuivere inbeelding was, geprojecteerd op haar, jij, maar al te zeer gevoed door een te lange afwezigheid van vrouwelijke tederheid.

17-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is met deze gedachten nog bewegend in hem dat hij in het begin van de avond is weggereden, uitgenodigd op een receptie in een gerestaureerd kasteel, buiten Gent gelegen, en dat hij aangekomen, bij het uitstappen uit de wagen gezien heeft hoe roerloos de eeuwenoude bomen in het park aanwezig waren, wachtend op de sneeuw die later vallen zou. Hij had vanochtend verkeerd gedacht toen hij meende in de luchten een vaag begin van lente te hebben gesmaakt.

Maar hij zou die avond over heel wat zaken een verkeerd inzicht hebben en beseffen vooral hoe kwetsbaar hij wel was, en in feite altijd geweest is, van het ogenblik dat hij met een dame in een, om zo te noemen, gesloten conversatie komt, waarvan hij nu zou kunnen zeggen dat er naast de woorden die gesproken worden, er ook, en vooral, een gesprek is van lichaam tot lichaam.

Het zichtbare resultaat van de receptie op die bewuste avond, een visitekaartje, ligt nu op de tafel naast hem en, het gebeuren dat eraan  voorafging houdt hem bezig, hij blijft de mogelijkheden die hun ontmoeting creëerde aftasten en blijft er door verward, alleen het verhaal hierover uitschrijven kan hem ervan verlossen. Hij weet het, maar eraan beginnen vergt moed, kan hij nu niet.

Hij stelt het uitschrijven dag na dag uit. Hij weet niet goed hoe te beginnen. Hij tast zijn gedachten af, maar vindt geen opening, geen alles inleidende eerste zin en het verhaal blijft liggen, ergens in zijn onderbewustzijn. Hij is er mee bezig in het midden van de nacht, bij het ontbijt, in de tuin, in het bos of, en deze plaats is totaal nieuw in zijn leven, aan de vijver van Johan S. die hij, dankzij zijn kozijn Geert, op een totaal ongewone als onverwachte dag, Johan en vijver heeft leren kennen: Johan die hij nu, hij weet het, hij voelt het, zijn vriend mag noemen.

Het is de plaats waar hij soms heen rijdt als de lucht, die hij binnen in huis inademt te dof, te gesloten is, en zijn geest de ruimte nodig heeft, de openheid van de velden als hij er heen rijdt. En eens hij aan de vijver uit de wagen stapt, de rust van het watervlak met de bomen, de zwijgende bomen en de luchten erin weerspiegeld. Hij ontmoet er soms, op dagen van regen als van zon, Johan en Geert en Marc. Hij luistert naar hun gesprekken over simpele dingen, telkens terugvallend op de vijver die als een levend iemand deel neemt aan wat er te vertellen valt: het verhaal van de vissen en de aalscholvers, met soms een karper, half opgegeten op de rand van het water in het gras, of van de reiger en hoe die er staat, geduldig wachtend.

Maar vandaag is hij de stilte zelf. Hij denkt aan de woorden van Vittorini die door de regenstraten van Milano loopt met kapotte schoenen en hij denkt, ook in mij is thans het leven lijk een effen vlakte onder donkere luchten. Maar ook die dag gaat voorbij. Op een morgen is er wat hij schreef aan John toen die hem vroeg wat de zin van het leven was. Hij zoekt in zijn dagboeken of hij er een spoor van kan terugvinden – eigenlijk is het een uitvlucht om niet aan zijn verhaal te denken - maar hij geeft het zoeken op, want wat hij toen zal gezegd hebben was wellicht geschreven in een sfeer van overmoed. Hij zal toen te hoog gestegen zijn om hem te zeggen dat het leven wel een zin had, dat we meer dan wie of wat ingeschakeld waren in het grote werk dat van de geest in het Universum is. Waar hij vandaag aan twijfelen zou: het leven niets meer zijnde dan ‘un sordo sogno’ een doffe droom.

En het is zo, hij voelt zich machteloos, hij is een grote leemte, de wanhoop nabij, luisterend naar het minste teken van leven maar steeds terugvallend op die drie woorden, un sogno sordo.

Besluiteloosheid in het schrijven is het ergste dat een man kan overkomen. Niet kunnen beginnen aan iets dat wacht om volbracht te worden, een onooglijk iets, zijnde wat woorden, wat zinnen, wat beelden, wat gevoelens samen brengen op enkele pagina’s, om dan, eens geschreven, te worden achtergelaten als de minste zaak ter wereld, terwijl ze nochtans als belangrijk, tot stand zijn gekomen. Quiete, rust is wat hij nodig heeft nu. Vergeten al wat was geweest op die receptie. Die dame, die kunstenares wou enkel zijn oordeel kennen over haar werk, zoals hij, Ugo, nu verlangt dat iemand hem zeggen zou dat het goed is wat hij schrijft dag aan dag.

Man, zegt hij, besluiteloze man, vergeet dat visitekaartje, vergeet die exotische dame, maar vergeet vooral niet de momenten van jou met Anja op de gletsjer, momenten die heel wat dieper door drongen dan die ontmoeting die niet uit je pen komt.

Hij zou niet ingaan op haar uitnodiging vervat in het naamkaartje. Het had helemaal niets te maken met de gevoelens die hij kende, toen hij met Anja was. Toen er het immense was van de bergen over hen: de geluiden van hun stappen over het korrelige ijs, het grote denderend licht en zij, twee bewegende stippen, zoals ze gezien werden door Gustave en Robert, in de helikopter die hen naar Zinal terugbracht.

En, toen hij met haar, op het einde van de gletsjer, gekomen op de plaats ‘Plan des Lettres’, hij haar vroeg te gaan naar dat stroompje achter een losliggende rots en ze verbaasd terugkwam met een flesje Malvoisie – amper drie glazen, ‘trois décis’ - die Gustave er een paar dagen er voor, toen ze opgingen naar de cabane, had verstopt, maar dat wist ze niet en dat vertelde hij haar ook niet. Hij had het flesje ontkurkt en ze hadden de wijn gedronken uit plastieken bekertjes, tegenover elkaar gezeten, in elkaars ogen kijkend, een blik die een warmte was, een innigheid met nog iets exponentieel in meer erin. En het leven toen heel wat zin had, heel wat betekenis, heel wat beloften inhield, al wist hij nog niet wie ze was en hoe ze was, of ze vrij was of, gebonden aan een vriend of echtgenoot. Ze zegde het niet en hij vroeg het niet omdat er ogenschijnlijk geen reden was om het te weten.

Maar niet de naam van een vrouw, Shakespeare, als ik zo vrij mag zijn je het te zeggen, die naam is de vrouw zelf zoals je haar kende, zoals ze gericht was naar jou en zich vestigde in je bloed, in je adem, in je dromen, een andere naam past haar niet.

16-10-2018, 06:47 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij is altijd bezig, altijd. Hij kan niet anders dan zoeken naar al wat er te vinden is om toch maar verder te kunnen met dat fameuze verhaal dat -  hij schreef het misschien al - zich zelf aan het veropenbaren is.

Zo, op een morgen, heeft hij in een farde documenten en knipsels die overgebleven waren, de met de hand geschreven tekst van ‘Das Lied von der Erde’, teruggevonden, een verre, nu en dan terugkomende herinnering uit, ja waarom niet, een vorig bestaan, en ook een tekst die hij ooit gebruikt had als inleiding op een voordracht over het werk van Immanuel Velikovsky; een inleiding  die kon gezien worden als zijn visie op de Bijbel.

De tekst overlopend heeft hij het gevoel dat wat hij destijds geschreven had hem vraagt om niet te worden achtergelaten, om opgenomen te worden in zijn verhaal en wel, zeggen hem de woorden, omdat die veel betekend zijn voor het beeld dat jij hebt over wat de Bijbel betekent voor jou.

Hij aarzelt eerst, maar de tekst overnemen geeft hem een dag respijt, een etmaal tijd, tijd die hij broodnodig heeft om te weten hoe het verder moet met zijn verhaal over Anja en Ray en John en wie weet nog allemaal.

*

De tekst begint met een vreemde regel uit een brief van Paulus, gericht aan de Romeinen*: ‘Door één mens is de zonde in de wereld gekomen’.

La Bible Osty, merkt hierbij in een voetnoot op, dat het met deze zin is dat de leer van de erfzonde haar intrede doet in de christelijke gedachte: ‘c’est une date dans l’histoire de l’humanité’.

Als hij echter de zin van Paulus heeft aangehaald dan is het enkel om te bekennen dat dankzij één mens, Immanuel Velikovsky, het historisch aspect van de Bijbel, voor hem een belangrijk element is geworden en dan nog, in de zin dat door Velikovsky, het dak boven zijn hoofd, de God van de Bijbel, weggenomen werd. Het is een beeld dat hij haalt bij Pasternak waar Zhivago ergens zegt dat door de revolutie het dak boven Rusland werd weggeschoven.

God was een geborgenheid, een toevlucht, een eindbestemming geweest voor hem, terwijl hij na Velikovsky, meer en meer ervaren heeft, dat de God uit de Bijbel slechts zinsbegoocheling is, een vinding van de mens die gebeurtenissen verhaalt als geënsceneerd door die God.

Waar Immanuel Velikovsky zijn aandacht op vestigde is het feit dat de meest indrukwekkende gebeurtenissen, voorkomend in het Oude Testament: de ‘tien plagen’ van Egypte, de stilstaande zon en maan ten tijde van Jozua, catastrofen waren van een zeer uitzonderlijk karakter die de aarde, in het bijzonder het Oosten, ongeveer vijftienhonderd jaar, vóór onze tijdrekening, moeten geteisterd hebben. Het debat dat hierover kan gevoerd worden is zeer beperkt: ofwel was hier de hand van God in het spel, ofwel was het gebeuren ‘slechts’ een natuurfenomeen.

Zijn besluit is dan ook eenvoudig, het kan niet dat een God, een ‘rustende’ God, dergelijke methodes zou gebruiken om te bereiken wat bereikt werd. Meer wil hij er niet over zeggen. Wie Velikovsky lezen wil kan hem lezen, en of de tien plagen van Egypte het gevolg waren van het voorbij zoeven van een komeet die later Venus zou geworden zijn, is de zaak van Velikovsky - hoewel deze gelijk kan hebben - hijzelf heeft hier geen boodschap aan. Voor hem geldt de vraag of de God van wie men zegt dat het een rechtvaardige, een liefhebbende God is, er behoefte aan heeft, een volk te straffen en een ander als bevoorrecht uit te roepen.

Het is duidelijk dat zijn antwoord hierop negatief is, zoals het hem ook duidelijk is dat velen hem hiervoor met de vinger zullen wijzen. Maar hun probleem is dat ze niet voldoende oog hebben voor het feit dat hun God, eens zijn Universum in beweging, gaan rusten is en hij dus niet meer hoefde bij te sturen, elke bijsturing, elke catastrofe zelfs, inherent zijnde aan zijn begin, of dit nu, schepping was of, een opborrelen, een (plots) ontstaan, uit wat onder een of andere vorm, toen al, in potentie, bestond. 

Het ontgaat hem hierbij niet dat hij ondanks alles, rondloopt met diep in zich het schuldgevoel de Bijbel te hebben onthoofd en zeker nu, op het ogenblik dat hij dit zwart op wit toevertrouwt aan zijn maagdelijk blad papier. Maar zijn respect voor elke zin, voor elk woord ervan, blijft overeind en de mens, die dit alles neerschreef, blijft zijn broeder in de geest, zoekend zoals hij, naar het onvatbare; Elohim aftastend, omschrijvend, niet altijd begrijpend, niet altijd precies benaderend, maar teder en verlangend. 

Er hangt over bepaalde teksten van de Bijbel, het parfum van thymus en laurier, van eucalyptus en engelenwortel, van salie en van absint, een parfum dat zich mengt met het geluid van de zee erover of de stilte van de woestijn, het majestatische van de bergen of het geruis van een vlucht wilde eenden over hem. Hij ook wenst van uit die aanwezigheid van geuren, beelden en geluiden te schrijven over het kosmische gevoel hieraan verbonden, een gevoel dat bij momenten, al zijn deze momenten heel zeldzaam, alles overheerst.

* Brief aan de Romeinen: 5, 12 : ‘Door één mens is de zonde in de wereld gekomen en met de zonde de dood en zo is de dood over alle mensen gekomen, aangezien allen gezondigd hebben.'

15-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Er zijn in het leven tal van gebeurtenissen die, hoewel niet spectaculair dan toch ervaren worden als een voorval dat een lang leven beschoren is. Zo is bij Ugo, in de realiteit die van de dagen is,  de afdronk blijven hangen - laat ons stellen de herinnering - verbonden aan die voormiddag, van het openen van de fles Sauternes en het drinken van de wijn. Dat het een bijzonder gebeuren was weet hij, want hij zelf vergat zijn dichtbundel af te geven en Ray heeft hem geen ogenblik gevraagd hoe het stond met de lectuur van ‘Akhnaton und Oedipus’. Er waren te veel thema’s die aan bod zijn gekomen.

Om te beginnen, de herinneringen aan de bergtochten met John, niet alleen in de Valais, van uit St. Luc, maar ook van uit Zermatt, waar  ze, met een Nederlandse vriend van Ugo - een Hugenoot met Franse naam, ‘de Beaufort’ - de beklimming hadden gedaan van de Mettelhorn, om bij de afdaling ervan voortdurend geconfronteerd te worden met het wondere zicht op de Matterhorn.

En dan was er Ray die sprak over zijn, voor de komende maand april geplande reis naar Sicilië met zijn echtgenote; was er John, een fervente Italië liefhebber, die vloeiend Italiaans sprak en Ray aanraadde zeker Taormina te bezoeken. Karel Jonckheere, zegde hij, heeft er in zijn tijd een gedicht over geschreven.

Ugo luisterend eerst naar alles wat bezocht moest worden. Voor hem, zegde hij, eens  aan het woord, was het Sicilië waar hij in de eerste plaats aan dacht als het Italië betrof. Hij was er wel nooit geweest, maar hij had van Elio Vittorini zijn ‘Conversazione in Sicilia’ gelezen - dat geen van beide kende - wat hem de gelegenheid gaf er enkele feiten uit aan te halen; feiten die iemand die naar Sicilië reisde, kennen moest. Hij bezat de Engelse versie ervan en nu ook de Italiaanse die hij gekocht had bij zijn laatste bezoek aan Toscane, in een boekenwinkeltje in het middeleeuwse stadje met de vele torens, San Gimignano, waar ook Dante had gewandeld en wellicht gewerkt aan zijn Divina Commedia.

Het is een feit, en zijn vrienden weten het, dat hij meer herinneringen heeft aan boeken dan aan plaatsen die hij bezocht, wat hem typeert als hij met hen op stap is. Hij loopt rond, met een kleine, o, heel, beperkte bibliotheek in het hoofd, maar dan toch voldoende om hen te verrassen met zijn kennis.

Maar hij hoefde zich niet zo hoog op te stellen, Ray, als germanist wist heel wat meer over de Duitse literatuur dan hij, en John als latinist heel wat meer over Latijnse en Griekse schrijvers, zij ook konden citaten uit hun mouw schudden. Ze waren misschien minder beslagen in zaken die buiten hun vak lagen, maar eens ze zich in hun eigen landschap bewogen, stond hij er bij als een pure leek en luisterde hij met verbazing naar hun uitgebreide kennis.

Wat ook, en zo voelde hij het, alle drie vulden ze elkaar aan op vele plaatsen en zeker, wat de literatuur betrof - dan toch de literatuur tot en met Hugo Claus, Van het Reve, Harry Mulisch, Cees Noteboom -  zodat het beeld van de drie musketiers, dat John of was het Ray, had opgeroepen, hen zeker niet misstond.

14-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De nacht als een mantel om het huis, dacht hij aan James Hilton’s ‘Goodbye Mr. Chips’. Het boek bezat hij niet meer, het was opgeslorpt door de tijd. Maar hij herinnerde zich echter nog één zin er uit: de zin, waarmee Hilton de teacher op leeftijd, Mr.Chipping, wist te typeren: ‘and the days were passing by as lazy cattle walking through the landscape’. Een zin die absoluut niet toepasselijk was op hem, in tegendeel, voor hem - zoals Proust, op zoek naar de verloren tijd - waren de dagen en de landschappen als op hol geslagen woorden.

Hij lag daar, tussen de meubels en de boeken als een mummie, een Akhnaton, en van uit de vlammen in de haard, van uit de tijd die ooit was en de tijd die nog komen moest, kwam Rilke en kwamen Robert en Gustave met wie hij, in Rarogne, op de weg was – en hij zag de weg voor zich uit - die stijgt vanuit het dorp naar de hoger gelegen Romaanse kerk, waar de tijd getekend staat, ook waar Rilke ooit moet gestaan hebben en gezocht naar een gebed dat een gedicht werd, gebeiteld in de witmarmeren, met lichen begroeide grafsteen, leunend tegen de kerkhofmuur, met ernaast de struik witte rozen. En Ugo wil zich de tekst herinneren en zoekt hem op in zijn dagboek van jaren terug:

Rose, oh reiner Widerspruch. Lust,

Niemandes Schlaf zu sein unter soviel

Lidern.

Wie heeft niet stil gestaan bij deze woorden van Rilke. Zelfs Helmut Kohl, hoorde hij, is de steile helling opgegaan om deze woorden te lezen. En wie is hij, die bij deze verzen niet even stil is gebleven, niet getracht heeft de betekenis van Rilkes laatste boodschap te doorgronden. Hij herleest en herleest de woorden die voor Anton van Wilderode sibillijns waren, en die nu ook komen en keren in hem. Was het misschien het raadsel, geborgen in de woorden, dat de verzen levend houdt, was het dit dat Rilke beoogd had? En ook, was het plaatsen van ‘Lidern’ op een derde lijn gewild door Rilke, of was het een noodzaak voor de steenkapper geweest?

En die avond van zijn bezoek aan het graf van Rilke - en hij vindt deze woorden verder in zijn dagboek - toen hij terug was in de eenzaamheid van zijn kamer met het boek over Alchemie van Titus Burckhardt uit de kleine bibliotheek van de chalet, open op de schrijftafel, waren het zijn gevoelens voor zijn overleden vrouw die terugkwamen. En kwam ook terug, lijk een gulp warmte, wat zo dikwijls was geweest, dat hij binnengleed in haar, haar houdende, haar bezittende, haar alles gevende en zij hem trillend ontving in haar schoot.

Hoe ver dit alles achter hem ligt vandaag, alsof het een gebeuren was dat hij gelezen had en niet zelf beleefd, een gebeuren dat betrekking had op een totaal andere persoon dan wie hij nu was. Hij meende het woord, ‘Widerspruch’, te begrijpen als de roos die niet zonder doornen is, de liefde die niet zonder pijn en het leven dat niet zonder de dood is. En meende ook in het grafschrift te mogen lezen dat hij, Rilke, van niemand, noch de slaaf, en evenmin de slaap is geweest.

Was dit de betekenis van Rilkes woorden? Wellicht niet helemaal, maar het voldeed hem. Hij was ervan overtuigd dat Rilke geloofde in het eeuwige leven. Des te meer omdat hij thans, zoals zovele anderen die het grafschrift lazen, blijvend begaan is met de zin ervan, wat op zichzelf een bewijs is van de eeuwigheid die Rilke omgeeft.

En een regel verder nog in zijn dagboek van die maand augustus valt hij op enkele versregels van Rilke*:

Einmal wenn ich dich verlier,

wirst du schlafen können, ohne

dasz ich wie eine Lindenkrone

mich verflüstre über dir?

Rilke een toevlucht toen voor het plotse jagen van zijn hart, dat hij onderdrukken wilde om niet de pijn te voelen. Maar wat geschreven staat blijft geschreven en komt, eens opnieuw geopend, tot leven terug, diep snijdend in het weke vlees van wat voorbij is:

‘Zal je wel slapen kunnen als ik niet me als een krans van lindebloesems verfluister over jou?

*Rainer Maria Rilke: Neue Gedichte, Insel Verlag, pag;151: Schlaflied.

13-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Maar wat begonnen was stopte zo maar niet. Lang nog had hij wakker gelegen die nacht, denkend aan haar, in gedachten hun gesprek voortzettend. Zij luisterend naar hem, zij opkijkend naar die nieuwe man in haar leven, met heel wat meer boeken gelezen dan zij en met een bijzondere kijk op God. En op die terugtocht de volgende dag, - alleen met haar - over de Zinal-gletsjer zou ze hem zeggen dat hij haar had bedolven onder woorden en dat ze hem had willen omhelzen toen ze, de vorige avond afscheid namen van elkaar om te gaan slapen of trachten te slapen, want een brits in een slaapzaal, met minstens twintig andere slapers is precies geen ideale plaats.

De volgende morgen zag hij haar, fris als ze was en monter om op stap te gaan. Hij voelde in haar blik dat er nog iets over was van de avond ervoor toen ze koffie dronken met wat brood en kaas, en ze daarna, geladen met rugzak en koorden, vertrokken in de halve duisternis. Zij, lichtvoetig zoals hij haar zag stappen, vertellend onderweg, aan Robert, over haar vorige beklimmingen in de regio.

En er gebeurde wat nodig was dat gebeuren zou. Op het einde van la marche d’approche, stonden ze aan de rand van een ijs-en sneeuwvlakte die ze moesten opgaan om l’arrête ouest te bereiken vanwaar de eigenlijke beklimming en cordée begon. Het was daar dat Robert bij een misstap, de ligamenten scheurde van zijn rechtervoet en ze verplicht waren, hem ondersteunend, terug te keren naar de cabane.

De helikopter zou Robert en Gustave komen halen en Ugo zou samen met Anja over de gletsjer terugkeren naar Zinal waar de wagens stonden - die van hem, zoals hij later zag, op twee wagens na, naast die van haar - waar ze afscheid namen en waar ze hem zegde, en hij herinnerde zich heel goed haar woorden:

‘je mag nooit deze mislukte Besso vergeten. Hij staat voor de mislukking in mijn leven. Jij, Ugo’, had ze gezegd‘, zal nooit meer uit mijn gedachten verdwijnen.’

Zo, die eerste maand augustus na haar overlijden was een baken geweest, een Steinmann*, en la chambre des preux, een kamer van de geest die hem gekneld hield in een oneindig verlangen al wat geweest was in zijn leven neer te schrijven; een verlangen dat hem van dan af niet meer verlaten zou en hem brengen zou op het punt in de tijd en de ruimte waar hij zich thans bevond.

Als hij nadacht over zijn gevoelens van die dagen, waarbij de gedachte opkwam dat het misschien zijn overleden vrouw was geweest die zich manifesteerde in de persoon van Anja, zo maar opgedoken uit het niets, om daarna weer weg te rijden van hem in het even grote niets; dat zij het was die hem vroeg haar te gedenken, dan was dit een van de meest bevreemdende voorvallen uit zijn leven geweest.

*

De oude chalet – hij was er vorig jaar nog geweest - nog donkerder getint door de tijd, is er nog. De bomen zijn uitgegroeid. Het licht is erover, de wind, de regen, de sneeuw, de dagen, de jonge maan. Maar zijn hart is ouder geworden, stiller, er zit een beven in zijn handen en de stemmen van spelende kinderen, ijler geworden.

Een passage in zijn leven die terug opduikt in alle klaarheid, een verliefd zijn en meer nog de pijn van het niet mogen verliefd zijn, het niet meer kunnen zijn. En hij overweldigd door de stemmen die hij nog hoorde van de spelende kinderen omheen de chalet, grijpend naar een versregel van T.S.Eliot**:

Go, said the bird,

For the leaves were full of children.

*Steinmann: een hoop stenen op elkaar gestapeld om de te volgen weg aan te duiden op een gletsjer bijvoorbeeld’.

** T.S.Eliot: ‘Four Quartets’: Burnt Norton I, ed. Faber and Faber.

12-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het was een grote maand geweest. Ook de maand van zijn bezoek, samen met de twee vrienden, aan het graf van Rainer Maria Rilke, gelegen, hoog boven de Rhônevallei, in het dorpje Raron/Rarogne – op de grens tussen le Haut et le Bas Valais - aan de voet van een Romaans kerkje. Een kerkje dat op zichzelf al een gebed was, en waar hij voor het eerst Rilkes versregels las op de witmarmeren grafsteen.

Het was Ugo die zijn vrienden had meegevraagd. Gewoonlijk was het andersom. Met hen had hij heel wat bergtoppen beklommen en heel wat tochten in de bergen gemaakt, vertrekkende eens uit Grimentz, eens uit Zinal. Beiden kenden zijn mogelijkheden en beiden wisten dat de Zinal Rothorn boven zijn mogelijkheden lag, al liet hij herhaaldelijk blijken dat het een droom was die hij realiseren wou. Met hen voelde hij zich veilig, klimmend tegen om het even welke rotswand, in om het even welke omstandigheden. Zo herinnerde hij zich de dag dat ze de top hadden bereikt van de Pointe de Moiry, genietend én van het majestueuze uitzicht dat reikte tot de Mont Blanc én van hun sobere lunch, brood met een stuk oude, harde kaas, toen Robert ineens aandrong om af te dalen. Hij vertrouwde de wind niet. En het gebeurde dat kort daarna, tijdens de afdaling, de lucht zich sloot boven hen en ze verrast werden door een wolk van fijne stukjes ijs - du grésil, zegde Robert - die tot binnen hun dicht toegehaalde windjak drongen.

Hij was bij het dalen altijd de eerste van de cordée, en toen hij aan een passage kwam waar de bergkam bijna loodrecht naar beneden liep, over een te lange afstand om er gerust in te zijn en dan nog met slechts enkele, met ijskorrels bedekte steunpunten, had hij niet geaarzeld, had hij even opgekeken naar Robert boven hem die knikte en zegde: “vas-y, je t’assure!” en deze woorden waren voor hem voldoende om, weliswaar gespannen, af te dalen tot een klein platform waar hij wachten kon op hen om verder te dalen. Alleen dit kleine detail om te zeggen hoe groot de verbondenheid is tussen de gids en zijn cordée van wie hij de veiligheid letterlijk en figuurlijk in zijn handen houdt. Als er daarenboven tussen hen een grote vriendschap is gegroeid na tal van tochten, tal van dagen en avonden samen, na vele degustaties van oude en jonge wijnen uit de streek, dan is er via het touw nog een band van vriendschap en samenhorigheid, en groter veiligheid is er niet als je samen klimt of daalt.

En het waren de bergen die de oorzaak waren en de getuigen van zijn ontmoeting met Anja. Het gebeurde in de cabane du Grand Mountet op 2886 m hoogte.

Ze waren er aangekomen in de namiddag om de volgende morgen de beklimming te doen van de Besso, de berg met twee toppen die heerste over Zinal. Echter, als gevolg van een hevig onweer, dat de morgen van hun vertrek uit de cabane was losgebarsten, hadden ze hun tocht een dag moeten uitstellen.

Van dan af liepen alle omstandigheden naar elkaar toe. Want, welke feiten gingen niet vooraf aan de beslissing van Anja zelf, om op de dag van hun uitstel, in de voormiddag, onweer of niet, vertrekkende uit Zinal, een tocht te ondernemen van minstens vier à vijf uren naar de cabane du Grand Mountet. En, toen ze er aan kwam en zich aanmeldde bij de gardien aan wie ze gevraagd had om een gids voor de Besso voor de morgen erna, ze hoorde dat er geen meer ter beschikking was. De gardien kende haar en kende haar klimcapaciteiten, en beloofde haar iemand te vinden. En hij had de vraag gesteld aan Robert toen ze terugkwamen van hun beklimming – de luchten hadden zich op de middag geopend en ze hadden de ‘Mamouth’ beklommen - die akkoord ging en zo maakten ze kennis met la Belge, Anja D.

Dan ook was er nog zijn verhaal. Vooreerst, zijn aanwezigheid daar, nadat hij geaarzeld had, omwille van de kinderen en het mogelijke gevaar verbonden aan een beklimming, Robert en Gustave te vergezellen.

Zo, als het een ontmoeting betreft kan tot in het oneindige worden teruggegaan, tot de dag van de geboorte, tot de dag dat zijn vader inging op zijn moeder en nog veel verder de tijd in, wat even betekenisvol zou zijn. Maar de feiten waren dat hij was wie hij was en dat hij was waar hij was, de feiten er ook voor zorgend dat ze er een dag vroeger aanwezig waren, dat het onweerde om vijf uur ‘s morgens toen ze vertrekken wilden en de tocht verschoven werd opdat, zo zag hij het nu, Anja hen zou vergezellen. Ze had Ugo verbaasd toen hij hoorde wie ze was, een landgenote, een streekgenote zelfs, en dan nog niet in het minst toen hij hoorde dat ze hen vergezellen zou naar de top van de Besso.

Later in de namiddag was hij zijn vrienden niet gevolgd naar een plaats die ze hun ‘jardin de génépi’ noemden en hij was, tussen de blokken rots, in de zon gaan zitten om te lezen of te schrijven. Het was daar dat ze hem was komen opzoeken en dat alles beginnen zou, het was daar dat de realiteit zich vormde tot verbeelden en dat de woorden die ze spraken een kleur hadden, een warme, een belovende ondergrond. Zo had hij aangevoeld toen, dat ze een open rijpe vrouw was met een diepe zin voor literatuur en kunst en vooral een vrouw met iets mysterieus om haar, gegrepen door, en deelnemend aan het leven van de bergen om hen heen.

Hij wist niet meer waarover ze toen gesproken hadden. Het was lijk een aftasten van wie ze waren – het kon dat hij gezegd had dat zijn echtgenote overleden was - en waar ze van droomden. Hij herinnerde zich ook nog de stemmen van de ‘cordée’ die tegen de rotswand van hun ‘Mamouth’ van die morgen hing, en steeds maar hoger en hoger opschoof naar de top, hun stemmen duidelijk leesbaar in de ijle lucht.

Daarna had ze, samen met hen, het avondmaal genomen in de cabane en was Ugo daarna, alleen met haar, in de kilte van de avond op de bank voor de cabane gaan neerzitten. Dit was er wellicht te veel aan geweest. Kijkend naar het wondere effect van de ondergaande zon op de besneeuwde toppen met plots, de hemel vol sterren,  is er een intimiteit gekomen in hun woorden, geen van beiden beseffende dat van dan af, de geul van hun gevoelens voor elkaar, breder en dieper worden zou. 

Nam zij, toen ze afscheid namen al een deel in van de plaats die was vrijgekomen in hem, toen ze afscheid namen en zij haar slaapbrits opzocht en hij die van hem, naast zijn vrienden in een ander slaapvertrek?

11-10-2018, 06:16 geschreven door Ugo d'Oorde  

Maar het leven in hem is duidelijk aan het vertragen; hij voelt het als hij zijn dag begint met lange stiltes, lome, blanke momenten waarin hij wordt opgenomen en achtergelaten. Het ene lichtpunt van de laatste dagen is zijn ontmoeting met Ray en John en ervoor met André geweest. En nu, naast hem het Oedipus/Akhnaton-boek, dat wacht om gelezen te worden. Als hij dan buiten komt en door de tuin wandelt, de vrieslucht in rug en leden; als hij met de fiets naar het dorp rijdt om wat boodschappen te doen, is hij in gedachten ver weg, is hij niets meer dan een holte van herinnering. Thuis terug zorgt hij voor zijn sober middageten om daarna te gaan neerliggen, lijk een patiënt van Jung – of is het Freud? - luisterend naar de zucht van de wind om het huis, en als troostend woord, de halve geluiden van de vlammen in de haard.

Komen, ongevraagd en ongewenst de herinneringen op hem af. Hij wil die wegduwen, maar ze dringen aan. Hij denkt aan de eerste zin van Ernst Jünger’s ‘Auf den Marmorklippen’ en wat die schrijft over de dingen die voorbij zijn. Hij denkt aan Cervantes, die moe, oud en ziek werkt aan het tweede deel van zijn Don Quijote om daarna in armoede te sterven; hij denkt aan wat zijn dochters vertelden over hem toen hij hen had uitgenodigd en hij voorbij de keuken kwam en hoorde hoe ze spraken over hem, dat hij een vrouw nodig had en, hoorde hij de jongste, Cathy, zeggen dat ze wist dat hij haar eens had verteld dat hij iemand had ontmoet in een berghut in de Valais en dat het hem speet haar adres niet te hebben gevraagd toen ze uit elkaar zijn gegaan.

Wat ze toen vertelde, hij wist het o, nog zo goed. Het gebeurde in het jaar na haar sterven. Hij was met de kinderen en kleinkinderen in Grimentz op de plaats waar zij gelukkig was geweest, een plaats, zegde ze, waar ze sterven wou. En op enkele dagen na, was haar wens bijna uitgekomen. Ze verbleven er in een door de zon donker gebrande chalet, un chalet brûlé par le soleil, geplant en gegroeid tussen sparren en lorken, met enkele berken ook en een pracht van een lijsterbes die glansde van de vruchten. Een eiland van rust in het grote licht van de bergen en in de nacht de ruisende stilte van de bergstroom in de diepte. Een chalet die lijk de voorsteven van een boot de vallei scheen binnen te schuiven. En het was daar ook, in die eerste maand augustus zonder haar, dat zijn leven een andere aanvulling kreeg. Het was daar dat, na het tekenen dat hij verleerd scheen, het zaad van zijn verlangen te schrijven, zou vallen in goede aarde en de vruchten leveren zou, ‘deels dertig-, deels zestig-, deels honderdvoudig’*; dat hij herrezen uit de as, is opgestaan in een totaal nieuwe wereld, gevoed door haar dood, en de echo van haar nog klevend aan de vertrouwde dingen. En nimmer heeft hij een kamer gehad of zal hij er ooit een bezitten waar hij zich zo heeft gevoeld, totaal in harmonie met de houten wanden, bekleed met foto’s en tekeningen, met de vele boeken op hun rek en met de haard die wachtte om te worden aangestoken. Hij voelde een ziel in die kamer die de eigenaars la chambre des preux hadden genoemd, zo iets als de kamer van de dapperen, De kamer ook met een afwezige aanwezigheid, die zij achterliet in hem.

De kinderen betrokken op het verdiep de vele kamers, hij wist zelfs niet wie waar sliep maar de plaats in de verlenging van de woonkamer die hij voor zich gehouden had, louterde zijn alleen-zijn, en hij voelde in zich een diffuus geluk telkens hij neerzat aan de door de tijd gepolijste schrijftafel die, ingelegd in het bovenblad, de initialen C.H.E.E. droeg en het jaartal 1699.

En het was aan die tafel, waarin de houtworm aan het graven was en waarover de geest nog hing van de vele geslachten die er zich over gebogen hadden, dat na zijn ontmoeting met Anja en de beroering die ze in hem had teweeggebracht, zijn eerste zinnen geschreven werden, een schrijven dat eens terug thuis, doorlopen zou tot het einde van het jaar om dan stil te vallen, alsof hij leeg geschreven was.

Het is in die chambre des preux, met het veldbed tegen de noordwand dat hij zijn nachten doorbracht en waar hij kennis maakte met het werk van Titus Burckhardt, een schrijver die voor hem een revelatie betekende. En, wat meer was, hij begreep nu ook wat er afgebeeld stond op de gietijzeren plaat achter in de haard: de twee kolonnes van de Tempel van Solomon met de zon er tussenin.

Nimmer zou hij vergeten hoe gelukkig hij toen was als hij, in afwezigheid van de familie die naar het dorp was om boodschappen te doen, neerzat in de zon om te schrijven aan de oneffen leien tafel op het terras. Was er ooit groter geluk geweest en groter weemoed?

En nimmer ook zou hij Anja vergeten die hij ontmoette in een berghut, de dag dat hij er was met twee vrienden uit de Valais, Robert Panchard, de gids, en Gustave Cotter, de man van de wijngaard. Zelfs nu, na al die jaren die er overheen zijn gegaan is zij nog steeds in zijn gedachten; ziet hij haar nog steeds staan aan haar wagen - ze waren samen teruggekeerd uit de berghut - en toen ze wegreed van hem, plots stopte, om weer uit te stappen en naar hem toe te komen en hem gebood bijna, dat hij haar nooit vergeten mocht, dat hij moest blijven denken aan haar en dat hij weten moest dat er altijd iemand zou blijven denken aan hem.

Hoewel alles toen te herleiden was tot een ontmoeting, bleef de impact ervan regelmatig opduiken in zijn gedachten met nog haar ongewone tederheid naar hem. Zijn dagboek van die maand augustus moet zeker de echo dragen van hun lange afdaling over de gletsjer naar Zinal toe en ook, hij had hun ontmoeting destijds uitgeschreven in een korte novelle, die hij echter niet bemerkt had toen hij laatst, zijn laden leeggemaakt had, bij het verbanden van de inhoud ervan.

* Evangelie van Marcus: 4, 8

10-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

*

Vooraf, en geen deel uitmakend van Dag zes en dertig: deze morgen, vóór het inloggen van mijn woorden, bij het openschuiven van de gordijnen, in het zuiden, helder getekend het (winter-)sterrenbeeld van Orion met onderaan, meer naar het oosten toe, Sirius in de verlenging van de gordel van Orion. Het ontroerde me omdat ik dit beeld elk jaar in mijn blogs moet vermeld hebben en ik het ook ditmaal niet vergeten wil als het sterrenbeeld waarmede ik het meest vertrouwd ben, als de handtekening van de voor mij zichtbare Kosmos. 

Of het een goed gesternte is weet ik niet, maar het is aldus dat ik het zie, het is een inleiding tot mijn geestelijk testament.

*

(Dag zesendertig)

Er gingen dagen voorbij. Een geestelijke moeheid hing over hem. Zijn manuscript was stil gevallen, waarom wist hij niet, maar zijn ijver was weg, hij zag niet goed hoe het verder moest. Tal van dagelijkse, wereldse zaken kwamen en verdwenen, het optekenen niet waard. Intense, zoals het samenzijn met kinderen en kleinkinderen gingen dieper, maar niets ervan drong door tot zijn boek. De Ugo die schreef, scheen afwezig in hem.

Niet helemaal echter want tussendoor, en dat was zijn enige verdienste, werkte hij voor de kleinkinderen aan een verhaal – een idee van vroeger - over een meisje van tien dat, op vakantie bij haar grootouders, nacht na nacht droomde van een geheimzinnige koffer op zolder, de reiskoffer van haar overgrootvader, Egyptoloog. Elke dag stuurde Ugo hen een e-mail van een 300-tal woorden en dit liep nu al vele dagen, een lang verhaal waarvoor hij nu een passend slot zocht. Hij had er wel een maar het was gekopieerd op de lamp van Aladin en de geest erin, en hij was er niet gelukkig mee. De kleinkinderen zouden het nu wel aanvaarden maar eens zouden ze  begrijpen dat het afgekeken was. Maar het hield hem bezig, hij had er aan te denken om te weten hoe het verder moest, en hij vergat zijn boek. 

Er was ook het nieuws van elke dag, het raakte hem soms, vooral als het was wat hij interpreteerde als het oprukken van de Islam in Europa; soms raakte het hem niet. Er waren ook de boeken die uitgestald op de tafel lagen of in de zetel of op zijn nachttafel, vooral dan: ‘Oedipus und Akhnaton’, het boek van Ray, waar hij nog niet aan begonnen was, niet aan begonnen alsof het hem afschrikte; er was 'Ulysses' van Joyce waar hij voortdurend in verdwaalde, zo in woord als in verhaal; er was Vassili Grossman’s ‘Vie et Destin’, een boek dat hij, na een lange telefoon met John, uit zijn rek had gehaald en nu naast ‘The waste Land’ op zijn tafel lag.

Hij las wel de recensies van de, te talrijke nieuwe boeken en schreef hij niet, hij wandelde toch in een wereld van gedachten, in een landschap vol woorden in de bot, klaar om open te springen, klaar om in bloei te komen en zaad te vormen en andere, schuchtere, gegroeid uit twijfel-zaadjes die meer dan hun best deden om te schieten. Maar de schrijver van het boek  in hem bleef weg en elke schets ervan bleef onaangeroerd.

Dan gebeurde het dat hij met vrienden en kennissen in Parijs was, op de Place de Trocadéro, hij las er van Valéry, hoog op de muren ervan, in gouden letters geschreven:

‘Dans ces murs voués aux merveilles, j’accueille et garde les ouvrages de la main prodigieuse de l’artiste, égale et rivale de la pensée. L’une n’est rien sans l’autre’.

Dit had hij overgenomen in de marges van een ‘Le Monde’ en zorgeloos uitgescheurd, denkend aan het boek dat wachtte. Maar hij kende, doelloos als hij zich voelde, niet het grote wonder van het omzetten van gedachten, zoals Valéry het zegt, tot tekens in een boek dat uitgedragen wordt, dat gelezen wordt  en geklasseerd in rijen, zoals de rijen boeken die hem ooit overvielen in de bibliotheek van Mafra, waar hij lang geleden een gedicht over schreef en, nu hij Portugal denkt, de slagzin in graffiti geschreven op de witte muren van de Universiteit van Coimbra: ‘A universidade so illuminara o povo, no dia em que lhe puserem fogo’, dat een student voor hem vertaalde als: ‘de universiteit zal maar verlichten de dag dat ze in vuur zal staan’. En deze zin van Antero de Quental ook, was voor hem een gedicht.

De dagen die zinnen zijn, die beelden zijn, om te zetten in conventionele tekens, nu bewaard op stukjes papier of bewaard in gedachten voor later, wanneer weet hij nog niet, maar het komt wel, want denkt hij, hoewel ik er niet aan werk, het boek is en blijft in wording, diep in mij.

Hij weet trouwens genoeg dat hij niet voortdurend bewust is van wat hij zo graag noemt, het deeltje van het ‘absolute Andere’ in hem. Dat hij niet voortdurend ingesteld is om erin binnen te dringen; dat dit ingesteld zijn een proces is waarbij heel wat zaken aan bod komen, en vooral, en dit leerde hij bij Ouspensky, dat hij blijvend moet trachten zichzelf ‘bewust’ te betrekken bij al wat hij doet of zegt; dat hij zichzelf observeren moet opdat hij weten zou dat hij het is die spreekt, die handelt en daarenboven, dat hij voelen moet dat die ‘hij’ die hij is, geïntegreerd is in het omringende.

En dit is een hele opdracht. En als hij schrijft over wat hij schrijft dan is het omdat het vooral de momenten van zijn verbonden-zijn met het omringende,  met het kosmische die hem doen schrijven. Andere momenten, zoals deze van nu laat hij voor wat ze zijn. Maar hij beseft, het zit hem in het bloed, hij heeft nood aan boeken, heeft nood aan hun veelzeggende stilte die is van het leven, van het woord binnenin.

In feite, denkt hij, is al wat ik schrijf mijn geestelijk testament, veel verder hoef ik niet te gaan.

09-10-2018, 06:35 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij reed over de spoorweg, de dreef in, waar hij als kind met moeder was, de dreef van de bliksem uit zijn jeugd. Het hek van de afsluiting omheen het landgoed stond open en tussen de twee wakende leeuwtjes reed hij, onder de torenpoort de binnenplaats op. Hij stond stil naast een andere wagen, een witte Citroën.

Dit was het dus, het ogenblik dat hij solemneel wou houden: de schuur die hem aankeek, het ovenhuis, de stallingen, de bomen er over gebogen, een levend geheel dat sprak van eeuwen ouderdom, ongerept terug: een schilderij die hij in zich opnam om nooit meer los te laten. Hij voelde de verwelkoming ervan als hij naar de deur van de woning ging, de deur die zich opende, Ray die voor hem stond, glimlachend: ‘Kom binnen mijn vriend’, zegde hij en schudde hem de hand. ‘Kom binnen in mijn woning van de vrede, mijn woning van de geest, wees welgekomen.’ 

Ugo trad binnen in een kleine hall met in de hoek een grote tuil witte rozen in een donkere vaas. Hij legde zijn overjas af die door Raoul werd aangenomen en stapte de woonkamer binnen die was zoals hij ze altijd had gedroomd en willen dromen, de wijde open haard, de zware, donkere balken in het plafond en de oude schilderijen aan de muren, met boeken op een rek naast een zware eiken kast en een sobere zithoek vóór de open haard. Een man op de sofa stond op, een man met een volle verzorgde witte baard en kwam op hem toe. Ugo herkende hem onmiddellijk. ‘John, John S., man, na al die jaren, wat een geluk je hier terug te zien.’

.

Ze omhelsden elkaar. John’s baard zacht tegen zijn wang. ‘Ugo’, zegde hij, ‘hoe ik je hier ontmoeten mag? Wel je weet het, Ray is een jeugdvriend van mij, maar hoe de wereld draait voor vrienden, weten we niet, maar het is heel bijzonder. Het is Ray geweest die me vertelde dat hij, een tijd geleden, iemand had ontmoet in heel bijzondere omstandigheden; maar ik heb je dit al verteld aan de telefoon, en dus nu heb ik me gehaast om hier te zijn om je te omhelzen.’

‘John, mon almi, wat een dag en wat een plaats deze woning, om elkaar terug te vinden, ik ben zonder woorden. Dit is geen toeval meer dit is wat ik altijd heb gezegd over toeval, dit is een rendez-vous georganiseerd door een ander Universum of wat ook dat het onze in het oog houdt.’

Zegde Ray tot John: ’herken je the man with the esoteric thought?’

‘Zo ken ik hem inderdaad, hij is in niets veranderd, wat grijzer, wat witter eigenlijk, maar altijd hetzelfde type man. Wat ik me vooral herinner is zijn antwoord op een brief van mij, waarin ik hem vroeg naar de reden van ons bestaan, en zijn antwoord kwam onder de vorm van een gedicht, een verwerking van een zin uit een gedicht van Poesjkin die ik onthouden heb: zing zwaluw, zing, zing mijn hart tot rust’.

‘Exact, Ik meen me die zin nog te herinneren in het Russisch,’ antwoordde Ugo, ‘merkwaardig dat je die hebt onthouden, hij betekent ook het einde van een tijdperk want er zijn geen zwaluwen meer die zich verzamelen op het einde van de zomer, op de elektriciteitsdraden langs de weg.’

‘Neen, er zijn er geen meer, toch niet zoals vroeger, trouwens het geluid in de wereld overstijgt de dag van vandaag hun gefezel in de valavond.’ vond John.

Ze gingen zitten aan de tafel, Ugo met het venster voor zich dat uitgaf op een deel van het park dat meer een bos was dan een park.

‘Ik heb’ zegde Raoul, ‘ik heb hier dus, en daarvoor zijn we verenigd en verinnigd, ook een laatste, eenzame zwaluw die ons hart, ik hoop het, tot rust zal brengen. En ik dacht deze morgen, man, vergeet het niet, je leeft je dagen die als de velden zijn, je staat op, je gaat slapen, je stelt gewone handelingen die geen sporen nalaten, en de dagen volgen zich op, schuiven weg, maand na maand en wat blijft er van over, enkel de grote momenten. Ik hoop dat deze fles een groot moment wordt, niet zo zeer omwille van de fles, maar wel omwille van onze ontmoeting, omwille van het feit dat wij het zijn die deze gaan drinken. Wie opent de fles? Ik ben te ontroerd, hoe gek dit ook moge zijn, doe jij het John?’ 

Hij toonde de fles die klaar stond op de tafel, het etiket was bijna volledig weggesleten, enkel nog leesbaar waren het jaartal 1966 – het was dus 1966 en niet 1956 - en de naam Sauternes, maar de wijn zag puur, de kleur, deze van tussen een sinaasappel en een bananenschil. En het was John die - schijnbaar voor de gelegenheid - zijn eigen kurkentrekker had mee gebracht en met grote zorg en met een onverwacht succes, de fles ontstopte.

Een plechtig moment en even plechtig het proeven. Het was Ugo, die proeven mocht. De wijn had wel niet meer het volle parfum van de Sauternes, maar de geur, licht nijpend in de neus was er nog. John schonk in en Ugo degusteerde zoals een kenner – al was hij er geen – het zou gedaan hebben. ‘Schitterend, schitterend, perfect voor zijn ouderdom, de kleur is er, de smaak is er, hij heeft zijn karakter behouden, schenk in John, laat ons genieten van de leeftijd.’

John schonk het glas, een drop meer dan halfvol en ze proefden, rechtstaande, het glas geheven naar het licht van de middag. ‘Die wijn is COS’ zegde John na geproefd te hebben. ‘En COS staat voor excellent wat Color, Odor en Sabor aangaat, kleur, geur en smaak. Het woord dat de pastoors gebruikten om de wijn van de gastheer, een collega, te eren. ‘En’, zegde hij ‘ik denk aan een passage in een boek van Houellebecq waar in een restaurant, een Anthony komt aangelopen zwaaiend met ‘une bouteille d’armagnac Castarède 1905, longue en bouche avec une dernière sensation de vieux cuire’, ik zou dit ook van deze fles kunnen zeggen, dat in de nasmaak de ouderdom herkenbaar is’.

Wat de anderen beaamden. Ugo had er ook nog kunnen aan toevoegen dat hij bij een Georges Van Damme, in Eeklo, op het einde van een grote maaltijd, de gastheer, een vriend, een cognac van 1885 had geopend die ze gedronken hadden, gelukzalig gezeten voor de open haard; een dronk die was als fluweel in de mond, maar hij zegde het niet. Hij voelde zich goed, oneindig goed, de kamer omhelsde hem, de wijn drong licht door tot zijn geest en hij wist dat dit een moment was, dat Raymet zijn fles duidelijk onderlijnd had, een moment in het leven dat boven vele momenten uitstak.

‘Weet je, zegde Ray na nog eens genipt te hebben, ’die wijn heeft nog de smaak van de druif die op de wijnstok was overgebleven. Proef je die niet, de geur van de druif licht beneveld na de eerste vorst?’

Ze proefden samen en keken naar elkaar: ‘Inderdaad’ zegde John, ‘inderdaad ik smaak de half bevroren druif erin, ook een beetje van een appel die overgebleven is op de boom’.

Hoeveel dergelijke momenten zijn er in een leven, dacht Ugo en hij wou dit duidelijk maken, maar Ray: ‘Zijn we nu de drie musketiers, nu we samen deze wijn gedronken hebben, zijn we nu ingewijd als vrienden door deze fles van 1966? 

Ze waren het, vond Ugo. John was zijn gezel geweest van vele tochten in de bergen, telkens vertrekkende van uit Saint-Luc: ‘Weet je John wat ik me, nu vooral, herinner van onze tochten naar de Tounod en de Bella Tola, het zijn de kleine momenten van de picknick, ik zie je nog altijd zitten op een stuk rots, voorzichtig een blikje sardines openend. Vreemd dat ik me meer die momenten herinner dan de brief waarover je het had’.

‘juist, in de bergen nam ik altijd sardines mee, maar dat jij je dit detail nog herinnert, verbaast me’.

Het leven is verbazing. Stel je voor dat ik Ray niet had ontmoet; stel je voor dat ik jou niet had ontmoet toen we als jonge veulens van niets vervaard, de bergen beklommen in de zomer. Ik zeg niet dat dit voorbije bepalend is geweest voor de gang van ons leven, maar dan toch bepalend voor ons samenzijn hier vandaag, op dit sprookjesachtig domein.’

Sprookjesachtig? Vroeg Ray.

‘Ja, voor mij is dit landgoed dat nu van jou is, sprookjesachtig’.

‘Merkwaardig, dit is ook wat mijn dochter er over zegt. Telkens ze hier langs komt heeft ze het woord sprookje in de mond, Ze heeft het dan over de torenpoort met het venster en ‘Soeur Ann ne vois-tu rien venir?’

Het geluid van de vlammen, de stilte van de lege fles met de even lege glazen, de tijd, ce grand sculpteur van Marguerite Yourcenar, of de aarde in haar baan omheen de zon: zij drieën zaten daar, omheen de tafel, vertellend over de kleine en grote dingen van het leven. Ray die voorstelde iets te gaan eten in een klein maar excellent restaurant in de buurt, waar hij hen heen voerde; een conversatie die doorliep en zich centreerde op het einde, op hun herinneringen uit de Valais, want ook Ray kende de Valais - over Akhnaton en Oedipus werd met geen woord gerept - tot ze uit elkaar zijn gegaan, John naar zijn dorp dicht bij Tienen, Ray in zijn sprookjeshuis en hij, Ugo gedoken in zijn geschriften met nog steeds de smaak van de laatste drop Sauternes in de hoek van zijn mond, wakker blijvend tot het laatste woord dat hij te schrijven had..

Het was een grote dag geweest, een wondere heldere dag die zich niet zo vlug zal sluiten. Hij moest eens de brief, of was het een gedicht, opzoeken die hij aan John had gestuurd, jaren geleden, in de tijd dat er nog brieven geschreven werden. Of, dacht hij, na al wat ik al geschreven heb over het leven en de zin ervan, samenbrengen en onder vorm van een nieuwe brief sturen of mailen aan John en Ray.

08-10-2018, 06:52 geschreven door Ugo d'Oorde