Maar het leven in hem is duidelijk aan het vertragen; hij voelt het als hij zijn dag begint met lange stiltes, lome, blanke momenten waarin hij wordt opgenomen en achtergelaten. Het ene lichtpunt van de laatste dagen is zijn ontmoeting met Ray en John en ervoor met André geweest. En nu, naast hem het Oedipus/Akhnaton-boek, dat wacht om gelezen te worden. Als hij dan buiten komt en door de tuin wandelt, de vrieslucht in rug en leden; als hij met de fiets naar het dorp rijdt om wat boodschappen te doen, is hij in gedachten ver weg, is hij niets meer dan een holte van herinnering. Thuis terug zorgt hij voor zijn sober middageten om daarna te gaan neerliggen, lijk een patiënt van Jung – of is het Freud? - luisterend naar de zucht van de wind om het huis, en als troostend woord, de halve geluiden van de vlammen in de haard.

Komen, ongevraagd en ongewenst de herinneringen op hem af. Hij wil die wegduwen, maar ze dringen aan. Hij denkt aan de eerste zin van Ernst Jünger’s ‘Auf den Marmorklippen’ en wat die schrijft over de dingen die voorbij zijn. Hij denkt aan Cervantes, die moe, oud en ziek werkt aan het tweede deel van zijn Don Quijote om daarna in armoede te sterven; hij denkt aan wat zijn dochters vertelden over hem toen hij hen had uitgenodigd en hij voorbij de keuken kwam en hoorde hoe ze spraken over hem, dat hij een vrouw nodig had en, hoorde hij de jongste, Cathy, zeggen dat ze wist dat hij haar eens had verteld dat hij iemand had ontmoet in een berghut in de Valais en dat het hem speet haar adres niet te hebben gevraagd toen ze uit elkaar zijn gegaan.

Wat ze toen vertelde, hij wist het o, nog zo goed. Het gebeurde in het jaar na haar sterven. Hij was met de kinderen en kleinkinderen in Grimentz op de plaats waar zij gelukkig was geweest, een plaats, zegde ze, waar ze sterven wou. En op enkele dagen na, was haar wens bijna uitgekomen. Ze verbleven er in een door de zon donker gebrande chalet, un chalet brûlé par le soleil, geplant en gegroeid tussen sparren en lorken, met enkele berken ook en een pracht van een lijsterbes die glansde van de vruchten. Een eiland van rust in het grote licht van de bergen en in de nacht de ruisende stilte van de bergstroom in de diepte. Een chalet die lijk de voorsteven van een boot de vallei scheen binnen te schuiven. En het was daar ook, in die eerste maand augustus zonder haar, dat zijn leven een andere aanvulling kreeg. Het was daar dat, na het tekenen dat hij verleerd scheen, het zaad van zijn verlangen te schrijven, zou vallen in goede aarde en de vruchten leveren zou, ‘deels dertig-, deels zestig-, deels honderdvoudig’*; dat hij herrezen uit de as, is opgestaan in een totaal nieuwe wereld, gevoed door haar dood, en de echo van haar nog klevend aan de vertrouwde dingen. En nimmer heeft hij een kamer gehad of zal hij er ooit een bezitten waar hij zich zo heeft gevoeld, totaal in harmonie met de houten wanden, bekleed met foto’s en tekeningen, met de vele boeken op hun rek en met de haard die wachtte om te worden aangestoken. Hij voelde een ziel in die kamer die de eigenaars la chambre des preux hadden genoemd, zo iets als de kamer van de dapperen, De kamer ook met een afwezige aanwezigheid, die zij achterliet in hem.

De kinderen betrokken op het verdiep de vele kamers, hij wist zelfs niet wie waar sliep maar de plaats in de verlenging van de woonkamer die hij voor zich gehouden had, louterde zijn alleen-zijn, en hij voelde in zich een diffuus geluk telkens hij neerzat aan de door de tijd gepolijste schrijftafel die, ingelegd in het bovenblad, de initialen C.H.E.E. droeg en het jaartal 1699.

En het was aan die tafel, waarin de houtworm aan het graven was en waarover de geest nog hing van de vele geslachten die er zich over gebogen hadden, dat na zijn ontmoeting met Anja en de beroering die ze in hem had teweeggebracht, zijn eerste zinnen geschreven werden, een schrijven dat eens terug thuis, doorlopen zou tot het einde van het jaar om dan stil te vallen, alsof hij leeg geschreven was.

Het is in die chambre des preux, met het veldbed tegen de noordwand dat hij zijn nachten doorbracht en waar hij kennis maakte met het werk van Titus Burckhardt, een schrijver die voor hem een revelatie betekende. En, wat meer was, hij begreep nu ook wat er afgebeeld stond op de gietijzeren plaat achter in de haard: de twee kolonnes van de Tempel van Solomon met de zon er tussenin.

Nimmer zou hij vergeten hoe gelukkig hij toen was als hij, in afwezigheid van de familie die naar het dorp was om boodschappen te doen, neerzat in de zon om te schrijven aan de oneffen leien tafel op het terras. Was er ooit groter geluk geweest en groter weemoed?

En nimmer ook zou hij Anja vergeten die hij ontmoette in een berghut, de dag dat hij er was met twee vrienden uit de Valais, Robert Panchard, de gids, en Gustave Cotter, de man van de wijngaard. Zelfs nu, na al die jaren die er overheen zijn gegaan is zij nog steeds in zijn gedachten; ziet hij haar nog steeds staan aan haar wagen - ze waren samen teruggekeerd uit de berghut - en toen ze wegreed van hem, plots stopte, om weer uit te stappen en naar hem toe te komen en hem gebood bijna, dat hij haar nooit vergeten mocht, dat hij moest blijven denken aan haar en dat hij weten moest dat er altijd iemand zou blijven denken aan hem.

Hoewel alles toen te herleiden was tot een ontmoeting, bleef de impact ervan regelmatig opduiken in zijn gedachten met nog haar ongewone tederheid naar hem. Zijn dagboek van die maand augustus moet zeker de echo dragen van hun lange afdaling over de gletsjer naar Zinal toe en ook, hij had hun ontmoeting destijds uitgeschreven in een korte novelle, die hij echter niet bemerkt had toen hij laatst, zijn laden leeggemaakt had, bij het verbanden van de inhoud ervan.

* Evangelie van Marcus: 4, 8