*

Vooraf, en geen deel uitmakend van Dag zes en dertig: deze morgen, vóór het inloggen van mijn woorden, bij het openschuiven van de gordijnen, in het zuiden, helder getekend het (winter-)sterrenbeeld van Orion met onderaan, meer naar het oosten toe, Sirius in de verlenging van de gordel van Orion. Het ontroerde me omdat ik dit beeld elk jaar in mijn blogs moet vermeld hebben en ik het ook ditmaal niet vergeten wil als het sterrenbeeld waarmede ik het meest vertrouwd ben, als de handtekening van de voor mij zichtbare Kosmos. 

Of het een goed gesternte is weet ik niet, maar het is aldus dat ik het zie, het is een inleiding tot mijn geestelijk testament.

*

(Dag zesendertig)

Er gingen dagen voorbij. Een geestelijke moeheid hing over hem. Zijn manuscript was stil gevallen, waarom wist hij niet, maar zijn ijver was weg, hij zag niet goed hoe het verder moest. Tal van dagelijkse, wereldse zaken kwamen en verdwenen, het optekenen niet waard. Intense, zoals het samenzijn met kinderen en kleinkinderen gingen dieper, maar niets ervan drong door tot zijn boek. De Ugo die schreef, scheen afwezig in hem.

Niet helemaal echter want tussendoor, en dat was zijn enige verdienste, werkte hij voor de kleinkinderen aan een verhaal – een idee van vroeger - over een meisje van tien dat, op vakantie bij haar grootouders, nacht na nacht droomde van een geheimzinnige koffer op zolder, de reiskoffer van haar overgrootvader, Egyptoloog. Elke dag stuurde Ugo hen een e-mail van een 300-tal woorden en dit liep nu al vele dagen, een lang verhaal waarvoor hij nu een passend slot zocht. Hij had er wel een maar het was gekopieerd op de lamp van Aladin en de geest erin, en hij was er niet gelukkig mee. De kleinkinderen zouden het nu wel aanvaarden maar eens zouden ze  begrijpen dat het afgekeken was. Maar het hield hem bezig, hij had er aan te denken om te weten hoe het verder moest, en hij vergat zijn boek. 

Er was ook het nieuws van elke dag, het raakte hem soms, vooral als het was wat hij interpreteerde als het oprukken van de Islam in Europa; soms raakte het hem niet. Er waren ook de boeken die uitgestald op de tafel lagen of in de zetel of op zijn nachttafel, vooral dan: ‘Oedipus und Akhnaton’, het boek van Ray, waar hij nog niet aan begonnen was, niet aan begonnen alsof het hem afschrikte; er was 'Ulysses' van Joyce waar hij voortdurend in verdwaalde, zo in woord als in verhaal; er was Vassili Grossman’s ‘Vie et Destin’, een boek dat hij, na een lange telefoon met John, uit zijn rek had gehaald en nu naast ‘The waste Land’ op zijn tafel lag.

Hij las wel de recensies van de, te talrijke nieuwe boeken en schreef hij niet, hij wandelde toch in een wereld van gedachten, in een landschap vol woorden in de bot, klaar om open te springen, klaar om in bloei te komen en zaad te vormen en andere, schuchtere, gegroeid uit twijfel-zaadjes die meer dan hun best deden om te schieten. Maar de schrijver van het boek  in hem bleef weg en elke schets ervan bleef onaangeroerd.

Dan gebeurde het dat hij met vrienden en kennissen in Parijs was, op de Place de Trocadéro, hij las er van Valéry, hoog op de muren ervan, in gouden letters geschreven:

‘Dans ces murs voués aux merveilles, j’accueille et garde les ouvrages de la main prodigieuse de l’artiste, égale et rivale de la pensée. L’une n’est rien sans l’autre’.

Dit had hij overgenomen in de marges van een ‘Le Monde’ en zorgeloos uitgescheurd, denkend aan het boek dat wachtte. Maar hij kende, doelloos als hij zich voelde, niet het grote wonder van het omzetten van gedachten, zoals Valéry het zegt, tot tekens in een boek dat uitgedragen wordt, dat gelezen wordt  en geklasseerd in rijen, zoals de rijen boeken die hem ooit overvielen in de bibliotheek van Mafra, waar hij lang geleden een gedicht over schreef en, nu hij Portugal denkt, de slagzin in graffiti geschreven op de witte muren van de Universiteit van Coimbra: ‘A universidade so illuminara o povo, no dia em que lhe puserem fogo’, dat een student voor hem vertaalde als: ‘de universiteit zal maar verlichten de dag dat ze in vuur zal staan’. En deze zin van Antero de Quental ook, was voor hem een gedicht.

De dagen die zinnen zijn, die beelden zijn, om te zetten in conventionele tekens, nu bewaard op stukjes papier of bewaard in gedachten voor later, wanneer weet hij nog niet, maar het komt wel, want denkt hij, hoewel ik er niet aan werk, het boek is en blijft in wording, diep in mij.

Hij weet trouwens genoeg dat hij niet voortdurend bewust is van wat hij zo graag noemt, het deeltje van het ‘absolute Andere’ in hem. Dat hij niet voortdurend ingesteld is om erin binnen te dringen; dat dit ingesteld zijn een proces is waarbij heel wat zaken aan bod komen, en vooral, en dit leerde hij bij Ouspensky, dat hij blijvend moet trachten zichzelf ‘bewust’ te betrekken bij al wat hij doet of zegt; dat hij zichzelf observeren moet opdat hij weten zou dat hij het is die spreekt, die handelt en daarenboven, dat hij voelen moet dat die ‘hij’ die hij is, geïntegreerd is in het omringende.

En dit is een hele opdracht. En als hij schrijft over wat hij schrijft dan is het omdat het vooral de momenten van zijn verbonden-zijn met het omringende,  met het kosmische die hem doen schrijven. Andere momenten, zoals deze van nu laat hij voor wat ze zijn. Maar hij beseft, het zit hem in het bloed, hij heeft nood aan boeken, heeft nood aan hun veelzeggende stilte die is van het leven, van het woord binnenin.

In feite, denkt hij, is al wat ik schrijf mijn geestelijk testament, veel verder hoef ik niet te gaan.

09-10-2018, 06:35 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij reed over de spoorweg, de dreef in, waar hij als kind met moeder was, de dreef van de bliksem uit zijn jeugd. Het hek van de afsluiting omheen het landgoed stond open en tussen de twee wakende leeuwtjes reed hij, onder de torenpoort de binnenplaats op. Hij stond stil naast een andere wagen, een witte Citroën.

Dit was het dus, het ogenblik dat hij solemneel wou houden: de schuur die hem aankeek, het ovenhuis, de stallingen, de bomen er over gebogen, een levend geheel dat sprak van eeuwen ouderdom, ongerept terug: een schilderij die hij in zich opnam om nooit meer los te laten. Hij voelde de verwelkoming ervan als hij naar de deur van de woning ging, de deur die zich opende, Ray die voor hem stond, glimlachend: ‘Kom binnen mijn vriend’, zegde hij en schudde hem de hand. ‘Kom binnen in mijn woning van de vrede, mijn woning van de geest, wees welgekomen.’ 

Ugo trad binnen in een kleine hall met in de hoek een grote tuil witte rozen in een donkere vaas. Hij legde zijn overjas af die door Raoul werd aangenomen en stapte de woonkamer binnen die was zoals hij ze altijd had gedroomd en willen dromen, de wijde open haard, de zware, donkere balken in het plafond en de oude schilderijen aan de muren, met boeken op een rek naast een zware eiken kast en een sobere zithoek vóór de open haard. Een man op de sofa stond op, een man met een volle verzorgde witte baard en kwam op hem toe. Ugo herkende hem onmiddellijk. ‘John, John S., man, na al die jaren, wat een geluk je hier terug te zien.’

.

Ze omhelsden elkaar. John’s baard zacht tegen zijn wang. ‘Ugo’, zegde hij, ‘hoe ik je hier ontmoeten mag? Wel je weet het, Ray is een jeugdvriend van mij, maar hoe de wereld draait voor vrienden, weten we niet, maar het is heel bijzonder. Het is Ray geweest die me vertelde dat hij, een tijd geleden, iemand had ontmoet in heel bijzondere omstandigheden; maar ik heb je dit al verteld aan de telefoon, en dus nu heb ik me gehaast om hier te zijn om je te omhelzen.’

‘John, mon almi, wat een dag en wat een plaats deze woning, om elkaar terug te vinden, ik ben zonder woorden. Dit is geen toeval meer dit is wat ik altijd heb gezegd over toeval, dit is een rendez-vous georganiseerd door een ander Universum of wat ook dat het onze in het oog houdt.’

Zegde Ray tot John: ’herken je the man with the esoteric thought?’

‘Zo ken ik hem inderdaad, hij is in niets veranderd, wat grijzer, wat witter eigenlijk, maar altijd hetzelfde type man. Wat ik me vooral herinner is zijn antwoord op een brief van mij, waarin ik hem vroeg naar de reden van ons bestaan, en zijn antwoord kwam onder de vorm van een gedicht, een verwerking van een zin uit een gedicht van Poesjkin die ik onthouden heb: zing zwaluw, zing, zing mijn hart tot rust’.

‘Exact, Ik meen me die zin nog te herinneren in het Russisch,’ antwoordde Ugo, ‘merkwaardig dat je die hebt onthouden, hij betekent ook het einde van een tijdperk want er zijn geen zwaluwen meer die zich verzamelen op het einde van de zomer, op de elektriciteitsdraden langs de weg.’

‘Neen, er zijn er geen meer, toch niet zoals vroeger, trouwens het geluid in de wereld overstijgt de dag van vandaag hun gefezel in de valavond.’ vond John.

Ze gingen zitten aan de tafel, Ugo met het venster voor zich dat uitgaf op een deel van het park dat meer een bos was dan een park.

‘Ik heb’ zegde Raoul, ‘ik heb hier dus, en daarvoor zijn we verenigd en verinnigd, ook een laatste, eenzame zwaluw die ons hart, ik hoop het, tot rust zal brengen. En ik dacht deze morgen, man, vergeet het niet, je leeft je dagen die als de velden zijn, je staat op, je gaat slapen, je stelt gewone handelingen die geen sporen nalaten, en de dagen volgen zich op, schuiven weg, maand na maand en wat blijft er van over, enkel de grote momenten. Ik hoop dat deze fles een groot moment wordt, niet zo zeer omwille van de fles, maar wel omwille van onze ontmoeting, omwille van het feit dat wij het zijn die deze gaan drinken. Wie opent de fles? Ik ben te ontroerd, hoe gek dit ook moge zijn, doe jij het John?’ 

Hij toonde de fles die klaar stond op de tafel, het etiket was bijna volledig weggesleten, enkel nog leesbaar waren het jaartal 1966 – het was dus 1966 en niet 1956 - en de naam Sauternes, maar de wijn zag puur, de kleur, deze van tussen een sinaasappel en een bananenschil. En het was John die - schijnbaar voor de gelegenheid - zijn eigen kurkentrekker had mee gebracht en met grote zorg en met een onverwacht succes, de fles ontstopte.

Een plechtig moment en even plechtig het proeven. Het was Ugo, die proeven mocht. De wijn had wel niet meer het volle parfum van de Sauternes, maar de geur, licht nijpend in de neus was er nog. John schonk in en Ugo degusteerde zoals een kenner – al was hij er geen – het zou gedaan hebben. ‘Schitterend, schitterend, perfect voor zijn ouderdom, de kleur is er, de smaak is er, hij heeft zijn karakter behouden, schenk in John, laat ons genieten van de leeftijd.’

John schonk het glas, een drop meer dan halfvol en ze proefden, rechtstaande, het glas geheven naar het licht van de middag. ‘Die wijn is COS’ zegde John na geproefd te hebben. ‘En COS staat voor excellent wat Color, Odor en Sabor aangaat, kleur, geur en smaak. Het woord dat de pastoors gebruikten om de wijn van de gastheer, een collega, te eren. ‘En’, zegde hij ‘ik denk aan een passage in een boek van Houellebecq waar in een restaurant, een Anthony komt aangelopen zwaaiend met ‘une bouteille d’armagnac Castarède 1905, longue en bouche avec une dernière sensation de vieux cuire’, ik zou dit ook van deze fles kunnen zeggen, dat in de nasmaak de ouderdom herkenbaar is’.

Wat de anderen beaamden. Ugo had er ook nog kunnen aan toevoegen dat hij bij een Georges Van Damme, in Eeklo, op het einde van een grote maaltijd, de gastheer, een vriend, een cognac van 1885 had geopend die ze gedronken hadden, gelukzalig gezeten voor de open haard; een dronk die was als fluweel in de mond, maar hij zegde het niet. Hij voelde zich goed, oneindig goed, de kamer omhelsde hem, de wijn drong licht door tot zijn geest en hij wist dat dit een moment was, dat Raymet zijn fles duidelijk onderlijnd had, een moment in het leven dat boven vele momenten uitstak.

‘Weet je, zegde Ray na nog eens genipt te hebben, ’die wijn heeft nog de smaak van de druif die op de wijnstok was overgebleven. Proef je die niet, de geur van de druif licht beneveld na de eerste vorst?’

Ze proefden samen en keken naar elkaar: ‘Inderdaad’ zegde John, ‘inderdaad ik smaak de half bevroren druif erin, ook een beetje van een appel die overgebleven is op de boom’.

Hoeveel dergelijke momenten zijn er in een leven, dacht Ugo en hij wou dit duidelijk maken, maar Ray: ‘Zijn we nu de drie musketiers, nu we samen deze wijn gedronken hebben, zijn we nu ingewijd als vrienden door deze fles van 1966? 

Ze waren het, vond Ugo. John was zijn gezel geweest van vele tochten in de bergen, telkens vertrekkende van uit Saint-Luc: ‘Weet je John wat ik me, nu vooral, herinner van onze tochten naar de Tounod en de Bella Tola, het zijn de kleine momenten van de picknick, ik zie je nog altijd zitten op een stuk rots, voorzichtig een blikje sardines openend. Vreemd dat ik me meer die momenten herinner dan de brief waarover je het had’.

‘juist, in de bergen nam ik altijd sardines mee, maar dat jij je dit detail nog herinnert, verbaast me’.

Het leven is verbazing. Stel je voor dat ik Ray niet had ontmoet; stel je voor dat ik jou niet had ontmoet toen we als jonge veulens van niets vervaard, de bergen beklommen in de zomer. Ik zeg niet dat dit voorbije bepalend is geweest voor de gang van ons leven, maar dan toch bepalend voor ons samenzijn hier vandaag, op dit sprookjesachtig domein.’

Sprookjesachtig? Vroeg Ray.

‘Ja, voor mij is dit landgoed dat nu van jou is, sprookjesachtig’.

‘Merkwaardig, dit is ook wat mijn dochter er over zegt. Telkens ze hier langs komt heeft ze het woord sprookje in de mond, Ze heeft het dan over de torenpoort met het venster en ‘Soeur Ann ne vois-tu rien venir?’

Het geluid van de vlammen, de stilte van de lege fles met de even lege glazen, de tijd, ce grand sculpteur van Marguerite Yourcenar, of de aarde in haar baan omheen de zon: zij drieën zaten daar, omheen de tafel, vertellend over de kleine en grote dingen van het leven. Ray die voorstelde iets te gaan eten in een klein maar excellent restaurant in de buurt, waar hij hen heen voerde; een conversatie die doorliep en zich centreerde op het einde, op hun herinneringen uit de Valais, want ook Ray kende de Valais - over Akhnaton en Oedipus werd met geen woord gerept - tot ze uit elkaar zijn gegaan, John naar zijn dorp dicht bij Tienen, Ray in zijn sprookjeshuis en hij, Ugo gedoken in zijn geschriften met nog steeds de smaak van de laatste drop Sauternes in de hoek van zijn mond, wakker blijvend tot het laatste woord dat hij te schrijven had..

Het was een grote dag geweest, een wondere heldere dag die zich niet zo vlug zal sluiten. Hij moest eens de brief, of was het een gedicht, opzoeken die hij aan John had gestuurd, jaren geleden, in de tijd dat er nog brieven geschreven werden. Of, dacht hij, na al wat ik al geschreven heb over het leven en de zin ervan, samenbrengen en onder vorm van een nieuwe brief sturen of mailen aan John en Ray.

08-10-2018, 06:52 geschreven door Ugo d'Oorde  

Maar het schrijven is niet het tekenen, hij weet het maar al te goed. De lijnen die hij trekt, vooral dan als hij werkt met Oost-Indische inkt, de vlakken die hij opvult, blijven getrokken en opgevuld, hij kan er niets meer aan wijzigen. Maar de teksten die hij schrijft blijven zoeken naar hun gewenste vorm. Hij ondervindt dit keer op keer, wat hij  gisteren achterliet was de zoveelste versie van wat reeds een tijd geleden geschreven stond. Zal hij er later nog iets aan wijzigen, zal hij het behouden, was het geen al te sprekend ophemelen van zichzelf, een verheffing van zijn ego tot een Hokusaï? In elk geval het had hem heel wat moeite gekost, heel wat herlezen en herschrijven, uitmakend of het stond zoals het er staan moest. 

Maar hij moest nu verder, dringend verder. In het midden van zijn geschrijf was er telefoon geweest. Hij dacht, er is iets met de kinderen, maar het was Ray, die hem vroeg hoe hij het stelde, en, hij stelde het heel goed: ‘Ik voelde me eenzaam’, zegde Ray, ‘Jane, mijn echtgenote, is met haar club in Bourgondië en komt pas volgende week terug. Maar, ik heb een vondst gedaan, ik heb in de kelder, verdoken onder andere wijnen, een fles Sauternes ontdekt, een Sauternes van 1956, en ik nodig je uit om me morgen bij te staan om die vijftigjarige plechtig te openen en te proeven of de wijn nog waard is Sauternes genoemd te worden. Ook John S., je gezel in de bergen naar ik hoorde, zal er zijn. Morgen om half elf, past je dit?’

Hij was verrast geweest door de oproep, maar dankbaar tezelfdertijd en zonder aarzelen geantwoord dat hij er zou zijn:  ‘een Sauternes van 1956, weiger je zo maar niet.’ Hij wou nog vragen of het een Chateau Yquem was, maar Ray was hem te vlug af. ‘Heel goed’, had hij gezegd, ‘ik verwacht je morgen’.

Ugo dacht aan het boek van Ray dat nog altijd onaangeroerd naast hem op de tafel lag. Hijj had nu niet meer de tijd het te lezen, hoogstens kon hij het eens doorbladeren om het essentiële er uit te halen. Hij had wel een idee wie die Akhnaton was die als farao het lef had gehad het meer-godendom op te geven en te vervangen door één God, Aton. Was het een idee waarvan hij de promotor was, en was hij dus een voorloper van Mozes of, was het de idee van Mozes die hij overgenomen had? Dit waren vragen die Sigmund Freud zich had gesteld en die hij zich stelde nu. Vragen die hem zouden kunnen gesteld worden.

En dan, wat had Akhnaton te maken of wat had hij gemeen met de Oedipus van Sophocles, waarvan de geschiedenis voldoende gekend was: Oedipus die gehuwd was met Jocaste, de weduwe van Laios, zijn moeder dus, en geen van beide die het wist. Alleen de blinde Tiresias wist het. En Ugo vermoedde onmiddellijk waar het boek: als ‘Mythos und Geschichte’ over handelde: over de geschiedenis van Oedipus die misschien wel gelijklopend was met deze van Akhnaton.

Hij lag al in bed toen hij dacht aan een nummer van de National Geographic Magazine. Hij was opgestaan, en vond het eindelijk op een plaats waar hij niet dacht het gelegd te hebben. In dit nummer vond hij, gebaseerd op de DNA van diverse mummies uit een zelfde familie, waarvan de Egyptologen de naam kenden, dat Akhnaton getrouwd was met zijn eigen zuster; dat ze dus beiden zoon en dochter waren van Ahmenhotep III en Teje, Laios en Jocaste.

Maar, dacht Ugo, op basis van de DNA gegevens kon gesteld worden dat de vrouw van Akhnaton, even goed de moeder dan de zuster van Akhnaton kon geweest zijn. En dat zoals Oedipus, getrouwd was met Jocaste, zijn moeder. Dit ook Akhnaton was overkomen. Wat wellicht de schrijver, Velikovsky, trachtte te bewijzen, op basis, niet van de DNA, maar steunend op andere gegevens.

Tot diep in de nacht was hij er mee bezig geweest, maar hij was gerust gesteld, hij wist wat hij te vertellen had over het boek en hij voelde zich  hoewel verkild, gelukkig zelfs, toen hij terug onder de lakens kroop.

En nu was er de morgen. Hij had het gevoel op te staan alsof het een feestdag was die hem wachtte, niet zo zeer om de wijn of Ray of John, maar om de kennismaking met de droomwoning waar hij zijn ganse leven had naar uit gekeken. Dit was niet zo maar een gewoon gebeuren, dit was ‘het’ gebeuren in zijn dagen hier. Hij dacht – overdreef hij? – dit is de uitnodiging van het huis, gerestaureerd nu, het huis dat altijd zijn wens heeft gekend, hierop heeft gereageerd en alles heeft geregeld: zijn ontmoeting met Ray in het bos, zelfs de vondst van Ray van het dagblad in de trein, opdat hij vandaag, eindelijk, het landgoed, als een genodigde door het huis zelf, betreden zou. Ooit, dacht hij, ga ik hem dit aspect eens vertellen, met al wat er is aan voorafgegaan, het is een gedachte die waard is ernstig genomen te worden.

Eigenlijk was het niet de eerste maal, hij was er al eens geweest met zijn jongste broer, Georges, toen het, totaal verlaten in handen was van de tijd. Het was op een zondagnamiddag dat ze de dreef waren ingewandeld die naar het landgoed leidde waarvan de bewoners overleden waren en dat nu gemakkelijk kon betreden worden. Ze waren voorbij het hek gegaan, over de uitgedroogde slotgracht, onder de torenpoort met het jaartal 1657 in een schildje bovenaan, en doorgedrongen tot op de binnenplaats. Alles was bijna ruïne geworden, de stallingen met openingen in het dak, de schuur met de poort op een kier en van de woning waar ze binnenkeken doorheen een stukgeslagen raam, met de deur open op een lege hall met de trap naar boven en in de woonkamer, een gammele kast, enkele stoelen nog, een sofa waar de vering doorstak en op de tafel, lege flessen en pakken dagbladen. En dan nog, over dit alles, een muffe, tergend vochtige geur die hen elk verlangen ontnam verder te kijken of de trap op te gaan naar de kamers boven.

Het was een ontgoocheling geweest, hun droomhuis herleid tot een huis totaal in verval alsof het eeuwen had leeggestaan, alsof er nimmer een levend wezen had gewoond en er nimmer een haard had gebrand. En nu, dacht hij, zal het gebeuren: to-day is the day, zoals de man uitriep die maar eens om de zes maand de liefde bedrijven mocht.  

Hij kleedde zich aan met blazer en jeans, zonder das, maar met een strikje, want de fles Sauternes van 1956 en een droom van een landgoed verdienden dit.

Hij had nog enkele exemplaren van een kleine bundel van een twaalftal gedichten, geschreven de twee laatste dagen in het leven van zijn broer Daniël, een ‘in memoriam’, en nam er een mee, het was weinig, maar hij dacht dat het een gepast teken van vriendschap was.

07-10-2018, 06:22 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij had André vergezeld tot aan zijn wagen. ‘Weet je, Ugo’, had hij gezegd, ‘jij bent je leven begonnen in het licht, met een opening naar iets groots, iets dat alles oversteeg, jij had de ruimte die je scheidde van je God. Ik, met alle respect voor mijn ouders, ben begonnen met een zwart gat, de donkere holte van het niets. Ik heb zelf deze holte moeten opvullen met wat ik las en hoorde en zag en de conclusies die ik trok, en ik hoor nu dat ik in feite sta waar jij nu staat als een, zoals je me noemt, gelovige ongelovige. Het is essentieel voor mij te weten dat er Iets is dat jij een naam geeft, ik niet.’

Hij haalde de sleutels uit zijn zak en opende van op afstand de deur van zijn wagen: ‘Ook dit is het Iets’ zegde hij, ‘het is het teken van de grootheid van de orde van dit Iets. Weet dat het grote momenten waren hier bij jou.’

Hij reed weg. Ugo dacht aan de vele kinderen die nu, ongedoopt, ongekerstend, het leven in gaan.

*

De avond, de nacht, het wakker liggen. Hij neemt de dichtbundel van T.S.Eliot die hij meegenomen had toen hij slapen ging. Hij leest:

Not the intense moment

isolated with no before and no after, 

but a lifetime burning in every moment…

En in de morgen, vóór het eerste licht, hij schrijven ging, waarom precies vandaag, hij het niet wist:

Elk ogenblik van zijn dagen en nachten zijn de bergen van de Valais aanwezig om de hoek. Joyce wist maar al te goed hoe sterk herinneringen kunnen zijn; ook Eliot, de grote poëet, vertelt het ons, o, zo duidelijk: ‘a lifetime burning in every moment’. Zelfs tijdens zijn gesprek met André, dacht hij eraan bij momenten, zelfs, een paar dagen ervoor, toen hij hoorde dat ook Ray de Valais kende, dacht hij er aan. Als hij rondloopt in het huis, als hij door de velden wandelt, zijn de bergen, is zijn verblijf er, nooit ver af en mengen de beelden van het verleden zich met het heden. Vooral sedert hij begonnen is met dit verhaal dat hij aan het los wrikken is zijn ze er: de bergen in augustus die zich ankerden in hem, die altijd een compensatie van waarde zijn geweest voor het dagelijkse ritme van opstaan, werk, familie en slapengaan - geestelijk een leegte - amper gevuld met wat lectuur, wat televisie en de twintig minuten die hij nodig had om zijn dagboek bij te houden.

Zo was het dat augustus de maand was van het echte leven. Hij bracht die door met de familie op een zelfde plaats in de Val d’Anniviers, in een klein bergdorpje, Grimentz of soms Zinal, al naar gelang de chalet die hij huren kon. Het was de plaats waar hij opgenomen werd in het immense van de natuur en de eenvoud van de vrienden die hij  er had. Hij liep er de bossen af, de hoogste alpenweiden, hij beklom er de bergen. Hij werd er opgenomen in de grote rust van het zijn, een rust die hij nu terug oproepen kan als hij denkt aan een van de vele plaatsen die hij er kent, zo bijvoorbeeld, gezeten bij een bergmeer, met de bergtoppen wit weerspiegeld in het water, de oevers ervan begroeid met arnica en zilverdistel, avec des campanules et des lys Martagon, de luchten ijl, de wolken schuivend er in en schuivend er over. En hij klein en nietig, alles overschouwend en o, zich zo goed voelend. Het waren dagen die een bres sloegen in de steriliteit van wat hij kende in zijn stad.

En het was onvermijdelijk - zo dacht hij er achteraf over - dat gebeuren zou wat gebeurde. Een merkwaardig iets, een metamorfose die hij onderging: op een dag bij regen en het dorp gedompeld in de mist, hij aan het tekenen ging in een zeer bijzonder dagboekje, een hand groot, met donkerbruin gerimpeld couvert over een genaaide bundel handgeschept, eerder ruw aanvoelend papier, samen gehouden met een paar koordjes. Een boekje dat hij ooit gekocht had in de bijna witte abdij van Montmajour, dichtbij Arles, herkomstig, zo vertelde men hem in de abdij, uit een Tibetaans klooster. Van het ogenblik dat hij er begon in te tekenen, wist hij waarom hij het jaren voorheen had gekocht en waarom het hem altijd vergezelde.

Hij begon met kleine aquareltekeningen, zomaar, vlakjes kleur naast elkaar met stukjes plant en stukjes fossielen uit zijn verbeelden. Hij voelde dat er een vlotheid kwam in zijn tekenen,, tot hij op een dag in die maand inzag dat het anders kon en de drang van het creatieve in hem een meer duidelijke vorm kreeg. Hij wist zich eigenwijs in die dagen, hij wist zich tot grote dingen in staat en deze geladenheid, deze niet te stelpen drang nam hij mee in zijn dagen, eens hij terug in zijn huiselijke en professionele omgeving was. Van dan af, en dit duurde jaren, zou de dagelijkse realiteit doorbroken worden door zijn tekenen.

Hoe hij er uiteindelijk toe gekomen is om met sobere middelen, op grote witte bladen Schoellerpapier, met potloden van verschillende hardheid, het wondere leven van de natuur te benaderen, weet hij niet meer, het was een proces van lange adem. Alles was evolutie, was geestelijke visie, het kwam erop neer dat hij betrachtte, de groei van mossen op rotsen en stenen, de fascinerende nervenstructuur van rottende bladeren, de stilte van het bevruchten in meeldraden en stampers, weer te geven en aldus de verborgen energie erin, tot in de fossielen ervan, te suggereren.

Maar hoe eenvoudig van vorm, de elementen optraden in de tekening, en hoe geheimzinnig ook de opbouw ervan was, hij zou er niet in slagen, iets van wat zijn bedoeling was, over te brengen in zijn vlakken en potloodlijnen; wellicht was het ook zo dat hij trachtte te tekenen wat niet te tekenen was. Als ongeschoolde en als oningewijde kon hij zich enkel het tekenen indenken als het op papier brengen van het onvatbare, het enige dat de moeite loonde en dit betrachten hield hem uren weg uit de wereld, met enkel de muziek, Bach, Ravel, Mahler, en deze van zovele andere componisten, als zuurstof in de ruimte over hem.

Niemand ook zal enig vermoeden hebben gehad van de innerlijke vreugde die hij kende, de impuls van zijn hand te volgen en te zien hoe op het blad, geleidelijk aan, de sluimer van de levensenergie in lijnen en tekens werd opgebouwd, om dan op het einde vast te stellen, dat zodra voltooid en zijn naam eronder geplaatst, de tekening begon te leven en hem aanstaarde van uit haar eigenheid. 

Dit was een grote, intens gevulde periode geweest, het leven van de tekenaar die hij dacht te zijn, kleur en warmte gevend aan zijn leven van elke dag, als echtgenoot, als vader, als ambtenaar, ingeschakeld in het financiële en economische leven van de maatschappij. Hij had toen duidelijk drie levens, dit van ambtenaar en huisvader en eens deze dichtgeklapt, stapte hij het grote, dit van het creatief-zijn binnen. En hij wist dat wat hij schiep, iets was dat nog niet bestond, dat eigen gewin was, gedragen door een visie die een vorm was van kunst, geestelijk verfijnd en beantwoordend aan de grote innerlijke rust van de natuur. Pas nu, erover schrijvend, realiseert hij zich hoe ver hij toen al gekomen was met zijn werk, dat hij titels mee gaf als ‘East Coker’, ‘Polytrichum’, ‘In my beginning is my end’. Het was ook de periode van T.S. Eliot geweest en deze van zijn eerste gedichten, door Eliot geïnspireerd.

Achteraf, omwille van tijdgebrek en het vastgegroeid zijn in zijn ambt, de potentiële mogelijkheden zich niet verder hebben ontwikkeld zodat langzaamaan zijn pogingen, die omwille van hun gedetailleerdheid veel tijd vergden, vervaagden, ook omdat het familiale en het professioneel maatschappelijke een te grote impact kreeg op zijn doen en laten.

Zoals het altijd gebeurt, de tijd is er over heen gegaan. De tekeningen hangen nu aan de muren of ergens bij de kinderen in een of andere kamer. Enkele heeft hij behouden, opgehangen nu in de kamers van de woning, een woning die, zoals hij nu weet, slecht geïsoleerd is opdat ze hun uitzicht van vroeger lang behouden zouden, sommige zijn beginnen golven onder het glas, van andere de bladen vergeeld of met bruine stippen bestrooid.

Als hij er nu over nadenkt, weet hij dat hij de inspanning van toen had moeten doorzetten, desnoods ten koste van heel wat andere zaken die minder inspanning vergden, te meer omdat hij een paar dagen geleden bij zijn dochter, Ann, een tekening heeft gezien, gemaakt in Oost-Indische inkt, die ze van de zolder had gehaald en nu had opgehangen in haar woonkamer. Een landschap gezien van uit een luchtballon. Hij was verrast bij het zicht ervan, want hij vond het een grote tekening, die hem des te meer verbaasde omdat hij, hoe kan het, vergeten was ze ooit gemaakt te hebben.

Deze passage in zijn leven, die ontstond uit de inspiratie die hij vond in de nevels en de regen over een bergdorp in augustus, en al wat er uit voortkwam, was een belangrijke periode in zijn leven geweest.

Maar de bergen zouden hem nog een ander facet van het leven opbrengen, die eerste maand augustus na haar overlijden, die hij met de kinderen en kleinkinderen doorbracht in een van die oude chalets op Roua, even buiten het centrum van het dorp Grimentz gelegen.

06-10-2018, 06:13 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ze hadden samen in de keuken geluncht, kip in zuurzoete saus met rijst, een maal dat Ugo had klaargemaakt. Ze hadden een glas wijn gedronken, maar hun gesprek liep verder, dieper en dieper gravend naar de zin van het bestaan. En Ugo vertelde hem over Dante die leefde op het einde van de dertiende, begin veertiende eeuw en wat hij, de grote poëet, dacht over de reden van ons bestaan als mens. De mens die, volgens Béatrice, de grote liefde van Dante, absoluut nodig was opdat God of, dit ‘Iets’ dat er moet zijn, zich zelf zou zien via de ogen van de mens.

Ugo zelf had over deze passage in de Divina Commedia, nimmer nagedacht, maar in het vuur van de discussie, André aandachtig luisterend, kwamen de gedachten als losgelaten duiven op hem af. Stel, had hij gezegd, dat de mens er niet geweest ware, welke zin zou het Universum hebben te bestaan?’

Maar, ging hij verder, het leven is een groot wonder, de structuur van het atoom is bijna onvoorstelbaar, en zeker absoluut niet na te maken door de mens. En, de samenhang van alle deeltjes in het atoom, in de dingen en in alle gebeuren is zo innig, dat er een tijd komen zal dat de mens, niet alleen de uiterlijkheid ervan zal zien maar ook, en tezelfdertijd, bewust zal zijn van de innerlijkheid ervan: zijnde het mechanisme ervan. En dan kom je heel dicht bij de God van Dante,  de God die zich zelf wou zien via de ogen van de mens. Ik denk dat we goed op weg zijn, maar ook dat er nog heel wat generaties nodig zijn vooraleer we de glimp die we nu al hebben van je Iets, spiritueel zien zullen. Dit zal dan wel voor enkele uitverkorenen zijn, zoals we nu bezig zijn is het eerder het tegengestelde dat ik zie gebeuren, wist André.

Tot een lange tijd erna, hebben ze hun gedachten laten gaan, telkens terugkerend op hetzelfde, dat de dood een totaal nieuw beginnen was, een intrede in een ander leven, wellicht niet een reïncarnatie, maar in het enige echte Leven dat ons als mens te wachten staat in een wereld of in een Kosmos binnenin de zichtbare Kosmos.

En, had André eraan toegevoegd, we moeten eerst ons leven op aarde beëindigen, om tot dat leven ‘binnenin de Kosmos’ te kunnen komen.

We zijn maar een flard van het Woord dat in den beginne was - maar dit is reeds heel wat - het Woord, of de Geest waaruit alles is ontstaan en naar waar alles keren zal.

Ik heb begrepen, André, had hij hem bij zijn vertrek gezegd, dat we beiden afgestemd zijn op een identieke golflengte, ik als gedoopte en als vertrouwde met wat de Kerk me heeft bijgebracht en jij, als ongedoopte maar voor mij als een gelovige ongelovige, en dat we, alles op de keper beschouwd, een gelijklopende mening hebben over de dingen en hun binding met het spirituele. Ik vind dat we elkaar in heel wat opzichten hebben aangevuld, en dat het wel heel duidelijk is dat ‘du choc des idées jaillit la lumière’.

Eindelijk, vond André, eindelijk heb ik iemand ontmoet aan wie ik op een duidelijke wijze heb kunnen zeggen wat ik dacht, iemand die naar mij geluisterd heeft en me gesterkt heeft in mijn overtuiging dat de dood te overwinnen is en overwonnen wordt.

En aan de deur, na zijn alaam te hebben weggeborgen: Ik ga hier weg in vrede met de wereld en met mezelf. Als je me nodig hebt, Ugo, aarzel niet, bel me. Voor jou laat ik alles vallen, en hiervoor heb ik Kerk noch Bijbel nodig.

05-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een gedachte, opgekomen in de vroegte wou hij neerschrijven. Hij heeft zich half aangekleed en is met een deken op de rug naar beneden gegaan. Het vuur in de haard smeulde nog, met wat klein hout sloeg de vlam erin en hij legde er enkele blokken eikenhout voorzichtig boven op. Hij werkte lang, weggedoken in de cirkel licht over hem, woorden selecterend en zinnen bouwend in de gonzende stilte van de kamer, amper noterend het laaien van de vlammen, de warmte ervan in zijn rug en leden en de gedempte geluiden van de wind om het huis. Hij had evenmin notie van de tijd en de wereld was totaal onbestaande, tot hij even ophield en terug kwam in de realiteit van het zijn met een verkrampte rug en bijtende ogen.

In het grijze licht van de morgen kwamen de dingen tot leven: de tafel, de boeken, de sofa, de wind om het huis die in hevigheid was toegenomen, maar hij voelde zich veilig en goed, hij had zich eens te meer leeg geschreven, zoals het hoort voor een schrijver - voor een Anthony Burgess - hij kon nu gaan koffie zetten en ontbijten. Hij kon zich gaan wassen, scheren en aankleden, om daarna In de namiddag alles te herzien en naar de avond toe, verder te gaan. 

Dante gleed binnen. Dante die, in een canto van zijn Inferno, even zijn verhaal heeft verlaten om als een goede herder, uit te kijken naar buiten waar alles berijmd is. Hij weet dat het geen tijd is om met zijn kudde het veld in te gaan. Hij zit zonder voer - vindt wellicht niet meer de woorden om te weten welke straf hij nu moet uitdenken – en er is een ogenblik van aarzeling, zoals hij ogenblikken kent. Tot bij Dante de zon opkomt, de rijm verdwijnt, de kudde buiten kan en Dante ook weet, hoe hij verder schrijven moet. En een zaak zal hij met Dante gemeen hebben gehad, ze zijn beiden ingesteld om voortdurend de geest af te tasten, en een resem woorden bij elkaar te brengen die een verhaal vormen.

Maar vandaag, na de hoge vlucht die hij nam heel vroeg in de morgen ondervindt hij dat, zoals je nimmer weet waar een eerste zin je voeren zal, je evenmin kunt voorzien hoe je dag verlopen zal, want laat in de voormiddag belt André A. aan, een goede kennis en een specialist in elektrische aangelegenheden om, zoals afgesproken – maar het was hem totaal ontgaan – diverse (te) oude schakelaars en stopkontakten te vervangen.

Zijn komst was echter geen hinder; integendeel, hij kende hem vooral als een filosoof, en terwijl André doende was van kamer tot kamer, hield hij hem gezelschap, kijkend hoe handig en secuur hij tewerk ging. André vertelde hem over zijn zoon, Glenn, en de problemen die hij kende op school waar ergens een ruit gesneuveld was. Echter, welk woord is er gevallen opdat ze plots aan het spreken waren over kosmos en eeuwigheid en over wat er was na de dood? Misschien had Ugo iets gezegd over hoe het is als men ouder wordt, misschien iets over een of andere morgenplaneet, maar, achteraf, als hij die dag in de avondschemering neerzit, realiseert hij zich dat hij zelden ooit met iemand zo lang gesproken heeft over de mens en over God en over de reden van ons bestaan hier op aarde.

André verraste hem telkens met zijn diepzinnige antwoorden en zijn nieuwe vragen. Hij was geen gedoopte, zegde hij, geen gelovige, hij had nooit de Bijbel in handen gehad; in zijn jeugd nimmer een kerk bezocht, maar hij had nagedacht en hij wist voor zich zelf twee belangrijke zaken: én dat er ‘Iets’ in meer moest zijn, én dat de dood een herbeginnen was, hetzij als gereïncarneerde, hetzij onder een andere vorm in een ander Universum, want meende hij er kunnen tal van universa zijn.

Hij had een goede vriend op het werk, een gelovige, een moslim die wel een glas wijn drinken durfde, maar die vol was van Allah. Al wat hij deed was overschaduwd door en in opdracht van Allah, die zijn leven en dit van zijn vrouw en kinderen in de handen hield. Zijn ideeën over de Profeet en Allah waren onwankelbaar, het had geen zin er met hem over te spreken en te zeggen wat hij dacht over die Profeet en die God van hem. Maar, zegde hij, ik kende niemand anders om over het eeuwige te spreken. Hij vond dat de wereld verging in het materiële, dat het spirituele verdrongen werd, al wist hij ook, en hierin trad Ugo hem volmondig bij, dat de wetenschap en dat fameuze Iets, je God, had hij gezegd, aan het versmelten waren, dat het ene niet meer kon zonder een gedachte aan het andere.

04-10-2018, 06:59 geschreven door Ugo d'Oorde  

Vanmorgen is hij een cursus-blok A5 formaat gaan halen in dat winkeltje bij de kerk, waar hij begroet wordt door een vriendelijke dame en heeft hij, bij het buitenkomen, de zon gezien lijk een lichtende schijf doorheen het grijze van de wolken. Hij is verder gereden - een plotse ingeving - tot aan de brug over de Schelde, heeft de wagen verlaten en gewandeld langs de oever tot de plaats van de drie abelen waar hij gewoon was te komen, er neer te zitten om te lezen of te schrijven; te beseffen hoe licht en water, hoe vooral de wijde rust van het land, zijn wezenlijke en geestelijke omgeving was. En, toen hij er stond, aarzelend of hij er wel blijven zou, wist hij niet hoe het kwam of waar de overgang was naar een voorval, dat plots opdook uit de diepte van zijn herinneren. Hij wist nog goed wanneer precies het gebeurd was en ook dat hij het verhaal ervan had uitgeschreven in zijn dagboek. Hij dacht, ik wacht hier tot de eerste boot die komt en dan keer ik terug. En de boot kwam. Hij zag de schipper aan het stuur, hij zag de fietsen staan tegen de stuurhut en de vrouw  die over het dek wandelde en keek naar hem. Het water klotsend in de oevers is hij terug gewandeld naar de wagen en, denkend aan die andere dame, is hij naar huis gereden. Laat op de avond heeft hij de bewuste passage opgezocht in zijn rood dagboek. Hij had het misschien beter niet gedaan.

Hij was uitgenodigd in Grimentz op het huwelijk van de dochter van vrienden, Fernand en Emmy Salamin, op een feest dat eindigde vroeg in de morgen bij het opkomen van de zon. Hij was, bijna zonder overgang, na een lichte maaltijd teruggereisd, eerst met de bus naar Sierre, daarna met de trein naar Genève waar hij aankwam, uren te vroeg voor zijn vliegtuig naar Brussel. In plaats van naar de luchthaven was hij de andere kant uit gegaan naar het meer. Het was zondag, mensen zaten in groepjes neer in het gras onder de bomen. Het water, een grote spiegel kringelend licht en aan de overkant, in een lichte nevel, de bergen in de verte. Hij was gaan neer zitten met een bundel van Odysseas Elytis in de hand. En een ogenblik, verloren in gedachten, opende hij het boekje en las:

Her soul took on a certain lightness

From the mountains opposite

Though the day had been cruel

And tomorrow was unknown.

Het was toen dat een jonge vrouw in een lang wit kleed naar hem toekwam en ging zitten op enkele meters afstand. Haar blik was over het meer. Ze weende of ging wenen of had geweend. Ze hield een wit zakdoekje in de hand: Though the day had been cruel, and tomorrow was unknown.

Hij observeerde haar, onopgemerkt, zijn vingers tussen de bladen van het boek. Voor zich uitstarend borg ze het zakdoekje weg in haar tas en haar gezicht klaarde op: Her soul took on a certain lightness from the mountains opposite.

Later, toen hij in het vliegtuig zat, was haar beeld meegereisd. Had hij het gedroomd bij de regels die hij las, was er helemaal geen wenende vrouw in een lang wit kleed geweest en had hij, half in slaap, Elytis’ woorden omgezet in beelden?

Neen, hij wist met zekerheid dat ze naast hem was komen zitten. Misschien wachtte ze op een woord van troost van hem, een onbekende man die haar helpen kon met een simpel woord, een woord dat de greep om haar hart verlichten zou?

Maar hij was zwijgend gebleven, uitkijkend naar de zeilboten op het water. Had hij haar moeten toespreken en was dit de weg die hij had kunnen nemen en de zoveelste die hij niet genomen heeft, omdat het niet ‘de’ weg was die opgetekend stond voor hem?

Hij was blijven zitten in het gras met de treurende vrouw op enkele meters van hem, het boek in de hand, en toen het tijd werd was hij opgestaan en, even maar, een fractie van een ogenblik maar, hadden hun ogen elkaar geraakt en las hij haar bede.

Wat is er van een ontmoeting die kon maar niet was? Gebeurt het nog dat zij, zoals hij nu, terugdenkt aan die namiddag op het gras voor het meer, toen ze weende en er een man dicht bij haar zat, met een boek in de hand: een ogenblik in het leven dat kwam en ging, zoals zovele dingen die gebeuren en pas later op een andere wijze worden ingevuld?

En nu hij dit overneemt gaat er zelfs niets verloren van wat had kunnen zijn. Misschien, maar dit is Bashevis Singer die zo iets zou schrijven, was er tezelfdertijd op een andere plaats, in een ander land, een zelfde gebeuren waar de man wel is opgestaan om naar de vrouw toe te gaan en naast haar is gaan neerzitten om haar nimmer nog te verlaten.

Zou Jung dit voorval, het lezen van het gedicht en het gebeuren met die vrouw, bestempelen als een voorbeeld van synchroniciteit?

03-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Lang had hij wakker gelegen die nacht. De droefheid die plots was opgedoken was er nog als een speer naar hem gericht. Hij kon die zo maar niet wegduwen. Het beeld van zijn dochter die bij hem kwam zitten terwijl hij schreef; het beeld van het kind dat ze toen was dat gezelschap wou, en hij, in-zich-zelf-gekeerd, opgeslorpt door zijn werk en elk vrij ogenblik gebruikend, vooral - en daar lag de reden - voor zijn boeken en zijn dagboek, de ogen gesloten voor wat er omging bij haar, vulden hem met de pijn dat hij niet correct was geweest tegenover haar en, jaren er voor, niet correct tegenover zijn gezin. Hij kende dit schuldgevoel van vroeger. Hij had gehoopt volledig afstand te kunnen nemen door het verbranden van de sporen ervan, maar zo eenvoudig ging dit niet. Het verleden gloeide nog na, zoals het vuur in de haard, en een windje kon het aanwakkeren, kon toeslaan en hem, zoals nu, verweesd achterlaten. Joyce beschrijft deze toestand op een onnavolgbare wijze als hij het heeft over de zonde, the sins - nog altijd Joyce die hem volgde - de daden van vroeger die ons blijven achtervolgen.

Vandaag, in die enkele, voor haar onschuldige woorden die ze sprak, heeft hij ineens een glimp ontvangen van hoe zijn jongste dochter zich moet gevoeld hebben als ze na het huwelijk van haar zusters alleen was overgebleven met hem. En, hij had er geen oog voor gehad, voortdurend bekommerd als hij was om in feite, onbelangrijke zaken. Want wat hadden alle dagboeken die hij vulde en alle boeken die hij las, wat had dit alles hem opgebracht? Niets, nada.

Hoe verschillend deze gevoelens waren van wat hij gedacht had, vroeg in de morgen, vóór Cathy had aangebeld. Hij had geluisterd naar een serenade waarin hij, in de violen, Antonin Dvorák meende te herkennen. Hij kon het opzoeken en zou het doen, maar hij had toen gedacht, wie ook het stuk moge geschreven hebben, hij is vertrokken uit het niets, met een pen en een wit blad, hierop is de compositie tot stand gekomen die de tijd heeft getrotseerd en nu, honderd jaar en meer erna, te horen is in de huiskamer van velen. Er had even goed niets kunnen zijn, de naam van Dvorák nooit meer uitgesproken, maar de muziek was er en hij kende de vreugde er naar te luisteren en te denken dat het van Dvorák kwam.

Hij moet dus, als hij bereiken wil wat moet bereikt worden, elke dag een Dvorák zijn. Elk uur, elk moment van het uur dat hij zal neerzitten om te schrijven, moet hij zich hier op afstellen wil hij, aan Ray en aan John kunnen tonen wie hij is en vooral wat hij vermag: geen zondagsschrijver zijn, maar iemand die elke dag, elk uur bijna, leeft om te schrijven, te verbeelden en te denken. Iemand die iets maakte dat nog niet was en dat er nooit zou gekomen zijn ware hij er niet geweest.

En als hij het opzocht op de webside van Klara, had hij wel degelijk juist geraden, het was een serenade van Dvorák die hij herkend had. Hij dacht dit is wat ik bereiken wil, herkend worden niet zo zeer door wat ik schrijf maar wel door de wijze waarop ik mijn zinnen vorm en/of hoe ik mijn woorden uitdraag in zinsverband, om aldus aan elke zin mijn merkteken mee te geven. Een gevaarlijke opdracht die hij zich zelf oplegt, met Eliot, met Cervantes, met Antonin Dvorák als voorbeeld. Wel wist hij dat dit hoog gemikt was, dat hij hiermede geen van hen ging evenaren, maar hij hoopte en vertrouwde er op dan toch een poging te doen in deze richting.

Hij schreef dit neer in zijn dagboek. Hij zou dit morgen vóór de zon opkwam overschrijven op zijn desktop en bij zijn bezoek aan Ray, de al geschreven pagina’s van zijn boek meenemen en, ofwel een deel ervan ofwel de totaliteit, voorlezen met trage stem in het huis waarvan hij in zijn jeugd blijvend gedroomd had.

02-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het wordt weer een geschrijf naar een eindemaand toe. Niemand ontkomt eraan, de aarde dicteert haar wet en we ondergaan het vluchtend-zijn van de tijd. Het is van een roekeloosheid te denken dat we toch, het einde van de maand zullen halen. Het geldt voor elk van ons maar liefst er niet aan denken, de ogen sluiten en je laten wiegen door het schuiven van de dagen, zo voel je, je er best bij, ook niet verwonderd zijn, ook en zeker niet opstandig, maar je te laten gaan alsof in slaap gewiegd op het ritme van  a lullaby.

En ondertussen, je schrijft maar, je duikt naakt in het water tussen de torren en de salamanders en komt naar boven bedekt met eendenkroos en de stengels van de waterlelie om je heen.

Zo is verwondering ons deel, telkenmale opnieuw verkwikkend als een lezer je schrijft dat hij je las, en jij hem lezen kunt wat hij dacht over de woorden van jou. Geest tot geest, gedachten gewikkeld omheen die van jou, lijk de wikke om de tarwestengel, een beeld van vroeger dat je bewaren wilt om mee te nemen. Of, eens te meer de melancholie die je bespringt van de dingen die waren en nu zijn opgelost in de nevels van de tijd.

Het was daarom niet beter toen, vele dingen zijn beter nu, daar gaat het niet om, maar het was anders. Je had de tijd om te leven, je kon er bij gaan neerzitten of neerliggen, in een tijdloosheid en toekijken hoe de dingen bewogen in een poëtische vergankelijkheid. Vandaag wordt je overvallen door het nieuwe, heb je de tijd niet meer er over na te denken, er is wat is en je hebt het te aanvaarden of te verwerpen.

Dit is wat ons stoort, dit is wat ons terug voert naar wat van  vroeger was, toen alles de tijd kreeg om door te dringen tot in de poriën van de huid.

En zoals ik het zie vanmorgen in de media, wil men binnen dringen in onze geplogenheden tot in het hart ervan en staat de sharia op de drempel van onze woning; keren we terug naar de veertiende eeuw waarin anderen nog leven. Het zijn spijkers die nu geslagen worden, als Ik hoor dat er partijen aan het opkomen zijn die de sharia willen invoeren.

Roei ze uit met huid en haar, laat ze hier geen vaste voet krijgen, geef ze geen morzel grond; ze horen hier niet. Zeg hen klaar en duidelijk dat ze hier niet welkom zijn - wij ook zijn trouwens niet welkom in de streken van waar zij komen - ze zijn onkruid, dus roei ze uit tot in de worteling ervan.

Het is het absurde, revolutionaire karakter ervan, het alles omver walsende diepgaande karakter ervan, dat ons raakt tot in het merg van ons zijn; dat ons teruggrijpen doet naar wat we denken de sfeer van vroeger geweest te zijn.

Ik hoorde vanmorgen Julien Libeer in een sonate van Beethoven. Ik dacht toen niet niet aan Beethoven, noch aan de pianist. Ik dacht aan vriend Hubert die op het einde van vorig jaar is heengegaan. Hij was het die me wees op de kwaliteiten als pianist van Libeer. Hij was het die me meenam naar een recital van hem.

Het is met de herinnering aan hem dat ik beginnen wou vandaag. Zie waar ik uitgekomen ben, nu ik de media heb gevolgd. Nog iets dat onze melancholie of ons heimwee, versterkt: er was geen media vroeger, er was wat was van het dorp en van de straat.

Begrijpelijk voor mensen op leeftijd, zelfs al hebben we ons aangepast aan het nieuwe, het oude blijft ons achtervolgen. Het verloochenen doen we niet.

02-09-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

September: het woord dat ik schrijf, de klank ervan, ruikt naar de herfst, is het vallen van de bladeren. Even geschrokken ben ik, al had ik het al zien aankomen dat alles aan het vertragen was, ook de woorden in mij die ik dieper zoeken moest, alsof ik ook boom zou zijn, gegroeid in de aarde.

Ongeveer is het zo, want ik verplaats me weinig nog. Laat ik zeggen: de trap naar beneden en de trap naar boven en eventueel gebracht worden naar de vijver heen en terug; het is maar ginds dat ik wat meer armslag heb en over het gras kan lopen. Ik zeg het maar opdat ik zelf, het weten zou dat ook in mij de herfst zich al een zekere tijd voelen laat, van in de zomer al, van in de lente zelfs.

Het lichaam van mij is geen gezel meer, het stribbelt tegen. Het is geen soepelheid meer, het is een stram iets geworden, een belager, waar ik naar opkijk met vragende blik, zo in de morgen als in de avond om te weten hoe hij reageren zal.

Gelukkig dat ik het nog schrijven kan, dat ik me er op deze wijze kan van ontdoen en vrij weg kan wandelen van wat het lichaam me dicteren wil. Ik luister er niet meer naar, ik ga gewoon mijn weg langs de paden die ik kies, in de oorden waar ik zijn wil: in de velden, in de bossen of aan zee hier of in een ver land, niets houdt me nog tegen.

Ik herken hierin mijn grootheid als mens. Het leven op mijn leeftijd heeft zich verlegd, het ligt verscholen in de geheime plaatsen van de geest en ik voel me er goed bij, het is mijn wandeling en het is mijn verstrooiing, het is mijn versiering van het woord. Het is de laatste toevlucht die me rest en ik houd ze met beide handen vast.

Met aandrang luister ik naar wat me wordt verteld via de wegen die ik ga. Soms hoor ik wondere dingen, soms is er heel weinig maar zelfs dan is het altijd nog meer dan ik normaliter zou te verwachten hebben, gezien dit en gezien dat. Nu sla ik mijn vleugels uit en kom ik waar ik nog nooit ben geweest, zelfs waar ik nog nooit heb aan gedacht. Ik denk dan aan de reis die mijn vriend Johan heeft gemaakt als hij zijn doek - mijn afbeelding van gisteren - heeft geschilderd. Waar hij is heen gegaan om te ontdekken wat hij zag in zijn verbeelden en de drang er was, en dit ook is onze grootheid, te schilderen wat hij zag.

Dit zijn telkens hoogtepunten die ons typeren als mens, ook dit schrijven van mij, hoe kort en hoe intens of losweg ook. Het is een buiten ons treden en een terecht komen in een andere wereld, deze van het innerlijke, het esoterische van ons bestaan.

We voelen er ons,  o zo goed. We voelen er ons heel dicht bij wie we maar waren, wel in potentie, toen we nog niet hier op deze aarde waren en waar we terugkeren zullen op het gepaste, voor ons dan, ogenblik.

Er kan ons in feite, weinig overkomen eens we heen gaan zullen, integendeel. 

01-09-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

In den beginne was het Woord

dat zelve, geen beginnen kende

zodat het ook geen einde kennen zal.

En het Woord was van een ‘zijn’

dat nog geen substantie had,

innerlijk, geladen in potentie,

met wat het wordend Universum was.

Erna van Lao Tseu

gehoord dat in den beginne

iets Onbepaalds bestond,

dat van al wat komen zou,

de moeder was.

Tao wist hij het te noemen.

Geoordeeld toen

dat Tao even goed

het Woord kon zijn.

En we zeggen konden, zonder schroom,

dat in den beginne Tao was,

dat in potentie, Universum was.

Hieruit, en niet zó maar,

niet te tellen vormen er tot stand gekomen,

in een essentiële samenhorigheid.

En alle vormen die ontstonden

waren vormen van het Woord

dat ook Tao was.

En alle vormen in hun totale totaliteit,                            

waren drager van het komende,

want niets is af en niets is dat niet bewegend is

zo naar binnen als naar buiten,

in een mateloze complexiteit.

Zo was er van Tao en van Woord

de wondere metamorfose

in een vorm die zichtbaar was

en een die niet gezien kon worden.

Echter, niemand was er om te getuigen

van wat zichtbaar was, noch iemand

om te noemen wat onzichtbaar was.

Dit was, wat helemaal in den beginne was,

vóór de mens er was.

31-08-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De hegemonie van het  woord is aan het tanen. Meer en meer heeft het beeld het voor het zeggen. Ik vrees dat wat de toekomst aangaat het woord  verdrongen wordt en zal wegkwijnen. Ik zal de impact ervan wel niet meer mee maken, het kan ook dat ik er een verkeerde kijk op heb, maar zeker is het dat de schoonheid van de taal, die altijd mijn betrachting is geweest, plaats zal maken voor de schoonheid van het beeld, wat wijzen zou op een verarming van de geest, maar dan toch ook niet, omdat gestreefd zal worden naar het meest zeggende beeld en tevens naar het meest creatief krachtige.

In elk geval het tanen van het woord is een realiteit aan het worden en voor mij het zou een  verarming betekenen indien het dagblad vervangen zou worden door een maillijst van YouTubes die te bezichtigen zijn vergezeld van een handvol woorden ter inleiding. De overschakeling is al aan gang, hoe ver ze lopen zal zal de toekomst uitwijzen. Maar alles is in beweging, wat beschaving werd genoemd wordt dagelijks verkracht en krijgt mettertijd een andere inhoud die evenmin te voorzien is.

We leven in de marge van deze verandering die zich aftekent op alle gebieden voor wie nog overblijft van mijn generatie, zeker ook van de generatie ervoor, we worden voorbijgestreefd op alle vlakken en vermogen enkel toe te kijken en te ondergaan. Ik heb dit duidelijk gevoeld bij het bekijken van de fotoreportage waar ik het gisteren over had. De weemoed om het voorbij druipt er van af.

Enerzijds leven we nog in wat er was van onze jeugd, zijn deze beelden sterker dan welke ook aanwezig in ons en anderzijds willen we zijn van de tijden van  nu en willen we niet als achterlijk overkomen. We lopen er als gespletenen bij, een mengeling van wat was en van wat is, niet mogelijk zijnde, de scheiding tussen beide is te omvangrijk en te diepgaande.

En toch overleven we op een waardige wijze, we blijven onze eigen methodes getrouw terwijl we ons inschakelen, in deze van nu; we zijn evenwel geen blinde meelopers, we banen ons een weg doorheen het nieuwe op de wijze van het oude en dit zullen we niet meer veranderen nu het einde zichtbaar nader komt.

Zo wat mij betreft wil ik dat wat ik schrijf, eerder neigt naar het elitaire, blijf ik trouw aan de stelling ingenomen door een Stefan Hertmans en geef ik niet toe, noch aan Kristien Hemmerechts, noch aan Herman Brusselmans, noch aan Tom Lanoye. Volgens deze laatste - hij werd zestig - zouden zij het zijn, de ‘Grote Drie’ van de hedendaagse Vlaamse letterkunde[1].

Hij mag het weten dat ik niet akkoord ga met zijn klassering die hij maar al te licht en vooral toegespitst op zijn persoon en zijn werken heeft kondig gemaakt.

Hierin ook denken we nog met weemoed aan de wereld van Stijn Streuvels, van Cyriel Buysse, van Gerard Walschap, Ernest Claes, Felix Timmermans, Maurice Gilliams om er maar enkele te noemen.

Als we verder schrijven dan zijn zij het die ons als voorbeeld dienen en is het de jeugd die ons nog rest die de bovenhand krijgt.  

30-08-2018, 06:33 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ging slapen met, voor de zoveelste maal, de blogs van José  Saramago, ‘El cuaderno’ - het gebeurt maar al te vaak dat ik nood heb aan inspiratie - en val op de vraag die hij zich stelt of, wat hij gedaan heeft wel de moeite waard was; of de wereld nu beter was dan voorheen; en zegt hij, hoe ben ik er uit gekomen, is het geweest wat ik verwachtte? [1]

Hij is wijs genoeg om op al deze vragen niet positief te antwoorden, het zou een teken zijn van mentale blindheid, vindt hij. Daarentegen zou een neen-antwoord wijzen op een te overdreven nederigheid. Laat het ons dus houden bij de berusting te weten dat al wat we doen of schrijven onze verwachtingen benadert, maar dan ook meer niet.

Ik kan me vandaag, zelfde vragen stellen. Loont het de moeite elke dag een blog te schrijven met, meestal een religieus-filosofische achtergrond, over een onderwerp dat al schrijvend zich ontwikkelt of, dat ik hier of daar heb opgeraapt, zoals vandaag, en op mijn manier heb behandeld? Is de wereld, laat staan, mijn omgeving, er beter door geworden, en voor mij, heb ik bereikt wat ik gehoopt had te bereiken?

Ik kan ja antwoorden op de eerste vraag en zeggen dat het de moeite waard was, dat wat ik ook schreef en hoe ik het schreef, het hield mijn geest in beweging, het hield me weg van tv en sofa. Het kostte me moeite, zeker, maar het bezorgde me ook voldoening, soms innerlijke vreugde.

Achteraf echter, bij het herlezen van sommige van mijn teksten, weet ik dat ik de perfectie niet haalde en evenmin, dat ik mijn droombeeld, te werken aan iets groots, iets dat verwondering zou verwekken, niet benaderde. En ook, de wereld is er zeker niet beter door geworden, mijn woorden zijn geen klokkengelui, zeker niet zoals deze van mijn illustere voorganger. Mijn blogs kennen die waarde niet, ze echoën niet na.

Ik heb dus getracht, onder de vorm van losse stukken, mijn  ‘autofiction’ te schrijven – het woord komt van Serge Doubrovsky[2] - en ben er niet in geslaagd omdat het geen aaneensluitende vorm had. Het doet me wel denken aan een reisverhaal dat een vriend me toestuurde in de vorm van een fotoreportage, een verhaal dat zich afspeelt in en over de dorpen die hij bezocht - hij  heeft er, gelukkig, ook de Leiestreek bij betrokken - en waarvan hij de impressies in foto’s had vastgelegd en dit onderlijnd met een muzikaal verhaal Vlaamse componist, Wim Mertens, 1953, (adept van het minimalisme van Arno Pärt, Steve Reich, Philip Glass)  dat even spannend was als de foto’s.

Zijn verhaal vormde een geheel, er was over nagedacht en er was aan gesleuteld opdat het zou overkomen als een soort poëtisch schouwspel waarin hij niet alleen op een overtuigende wijze, zijn liefde voor de streek die hij doorkruiste belichtte maar ook zijn melancholie voor het voorbije, zoals hij het zich herinnerde.

Wat Roger Tas bracht was geen fictie, het was, zoals hij is als mens, gemoedelijk en tezelfdertijd diepgaande tot in de wortels, de dorpen die hij bezocht, te voet of met de fiets, vereeuwigend verheerlijkend.

Ik had op een identieke wijze dit ook moeten doen. Niet de dorpen opzoeken, geen foto’s nemen, maar er voor zorgen, het leven dat ik kende, afgestemd op boeken, voorvallen en ontmoetingen, licht geromanceerd met wat fictie, te gieten in één lang verhaal, in plaats van het  verbrokkeld in duizend stukken na te laten.

Dit is wat ik, in het licht van wat een vriend me mailde, denk over de talloze blogs die ik geschreven heb.

Het is geen glorie geworden.

29-08-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hoe hij er ooit toe gekomen is om met sobere middelen, op grote witte bladen Schoeller-papier, met potloden van verschillende hardheid, het wondere leven van de natuur te benaderen, weet hij niet meer, maar het was het product van een geestelijke visie. Zijn betrachting was, de groei van mossen op bomen en rotsen, de fascinerende nervenstructuur van rottende bladeren, de stilte van de bevruchting, in meeldraden en stampers, weer te geven en aldus het verborgene erin, tot in de fossielen ervan, te suggereren.

Maar hoe eenvoudig van vorm de elementen optraden in de tekening en hoe geheimzinnig ook de opbouw ervan was, is hij er wel ooit in geslaagd iets van wat zijn bedoeling was, over te brengen in zijn potloodlijnen en -vlakken en was het niet zo, dat hij trachtte te tekenen wat niet  te tekenen was?

Echter, als oningewijde in het academische aspect ervan, kon hij zich enkel het tekenen indenken als het op papier brengen van het onvatbare, het enige dat de moeite loonde. Dit betrachten hield  hem uren weg uit de wereld, met enkel de muziek, Bach als Ravel, als Mahler, als van vele anderen, als zuurstof in de ruimte over hem. Niemand ook zal maar enig vermoeden hebben gehad van de innerlijke vreugde die hij kende, de impuls van zijn hand te volgen en te zien hoe op het blad, geleidelijk aan, de sluimer van de levensenergie in lijnen en tekens werd opgebouwd, om dan op het einde vast te stellen, dat eens voltooid, eens zijn naam eronder geplaatst, de tekening begon te leven en hem aanstaarde vanuit haar eigenheid.

Dit was een grote intens opgevulde periode geweest, het werk van de tekenaar, van de kunstenaar die hij dacht te zijn, dat kleur en diepte gaf aan zijn leven van elke dag, aan zijn leven als echtgenoot en vader, als liefhebber van literatuur en van alle vormen van kunst.

Hij wist in elk geval dat wat hij schiep, origineel was en als dusdanig waarde had; hij wist dat het iets was dat nog niemand gedaan had, iets dat nog niet bestond in de wereld van tekeningen en etsen, maar grote kunst was het niet, er kwam geen kleur aan te pas, enkel wat potlood en hoogstens wat Oost-Indische inkt. Voor hem was het de noodzaak creatief te zijn, op welke wijze ook.

Hij had de tekeningen en de etsen die erop volgden, ingelijst volgens de methode Schleiper en opgehangen in een kleine ruimte, waar hij dagelijks langs kwam en soms vroeg hij zich af of een kenner, een belever van de hedendaagse kunst die deze ruimte binnen zou komen, of hij er een woord van lof zou voor over hebben, en indien zo, want woorden worden gemakkelijk uit gesproken, of hij er ook één woord zou over schrijven?

Hij  dacht van niet, voor die kenner zal het niet veel meer zijn dan een kortstondige bevlieging, een Spielerei. Waarin hij gelijk zal krijgen want op een morgen, of was het een avond, is hij begonnen met het bijhouden van een dagboek, dat zijn volle aandacht vroeg en van dan af werd er niet meer getekend.

Later kwamen vele van zijn tekeningen terecht bij de kinderen, sommige bij vrienden. En het gebeurde dat hij er, tientallen jaren erna, mee geconfronteerd werd en dat hij dacht dat ze goed waren en gezien mochten worden. Hij was verkeerd geweest het tekenen op te geven.

Waarom eigenlijk, dacht hij, heb ik het schrijven verkozen?

28-08-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

               En Jonas, uit de buik van the great fish:

‘I cried by reason of mine affliction to the Lord, and he heard me; out of the belly of hell cried I and thou heardest my voice’[1]. 

En de Lord hoorde de stem van Jonas. 

Maar hier, als ik hier rondloop in de wereld, wie hoort er mijn stem als ik opkijk naar de luchten boven mi; wie is het die luistert naar de vragen die ik stel of stellen wil? Of, hoe arm ik overgebleven ben en hoe sterk het geloof in God moet geweest zijn van de mens die leefde ver voor mij.

En toch verwacht ik een antwoord, toch verwacht ik dat mijn zoeken een response zal krijgen en dat van uit de holte van het duistere een teken komen zal, een boodschapper, die al dikwijls heeft aangeklopt en blijft aankloppen maar wiens taal ik nog niet met zekerheid begrepen heb.

Het verschil met Jonas is dat hij wist dat de ‘Lord’ er was, en hij wist het met zekerheid toen hij verlost werd uit de buik van de vis, en ik, wel meen te weten dat die ‘Lord’ er niet is, zodat ik hem geen vragen stellen moet.

Of beter, dat ik niet luisteren moet naar een stem uit den hoge, maar enkel hier op aarde, toekijken moet en zien, verder nog dan tot in de DNA, om te weten dat, zoals ik er sta en denk, alles een immens wonder is, een wonder dat ik ook ben als soort. Gezien ik nu bij machte ben om te zien wat er is te zien, om achterover te vallen, als ik hoor dat de atomen die we zijn, bestaan uit een onooglijk kleine kern waarom heen, wat ik me zomaar niet kan inbeelden, op grote afstand van de kern, elektronen slingeren met de grootste snelheid die er is; dat die beschoten worden door andere elektronen en er soms botsingen zijn. 

Dat dit, en geen ander - en zeker niet de wereld die zich afspeelt voor ons ogen - het beeld is van de ene realiteit die er is, deze die verband houdt met het ‘zijn’ als met het ‘niet meer zijn’. 

In die realiteit zijn er geen vragen te stellen, zijn er geen antwoorden te verwachten. We weten het klaar en duidelijk, en weten we het niet dan ligt het aan ons omdat ons begrijpen nog niet de structuur bezit om te begrijpen en om te zien wat enkel zichtbaar is door enkelen gewapend met ‘machinerieën’ om te zien.

Dit is wat ik blijf noemen het bevreemdende van ons bestaan hier op aarde, waar al wat is in een vaste, min of meer materiële vorm, gegoten werd, opdat we zien zouden het verschil dat er is, tussen wat te zien is met de ogen en wat te zien is met de geest die ons werd aangereikt.

Ik tracht van uit mijn blog-instelling, me in te denken wat er is van wie ik ben en dan vooral van wat ik ben: een vat atomen dat beweegt als lichaam maar denkt niet als lichaam maar als geest, om er bewust van te zijn dat hij is als een wolk elektronen of andere deeltjes, tot het fameuze Higgs deeltje toe; dat hij dus, zoals dat deeltje, een groot vraagteken is.

Jonas, in de buik van de grote vis, was een gelukkig man toen hij werd uitgespuwd in het zand, hij dankte zijn God. Wij kennen de God van Jonas niet meer, omdat ons stilaan de ogen worden geopend dat al wat is, bekeken zoals het uiteindelijk is, niets anders is dan een wolk deeltjes, wij inbegrepen.

We zien het of we zien het niet, maar er is wat IS.

Wat ons betreft, het raadsel blijft wat er gebeuren zal met het vat deeltjes die we zijn, eens in het oog van de dood gekomen. Van wat of van wie zal het sterven zijn?

In de rubriek van de Standaard over ‘Het Einde’ heb ik hierover nog niets gelezen. Ofwel durft men niet ofwel denkt men er niet aan, wat ik dan spijtig vind.

27-08-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een nieuw begin, een nieuwe dag, opgestaan uit de nacht; het betreden van de nog ongekende paden langs waar we heengaan zullen: een blauw eiland met wuivende palmbomen waar de golven breken of een wandeling door de velden, licht heuvelend, groen en bruin en oker en de wolken en de winden, de hoge luchten erover. Je zegt het maar. Je hebt maar te kiezen, om er te zijn zonder er te zijn, want het zijn de boeken die je omringen, de kleine dagelijkse dingen aan de muren, die je landschap zijn van elke morgen en van waar uit je vertrekken moet - de voet in de stijgbeugel, schreef Cervantes - je je opladen moet, grasduinend in wie je bent en wat je te bieden hebt. Te zijn van het grote leven of te zijn van het afgelegene dat wachtende is, maar telkens hoopt je te kunnen schrijven zoals Vivaldi wist te componeren.

Je bent om te beginnen niet tevreden over wat je gisteren schreef. De nacht hing, in de morgen erna, nog in je woorden. Het gesprek was meer een aftasten geweest van de gevoelens in jou verwekt door het enthousiasme van de man voor jou. Hoe hij uitweidde over het werk waaraan hij begonnen was en het je toonde op het scherm van zijn smartphone: het tridimensionale beeld van een muziekmeubel, gebaseerd op de muziekdozen van vroeger, maar met honderden verschillende stukken muziek op kleine rollen met uitstekende puntjes. Een pracht van een meubel bestemd zegde hij, voor een of andere sjeik uit Oman.

Hij was een en al bewondering voor het heilige vuur van het creatief bezig zijn dat hij voelde branden in de man voor hem, het vuur van de jeugd, dat hij ook had gekend, maar nu al lang was uitgedoofd. Het was om deze reden dat hij hem, hoewel reeds 53, nog jong noemde, het beeld van wie hij was geweest op die leeftijd.

En die Von Däniken werd er maar bijgebracht omdat hiermee het gesprek een bepaalde richting was ingegaan, waar het zich verder en verder ontwikkelen kon om terecht te komen bij Einstein en hij hem zegde, wat hij ooit tegen een vriend beeldhouwer had gezegd, dat in de formule van Einstein het kwadraat van de snelheid van het licht iets goddelijks had.

Wat de (jonge) man  beaamde, hoewel het woord God die avond en die nacht niet over de lippen was gekomen, ook omdat hij wel aanvoelde dat hij een andere, dan de God van de Kerk in zijn gedachten had.

En hij, vanmorgen - hij heeft de zomer rabarber uit de tuin gehaald en is die nu in kleine stukken aan het snijden - rechtstaande in de keuken en denkende aan wat hij nog zou kunnen toevoegen aan wat hij die morgen, het schemerde nog in de tuin, geschreven had.

Zou hij later, als er voor hem nog een tijd van later was, weten wie die jonge man was, weten dat het Frank Pletinckx was met wie hij gesproken had die avond tot laat in de nacht, en Johan van de vijver die er bij zat die, getroffen door de woorden die gesproken werden, ons een schilderij toonde op zijn smartphone die hij, als jonge man gemaakt had, een werk dat ons, zoals soms gezegd wordt, met verstomming sloeg.

Merkwaardig hoe uit het ongerijmde van de dagen, momenten ontstaan die je, in totale overgave vermelden gaat met naam en toenaam, tot in de intiemste details ervan.

Wie zegt ons dat we te ver zijn gegaan in onze ontboezemingen die maar al te dicht aanleunen bij de realiteit van wat geweest is? 

26-08-2018, 06:40 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat is van de namiddag gaat over naar de avond, of het stille onmerkbaar verglijden van de uren van het licht naar het uur van de schemering, om dan even onopgemerkt, woorden sprekend onder elkaar, nacht te worden, de maan hoog in de luchten  wazig getekend.

Je zult er lang zitten blijven, de maan voor jou, als je opkijkt nu en dan, een toevlucht, een inspiratie voor wat je te antwoorden hebt. Naast je een jonge man van 1965, die vandaag, in één lange tocht met de wagen, weergekeerd is van Zufingen bij Bazel,  de plaats waar Erich Von Däniken (1935) woont. Je waart  in  Zufingen in 1947, Von Däniken was toen 12, maar je zou zijn boek , ‘Waren de goden kosmonauten?’ begin de jaren zeventig lezen. Je zou er later niet meer op terugkomen.

De nog voor jou jonge man wist dat het wellicht maar wat geknoei was van beelden, die Von Däniken haalde uit de Bijbel, uit het boek van de profeet Ezechiël[1], nl. zijn beschrijving van het (goddelijk voor hem) visioen dat hij beleefde. Hij, de jonge man, hechtte er geen groot belang aan, maar zegde hij, er waren ook, de mysterieuze Nazca-lijnen van Peru, figuren die enkel van uit de lucht konden gelezen worden die de schrijver aanhaalde en zeer intrigerend waren voor de lezers van zijn boek. En het was dit vooral dat hem was bij gebleven.

Dit maar om de teneur van ons gesprek te belichten. Ik voelde de zoekende man in hem, de kunstenaar ook, die zich bewoog in de wereld van het creatieve; die tekende in zachte sierlijke lijnen, figuren van bloemen en bladeren die hij in elkaar weefde waarbij hij teruggreep naar de beeldenrijkdom op de kapitelen van de middeleeuwen.

Het was, alles samen, een nachtelijk gesprek over het verborgene van het verleden en over het nieuwe, even verborgene van de kunst van vandaag, en hij leefde bij de kracht van de hunker van de stift, verlenging van zijn hand, naar het schone, het verhevene, naar hetgeen niet te bepalen, niet vast te leggen was.

Hij vroeg me of ik nog tekende. Neen, moest ik antwoorden, mijn lijnen zijn nu woorden geworden, Nazca-woorden die moeten gelezen worden van uit een bepaald standpunt wil men ze begrijpen kunnen - ook mijn woorden kennen hun sierlijkheid  dacht ik - maar ik zou ze ook kunnen zien als de beeldhouwwerken op de romaanse kapitelen en, wat ik schrijf elke dag, is de opvulling van een kapiteel in een van de vele romaanse kerken van Frankrijk of Spanje en ook van bij ons. Het vloeit voort uit de essentie die reikt naar het eeuwige, het verborgene.

We zaten er, in vlees en bloed, omhuld door de nacht en de maan in haar nevels die toekeek op ons, maar dit was maar het decor. Maar zoals ik het voelde, en ik zegde het hem, er is vannacht vooral wat ons bindt, die drang om anders, om meer te zijn, om door te dringen tot het merg van al wat is. We drinken wel een glas, jij, je rolt je wel een sigaretje nu en dan - nooit op je werk zegt je me - dit ook is van ons leven, maar deze avond die nacht geworden is, zo lang is ons gesprek geweest, is van de vriendschap, is van een innerlijke hoge geladenheid. Ik heb heel wat dergelijke, nachtelijke gesprekken gekend, deze van nu heeft iets bijzonders, er zit, lijk een addertje onder het gras, dat wat von Däniken heeft gemeend te kunnen naar boven  brengen: het bevreemdende dat van het leven is, en van dat van vroeger,  waar we mee opgeschept zitten, en van dat van nu dat is van het eeuwig eeuwige onbekende.

Tenware, mijn vriend, en ik verwacht zo iets, de planeet Mars het antwoord geven zou op wat Ezechiël schreef gezien te hebben.

Maar dat is iets totaal anders

[1] Ezechiël 1, 4: And I looked, and, behold, a whirlwind came out of the north, a great cloud, and a fire infolding itself, and a brightness was about it, and out of the midst thereof as the color of amber, out of the midst of the fire.   5. And out of the midst thereof came the likeness of four living creatures. And this was their appearance; the had the likeness of a man…

Dit is maar het begin van het verhaal, het loopt door tot  1. 28 en verder, tot in hoofdstuk 2. Het is een enigmatische tekst. Begrijpelijk dat Von Däniken zich hierdoor heeft laten (mis)-leiden

25-08-2018, 07:22 geschreven door Ugo d'Oorde  

In de avond ruik ik de herfst, of denk ik hem te ruiken omdat september er aankomt, de overgangsmaand  zoals ik ze noemen wil. De maand van de vooruitzichten, van het wemelen van het licht boven de velden, van hartstochten die uitdoven al kenden we ze wel niet meer.

Een vriend vertelde me dat hij de ‘gelen’ (mv. van geel) van de oogstvelden had vastgelegd op enkele schilderijen. Hij minimaliseerde de betekenis ervan, maar ik weet dat hij er zijn ziel heeft in gelegd, wat een groot woord is - ongebruikelijk geworden in deze dagen - maar hem kennende, ook uit zijn geschreven woorden, weet ik het hoe hij eraan moet gewerkt hebben. Ik kan het dus niet anders zeggen. Zijn hartstocht was het beleven van de kleuren van het land waar hij was opgegroeid, waarin hij nog immer wandelen kan, liefhebben kan, de velden en de bossen ervan bezitten kan, zoals men een geliefde bij de hand houdt, waar ook men zich bevindt.

De eigenheid die we bezitten, de dingen te zien in hun perspectief van het ‘hier zijn’ én als individu, een ‘ik’, én als een verbonden zijn met al wat is, zelfs met de verste sterrenstelsels en dit verbonden zijn aanvoelend in al wat je doet, is het niet bewust, het aanvoelen is onderhuids aanwezig.

Zo bestaan we en zo zullen we heengaan, verbonden, om erna, verbonden te blijven. Wee hen die dit verbonden zijn niet kennen. Ik denk dat er velen zijn die hier zo rondlopen en daarenboven het voor het zeggen hebben.

En ik denk nu aan de zo gedoopte transillegalen die hier rondlopen, totaal ontheemd, of ze dit verbonden zijn met sterrenstelsels, die hen wellicht in hun verre jeugd en in hun wijze van leven  werd bijgebracht, of ze dit nog voelen kunnen nu ze op jacht zijn naar een totaal nieuw leven denk ik niet. Een vreselijk iets dat ik niemand toewensen kan of wil. Waarom hen niet gebracht naar het voor hen nu bestaande, beloofde land - het heeft er trouwens alle schijn van -  en hen afgezet op de klippen van Dover? De rassenvermenging die wereldwijd aan gang is kan niemand nog tegenhouden.

Ik zit er middenin. Het luttele dat ik beteken tracht ik op te schroeven tot een bundel woorden die achter zullen blijven  op de wijze waarop ze hier thans aanwezig zijn; grotendeels verscholen, gekend door enkele getrouwen of minder-getrouwen die occasioneel eens komen kijken hoe ik het stel en wat ik ditmaal heb uitgestald om hen te bekoren.

En wat meer is, ik zegde het al, het is zo ver gekomen dat het met mij is vergroeid. En wat meer is en dit ook zegde ik al, het is mijn morgen-, soms mijn avondgebed, een voor mij noodzakelijk iets. Niemand is me enige dank verschuldigd, integendeel ik ben het die jullie dankbaar moet zijn, me blijvend aan te zetten tot het vertoon van wat dagelijkse geschriften.

Ik kan het niet genoeg herhalen hoe ik het aanvoel, hoe het me bezig houdt in mijn dagen, die nu niet meer onopgemerkt, zoals het was bij Chips, like lazy cattle moving across a landscape’ voorbij gaan, maar, geladen zoals vandaag met een boodschap, waar wel niemand zal op ingaan, maar ze staat er toch, et honni soit qui mal y pense.

24-08-2018, 07:25 geschreven door Ugo d'Oorde  

23 augustus

Het gedicht ‘Neither’ van Samuel Beckett is voor mij een der hoogtepunten in de wereld van de Poëzie. Ik ontdekte het, uit de hand van Stefan Hertmans, in de Standaard der Letteren van 13 april 2001, die een jaar later het zou overnemen in zijn ‘elitair’ meesterwerk, ‘Het Putje van Milete, Essays’ (Meulenhoff Amsterdam). De eraan toegevoegde vertaling is van de hand van Stefan Hertmans. 

Nadat ik het in 2011 als blog te hebben opgenomen, denk ik dat het later, in de jaren erna, werd hernomen. Maar heb het niet nagegaan. Vandaag werd het een trouvaille die ik nieuw leven wens te geven.

Neither

to and fro in shadow from inner to

outer shadow

from impenetrable self to imprene-

trable unself by way of neither

as between two lit refuges whose

doors once neared gently close, once

turned

away from gently part again

beckoned back and forth and turned

away

heedless of the way, intent on

the one

gleam or the other

unheard footfalls only sounds

till at last held for good, absent for

good from self and other

then no sound

then gently light unfading on that

unheeded neither

unspeakable home

For Morton Feldman, 1962               

Evenmin

Vertaling van Stefan Hertmans in de SDL, licht gewijzigd overgenomen in zijn Putje van Milete en er van commentaar voorzien.

heen en weer in schaduw van binnen naar

buitenschaduw

van ondoordringbaar zelf naar ondoor-

dringbaar on-zelf via geen van beide

als tussen twee verlichte nissen waarvan

deuren ooit? Zacht gesloten, ooit weg-

draaiden van, en zacht terugkeerden

heen en weer wenkten en zich

afwendden

ongeacht de richting, gespitst op de

een of andere glimp

ongehoorde voetstappen enkel geluid

tot ze tenslotte voorgoed stilblijven, voor

goed afgewend van zelf en ander

waarna geen geluid

dan zachtjes onverwelkend licht op dat

ongeachte en al evenmin

onuitsprekelijk thuis

En dit is dan mijn versie, geïnspireerd door Samuel Beckett:

Geen van beide

We zullen wel nooit een neither-gedicht

schrijven zoals Beckett het onverwoorde

te verwoorden wist, niet te begrijpen

omwille van zo alles zeggend

in niets-betekenende zinnen

alsof het Universum erin verscholen

en toch ook niet weergalmend

lag.

We zullen wel nooit een neither-gedicht

schrijven, al wilden we om het ontzaglijke

van dit leven dat ons omkneld hier houdt

en toch bewegen laat in een eigen

eigenzinnigheid,

zo denken we.

Geen neither-gedicht om op te vallen

om er naar uit te kijken,

om er slapen mee te gaan,

onverlet, onverlaten, on-overeenstemmend

en toch zoekend

naar de zin van sterren en van sterrenstelsels,

beangstigend oneindig alles is.

En wij, innerlijk groot nochtans,

omdat we alles beluisteren,

bekijken kunnen,

opentrekken, verzegelen en brengen

tot ons, binnen, en begrijpen, 

niet

alles te begrijpen kunnen, al zouden we.

dan

o zo teder, zo losjes

het licht wegdeemsterend

op dat achteloos evenmin

niet uit te spreken

thuis

Maar een neither-gedicht zullen we wel

nooit schrijven, al wilden we

opstijgen kunnen om ons te verliezen

een nimmer te vergeten

ogenblik

van het zijn.

23-08-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

In de spiegel, even maar, het beeld van een oude man dat ik opvang, dat ik mee neem, dat ik vergeten wil, maar dat hangen blijft.

Van het aantal dagen die ik nog te lezen heb, het zoveelste blad ervan omgeslagen om nu verder te gaan alsof er niets te wachten stond, verder  de maand in, wie weet, de jaren in. Hoe kun je dit beeld vergeten als je neerzit, om de schrijver te worden van woorden die er zijn maar die je nog niet kent.

Elke morgen is het zo dat je opstaat uit de as van de nacht, dat je even je beeld ziet in de spiegel en dat je een metamorfose ondergaat, er niet meer te zijn als lichaam, maar enkel nog als zijnde  op weg naar een oord dat er nog niet is maar dat je aan het ontdekken bent; een moedig man te zijn: te gaan het hoofd in de wolken en er lang te verblijven in de schaduw van al wat was. Dat pijn geworden is omdat het, denkt je, onherroepelijk voorbij is.

Zoals je er zit, ben je enkel nog het woord dat uit jou vloeit, als water uit een bron die maar al te lang al heeft gevloeid en nu de neiging heeft te vertragen en leeg te komen. Dit is hoe je leeft in een trager wordend ritme, de armslag die beperkter wordt en, wat nog erger is, je er tegen in opstand komt, zelfs al weet je dat het niet helpt, dat je het aanvaarden moet, want er is nog heel weinig dat een opflakkering betekenen kan, een lichtpunt, een komeet de door de luchten scheert. Je wacht erop, maar de kans dat hij er komen zal is een zandkorrel groot.

Hopelijk, denkt je, hopelijk is dit maar een vreemd gaan, een morgen na een nacht die zonder droom gebleven is. Met nu een helling voor mij, die ik zoals Dante opgaan moet, zo dat de rechtervoet nooit de hoogste is. Alsof dit zin zou hebben. Alsof er nog heuvels zouden zijn die ik beklimmen kan.

In mijn stoutste dromen is de wil er wel, is het beeld er wel, dat, nu ik er op terugval, de komeet is die ik verhoopte. Mijn dochter, Ann, plaatste de foto op haar facebook van iemand op weg naar de Arpitettaz cabane. Een foto waarin ik me zie - ik blijf, het moet gezegd, gekluisterd aan mijn stoel - terwijl ik, licht als een veder, het pad volg, steeds maar stijgend in de flank van de berg, langs grassen en mossen, langs arnica en gentiaan, edelweiss en génépi,  steeds maar hoger, piepklein in  een massaal levend landschap van bergen en sneeuw, badend in het helle licht van de middag. Het licht, que es Dios, zegt Lorca, en je hem, waar je bent en hoe het voelt daar te zijn, maar al te graag in jou opneemt.

Het beeld op je netvlies gekomen dat je geest opent op wie je waart toen, en hoe je je voelde, hijgend maar stralend in het bergmeer geluk dat zich ankerde in je aders.

Daar terug te zijn, de ogenblikken van het schrijven, ogenblikken die je meenemen zult vandaag, tussendoor opduikend, het beeld van jou op het steeds maar stiigend pad naar de cabane, een dag in augustus en, of  je het nog wel weet hoe het was? Je weet het tot in de minste details.

De bron die meteen opnieuw voluit gaan vloeien is, al dacht je eerst dat ze aan het uitdrogen was. Maar je hart, je oude hart dat opsprong even nog toen je de foto zag op je scherm en je je zag gaan op het pad in het grote licht, ademend de bloemen en de grassen, de mossen, ademend de luchten, het voedsel van je geest.

Wat, mijn vriend, is er van een oude man in de spiegel die op weg is naar een cabane, hoog in de bergen van zijn hart?

Cabane de l’Arpitettaz:

Van uit het einde van ‘la Lee’, op het einde van het dorp Zinal - je bereikt die plaats met de wagen - langs het pad aangeduid als ‘chemin difficile’, over de brug over de Navizence. Dit pad volgend stroomopwaarts over een honderdtal meters en dan ineens het bos in, steeds maar hoger, dan een stroompje over, en waar de weg de rotsen in, hoger klimmend via kettingen, het bos in. Boven de bomengrens kom je aan het bergmeer met de Besso, de Blanc de Moming erin weerspiegeld, een prachtig moment om even te stoppen, iets te eten, iets te drinken. En dan verder in een brede boog naar rechts en het pad volgend in de bergflank, duidelijk aanwezig, steeds maar stijgend, om een andere stroom over te steken ‘Les Gleiss’, rotsen effen geslepen door het water en verder tot uit een draai van het pad, plots voor je uit je de cabane ziet een paar honderd meter verder, de laatste loodjes. Je verlossing, je hoogtepunt, na een klim van vier uren.

Google leerde me dat de cabane volledig vernieuwd werd, maar ik herkende ze nog. In het gasten boek - er zullen er al meerdere zijn - moet mijn naam ettelijke malen voorkomen van de jaren 1965 af.

De tocht naar de cabane  de l'Arpitettaz (2.786 m.) vergeten hoe het telkens was, zal ik nooit.

22-08-2018, 07:00 geschreven door Ugo d'Oorde