In dat zelfde dorpje Rye van de vorige dagen, met zijn poëtische ‘listing’ van zaken, in de vensters van de parish church, had hij destijds, in een second hand bookshop, een werkje gevonden: ‘Early Poetry in Israel’[1], dat hij kocht omdat hij, erin bladerend, een voor hem belangrijke zin las over de stilstaande zon en maan van Jozua: 

‘There is no reason to doubt that this poem, like so many others, is the tradition of an actual event, but it does not suggest that this event was a miracle’. 

Het meest sensationele gebeuren in de Bijbel: ‘de stilstaande zon en maan’ was dus voor G.A. Smith, geen mirakel, vergde geen goddelijke interventie, maar was een uitzonderlijk, opmerkelijk gebeuren dat opgetekend stond in ‘the book of Yashar’ en overgenomen werd in hoofdstuk 10, verzen 11 en 12 van  het Jozua Boek van de Bijbel.

Eigenlijk zou het ook een verkeerde vertaling uit het Hebreeuws kunnen geweest zijn, slaande op een verzoek van Jozua aan Jahweh gericht, om  zon en maan een dag lang te doen stoppen opdat hij aldus meer tijd zou gehad hebben om zijn vijanden, de Amorieten, te verslaan. Maar als we het verhaal gaan opzoeken te beginnen bij vers 10, het vers vóór 11 en 12, dan lezen we:  

‘Toen zij (de legers van de vijf Amorietische koningen) vluchtend voor Israël, op de steile afdaling van Bet-Choron gekomen waren, liet Yahweh uit de hemel grote stenen op hen neerhagelen, die hen doodden. Dat duurde tot Azeka toe. Er stierven er meer door de (hagel)stenen dan de Israëlieten met het zwaard konden doden’. 

Wat voldoende bewijskrachtig is opdat men er een reëel gebeuren zou in herkennen. Trouwens het ware voor Jozua logischer geweest meer 'grote stenen' te vragen aan Yahweh dan een stilstaande zon en maan. 

Verzen 10, 11 en 12 wijzen er ontegensprekelijk op dat hier een catastrofe moet gebeurd zijn en dat een stilstaande zon enkel verklaard kan worden door het optreden van een storing in de baan van de aarde, wat de aard ervan was weten we niet, maar de zon stond schijnbaar stil, voor Jozua, samen met de maan. 

Nu velen zien dit als een bijzondere gunst van de Heer, zoals er zovele gunsten zijn geweest, alhoewel Hij belangrijker zaken aan het verrichten was namelijk het creëren een nieuw melkwegstelsel in zijn Orionnevel dat al zijn aandacht vergde.

En ook, gaan we even terug naar het gebeuren, 40 + 12 = 52 jaar vroeger, gekend als de tien plagen van Egypte, uitvoerig beschreven in het Exodus Boek en verteld als een goddelijke interventie, met wellicht ook een catastrofe aan de basis, welke kunnen we maar gissen. Zeker is echter – en het is een  verbazend feit - dat de Israëlieten het beeld van hun God zagen als het gouden stieren-kalf dat Aaron in afwezigheid van Mozes-op-de-berg, eigenhandig beitelde (Exodus 32: 4 en 5) en waarvan het volk zegde: ‘Ziedaar uw God, Israël, Hij is het die u heeft laten ontsnappen uit Egypte’. 

Is de ‘gehoornde’ Mozes er een verwijzing naar, zoals de mijter van de bisschoppen? En al de van horens voorziene goden-afbeeldingen uit die tijd en veel later eveneens er na nog. Ook de horens in het oude kerkje van de Heilige Serge in Ma’aloula, een dorpje op een dertigtal kilometer ten noorden van Damascus – wat gewerd er van dit dorp en zijn kerkje - waar nog Aramees wordt gesproken; ook de gehoornde dierenkop met de afbeelding van de godin Astart of Ishtar, zijnde de planeet Venus, op het kleine altaar dat bewaard wordt in het archeologisch museum van Amman – idem - waarom die horens, wat hebben deze zo speciaal? 

Er is hier natuurlijk meer over te vertellen maar laat het ons hier bij laten.

12-06-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik zou Umberto Eco groot onrecht aan doen als ik enkel maar schrijven zou over zijn  ‘Confessions d’un jeune Romancier’, dat hij me teleurstelde met wat hij schreef. Wel is het dat ik verwacht had van hem te leren hoe een boek te schrijven en ik tot het besluit ben gekomen dat het ging om een boek à la Eco, wat nooit mijn bedoeling is geweest, of worden zal, eenvoudig weg omdat ik hem trouwens nooit zou kunnen navolgen in de historische landschappen waar hij vertoeft en, ik voeg er onmiddellijk aan toe dat ik Umberto verkies boven Dan.

Zijn ‘Confessions’ zijn leerrijk voor iemand die zijn boeken heeft gelezen en met tal van vragen overbleef. Hij verzorgt dan ook enkele van zijn lezers die hem benaderden en meer wilden vernemen over bepaalde passages. Hij vertelt ons ook hoe hij te werk is gegaan, welke invallen en welke werken of plaatsen, ingebeeld of reëel, een rol hebben gespeeld. Hij is een grootmeester op dit gebied en ik heb respect voor zijn enorme kennis van, niet alleen het leven in de middeleeuwen, maar ook van de literatuur uit die eeuwen.

Aan zijn eerste boek ‘De Naam van de roos’ dat we, naar ik hoop, allen lazen, werkte hij acht jaar. En de werken die erop volgden vergden evenveel opzoekingen en verbeelding. je moet er maar eens zijn hoofdstuk ‘Mes Listes’ op na slaan, dat meer dan 100 bladzijden bevat op de 231 van het boek[1].

Het handelt over lange lijsten of opsommingen, zo van praktische (pragmatische) dingen als van poëtische. In zijn boek komen er enkele voor, zowel uit de wereldliteratuur als van hem zelf, die getuigen, voor mij althans, van een ongehoorde diversiteit van woorden, die ik zelden heb ontmoet, zeker niet in dergelijk grote getale, En het is om er duizelig bij te worden als hij de lijsten citeert van Rabelais en vooral Joyce en verder – wellicht niet zonder fierheid – de lijsten van hem in elk van zijn vijf gepubliceerde werken. Een ervan, deze uit Baodolino is een parel op dat gebied. Hij beschrijft hierin de Sambatyon die volgens de rabbijnse traditie geen water bevat maar een stroom is van zand en steen waarvan het geluid tot op een dag afstand gehoord kan worden.

Voor iemand die verzot is op deze ‘Lijsten’ zijn de ‘Confessions’ een aanrader, voor iemand, als ik, is het goed het gelezen te hebben. Eco bewijst hierin nogmaals wie hij is, wat hij weet en wat hij vermag als romancier en historicus.

Mij leerde hij onder meer dat de opsomming van woorden in de parish church van Rye (mijn blog van 27 mei ) een mini lijst was en ik er niets anders in zoeken moet.

11-06-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Heel wat begrepen al,

maar geen vaste kennis opgedaan,

geen wetenschap in getallen

uitgedrukt,

geen grensstenen verlegd

noch opgeheven, geen alternatieven

voor bestaande regels

of symbolen omgekeerd

geïnterpreteerd.

Wat we wel vermelden kunnen

is dat de dagen hier lijk clusters

uit de hemel rijzen

op onze handen uitgestrooid

en dat we meer en meer

gaan denken aan ons aller gezel

die naderkomt met reuzenschreden

en niet te stoppen is, niet te vermurwen

is met woorden.

We hoorden reeds

van het andere, uitgebazuind,

de eerste tonen

van de laatste ode aan het zijn.

Ademend de tijdloosheid.

10-06-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat poëzie bedreven op dagen – een tijd geleden - die lichtend waren en ruim, ook toen het lente was, ook toen het grasperk vol gestrooid met bladeren lag. En nu, eens te meer, de langste dagen naderen die daarna gaan korten weer, het geschrevene herdacht, herwerkt, herschikt, herboren.

Een eikel op een bed van mos.

Een eikel op een bed van mos, het regent maar

en tortels opgevlogen. Zo denken we en peis

aan hen die deze dag niet zagen opengaan.

En niet bewust het wentelen van de aarde

in de bomen, noch van de sterren het bewegen

en peis aan hen die onverstoord hun wegen gaan.

Alsof er ook maar niets was te beleven: noch lent,

noch equinox, noch solstitium, noch tinteling van leven,

noch van eikel op het mos de doffe plof geweten.

En van tijd ontdaan, de eik reeds opgeschoten,

de lijn van mieren keer op keer omhoog, omlaag

gekropen, en eikels neergekomen. Vergeef het me

de nameloze hand die het waagt te schrijven:

het regent maar, wat tortels opgevlogen,

als alles zo oneindig is, zo gul, zo opgetogen,

Hoe groot is onze eenzaamheid?

09-06-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Te ver reeds afgedwaald tot waar

de wieren smeulen, tot waar

de begane grond is weggezakt.

Onherkenbaar onze wegen

die we gingen om te zeggen

wat we zeggen wilden,

om te lezen wat we lezen konden,

amper toereikend om toch niet

van onwetendheid te vergaan.

De dagen uitgegoten over ons

of we het wilden of niet

en onverrichter zake door gekomen,

zo onomkeerbaar vlug, terwijl we

hoopten op een eeuwigheid

van tijd en gelukzaligheid.

Zo kenden we de avonden

en van de morgens de geluiden

in de bomen en het licht dat telkens

anders was, omdat ook wij

het schreven ook en toch nooit

gekomen is en nu nimmer meer

ons blad zal vullen al leefden we

nog vele jaren, al lazen we nog

vele boeken om te weten

wat we nimmer weten zullen.

Het te ingewikkeld is, te hoog

gegrepen voor wat wij maar zijn,

licht van hoofd en van bestaan.

Later dan misschien.

08-06-2013, 00:11 geschreven door Ugo d'Oorde  

Welke herinneringen uit mijn jeugd aan moeder houd ik nog. Niet zo veel, maar toch een die nog regelmatig terug komt. Ze was in de keuken met andere dames en dacht wellicht dat ik buiten was, maar ik zat te lezen in de kamer ernaast en ik hoorde haar vertellen over een misval, en dat het een meisje was. Ik begreep niet goed wat het betekende, pas later wist ik dat het een zusje was die wij – mijn twee broers en ik - verloren hadden. Er zijn er nog een paar waar ik aan denken kan, maar heel veel uit mijn verre jeugd zijn er niet.

Ik heb meer herinneringen aan vader, en ik ben niet de enige, ook mijn jongste dochter  herinnert zich nog heel goed de lekkere maaltijden die hij klaar maakte op zondag toen we thuis op bezoek waren. Vooral dan de groenten uit zijn tuin, jonge wortels met erwtjes in de peul en jonge ui, dit alles gestoofd en met vroege aardappelen bruin gebakken in de pan en wellicht als vlees een heerlijk varkensgebraad.

Het is Cathy die er me aan herinnerde deze morgen nadat ze mijn blog had gelezen. En ze verraste me ermee. Ze had de ganse voormiddag in haar tuin erwtjes in de peul geplukt en getracht deze klaar te maken zoals haar grootvader het klaarmaakte, met wortelen en jonge ui. Maar voegde ze er aan toe, de kinderen hadden er geen vreugde aan en zullen zich deze maaltijd later zeker niet meer herinneren zoals ik het me nog herinner.

Ik voel er me schuldig bij, omdat ik een dergelijke schotel niet zo vaak heb klaargemaakt en omdat ik het niet heb klaargemaakt, als grootvader, voor haar kinderen. Maar de eetgewoonten grondig gewijzigd. Ik hoorde van vrienden die mijn blog lazen waar ik het had over karnemelk, dat ze zelfs niet eens wisten dat karnemelk nog verkocht werd.

Dit alles over mijn herinneringen die ik van uit mijn jeugd nog heb over moeder – het was gisteren haar verjaardag ° 06.06.06 – en vader. Terwijl ik enkel vermelden wou dat Umberto Eco ons verteld in zijn boek[1] waarover ik het had een paar dagen geleden – en dat me eigenlijk ontgoochelt - dat hij meer herinneringen heeft aan Leopold Bloom dan aan zijn vader, want zegt hij Joyce heb ik gelezen en herlezen.

Ik kan er enkel aan toevoegen dat hij niet alleen Ulysses gelezen heeft maar een ongelooflijke massa boeken waar ik nog nimmer van gehoord heb.

Als ik dan zeg dat ik er duizend te weinig gelezen heb dan overdrijf ik helemaal niet.

07-06-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

(Voor Margot en later voor Amaury en Alexia).

Er was een tijd dat ik op dagen van grote hitte, zoals ik het aanvoelde vandaag in de zon gezeten, dat ik op mijn klompen eieren ging gaan halen voor moeder bij de boerin - Blanche zal haar naam geweest zijn, of Sylvie of Trees of Mària – twee straten ver. En dat ik op het erf kwam en blootvoets binnenging, op de koele rode vloer, in de achterkeuken waar de boerin pas had gekarnd en de blokken boter nog op de tafel lagen om in papier gewikkeld te worden. En ik van haar, nadat ze de eieren had geteld en in mijn mandje had gelegd ik van haar, voor ik vertrok, een vol glas karnemelk kreeg, waar nog stukjes boter in rond dreven. Een vol glas frisse, geurende karnemelk, dat ik nu nog in de handen houd en als ik dronk, de licht prikkelende smaak in mijn keel, heerlijk, ik, op mijn blote voeten op de rode tegels in de koelte van de achterkeuken. Hoe eenvoudig alles was. 

Er was een tijd dat ik als knaap, met onze hond, Fatty, geen grote hond, maar ook geen kleine, voor een karretje gespannen, met een zak tarwe, naar de maalderij reed. Eerst over de hobbelige kasseien van de straat - er kwamen zelden auto’s langs - dan links een dreef in die verder doorliep langs de weiden en dan doorheen het donkere bos – het bos van mijn grote jeugd – waar de weg doortrokken was met diepe sporen van de boerenkarren die er langs kwamen en waar we op heel wat plaatsen vastraakten in de modder en Fatty en ik heel wat moeite hadden om er door te komen met een zak van 50 kilo tarwe, de hond uit alle macht trekkend en ik hem aanmoedigend en  duwend uit alle macht.

Het was de tijd dat ik tussen de grote mensen in de molen aankwam, dat ze me hielpen om de zak uit het karretje te halen, en we er wachten moesten, tot de zak omhoog gehesen werd, om na korte tijd terug te komen gevuld met tarwebloem.

Het was in het begin van de oorlog, ik was toen twaalf. Het was tarwe die ik met vader in de schuur, in tweeslag, met de vlegel had gedorst, en na het stro te hebben verwijderd, de tarwe hadden samen gevaagd en gewand met de wanmolen, om daarna, als waren het korrels goud in de handen te houden en te proeven. Dit is de betekenis van tarwe voor mij. Ik heb nog het gevoel van de korrels die door  mijn vingers glijden. En ik roep nog de hond. We zijn ettelijke malen naar die maalderij gereden, aan de andere kant van het bos. De hond was mijn steun en mijn gezel, hij springt nog tegen me op als ik hem roep.

06-06-2013, 07:30 geschreven door Ugo d'Oorde  

Roerloos was het water en de blauwe luchten hingen vol duiven die neervielen tussen de bomen. Het beeld van een eeuwigheid dat hij bezat, een ogenblik.

.En de duiven streken neer aan zijn voeten waar ze ronddraaiden met gerokken halzen en hij strooide uit zijn zakken, massa’s graankorrels over hun ruggen. Witte korrels graan uit de witte palm van zijn hand.

Hij dacht nog, elke korrel is een korenaar, is geurend in de zon een korenaar in bloei, een stil ruisen met de leeuwerik erboven. Een zee van golvend koren met stuifmeel erover, lijk graankorrels die hij vallen zag over de witte duiven.

Ook het gras nu wit en wit de wegel waar hij stond. En de stammen wit. Hij trachtte te begrijpen.

Hij voelde de schors van de boom waar hij tegenaan leunde alsof het een lichaam was waar zijn vingers in weggleden of, was het de stam die binnendrong in hem. Zo ook, dacht hij, dringt zij binnen in mij, onweerstaanbaar binnen in mij en dwars door me heen.

En het was alsof de bomen los van de aarde stonden, alsof ze omgekeerd groeiden in de luchten en de witte duiven vlogen er doorheen met kleine geluiden van vleugels en kreten, fladderend in een lichtheid, doorheen zijn gelukkig zijn.

En het was alsof over het witte water witte boten gleden met grote witte zeilen en hij mee gleed  met de boten, het landschap bewegend.

En de glimlach was nog op zijn lippen toen hij ontwaakte in de witte kamer. De vrouw die hij liefhad was over hem gebogen en hij was enkel nog haar gelaat, enkel nog haar ogen, haar lippen die bewogen. Een groot beminnen was gekomen. Nog waren ze samen zoals ze immer samen waren en het licht zwol in haar ogen.

05-06-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik geef me er rekenschap van dat het aantal lezers van mijn blog in al die tijd, weinig of niet toegenomen is, wat nochtans mijn hoop was. Maar al is het niet bemoedigend om door te gaan, toch volhard ik omdat het in mijn aard ligt, in mijn genen zit om te volharden.

Zoals het in de aard - de genen – van het Godsdeeltje ligt om kennis toe te voegen aan andere elementaire deeltjes, zo zit in mij de drang om elke dag een pagina, min of meer, te gaan schrijven, of ik nu gelezen wordt of niet.

Een van mijn lezers, en niet de minste, schreef me ooit dat ik mocht tevreden zijn dat ik de mogelijkheid had, onafhankelijk van een uitgever, lezers te bereiken en reacties uit te lokken bij wat ik schrijf. Zo waarom me zorgen maken over het (te) kleine aantal? 

Umberto Eco heeft de zorg van het aantal lezers niet. Hij schrijft in zijn laatste boek, geschreven in het Engels en vertaald in het Frans, dat hij eerder de zorg heeft van wat hij noemt des lecteurs empiriques, lezers die nagaan of wat hij schrijft wel beantwoordt aan de realiteit - wat de plaats, en wat de tijd betreft – wel degelijk accuraat is geweest, ze gaan zelfs zo ver, aldus Eco, bibliotheken af te lopen en dagbladen erop na te slaan om na te gaan of wat hij verteld over een gebeuren op een bepaald uur en een bepaalde plaats wel strookt met de waarheid.

Dit zijn natuurlijk lezers die het goed menen met de schrijver, die uiterst nieuwsgierig zijn, hem volgen tot in de minste details, en als er dan iets verkeerd is in zijn woorden, ze het niet nalaten hem er attent op te maken. 

Ik denk dat Eco er zich goed bij voelt, dat hij weet in zijn preciesheid beperkt te zijn en daarenboven als schrijver, het recht heeft de realiteit te nemen zoals hij ze ziet en niet noodzakelijk zoals ze is.

Hij vertelt hierover zeer open in zijn boek: ‘Confessions d’un jeune romancier’ (Grasset, 2013), waarin – hoe kan het anders bij Eco? – ‘jeune’ slaat, niet op de ouderdom van de schrijver als dusdanig, maar wel op zijn ouderdom als romanschrijver, waar Eco pas in 1980 aan begonnen is. Hij is dus, als romanschrijver, amper 33 jaar oud, een mooie ouderdom om als jonge romanschrijver ons te vertellen hoe hij schrijft en vooral hoe zijn romans gelezen en uitgepluisd worden door zijn lezers. Hij doet dit op zijn Eco’s, met veel verve en met een etalering van zijn enorme kennis van oude en moderne letteren. Eco is een plezier om hem te lezen. Ik ben pas aangekomen op pagina 86 waar hij het heeft over het fenomeen van het ‘effect Werther’, nl. de zelfmoord epidemie in Duitsland onder de jongeren, na het verschijnen van ‘Souffrances du jeune Werther’ van Goethe, waarin de jonge Werther zelfmoord pleegt omwille van een onmogelijke liefde.

Het boek zit vol dergelijke verwijzingen en aanhalingen. Ik vind hierin en George Steiner en Stefan Hertmans terug. Hen, Eco incluis, te lezen, geeft ons een kort maar interessant inzicht in de oneindigheid van de literaire wereld, waarin we door hen gedompeld worden. Althans dit is de indruk die ik er aan overhoud. 
 

04-06-2013, 00:14 geschreven door Ugo d'Oorde  

Onze landgenoot François Englert en wijlen Robert Brout, voorspelden in 1964 het bestaan van een deeltje dat massa bezorgde aan andere elementaire deeltjes. Even later kwam Peter Higgs tot dezelfde voorspelling. Door allerlei omstandigheden werd dit deeltje, het Higgs-deeltje, of Higgs-boson genoemd. Het bestaan ervan werd pas in 2012, ‘na uitgebreide botsingsprocessen in de deeltjesversneller van de CERN’, effectief bewezen. 

De Standaard in een kort bericht – de toekenning van de (Spaanse) Asturiaprijs 2013 voor wetenschappelijk onderzoek aan François Englert, Peter Higgs en de CERN, Genève – vermeldt dat het deeltje ‘geldt als het sluitstuk van het standaardmodel dat onze huidige kennis van de materie onderbouwt’.

Wat moeten we er ons bij voorstellen als we horen  dat de functie van het Higgs boson er in bestaat massa te geven aan de andere elementaire deeltjes. Op het niveau van het minimale, wat kan die massa anders zijn dan bestoven met kennis, dan onderricht te worden in wat de deeltjes te doen en te laten valt in hun verder, misschien o zo kort bestaan.

Als de fysici dan ‘in de wandelgangen’, ook wel eens de naam ‘Godsdeeltje’ gebruiken is dit volgens mij heel goed gekozen. 

Zo, wie onder ons staat er even stil bij, even maar, om zich af te vragen, na wat we vernamen en vooropstelden, waar haalt het Higgs boson de kennis om ‘massa’ te gaan uitdelen.

Uiteindelijk dalen we dieper en dieper binnen in de materie die weet, die kennis is. We zullen toch eens ergens moeten uitkomen, maar wie waagt het die bron een naam te geven?

03-06-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is maar dat ik, mijn boeken schiftend, even het bundeltje met essays van T.S.Eliot, van 1929, o.m. een essay over Dante – in die tijd las men Dante nog - heb geopend, om er te vallen op het door mij onderlijnde, waarin Eliot suggereert, om bij de lezing van de Divina Commedia, na het Inferno, onmiddellijk zijn Paradiso te lezen en erna het Inferno te herlezen en pas daarna zijn Purgatorio te beginnen.

Een suggestie van een groot poëet  die ik nimmer gevolgd heb. Ik was al tevreden de 100 canti van de drie delen samen, te hebben gelezen, wat geen gemakkelijke opdracht is, al gebeurt het wel dat ik regelmatig terugdenk aan mijn avontuur met Dante, want een avontuur is Dante wel, ik heb het aan den lijve ondervonden.

Maar vandaag wou ik het hebben over een receptie die ik deze middag heb bijgewoond, waar ik heel wat vrienden en kennissen heb ontmoet die ik sedert lang niet gezien had en dan zeker niet in de omstandigheden van nu wanneer ik hen heel dicht, van gelaat tot gelaat, om mij heen had. Wat me opviel was dat allen die ik kende van vroeger getekend waren door het proces van de jaren die er waren bijgekomen. En dat, al zag ik het niet, dit zeker ook het geval was wat mezelf betrof en dat de anderen gedacht zullen hebben over mij wat ik dacht over hen.

Achteraf denkt je er over na. Ik zag me, in mijn spreken en in mijn houding getekend door de jaren, ouder dan ik ooit dacht dat ik was, misschien was ik zelfs de oudste van allen er aanwezig, en zelfs al was er niemand die zich niet respectvol met mij onderhield, voelde ik, in kleine details duidelijk mijn ouderdom.

Gelukkig, bij het overnemen van de woorden die zich aanboden ben ik, gebogen over mijn pc, ver weg van al het negatieve hierboven ingesloten, voel ik me heel goed in mijn vel en onthoud ik vooral het groot genoegen dat ik heb gekend me met velen onder hen te hebben kunnen onderhouden. 

02-06-2013, 00:10 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat is er van de mens

die schrijvend zich bewust is

van de hand

die in een minimaal

bewegen over lijnen glijdt,

rimpels op het water

van de Leie

als daar meerkoeten drijven

en irissen open bloeien,

en smeerwortel,

met de torens hoog uit

tot boven de bomen.

En wij schrijvend onze honger

stillend.

En ingeving na ingeving

in een vorm,

de transmutatie

van de geest in ons:

Ook Dyson geroerd hierdoor

zoals we lezen konden.

Zo wat is er van de hand

die tekens tot gedachten vormt

getemperd in de hoeken.

Omdat onverwacht,

gedroogde bloemen

in wat boeken, en aan het venster,

de lijsterbes eens als sprietje

nu te hoog al opgeschoten,

zodat het avond is.

En weer de pen, hoe oud we zijn,

het bewegen minimaal van schaduw,

de geest die ons een wonder is,

ons vreemd vermogen.

Hoe het gebeurt

is wat ons telkens bezighoudt.

01-06-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Is het aan mij om te zeggen dat ik niet tevreden was over mijn inbreng van gisteren. De inhoud beantwoordde niet aan de eis van Faulkner, die ik gisteren gaan zoeken ben op de Ajuinlei in Gent, in die shop of second hand English books. Zonder succes evenwel, ook Hemingway niet, ook Caldwell niet. Het zijn de studenten zei de houder me die de boeken van dergelijke schrijvers komen halen. En als ik vroeg naar T.S.Eliot of Auster kreeg ik dezelfde bemerking.

Eigenlijk had ik het beter moeten weten, niemand doet die boeken weg, het zijn boeken voor je eeuwigheid, boeken die je meeneemt op je eiland en die slechts verdwijnen na je dood.

Ikzelf ben al enkele dagen bezig, in ‘dode’ momenten, mijn boeken te triëren: deze waarvoor ik geen plaats meer heb of wil hebben en deze waarmee ik me omgeven wil. Er is dan nog een soort waarvan ik niet weet waar ze onder te brengen in verwijderen of houden, en bij twijfel  kan ik moeilijk anders dan ze, voorlopig, nog een tijdje bewaren. Dit alles vertrekkende van het principe dat het onmogelijk is alles bij te houden, zoals het onmogelijk is alle boeken, zelfs in het Nederlands alleen, te gaan lezen.

Maar dit zijn maar sprokkelgedachten, tekenend ook voor waar ik soms met onledig ben. Maar eigenlijk staat alles, ook het schiften van mijn boeken, in het teken van mijn dagelijkse blog. Ik beken het ootmoedig ik heb meer en meer moeite om een blog te vullen, om een onderwerp te vinden dat me toelaat op te stijgen uit het dagelijkse, vooral dan als mijn dag gevuld is geweest met allerlei doodgewone beslommeringen om pas naar de avond toe, als het bijna te laat al is, zoals gisteren, tot een passende ingesteldheid te komen.  

Deze week is er ook het spel van al die schitterende jonge pianisten die me overrompelen, elk op zijn manier, met de wijze waarop ze Haydn, Beethoven, Rachmaninov, Brahms, Tsjaikovsky interpreteren. En internet biedt me de mogelijkheid op elk ogenblik van de dag een herhaling te programmeren. Wat een mogelijkheden we hebben om een optreden van hen tot in de verste uithoeken van dit land, of zelfs tot op de flanken van de Everest, te beluisteren.

Ik las gisteren in het Juninummer van National Geographic dat er filevorming is op de Mount Everest. Stel je voor, op 19 mei 2012 waren er maar even 234 klimmers die de top van de Everest bereikten. Enkelen onder hen waren verplicht om juist onder de top, aan een rotswand van 40 voet te wachten - losing body heat - op meer dan 8.000 m. hoogte. De schrijver van het artikel, Mark Jenkins en de sherpa die hem vergezelde ontmoetten, op weg naar de top ook nog eens vijf dode lichamen. 

Heb ook heel wat geklommen in moeilijke omstandigheden, maar Zinal Rothorn en de Weisshorn/Cervin waren niet voor mij. Alles is telkens een kwestie van uitmunten, de beste te zijn, hetzij als pianist, hetzij als klimmer naar de hoogste top van de wereld. Daar naast zijn er de beste in literatuur, maar zoals het in de bergen was, zo ken ik mijn mogelijkheden in het schrijven. Ik weet dat tevredenheid met wat ik vermocht en vermag me sieren kan.

En terwijl Yuntian Liu zich leeg speelde in Beethoven’s Sonate nr 7, in ‘In the Wake of Ea’ van Petrossian en in het eerste pianoconcerto van Tsjaikovsky, schreef ik me leeg met deze blog.

31-05-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Koningin Elisabeth Wedstrijd voor piano. 

En nu, nu de beginklanken van een pianosonate van Haydn binnenvallen: sprokkelbeelden, fragmenten aftastend van herinneringen die klanken zijn, in een verbazende expressiviteit met openingen als rustpunten die telkens bij mij zich sluiten op de vraag hoe het mogelijk is, uit de geestelijke woning die van de componist is, deze voorheen onbestaande on-uitgeschreven klanken op te roepen, te sublimeren en neer te schrijven. 

En in het geval van Haydn, de sonate staat er in code neergezet en wordt gespeeld, elke pianist stemt de codes af op zijn eigen levensritme, versmolten in zijn eigen herinneringen en levensbeschouwing en, uitvoerder en componist gemixt, worden de ideeën geïnterpreteerd. En ik als luisteraar - een koffer vol gevoelens en herinneringen - heb me ontvankelijk gesteld en de klanken zijn binnen gevloeid, ademloos, lijk lichtgeflonker in het water, lijk het ruisen van de bomen, lijk het gezang van de vogels als de dag zich opent. Werelden die voorheen aldus niet te zien, niet te horen waren. 

Hoe ontstaat een sonate, van waar deze klanken en hoe tot mij gekomen?. En als ik vergelijk met mijn schrijven, van waar mijn woorden die soms heel stug te voorschijn komen om dan op andere ogenblikken een stortvloed te worden hoe waag ik het ze neer te schrijven, en hoe zullen ze, vermengd  met en gefilterd door de herinneringen van de lezer, worden onthaald?

30-05-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘Cet étonnant alliage que nous nommons littérature’.

‘Le Monde des Lettres’ van 24 mei is voor mij een vruchtbaar domein waar ik William Faulkner ontmoet die op een dag verklaard heeft, aldus Jón Kalman Stefanson (vertaald door Eric Boury uit het IJslands): 

‘Qu’il s’efforçait constamment de manière répétée et presque à chaque phrase, de saisir l’insaisissable, d’atteindre l’inatteignable: dans mon écriture, disait-il, je cherche toujours à accomplir l’impossible. Et il ajoutait, je sais toutefois que je n’y parviendrai jamais, mais jamais je ne renoncerai’. 

In verband met deze stelregel, verwijst Stefanson naar een boek van Gunnar Gunnarsson van 1942 (Stock) - dat ik zou moeten gelezen hebben - ‘Vaisseaux dans le ciel’, een autobiografie waarin hij schrijft over de dood van zijn moeder. Het schijnt me toe, zegt Stefanson, ‘que Gunnar soit ici parvenu à réaliser l’impossible, dire l’indicible – waar Faulkner over sprak : 

’Aucun lecteur ne peut lire ce texte sans verser de larmes. Et aucun lecteur ne peut l’oublier, en nochtans Gunnarson beweerde dat hij er niet in geslaagd was de droefheid van toen, als kind, over te brengen in zijn woorden’.

De stelling van Jón Kalman Stefanson is dat wat geschreven staat, pas vorm en inhoud krijgt op  het ogenblik dat de lezer de tekst ontmoet en ondergaat in functie van zijn eigen herinneringen. ‘Ce n’est qu’alors que naît cet étonnant alliage que nous nommons littérature’. 

En ik die maar op zoek ben naar het schrijven van literatuur, waarbij ik de gouden regel van Faulkner steeds heb gevolgd, of dan toch heb willen volgen. Ik weet nu dat wat ik schrijf, slechts literatuur mag en kan genoemd worden als het zijn gewenst impact heeft op en het zich mengt met de lezer ervan.

29-05-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat volgt is, naar moderne maatstaven, geen poëzie. Dit leert me Max Wildiers[1] die vooropstelt dat (in 1993) de poëzie ontdaan werd van al wat geen zuivere poëzie is, en dan noemt hij: het verhaal, de beschrijving, de didactiek en de retoriek, waarvan akte.

Maar dan toch, bij gebrek aan beters, dit ingebeeld verhaal, over een bezoek aan ‘la maison de George Sand’ in Nohant bij La Châtre (Berry).

 

Mijn vriend van vele dagen

en van vele wegen

dat wij toen stonden in de kamer

van George Sand, je weet het nog wel:

de tafel, wit het laken, kristal

en porselein en zilver,

voluptueus geschikt de kaarsen,

stoelen eromheen, verwachtend hen

die komen konden. Zo dachten we.

Mijn vriend

van vele dagen en van vele wegen,

hoe zullen we ze noemen, ontmoetingen

die van vroeger waren?

Hoe we beluisteren zullen Chopins sonates

die er nog hangen bleven, de stemmen ook

lijk in cisterciënzers refters

die destijds het boek der Psalmen lazen.

Het venster, open op de rozen,

de regen soms in thymus en in munt,

in salie en in marjolein:

het verlangen dat onze adem was

en toen we keerden, het laatste licht

gevangen in een laatste glas,

stemmen en piano uitgedoofd,

de roep van de uilen in het park

gebleven.

Hoe zullen we ze noemen

de dingen die van vroeger waren?

Dan deze tafel waar wij gezeten

dan deze avond:

het geflonker van de wijn tot in ons ogen

en wij die hier gekomen zijn,

de handen open,

de schaduwlijnen neergezet

van vlammen in de haard,

en gebenedijd de woorden die we zaaien, 

van wat ons bezig houdt.

En ook de dood is onder ons,

we weten het van hen die gingen

en ook van hen die klaar staan

om de Styx van steen tot steen

naar de overkant te doorwaden.

Hoe zullen we ze noemen

- nu we nog even - 

de gedachten die van vroeger waren? 

28-05-2013, 05:50 geschreven door Ugo d'Oorde  

Nu ik weet dat mijn kleindochter Katiana en haar gezel, Glenn, aangekomen zijn in Dunkeld ben ik gaan opzoeken wat ik hierover, dertig jaar geleden, geschreven heb toen ik er was met twee vrienden, Guy en Jean-François. Ik zal aldus dan toch iets gered hebben van de tijd van toen. Daarom neem ik een deel van de tekst over zoals die geschreven staat:

Een droom is Schotland altijd geweest. Hij voelde dat hij een man van het noorden was, een man van licht en lucht en wolken, een man van bomen, bergen en uitgestrekte landschappen. Hij had Guy M. en Jean-François C. kunnen overtuigen de reis te doen en ze waren, na een overnachting in Rye en na een tocht via Carter Bar in een ruk doorgereden om aan te komen in een klein dorpje, Dunkeld, in het oude, zo typische ‘Dunkeld House’, een domein met bomen naar zijn hart, wondere bomen, droombomen, bomen om te tekenen, bomen om te omarmen, want een boom is een boom is een boom. Hij beweegt in de lucht, hij opent de ruimte waar hij zich nestelt in de tijdloosheid van het bestaan. Hij kleedt het landschap, geeft er zin en kleur en beweging aan, overgroeit het glinsterende water van de rivier Tay, en het is lente, het zinderende, sprankelende leven tot leven gekomen in hen.

En zij, zoals het landschap, hernieuwd opgestaan in een wereld zonder verbintenissen en niet denkend aan het komende. Drie vrienden samen en de rij bomen op de heuvelkam, zuiver getekend, roerloos bijna tegen de grijze luchten, de lichtende luchten van een lichtende geest. 

Hij zit met zijn vrienden aan een tafeltje op het terras van het hotel, voor een effen gemaaid grasperk die in een lange trage beweging afdaalt naar de glinstering van de waters van de Tay met de donkere, fluisterende bomen en naar de overkant toe, het jonge groen van weiden met witte vlekken, schapen lijk woorden.

En de whisky kleurt het glas in zijn hand. ‘Hoort’, zegt hij, ‘wat geschreven staat in de glasramen van de parish church van Rye‘: 

Jupiter – Comet – Moon – Sun – Milky way – Saturn

O ye angels of the Lord

 O ye fire and heat

  O ye lightnings and clouds

   O ye wheels

    O all ye beasts and cattle

O ye waters

 O ye winter and summer

  The earth

   O ye seas and floods

    O ye priests of the Lord

O ye shower and dew

 O ye ice and snow

  O ye mountains and hills

   O ye whales and all what live in the waters

    O ye children of men

O ye winds of God

 O ye nights and days

  O all ye green things upon the earth

   O all ye fowls of the air

    O ye holy and humble men of heart

Eigenlijk wist hij niet hoe deze tekst te ontcijferen? Hij had die ontdekt toen ze, na hun overtocht naar Dover, overnacht hadden in the Mermaid in Rye en hij, in de valavond  de parish church had bezocht en de tekst in the south transept window, had overgeschreven in een klein notaboekje.

En hier, met de gouden whisky in zijn hand, las hij nu deze tekst voor aan de vrienden voor hem, holy and humble men of heart,  zoals hij hen noemen wilde en zoals ze getekend stonden in zijn hart.

27-05-2013, 07:34 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik voel me niet alleen ‘een ander mens’ als ik schrijf, anderen zeggen het ook en het is Marijke Arijs in haar gesprek ‘met een van de laatste romantici’, Pierre Michon (1945) die het me leert als hij haar antwoordt:

’Schrijven voor mij grenst aan het sacrale. Terwijl ik schrijf ben ik een ander mens. Dan is het net of ik stemmen hoor’.

En hij gaat nog verder: ‘Als ze Matisse vroegen of hij in God geloofde, zei hij: Ja, onder het schilderen. Bij mij is het net zo. Geloof ik? Ja, als ik schrijf’.

Ik had ook zo iets kunnen antwoorden. Ik had nog nooit gehoord van Pierre Michon voor ik DS van 24 mei in handen kreeg, alhoewel hij volgens Arijs ‘tegenwoordig geldt als een van de grootste hedendaagse Franse schrijvers’. Maar je kunt niet alles lezen.

Hij vertelt nog andere zaken die ik zou kunnen vertellen, maar ik beperk me tot ‘het schrijven dat zijn afgod is’. 

Ik heb zo iets nimmer gedacht of geschreven, wel dat het een soort drug was, dat ik er nood aan had elke dag een pagina te schrijven. Dat wat ik schreef minder belangrijk was, als ik maar mijn pagina vulde. En dit is zo gebleven met dien verstande dat ik er thans op let wat ik schrijf, en dat ik er nood aan heb dat wat ik schrijf goed is. Ik doe mijn best in alle geval.

Maar ik ben het eens, schrijven is sacraal. Is iets voortbrengen, iets dat leeft, iets dat inhoud heeft, een ziel heeft, zelfs al is het maar, zoals vandaag, een kort stukje literatuur. Ik heb het geschreven naar best vermogen en ik draag het uit, zoals een schrijver. Al weet ik wel dat ik niet het statuut van schrijver bezit. 

26-05-2013, 00:13 geschreven door Ugo d'Oorde  

Er is immer een altijddurende wisselwerking tussen de impulsen van  ontmoetingen, bevindingen en gedachten. Alles is in en met alles verweven, wat was van mijn jeugd wordt gefilterd door het heden en het heden is gericht naar het komende, een lange lijn in het tijdloze van elk nieuw ogenblik.

Gebeurtenissen komen en vervagen, lossen zich op in nieuwe. Tijd schuift in tijd en als ik neerzit om te schrijven zijn woorden het centrum van alles. Ik duik er in weg, ga zaken gaat schrijven die achteraf gezien licht overdreven schijnen en niet helemaal stroken met de persoon die ik in realiteit ben. Schrijvend ben ik een ander, bewandel ik een wereld die tot in de wolken reikt en vermag ik wat ik normaal niet vermag.

Ugo is Karel niet en toch vermengen ze zich voortdurend. Mijn dagboek met de pen in hand geschreven is niet mijn blog met het klavier geschreven en toch schrijf ik in mijn dagboek over mijn  blog en in mijn blog over mijn dagboek.

Ik denk dat dit eigen is aan elkeen die schrijft, voor wie schrijven het betreden is van een ander landschap, a landscape of the mind, waar we ons heel goed voelen en ruimte hebben om te ademen en om te zijn.

Te goed zelfs, want terugkomend op mijn boek blijf ik vaststellen dat ik geen boek schrijven kan zonder te zeggen, of minstens te laten uitschijnen dat ik een boek aan het schrijven ben.

Wijlen mijn broer Daniël verweet het me. Ik wil het achterlaten maar het schijnt me te onlogisch toe dat ik niet onder het schrijven zou kunnen zeggen dat het goed gaat of niet zo goed vlot. 

Ik ben dus zeker geen romanschrijver. Laat ik dan maar nog een tijdje bij mijn leest blijven, mijn blog vergt al energie genoeg.

25-05-2013, 01:02 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het gebeurt dat ik op wandel ga in de meest bezochte van de meer dan vijf duizend blogs die ‘Dagboek-bedenkingen’ als onderwerp hebben. Ik realiseer me dan waar ik sta en ook waar ik niet sta. En in vele gevallen is verbazing mijn deel.

Vooral dan als ik val op een blog dat vol prachtige tekeningen staat, waar de blogger niet de minste moeite schijnt te hebben om in potlood te tekenen wat ik tracht in woorden te brengen, waarbij ik moet vaststellen dat de landschappen die ik ontmoet bij haar heel wat sprekender zijn dan deze die ik beschrijf.

De wereld is duidelijk aan de tekenaars en schilders, hun wereld is toegankelijker dan die van mij, vooral dan als ik op het punt stond, vandaag te beginnen met een zin die me gans de dag achtervolgde: 

‘in den beginne was het Woord. Er voor was er niets anders dan het Woord en uit de materiële vorm van het Woord – want die vorm, hoe immaterieel schijnbaar ook, was er – is alles ontstaan wat is. Ook wij, de mens’.

Dit is een gans paradigma, een enorm klankbord waar alles op afgestemd werd. Heb ik er iets verkeerd mee gezegd, heb ik er iemand mee belasterd, of heb ik een zin geschreven die niemand aanvaarden zal als ik zeg dat het Woord de Geest van het Universum is, het ego van het Universum, of wat Christian de Duve noemde ‘l’Ultime Réalité’.

Anderen hebben er een meer klinkende naam voor die ik hen overlaat. 

Zo gebeurt het dan, dat men een wandeling maakt in de wereld van de Dagboek-bedenkingen en dat met terugvalt op een zin die je je leven lang al meedraagt, en reeds verwoord hebt op tientallen andere plaatsen in andere woorden. Maar, zoals de King James’ Bible ons leert:
Ever learning and never able to come to the knowledge of the truth’( 2 Timothy: 3, 7).

24-05-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde