Nu ik weet dat mijn kleindochter Katiana en haar gezel, Glenn, aangekomen zijn in Dunkeld ben ik gaan opzoeken wat ik hierover, dertig jaar geleden, geschreven heb toen ik er was met twee vrienden, Guy en Jean-François. Ik zal aldus dan toch iets gered hebben van de tijd van toen. Daarom neem ik een deel van de tekst over zoals die geschreven staat:

Een droom is Schotland altijd geweest. Hij voelde dat hij een man van het noorden was, een man van licht en lucht en wolken, een man van bomen, bergen en uitgestrekte landschappen. Hij had Guy M. en Jean-François C. kunnen overtuigen de reis te doen en ze waren, na een overnachting in Rye en na een tocht via Carter Bar in een ruk doorgereden om aan te komen in een klein dorpje, Dunkeld, in het oude, zo typische ‘Dunkeld House’, een domein met bomen naar zijn hart, wondere bomen, droombomen, bomen om te tekenen, bomen om te omarmen, want een boom is een boom is een boom. Hij beweegt in de lucht, hij opent de ruimte waar hij zich nestelt in de tijdloosheid van het bestaan. Hij kleedt het landschap, geeft er zin en kleur en beweging aan, overgroeit het glinsterende water van de rivier Tay, en het is lente, het zinderende, sprankelende leven tot leven gekomen in hen.

En zij, zoals het landschap, hernieuwd opgestaan in een wereld zonder verbintenissen en niet denkend aan het komende. Drie vrienden samen en de rij bomen op de heuvelkam, zuiver getekend, roerloos bijna tegen de grijze luchten, de lichtende luchten van een lichtende geest. 

Hij zit met zijn vrienden aan een tafeltje op het terras van het hotel, voor een effen gemaaid grasperk die in een lange trage beweging afdaalt naar de glinstering van de waters van de Tay met de donkere, fluisterende bomen en naar de overkant toe, het jonge groen van weiden met witte vlekken, schapen lijk woorden.

En de whisky kleurt het glas in zijn hand. ‘Hoort’, zegt hij, ‘wat geschreven staat in de glasramen van de parish church van Rye‘: 

Jupiter – Comet – Moon – Sun – Milky way – Saturn

O ye angels of the Lord

 O ye fire and heat

  O ye lightnings and clouds

   O ye wheels

    O all ye beasts and cattle

O ye waters

 O ye winter and summer

  The earth

   O ye seas and floods

    O ye priests of the Lord

O ye shower and dew

 O ye ice and snow

  O ye mountains and hills

   O ye whales and all what live in the waters

    O ye children of men

O ye winds of God

 O ye nights and days

  O all ye green things upon the earth

   O all ye fowls of the air

    O ye holy and humble men of heart

Eigenlijk wist hij niet hoe deze tekst te ontcijferen? Hij had die ontdekt toen ze, na hun overtocht naar Dover, overnacht hadden in the Mermaid in Rye en hij, in de valavond  de parish church had bezocht en de tekst in the south transept window, had overgeschreven in een klein notaboekje.

En hier, met de gouden whisky in zijn hand, las hij nu deze tekst voor aan de vrienden voor hem, holy and humble men of heart,  zoals hij hen noemen wilde en zoals ze getekend stonden in zijn hart.

27-05-2013, 07:34 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik voel me niet alleen ‘een ander mens’ als ik schrijf, anderen zeggen het ook en het is Marijke Arijs in haar gesprek ‘met een van de laatste romantici’, Pierre Michon (1945) die het me leert als hij haar antwoordt:

’Schrijven voor mij grenst aan het sacrale. Terwijl ik schrijf ben ik een ander mens. Dan is het net of ik stemmen hoor’.

En hij gaat nog verder: ‘Als ze Matisse vroegen of hij in God geloofde, zei hij: Ja, onder het schilderen. Bij mij is het net zo. Geloof ik? Ja, als ik schrijf’.

Ik had ook zo iets kunnen antwoorden. Ik had nog nooit gehoord van Pierre Michon voor ik DS van 24 mei in handen kreeg, alhoewel hij volgens Arijs ‘tegenwoordig geldt als een van de grootste hedendaagse Franse schrijvers’. Maar je kunt niet alles lezen.

Hij vertelt nog andere zaken die ik zou kunnen vertellen, maar ik beperk me tot ‘het schrijven dat zijn afgod is’. 

Ik heb zo iets nimmer gedacht of geschreven, wel dat het een soort drug was, dat ik er nood aan had elke dag een pagina te schrijven. Dat wat ik schreef minder belangrijk was, als ik maar mijn pagina vulde. En dit is zo gebleven met dien verstande dat ik er thans op let wat ik schrijf, en dat ik er nood aan heb dat wat ik schrijf goed is. Ik doe mijn best in alle geval.

Maar ik ben het eens, schrijven is sacraal. Is iets voortbrengen, iets dat leeft, iets dat inhoud heeft, een ziel heeft, zelfs al is het maar, zoals vandaag, een kort stukje literatuur. Ik heb het geschreven naar best vermogen en ik draag het uit, zoals een schrijver. Al weet ik wel dat ik niet het statuut van schrijver bezit. 

26-05-2013, 00:13 geschreven door Ugo d'Oorde  

Er is immer een altijddurende wisselwerking tussen de impulsen van  ontmoetingen, bevindingen en gedachten. Alles is in en met alles verweven, wat was van mijn jeugd wordt gefilterd door het heden en het heden is gericht naar het komende, een lange lijn in het tijdloze van elk nieuw ogenblik.

Gebeurtenissen komen en vervagen, lossen zich op in nieuwe. Tijd schuift in tijd en als ik neerzit om te schrijven zijn woorden het centrum van alles. Ik duik er in weg, ga zaken gaat schrijven die achteraf gezien licht overdreven schijnen en niet helemaal stroken met de persoon die ik in realiteit ben. Schrijvend ben ik een ander, bewandel ik een wereld die tot in de wolken reikt en vermag ik wat ik normaal niet vermag.

Ugo is Karel niet en toch vermengen ze zich voortdurend. Mijn dagboek met de pen in hand geschreven is niet mijn blog met het klavier geschreven en toch schrijf ik in mijn dagboek over mijn  blog en in mijn blog over mijn dagboek.

Ik denk dat dit eigen is aan elkeen die schrijft, voor wie schrijven het betreden is van een ander landschap, a landscape of the mind, waar we ons heel goed voelen en ruimte hebben om te ademen en om te zijn.

Te goed zelfs, want terugkomend op mijn boek blijf ik vaststellen dat ik geen boek schrijven kan zonder te zeggen, of minstens te laten uitschijnen dat ik een boek aan het schrijven ben.

Wijlen mijn broer Daniël verweet het me. Ik wil het achterlaten maar het schijnt me te onlogisch toe dat ik niet onder het schrijven zou kunnen zeggen dat het goed gaat of niet zo goed vlot. 

Ik ben dus zeker geen romanschrijver. Laat ik dan maar nog een tijdje bij mijn leest blijven, mijn blog vergt al energie genoeg.

25-05-2013, 01:02 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het gebeurt dat ik op wandel ga in de meest bezochte van de meer dan vijf duizend blogs die ‘Dagboek-bedenkingen’ als onderwerp hebben. Ik realiseer me dan waar ik sta en ook waar ik niet sta. En in vele gevallen is verbazing mijn deel.

Vooral dan als ik val op een blog dat vol prachtige tekeningen staat, waar de blogger niet de minste moeite schijnt te hebben om in potlood te tekenen wat ik tracht in woorden te brengen, waarbij ik moet vaststellen dat de landschappen die ik ontmoet bij haar heel wat sprekender zijn dan deze die ik beschrijf.

De wereld is duidelijk aan de tekenaars en schilders, hun wereld is toegankelijker dan die van mij, vooral dan als ik op het punt stond, vandaag te beginnen met een zin die me gans de dag achtervolgde: 

‘in den beginne was het Woord. Er voor was er niets anders dan het Woord en uit de materiële vorm van het Woord – want die vorm, hoe immaterieel schijnbaar ook, was er – is alles ontstaan wat is. Ook wij, de mens’.

Dit is een gans paradigma, een enorm klankbord waar alles op afgestemd werd. Heb ik er iets verkeerd mee gezegd, heb ik er iemand mee belasterd, of heb ik een zin geschreven die niemand aanvaarden zal als ik zeg dat het Woord de Geest van het Universum is, het ego van het Universum, of wat Christian de Duve noemde ‘l’Ultime Réalité’.

Anderen hebben er een meer klinkende naam voor die ik hen overlaat. 

Zo gebeurt het dan, dat men een wandeling maakt in de wereld van de Dagboek-bedenkingen en dat met terugvalt op een zin die je je leven lang al meedraagt, en reeds verwoord hebt op tientallen andere plaatsen in andere woorden. Maar, zoals de King James’ Bible ons leert:
Ever learning and never able to come to the knowledge of the truth’( 2 Timothy: 3, 7).

24-05-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Zo verneem je – en het is Ellen De Bruin in D.S. van 21 mei die het schrijft – dat nostalgie destijds gezien werd als een ziekte, ‘wie aan nostalgie leed, had koorts, kon niet slapen, wilde niet eten, voelde zich zwak en verdrietig en had hartkloppingen’ en men dacht er niet aan dat het een gevoelsziekte zou kunnen zijn. Tot Johannes Hofer, een Zwitserse arts, het zag als een vergaarterm voor al deze lichamelijke ongemakken bij de Zwitserse soldaten in Frankrijk, ‘die voortdurend dachten aan hun naar huis terugkeren (terugkeer naar hun geboortegrond ‘nostos’ in het Grieks), wat volgens hem, hun lijden (‘algos’)’ veroorzaakte.

Nu heimwee knaagt niet voortdurend bij een normaal mens, het overvalt ons op onverwachte ogenblikken als we in een bepaalde stemming verkeren en bepaalde herinneringen ons doen denken aan momenten dat men zich op een bepaalde plaats beter dan goed voelde, omdat er iets in de lucht hing dat het alledaagse, het gewone, ver oversteeg.

Ik denk hierbij aan een eerste zin van Ernst Jünger:

‘Ihr alle kennt die wilde Schwermut, die uns bei der Erinnerung an Zeiten des Glückes ergreift’.

Zijn tweede zin is al meer gericht naar herinneringen waarvan hij weet dat ze niet meer zullen terugkeren (von ihnen getrennt als durch alle Entfernungen) maar toch gaat hij nog een stap verder:

‘Und immer wieder  tasten wir in unseren durstigen Träumen dem vergangenen in jeder Einzelheit, in jeder Falte nach.’ 

Dit is Ernst Jünger in ‘Auf den Marmorklippen’[1], dat prachtige boekje (1972) van hem, al telt het amper 140 pagina’s. En ik erin bladerend tot ‘das Lied das die Gemeinde sang:

Weil denn kein Mensch uns helfen kann,

Rufen wir Gott um Hilfe an. 

Had misschien beter ook Jünger toegevoegd aan de boeken die ik meenemen zou naar dat oude hart van Grimentz waar ik het gisteren over had. 

De nostalgie of het heimwee naar, is een gezond heimwee het is de herinnering aan een manier van zijn in een oord dat voor mij en voor de kinderen het ene oord is waar we ons gevoeld hebben ontdaan van al het overbodige, aanwezig in een simpele omgeving met simpele handelingen ver van de wereld en meer dan intens levend.

Voor hen is het een kwestie van tijd om er terug te keren, voor mij – von ihnen getrennt als durch alle Entfernungen - vrees ik dat Grimentz[2], niet meer dan een goede herinnering wordt.

23-05-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

In de morgen van 21 mei kreeg ik van twee van mijn dochters reacties binnen met één zelfde inhoud: ‘de bergen zitten ons in de aders’.

Ik heb bij hen met mijn blog de herinneringen opgeroepen aan de vele tochten in de bergen die ze er gedaan hebben, aan de cabanes waar ze waren, de bossen die ze afliepen – en de regen deerde niet – op zoek naar chanterelles; heb hen doen denken aan alle plaatsen die ze er kenden en waar ze zich thuis voelden: Saint-Luc, Zinal en vooral Grimentz waar ze de meeste vrienden en kennissen hadden.

En mijn woorden hebben die gevoelens wakker geschud en hun heimwee opgewekt zoals het bij mij is losgekomen, heimwee naar de echtheid en de eenvoud van die dagen. En als ik er niet heb aan weerstaan dan is het omdat ik al dagen, weken  droom van een verblijf in een van de oude chalets, gelegen in het dorp van Grimentz. Een oude chalet met weinig comfort maar met een open haard voor de avond, met oude meubels, om er te slapen in een oud bed en te schrijven aan een oude, verweerde eiken tafel met de initialen van de makers of van de eerste eigenaars, gebeiteld in de schuif ervan. 

Ik zou er werken aan mijn boek, in alle afzondering, zonder gestoord te worden, met mijn gsm als radio en enkele boeken die ik mee zou nemen: Erskine Caldwell’s ‘God’s little Acre’ – en vraag me niet waarom – een bundel gedichten van Hertmans en de bundel gedichten met hun Spaanse vertaling van Auster en, zeker een boek dat ik gekregen heb in 1983, naar ik zie op het binnenblad, en pas deze morgen ben gaan lezen: ‘The Mind’s I’, composed and arranged bij Douglas R. Hofstadter and Daniel C. Dennet, een boek uitgekomen in 1981 – dat in 1983 bij de Slegte te vinden was - en dat 30 jaar in mijn kast heeft gestaan, en naar ik zag begint met een kort essay van Jorge Luis Borges met de vreemde titel: ‘Borges and I’ dat eindigt met de zin: ‘I do not know which of us has written this page’: Is het Borges zelf (‘the I’ van zijn titel) of is het de schrijver Borges?

Een vraag die ik me telkens stel op het einde van mijn blog, ook nu.

Ik gaf aan deze tekst de titel ‘Nostalgie’ mee. Iets dat zich wijzigde in de loop der tijden volgens de krant van vandaag. Maar wees gerust ik kom op dat Nostalgie-artikel terug.

22-05-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

(24 juli 1986):

Een zware bergtocht vanuit Zinal, via de Roc de la Vache, over de Col de Millon naar de cabane de l’Arpitettaz en in gedachten, onder het klimmen, een gedicht zou ontstaan waarvan de eerste regel opdook toen hij, op de dag van de nationale feestdag, in Gent het Te Deum bijwoonde in de kathedraal:

Cosmic temptation,

in stone transmuted:

cathedral to manklind.

             And we standing upright 

Hij bouwde deze zinnen in gedachten op, telkens en telkens de woorden wisselend, terwijl hij, geladen met een zware rugzak, achter Robert Panchard. en Gustave Cotter, zijn vrienden, het pad volgde, gestadig stijgend tegen de flank van de rotswand, het dorp diep onder hen dat verdween eens ze de stroom hadden overgestoken en de Roc de la Vache rechts hadden gelaten om onmiddellijk, de zon lijk vloeiend goud over de bergkam, in een oceaan van licht verder te stijgen over een licht hellende alp, begroeid met mossen en kleine vlekken bloemen, langsheen de levende stroom, in zijn meest grillige bedding en dan hoger, eerst over grote blokken rots om, dichter naar de col toe, aan te komen bij de sneeuw waar ze stopten om en cordée, en met crampons over de sterk stijgende sneeuwvlakte, de passage van de Col de Millon te bereiken.

Er werd in stilte geklommen hij hijgend als laatste van de drie, maar het gedicht bleef, het bewoog in hem, groeide in hem. Hij verloor wel de woorden en de zinnen, maar het zoeken naar nieuwe hield hem stap na stap bezig.

Krijsende chouka’s boven hen en zij, van uit de hoogte gezien, drie donkere stippen die over de sneeuw naar boven schoven met diep onder hen de alp en de glinsterende meanders van de bergstroom in de immensiteit van het berglandschap. En dan, hijgend en moeizaam klimmend, in hem plots een droefheid die hij niet verklaren kon. 

And we standing upright

as statues of salt,

no prayer on our lips,

no expectations in our hands,

eternity facing us. 

In de namiddag, terwijl zijn vrienden, weg waren naar wat ze noemden, leur jardin de génépi - een sterk geurend, schitterend plantje - parfum voor hun eau-de-vie, lag hij uitgestrekt op een rotsblok achter de Arpittetaz berghut, aan de rand van het kleine bergmeer bedekt met ijs en sneeuw, midden gletsjers en bergtoppen, het ijle hoofd onder het blauwe van de luchten, een tijdje niet veel meer dan een stuk donkere levende rots. De droefheid die plots was opgedoken, was nog immer in hem.

Het was toen dat hij zich oprichtte en hij de woorden neerschreef in een klein zakboekje dat hij altijd in zijn rugzak had, de woorden van wat ooit een gedicht, een lange haiku worden kon. 

Kosmische verleiding

van meester-bouwers

in stenen omgezet:

kathedraal voor de mens. 

En rechtstaande,

wij, geen gebeden op de lippen,

geen verwachtingen in ons handen,

zoutpilaren, wachtend

op wat niet meer komen zou, 

de eeuwigheid toekijkend.

Wat kan hij er nu nog over vertellen. Hij herinnert zich nog heel goed die tocht, gewoonlijk was dit de terugweg, maar Robert wou het eens op een andere wijze doen en koos de moeilijkste weg. Hij herinnert zich zelf nog de kathedraal waar hij stond tussen de personaliteiten en de eerste zin van het gedicht die plots opdook en dagen lang in hem is blijven hangen, tot het ogenblik van de klim, dagen erna.

Er zijn heel wat beklimmingen geweest die hem zijn bijgebleven.

21-05-2013, 00:29 geschreven door Ugo d'Oorde  

De woorden stapelen zich op, als ik de lijst bzie van de blohgs die ik al schreef. Ze worden niet meer opgeslorpt door de eenzaamheid om weg te kwijnen daarna. Maar ze komen terug tot leven bij hen die me lezen, zoals de woorden terug tot leven komen van elk boek dat ik uit zijn rek haal al was het maar om er even in te bladeren, het mag dan nog Pasternak zijn of Gilliams of Faulkner of wie ook, van Ovidius zijn ‘Metamorfosen’ bijvoorbeeld.

Ik schrijf geen woorden meer die, eens geschreven vergaan onder het stof, zoals het vroeger was. Ik heb andere mogelijkheden nu die ik lange tijd niet heb bezeten, opdat ze - hoe het gebeurt begrijp ik nog altijd niet – open en bloot de wereld zouden ingaan, vooral dan naar hen toe die aldus deel uitmaken van mijn wereld.

Wat het ook moge betekenen aan vorm en inhoud, wat ook aan herinnering, wat ook aan gevoelens lang ingehouden, maar nog steeds aanwezig in een klaarte of een wazigheid, voor mij is het een zeer belangrijke zaak.Dit gesprek dat ik onophoudend voerde met mezelf, is nu een gesprek met een wereld buiten mij geworden.

Het ga je goed, jij die me leest. Het ga je heel goed.

20-05-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Zoals dit bij Saramago het geval was wordt wat ik schrijf, opgetekend in de schaduw van de dood en van de eeuwigheid. En zelfs al weet ik, dat wat ik geschreven heb of nog schrijven zal uiteindelijk geen belang heeft toch heb ik de wil en zoek ik de kracht te volbrengen wat ik me voorgenomen heb.

(Ik volg hierin Saramago die vindt dat het belang van zijn woorden minimaal is, dat het maar wat ‘gezoem is van bijen in hun korf’, maar dan toch het bewijs is dat hij geleefd heeft en, voegt hij hier nog aan toe, ‘wat nut heeft het eigenlijk voor een appelaar te weten of zijn vruchten verkocht of gegeten worden’). 

Welke betekenis er ook aan mijn woorden zal gegeven worden, deze zijn uit mij ontstaan, uit de zoekende die ik was en gebleven ben. Ze zijn het bewijs dat ik levend was, dat ik urenlang aan mijn tafel heb gezeten, schrijvend om – en ik herhaal me - zoals Vergilius het zegt tot Dante: ‘het niet onder de wol is of liggend op de sofa dat je eer verwerft’[1]; te zijn wat ik wou zijn, de appelaar die leefde omwille van de appels die hij voortbrengen zou, zelfs al vielen ze achteraf in het gras om er te rotten of doorprikt te worden door de wespen.

Telkens ik neerzat voor mijn dagboek dat me overal vergezelde, heb ik gehandeld als iemand die zich afvroeg waarom hij leefde als het niet zou geweest zijn om creatief te zijn, om meer te zijn dan een slaper, een eter, een languitgestrekte tv-kijker.

Ik weet dat al deze dagboeken en geschriften van mij, zullen verdwijnen onder het stof, in het beste geval op een zolder, om uiteindelijk toch terecht te komen op de Sint-Jacobsmarkt wanneer mijn geschrift nog amper zal te lezen zijn, omdat er niet meer met de hand geschreven wordt, of vergaan tot as op een brandstapel, zoals mijn lichaam zal vergaan tot as. 

Maar in een zeer belangrijk opzicht verschillen mijn geschriften van deze van Saramago. Zijn boeken, zijn dromen en gedachten werden gedrukt, vertaald en verspreid over de ganse wereld, en werden gelezen; die van mij zullen enkel – als ik ze tenminste bundelen zal terecht gekomen zijn bij mijn kinderen en kleinkinderen, bij enkele vrienden en bekenden om ongeopend, of even doorbladerd, onbesproken terzijde te worden gelegd. Ik zal er tenminste vreugde aan beleefd hebben, de vreugde van het schrijven en erover te dromen.

Dit alles is echter geen reden om op te houden met schrijven, want dan kan ik even goed ophouden met leven. 

José Saramago, zeg me dus niet dat je woorden, onbelangrijk zijn, integendeel zonder je idee je gedachten te verspreiden onder de vorm van een blog, ware ik droog gebleven, had ik me beperkt tot mijn dagboek terwijl ik nu, gedurende al die tijd getracht heb die prestatie van jou na te volgen, op mijn manier, met mijn gedachten die niet altijd stroken met die visie van jou.

En er is nog een heel belangrijk verschil, terwijl mijn appelen zullen vergaan in het gras, worden de appelen van jou gegeten en het zaad verspreid over de aarde. Pitten ervan die op hun beurt nieuwe pitten zullen voortbrengen. Zeg dus niet dat de woorden die je schreef, finaal geen enkele waarde hebben[2], ze hebben me wakker geschud en blijven me wakker houden, wakker van geest en wakker van slaap.

19-05-2013, 04:51 geschreven door Ugo d'Oorde  

Precies drie jaar geleden schreef ik mijn eerste blog die begon met de zin die José Saramago (Nobelprijs) schreef op de dag van zijn 86^ste verjaardag, in zijn als ‘blog’ opgevatte  Cuaderno of Schrift:

‘Ik omhels de woorden die ik schreef, ik wens ze een groot leven toe en herbegin mijn schrijven daar waar ik het gelaten heb’. 

Ik ook omhels vandaag de woorden die ik schreef, wens ze een lang en groot leven toe en ik begin nu, omdat ik niet kan stoppen met schrijven, mijn schrift, mijn cuaderno, dat doorlopen zal tot het einde van mijn dagen. Zo hoop ik toch omdat ik hoop dat ik tot mijn laatste dag zal kunnen schrijven.

Dit schreef ik op 18 mei 2010. Sindsdien heb ik praktisch elke dag een blog geschreven. In het begin was het onder de vorm van een dagboek, getypt op losse bladen omdat ik toen nog niet wist wat een blog was en hoe een blog te maken. Dit kwam pas veel later op 17 juli 2011. Van die datum af heb ik elke dag, zonder uitzondering, een blog ingelogd. 

In feite was alles begonnen met een recensie in Le Monde van 26 februari 2010, waarin ik las over het bestaan van Saramago’s ‘Cahier’ verschenen als blog, en het is eigenlijk op die dag dat het zaad voor mijn cuaderno in goede aarde, en zoals je ziet niet op de rotsen, werd uitgestrooid. En de hoger genoemde zin was er de aanleiding toe.

Deze woorden ontroerden me en bleven me bij. In mei 2010  vond ik, in ‘El Corte Inglès’, een Spaanse vertaling van zijn ‘ O Cuaderno’ en ben begonnen zijn boek te lezen alhoewel mijn Spaans niet zo vlot liep.

En dan nog, als ik las dat hij zich leven voelde, meer dan levend voelt, als hij schreef over de dood, dan voel ook ik, me krachtig en zonder ouderdom als ik aan het schrijven ben over de dood die nakend is.
Dit en niets anders is de aanleiding geweest om mijn geschriften van de laatste jaren onder de vorm van een blog te verspreiden . Zonder het voorbeeld van Saramago zou ik er wellicht nimmer aan gedachte hebben. Of hoe de dingen kunnen keren in een leven.

18-05-2013, 07:03 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij was in de Carrefour die namiddag, verrast door de stapel Dan Brown’s die bijna de doorgang versperde. Het boek was zelfs afgeprijsd, 17,95 € in plaats van 23 €. Hij kon er dus niet aan voorbij, zeker niet omdat op het kaft van het boek die fameuze versregel van Dante’s ‘Inferno’: Lasciate ogni speranza voi ch’intrate verweven was, een versregel die hij ooit eens geafficheerd had gezien op een groot bord aan de voet van een uiterst moeilijke col die voor het eerst door de renners van de Giro d’Italia moest beklommen worden.

Thuis gekomen met zijn boek kon hij niet wachten, opende hij het en erin bladerend, en na hier en daar een paar lijnen te hebben gelezen, dacht hij dat de versregel van Dante voor zij die de Hel binnenkwamen, even goed kon gelden voor zij die aan de lezing van het boek begonnen. Hij wist toen al dat de 478 bladzijden tekst heel wat tijd zou nemen van de tijd die hij niet had en het speet hem dat hij het boek had gekocht, waarvan hij wist dat eens gelezen, zoals het met de vorige boeken van Dan Brown gebeurde, in zijn rek zou blijven. 

Gelukkig zou hij niet lang geconfronteerd worden met de aanwezigheid van het boek op zijn tafel. In de valavond kwam zijn gebuur langs, een lezer van boeken, vooral van boeken met historische inslag.

Ze spraken over de kwalen van het ouder worden, over bomen en over het weer en wat in de kranten stond. En het boek lag tussen hen, duidelijk zichtbaar op de tafel.

Ze spraken dus ook over dat nieuwe boek van Dan Brown. Hij bekende zijn vriend-gebuur dat hij schrik had aan het boek te beginnen, het zou hem te veel afleiden.

Hoe antwoordde deze ga je er nog niet aan beginnen. Neen hij was het niet zinnens. En het verlossende woord kwam: Mag ik, mag ik ,het meenemen om het te lezen, na een week  breng ik het terug.

Graag, je bewijst me er een vriendendienst mee.

Het boek is nu waar het hoort te zijn, want een boek leeft maar als het gelezen wordt. 

Achteraf las hij het weinige dat Joost Houtman er over schreef in De Morgen als zou het een ‘intellectuele grootkeuken’ zijn, handelend over een soort ‘genetisch terrorisme’, waarin tezelfdertijd aan citymarketing - Firenze, Venetië en Istanbul –gedaan wordt.

OK, dacht hij maar er zullen miljoenen ‘Inferno’s’ gekocht worden, gelezen of niet, en dat is wat een schrijver van zijn boek verwacht.

En dat wist Houtman ook als hij schrijft:

‘Het had in minder dan 478 pagina’s gekund. Dat je die pagina’s er in enkele uren toch doorjaagt, is dan weer het beste bewijs dat het Inferno doet wat het moet doen: entertainen. En daar moet een mens nu eens geen symboliek achter zoeken’.

17-05-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een paar dagen geleden toen het weer er zich toe leende heb ik, zo maar, Hemingway’s ‘For Whom the Bell Tolls’^[1], mee genomen naar de tuin. Waarom Hemingway, waarom toen?

Maar wat ook, het is een vriend die ik meeneem, een vriend even oud als ik, want het pocket boekje hangt nauwelijks nog samen.
Het boek begint met een vers van John Donne^[2] waaruit ik de laatste regel licht: ‘Tracht nooit te weten voor wie de doodsklok luidt, ze luidt voor jou’.

En in de tuin, onder de hoge bomen, heb ik, na zovele jaren, nogmaals de allerlaatste pagina van Hemingway herlezen.

Hun opdracht was een brug over de rivier op te blazen om de toevoer van troepen te stuiten. De opdracht is gelukt. Robert Jordan, de Amerikaan en wat er overblijft van hun groep strijders – republikeinen - vluchten weg, achterna gezeten door het leger van Franco.

Ik lees de drie laatste bladzijden. Tijdens de vlucht heeft het paard van Robert Jordan een zware val gedaan en ligt de Amerikaan volledig hulpeloos en zwaar gekwetst onder het paard.  Hij kent het lot dat hem wacht, de dood of gevangen genomen te worden door het achtervolgend leger, met al de gevolgen van dien. Hij neemt afscheid van de groep en ook van Maria die in verwachting is van hem, wat een drama wordt want zij wenst met hem te blijven.

Ik lees die bladzijden, eens te meer met tranen in de ogen. Iemand is bereid hem te doden maar Jordan weigert, hij houdt zijn lot in eigen handen. Hij weet dat er geen alternatief is voor hem, hij denkt wel aan zelfdoding maar hij zal op zijn achtervolgers  wachten met het machinegeweer in aanslag. 

He touched the palm of his hands against the pine needles where he lay and he touched the bark of the pine trunk that he lay behind. Then he rested as easely as he could with his two elbows in the pine needles and the muzzle of the sub-machine gun resting against the trunk of the pine tree. 

Hemingway weet al een lange tijd hoe hij zijn boek eindigen zal. Pilar, de vrouw van Pablo, de leider van de bende republikeinen, heeft halfweg het boek iets vreemd gelezen in Jordans handpalm dat ze voor haar heeft gehouden, hij wist dus van toen al hoe hij zijn boek eindigen zou en te stellen dat, in plaats van Jordan te laten leven met Maria, het logischer en evenwichtiger was hem te laten sterven.

En dit zijn de drie laatste zinnen van het boek:  

“He was waiting untill the officer reached the sunlit place where the first trees of the pine forest joined the green slope of the meadow. He could feel his heart beating against the pine needle floor of the forest”. 

Dit is het einde van Hemingway’s humane epos over de burgeroorlog in Spanje. Ik heb het boek ettelijke malen gelezen, soms niet volledig herlezen maar dan toch bepaalde passages eruit. Pas nu is het, alsof ik voor de eerste maal het einde ervan ontdek. De soberheid van het verhaal, de beslissing van de schrijver dat het verkieselijker is Roberto te laten sterven dan hem een gelukkig leven te geven met Maria die zijn kind draagt.

Ik sluit het boek op de allerlaatste woorden. Maar het gebeuren gaat verder, ik zie Robert Jordan de trekker overhalen, hoort de schoten en zie de val van de officier. En in de verte hoor ik de schreeuw van Maria  gemengd met de echo van de schoten onder de bomen. Pas dan sluit ik het boek op de regels die niet geschreven staan maar wel degelijk in gedachten gelezen worden.

Hemingway had er geen nood aan dit nog te vermelden, had het niet nodig te vertellen hoe het einde van Roberto was, hoe het verder verliep met Maria en haar gezellen. Hij wist dat zijn verhaal verder leven zou in het hoofd van zijn lezer. Hij wist zoals Hamlet: the rest is silence.

Het verzwijgen van dit alles, het overlaten aan de lezer opdat hij het zich inbeelden zou en zelf nog enkele lijnen toevoegen zou aan zijn boek, is het bewijs van grote literatuur. 

Ik wist nu hoe ik ooit dat boek van mij eindigen zou.

16-05-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik lees over duizend schrijvers en duizend boeken en lees er niet een van. Ik hoor zelfs van een onder hen dat: ‘le plus étonnant c’est que des gens, après avoir lu Shakespeare aient encore l’audace d’écrire.’ 

Wellicht heeft Robert Littell, van wie deze woorden zijn, gelijk, wat hem niet belet zelf een boek te schrijven met als titel: ‘A Nasty Piece of Work’, een boek dat ik ook niet zal lezen – ik wacht op de volgende Dan Brown over de Divina Commedia van Dante en op een ander boek – maar wat Shakespeare betreft is er heel wat waarheid als het gaat over gewone of ongewone romans, maar hij heeft ook niet elk aspect van de mens bekeken, niet wat zijn binding met het kosmische betreft en met al wat zich achter de mens en de dingen afspeelt, want dit zijn of zouden moeten zijn de onderwerpen van de XXIste eeuw en, tussen haakjes, ook heeft hij niet geschreven over de verschillende tinten grijs of wat dit ook moge zijn.

Toutefois, en ce qui me concerne, je continue à avoir l’audace d’écrire, malgré Shakespeare et malgré Littell, want eigenlijk wil ik me matigen. Ik wil verder schrijven en binnen mijn mogelijkheden me recht houden, zonder hoge toppen te willen scheren. Ik ben al tevreden met elke dag enkele lijnen de ether in sturen zonder al te veel op te vallen, zonder al te veel brandende titels te gebruiken, maar toch – vergeef het me als ik hier mee zondig – te pogen, al was het maar eens per jaar, een zin los te laten, Shakespeare waardig. Verder reikt mijn ambitie niet meer. 

Of het zo is dat zij die me lezen besmet worden door mijn woorden of mijn manier van schrijven weet ik niet, maar het zou goed kunnen dat er na al die tijd een hechte band is ontstaan tussen mijn lezers en mij – en zeker enkelen onder hen - en dat in een zekere mate bewaarheid werd wat Robert Littell, in zijn interview aan Le Monde[1] waagt te weten als hij zegt : Je crois beaucoup à l’idée que le lecteur devient en quelque sorte le coauteur du livre qu’il lit’. Wat waar is voor een boek kan dus ook waar zijn voor een blog. 

En eigenlijk zou ik niet beter vragen.

15-05-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Er was een tijd dat ik mijn dag vulde met Dante en zijn Divina Commedia, en de tijd dat ik hem een brief schreef: 

Carissimo Dante, 

De wijde, open haard is de ziel van de kamer waar ik je Inferno lees. Ik ben er omgeven met de Luikse bollenkast, de oude sofa en de zetels, de zware eiken tafel vol met boeken over je werken, aan de muren hangen wat oude schilderijen en zijn er de rekken boeken. en ook, en het verbaast je misschien, op de vensterbank liggen de wondere stenen die ik raapte in de bergen.

Dit alles, en de eenzame ligging van de woning in de nabijheid van een uitgestrekt bos – la tua selva - vormt en voedt mijn geestelijk landschap waar jij in optreedt en waar aan je woorden een volume wordt gegeven waarin mijn adem zich mengt met die van jou.

Zo maakt de woonkamer deel uit van wat ik ben en word en is ze bepalend voor hoe ik je terzinen lees en wat ik er over schrijf en vooral bepalend voor het gevoel dat het me geeft, samen met jou, jij toekijkend in de donkere hoek van de kamer, te herlezen hoe je in verzen, je gedurfde pelgrimstocht door de Hel beschrijft.  

Ik schrijf je deze brief opdat je weten zou in welk oord en in welke omstandigheden je Commedia is terecht gekomen, je oorspronkelijke Italiaanse versie en ernaast, want je Italiaans evolueerde ondertussen, een drietal vertalingen die me helpen moeten de zin van je woorden beter te begrijpen.

En geloof me ik heb deze kamer broodnodig, om te volbrengen wat ik me voorgenomen heb, ze werkt aanmoedigend en inspirerend. Ze heeft de inhoud, de soberheid en het antieke, elementen die ik vermoed aanwezig te zijn geweest als jij aan het schrijven waart.

Al wat ik zeg of schrijf is aldus doordrongen van deze kamer en ik denk wel dat, vooraleer ik de laatste van je honderd canti van je Inferno zal verwerkt hebben, ik deze kamer in deze woning en het donkere woud ernaast, meermaals zal opgeroepen hebben.

Er is ook op de tafel mijn pc – je kent dit wel ondertussen - waarop ik het grootste deel van mijn woorden - sommige eerst in klad neergeschreven, het klad herdenkend en herwerkend, andere rechtstreeks - overneem.

IK zeg je ook nog dat je mijn leven grondig gewijzigd hebt, dat ik nu twee levens heb, een alledaags leven vol materiele gedragingen en mijn leven met jou, hier in de intimiteit en het eeuwenoude van deze kamer. Je woorden, hoe vreselijk ook, herleven in mijn woorden zo helpe me de Muze die jou gezelschap heeft gehouden. Sta me bij haar te roepen als het te moeilijk wordt voor mij.




Het werd na drie, vier pogingen een bundel van driehonderd pagina’s, die als ik het waag hem te heropenen dringend zou moeten herwerkt worden, herleid tot honderdvijftig en eraan toegevoegd zijn Purgatorio en zijn Paradiso. Pas dan zou ik mogen tevreden zijn over het gepresteerde. Pas dan zou Dante me niet meer komen opzoeken in mijn slaap of op zijn plaats naast de haard. Niet eerder.

14-05-2013, 00:12 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ze speelde die avond, achteloos,

haar vingers aan de toets verloren,

wisten van wie het componeren was,

van wie het in elkaar verweven van ranken

en voluten was, het onomwonden teken

van haar innige intimiteit met Bach.

De oude kloosterruimte overspoeld

met bloesems, naar boven, naar beneden. 

En hoe witte parels over donkere tegels

opgesprongen, uitgebold,

of geest op geest geënt, een overgang

van eeuwen meegeluisterd,

en gekluisterd in de balken, vlinders

uitgedroogd in spinnenwebben.

Wie hoorde hoe de klanken spraken,

het onvermogen te stijgen nog, al wilden we,

al wilden allen die er waren. Om mogelijk

dichter nog te komen, al waren we al dicht.

Die avond heeft ze Bach gespeeld,

overrompeling van regenbogen,

verwondering te leven en het leven

uit te schrijven in runentekens,

niet meer wetende hoe Bach de klanken was. 

13-05-2013, 05:12 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij ontmoette haar in de dreef naar het landgoed, een plaats waar hij haar nooit had verwacht. Ze kwam naar hem toe gereden, zo maar alsof ze in een droom naar hem toekwam, een nog jonge vrouw, haar witte sjaal als een vaandel achter haar en hij herkende haar van ver. En toen ze dichtbij was haar gelaat, haar verwondering, haar glimlach. En stond ze voor hem, met haar fiets aan de hand, zo plots dat hij haar raken kon.

Geuren als van lindebloesems over haar en een zin uit een of ander  gedicht viel hem te binnen: ‘de linde droop in haar haar’.  

Een paar dagen terug stond hij ook voor haar in haar boekhandel en kon hij haar raken ook toen ze ‘Le Passage d’un Homme’ in een papier wikkelde en hij zag hoe haar smalle vingers de verpakking dicht maakte met een klever met een pluim er op en een naam in gouden letters. 

‘Je hier te ontmoeten en niet tussen boeken’  zegde hij en hij keek haar aan zoals hij haar hebben wou, met enkele ragfijne haren die losgekomen waren, draden van goud in het licht, bewegend.

‘Verbazend’, zegde ze, ‘of stond het geschreven in het boek van de Heer waar je het over had en wist je het dat we elkaar hier zouden ontmoeten?’.

‘Ik ontmoet je ook graag tussen je boeken – hij kende niet haar voornaam maar het zal wel Beatrice geweest zijn - maar hier is het duidelijk anders, hier zijn er de geuren van de linden in bloesem, zijn er de vlinders en de eksters, hier is er het wijde land, de velden van mijn jeugd en hier bloei ik open, ben ik een ander mens, gevaarlijker dan tussen de boeken van jou’.

‘Gevaarlijker?’

‘Enkel wat de liefde betreft’, zegde hij. 

‘Heb het altijd gedacht dat je een dromer waart’, zegde ze. ‘als je binnen kwam dacht ik de dromer is daar, hij zal me vragen of de sonate van Scarlatti is, en ook zag ik het op de wijze waarop je de boeken nam en bekeek, het was alsof je ze streelde.’

‘Misschien als ik bij jou in de winkel sta, maar hier is het anders, hier is er de openheid, hier is veel mogelijk.’

‘Hoe?’ zegde ze, ‘wat bedoel je?

‘Dat ik liever hier sta met jou, hier onder de bomen, dan tussen je boeken’.

Ze keek hem aan, een blik waarin hij diep kijken kon.

‘Hier te staan met jou, jij met je fiets, ik met mijn eenzaamheid, geeft me een heerlijk gevoel. Hier ben je niet de vrouw die me Doubrovsky aanbeval, dit is hier het eiland van de irrealiteit in het midden van de realiteit.’

Hij stond nu heel dicht bij haar, een vinger af van haar: geest hakend in haar geest.

‘Het is een vreemd land’, zegde hij, ‘een vreemd gebeuren.’

‘Hoe vreemd?’, vroeg ze.

‘Ik denk aan Kafka’, zegde hij.

‘Aan Kafka?’

‘Hij schrijft het in zijn dagboek. Hij was verliefd op een meisje en zij was verliefd op hem, maar hij dacht dat hij niet in staat was lief te hebben en toen zag hij haar met een andere die gebruik maakte van haar en haar kuste ‘.

‘En?’, vroeg ze.

‘En Kafka schreef dat het was alsof hij de lucht was langs waar hun lippen zich ontmoetten’.

‘Dit is duidelijk Kafka, het ontroert me’.

‘De zin heeft me altijd ontroerd’, zegde hij. 

‘En jij’, zegde ze ‘hebt me altijd geraakt als je binnenkwam’.

‘Omdat ik je kuste’ zegde hij, omdat ik de lucht kuste die tussen ons was en jij, langs de lucht tussen ons, de kus op je lippen voelde’.

Ze wou antwoorden, maar hij schudde het hoofd.

‘Laat het’ zegde hij.

‘Maar het boek van Doubrovsky al is het goed geschreven, is niet veel zaaks’.

‘Breng het terug’, zegde ze, ‘dan voel ik je kus zoals niemand me ooit kuste.’

‘Ik breng het terug, heb er niets in onderlijnd.’

‘En leg iets klaar voor mij van Stefan Hertmans, gedichten van hem, zijn essays bezit ik’, en hij raakte even haar hand, even maar, even maar haar hand.

Van Stefan Hertmans?’,  vroeg ze.

‘Ja, ik heb hem beloofd dat ik hem zou lezen. Maar gedichten van Paul Auster zijn ook goed’.

‘Wanneer’ wou ze vragen maar ze brak haar zin af.

‘Het is een grote eigenschap van het toeval je hier te ontmoeten’, zegde ze.

‘Toeval was het niet, het was een afspraak die voor ons gemaakt was. Deze was nodig.

Onder geliefden, dacht hij nog toen ze wegreed van hem, die we zouden kunnen zijn, maar toch niet zullen zijn.  

E ‘l pensamento in sogno trasmutai [1]

12-05-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Er is niet één dag dat je vrij bent, niet één dag die je kunt laten voorbijgaan zonder te schrijven, niet één adempauze, want daarna komt er een tweede pauze en een derde en je bent hopeloos uit je ritme. Ik heb het dikwijls meegemaakt met mijn dagboek. Maar met mijn blog waag ik het niet eraan te denken een dag over te slaan.
Dit is het eerste waaraan ik dacht toen ik aan mijn blog begon. Maar nu is er ook het gevoel iets gemist te hebben; voor het eerst niet aanwezig geweest te zijn waar je had willen/moeten zijn en het knaagt aan jou. Je enig excuus was je verkoudheid, je hoestbuien en de vermoeidheid die telkens opkomt in de namiddag, maar was dit voldoende om niet te gaan?

Gisteren waart je met de familie samen en iedereen was begaan met jou. Enkele jaren geleden waart jij het die alles regelde en begaan waart met hen. En het overkomt je nu – en het was ook de eerste maal dat je er aan dacht – dat je daar zit als een soort peetvader. Iedereen is druk doende om je heen en jij zit daar in de beste zetel en op de beste plaats. Je laat alles begaan, je hebt geen enkel initiatief nog te nemen en je weet dat je raad, als je die zou willen mede delen overbodig is. Je leven is geleefd. Je bent de zorg geworden waar je te gast bent, en als het in de familie, bij de kinderen, oud en groot en jong en klein is, heb je alleen nog vragen en zit je daar, luisterend en wegdromend, als in de veilige warmte van een cocon. Je waart je er nog niet van bewust, tot het gisteren, bij het huiswaarts keren, in de wagen doordrong tot jou: jij als peetvader.  

11-05-2013, 01:06 geschreven door Ugo d'Oorde  

Te ontwaken met ‘Klara’ en binnen te stappen, in i pini di Roma, de pijnbomen van Respighi, de ruisende, zingende pijnbomen van Rome. Ik weet weinig over Respighi, maar hij zat, zoals ik, voor zijn klavier, luisterend naar het geruis van de wind, de inspirerende wind, in de bomen, niet om het even welke wind maar een wind die Respighi inspireerde.

De bomen voor mijn raam zijn als boom te hoog opgegroeid, te dicht in elkaar gegroeid, ze vormen een haag van bijna twintig meter hoog. Wat erger is ze blokkeren des nachts, mijn zicht op het schuiven van de sterren en de planeten, wat voor mij nog erger is dan het opvangen van het licht van de morgenzon.

Gelukkig leef ik ruim, nu ik terug op aarde ben, en dit na mijn opstijgen van de vorige dagen: er is de wereld van de muziek, en de wereld van het woord en het is in deze laatste waar ik me elke dag het langst ophoud.

Vandaag ook was de morgen vol beloften, al is er nog steeds, ondanks de Avelox - een antibiotica - die ik slik, die vervelende verkoudheid die niet wijken wil. Ik dacht iets te schrijven over een boek van Hemingway dat nooit uit mijn gedachten is geweest omwille van een gedicht van John Donne dat Hemingway erin opnam. Maar in de loop van de dag heb ik ook nog getracht van enkele foto’s te maken die me in de war hebben gebracht en ‘For whom the bell tolls’ is blijven liggen voor een andere dag. Hopelijk is hij er morgen nog, of komt hij terug op een ander ogenblik als ik ga neerzitten voor het klavier, zoals Respighi in zijn grote dagen.

Maar spelen doen we beiden, soms heel ernstig, hij met klanken, ik met woorden. Het verschil tussen muziek en woord is heel klein, wat overeind blijft op het einde van de dag, komt uit de ongrijpbare, onverklaarbare geest die in de bomen drijft, over de velden, de stromen en de zeeën, over de bergen, over de steden, de dorpen. Geest is alom aanwezig, zoals het ruisen van de wind in de bomen waar ik woon.

10-05-2013, 00:13 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘Want de religieuze mens is hij die achter deze zintuiglijke waarneembare wereld, een hogere geestelijke realiteit, een werkzame aanwezigheid vermoedt, die hij zal trachten te begrijpen, ook al weet hij dat hij haar nooit volkomen zal omvatten, en met wie hij zich vereenzelvigen wil, al blijft hij zich bewust van zijn onmacht en begrenzing’.
Dit zijn de woorden die Gérard Bodifée[1] ging halen bij Max Wildiers, en ook:

Dat de natuurwetenschappen bezig zijn heel ons wereldbeeld te veranderen en dat de stille revolutie die thans gaande is, juist in de natuurwetenschappen haar vertrekpunt heeft.

Christian de Duve was ook die mening toegedaan. Als ik zijn boek lees en dan vooral waar hij het heeft over God – ik denk dat hij dacht aan een figuur als God als hij sprak over l’Ultime réalité – dan was hij een religieus mens.

De Duve zegt ook - of is het Wildiers die het zegt? – ‘nous commençons à avoir une idée de ce qui se cache derrière des entités telles que le cosmos, la matière, la vie et la pensée… Même si cette explication est loin d’être terminée, rares sont ceux qui doutent qu’elle soit en train de nous rapprocher de la réalité derrière les apparences.
En verder: ‘het religieus gevoel beantwoordt een authentieke nood in de mens. Het is de uitdrukking van onze verwondering, onze verlangens en onze verwachtingen. We moeten de klederen waarmee we dit religieus gevoel omhangen wijzigen. Maar we moeten deze gevoelens niet schrappen of niet verstikken. De toute façon, nous en sommes probablement incapables’. 

Ik overloop hier niet het volledige boek van Christian de Duve. Ik wil er nog slechts een zin uit halen die ik enorm belangrijk vind:

‘L’Univers a donné la vie et la pensée. Par conséquent, il a dû les avoir potentiellement depuis le Big Bang’. 

Ik, die me iets meer mag permitteren dan de Duve, wens er zelfs aan toe te voegen dat het Universum er is omwille van de gedachte, omwille van de geest in de mens. Had de geest van de mens er niet geweest er ware ook geen Universum geweest of in elk geval niemand zou het geweten hebben.

En voor mij is dit een belangrijke vaststelling, de belangrijkste van al wat ik ooit geschreven heb of nog schrijven zal.

09-05-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Christian de Duve stapte uit het leven, hij was 95. Hij was gevallen en kon alleen niet opstaan. Hij vond dat hij genoeg geleefd had. In elk geval de beslissing, onverwijld de dood in te gaan is niet aan iedereen gegeven. Er is voorzeker heel wat moed en beslissingskracht toe nodig. Het te denken, tot daar nog, allen denken we er wel eens aan, maar de dag uit te kiezen en de idee uit te voeren en, gelukkig te zijn de wereld te verlaten, is alleen aan sterke karakters gegeven.

Hij zou gezegd hebben  - aldus het artikel in De Standaard – ‘dat hij niet geloofde dat er na de dood nog iets volgt: ‘Als ik verdwijn zal ik verdwenen zijn. Dan is er niets meer.’ 

Wat dit betreft, je vergiste je, je vergiste je schromelijk. Het feit dat ik hier een gesprek heb met je gedachten die je etaleerde aan de mensheid in je ‘A l’écoute du Vivant’ is er het bewijs van.

Ik heb je enkel gekend via je woorden, via je geest, en dit blijft zo. En zo lang ik er zal zijn en je wijze woorden indachtig zal zijn, blijft je geest levend. Je dood, Christian de Duve, is het begin van een nieuw leven, je zult nooit zo levend zijn geweest als de komende dagen als velen teruggrijpen zullen naar wat je schreef en (terug) ontdekken wie je waart.

Je voorzag dat de Apocalyps op ons afkomt als het zo verder gaat met de wereld. Ik weet niet of je toen gedacht hebt aan de dreiging van zij die hier rondlopen - en dichter en talrijker op ons afkomen - die geloven dat er maar één God is en dat hij 'akbar' is, dat hij de grootste is. Of course als er maar één is. Maar jij, als mens van de wetenschap zult wel andere dingen op ons hebben zien afkomen die de wortels van de Apocalyps in zich dragen.

Ik herlas de door mij, tien jaar geleden, met potlood onderlijnde teksten, in je hoofdstuk: ‘Et Dieu dans tout cela?’, en als ik naga wat ik de laatste tijd hierover in mijn blogs heb geschreven, dan lig ik op een zelfde lijn met jou. Niet dat ik je overgenomen heb, maar ik ben uitgekomen waar jij bent uitgekomen. Maar ook een stap nog verder gegaan, ik heb Jean Guitton gevolgd die schrijft dat ‘l’esprit et la matière forment une seule et même réalité’ (Dieu et la Science), maar dat zal ook wel een idee van jou geweest zijn. En ik herneem hier die schitterende laatste zin uit dat boek van jou: 

Exceptionnellement, je me suis senti proche de quelque chose d’ineffable, totalement mystérieux mais réel, du moins pour moi, une entité qu’à défaut d’un meilleur terme, j’appelle ‘l’Ultime Réalité’. 

L’Ultime Réalité, deze van ons allen, waar jij nu bent heen gegaan, meer levend dan ooit.

08-05-2013, 04:39 geschreven door Ugo d'Oorde