Hij schreef dit, de morgen vóór het licht opkwam, zijn gordijn opengeschoven op de schim van een paar sterren op het lichtend blauw laken van de hemel. Hij zou dit overnemen om te bewaren en uit te dragen. Hij wist nu hoe belangrijk zijn ontmoeting met de spiegelvijver was. Hij was er voor de zoveelste maal in gedachten, omheen gewandeld, zeven honderd passen ver, de strook gras er omheen, drassig op plaatsen, op andere droog. De knoppen van de takken wachtend op de gunstige stand van maan, sterren en planeten om open te barsten met een kreet. En hij nederiger dan ooit.

*

Hij doet onherroepelijk afstand van de te humane God, gevangen en gestold in een religieus denken dat nog altijd vastgekleefd is aan een Universum herleid tot de aarde met de hemel erboven. Van uit een dergelijk ingesteld zijn volstaat het zich uit te roepen als de spreekbuis van God om het fundamentalisme in leven te roepen en in leven te houden, met al de thans opduikende gevolgen ervan.

Het is aldus de mens die zich God toe-eigent, hem afbakent, hem spreken laat. Het is de mens, beperkt in visie, beperkt in zijn eigenschappen die optreedt in Zijn naam en zelfs doodt en oorlog voert in Zijn naam. Dit gebeurt niet alleen vandaag, dit gebeurde en begon, ten tijde van Mozes, van Jozua. Jahweh stond zelfs aan de zijde van de Perzische koning Cyrus II, want de Deutero-Isaïas hoorde zelfs dat Jahweh uitriep:

Omwille van Jacob, mijn dienstknecht, omwille van Israël mijn uitverkorene, heb ik u bij uw naam geroepen, u een erenaam gegeven en gij kende mij niet. Ik ben Yahweh en niemand anders, buiten mij is er geen God. Ik omgord u en gij kent mij niet… 

Een volk dat Gods naam in zijn vaandel voert en ten oorlog trekt tegen een ander volk met eveneens de naam van God op de vlag gebrodeerd, of God strijdend tegen zichzelf. Voor de mens kan dit allemaal. Hij kan Hem om het even wat in de voeten schuiven en blijven uitbazuinen dat zijn God een rechtvaardige, een liefhebbende is, de grootste is.

*

En Jonas in de buik van the great fish: I cried by reason of mine affliction to the Lord, and he heard me; out of the belly of hell cried I and thou heardest my voice. En de Lord hoorde de stem van Jonas. Maar hier, in de luwte van het huis, omgeven door een zee van wachtende bomen, wie, wie zal de stem horen van hij die schrijft?

*

In een boek dat hij ooit gekocht had in Praag, ‘Le Cercle de Prague', een reeks foto’s met eronder zinssneden uit het dagboek van Franz Kafka, een passage eruit die hij meeneemt tussen de lakens, wat hij niet had moeten doen:

Je cherche toujours à communiquer quelque chose d'incommunicable, à expliquer quelque chose d'inexplicable, à dire quelque chose de ce que j'ai dans la moelle et qui ne saurait être vécu que par elle...'

Zijn slaap is onrustig, de woorden komen onophoudelijk terug in een andere volgorde. Het boek ligt naast hem op de nachttafel en in het midden van de nacht herleest hij de woorden. Hij denkt, hoe dikwijls is dit niet mijn geval geweest dat ik iets wou zeggen dat niet uit te leggen is, omdat wat ik te zeggen heb komt van uit het merg van het Dasein. Ook, omdat ik altijd gewild heb literatuur te schrijven van de hoogste plank. Blijvend gewild heb die droomhoogte te bereiken. Ik stel me natuurlijk vragen bij het resultaat, maar als kunstenaar moet je je 'smijten' - het woord is van Kristien Hemmerechts - doen en niet omzien. Want literatuur is totale vrijheid, is, wat is of wat was, vastgrijpen om het voor te stellen zoals het had kunnen zijn, breed uitgestreken, in een totaal ander perspectief geplaatst, opdat het zich vastankeren zou in de geest van wie je leest en, niet alleen bij hen, maar ook bij jou, zodat je, je wensen begint te zien als een realiteit en al wat er uit voortkomt, wilt zien als reëel. En als ik volhard, als ik opstijg, als ik verdwijn in mijn woorden om te verklaren wat niet te verklaren is, dan is het omdat ik ben opgestaan uit het irreële dat voor mij het reële geworden is. Is het geworden, een betreden van het landschap van het irreëel reële, want de wereld is ontoereikend om het onzegbare te zeggen. En het is in het onzegbare dat we ons dompelen willen om er uit te voorschijn te komen als een feniks die er was zonder er te zijn. Kafka was zo ingesteld, elke kunstenaar is zo ingesteld, zo niet verdrinkt hij, blijft hij gestabiliseerd in de aarde, levenloos, ademloos. Ik heb die plaats in de aarde altijd geschuwd, ze voldeed me niet, ze was te weinig zeggend. Ik weet nu, als ik me bezig zie, dat ik er kan aan ten onder gegaan, is het niet volledig, voor een deel dan toch.

13-11-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Dan is er nog een tweede zaak die evenmin de fundamentalisten in Israël zal kalmeren, namelijk het geval Kamal Salibi, de christen Libanees die een totaal nieuwe theorie ontwikkelde over het land waar de Bijbel zich zou hebben afgespeeld. Kamal Salibi bewijst dit aan de hand van de plaatsnamen uit het Oude Testament. Een groot aantal van deze namen konden nimmer gelokaliseerd worden, zeker niet in Palestina. Salibi beweert deze namen terug te vinden in Saoedi Arabië. Een waardevol voorbeeld van bewijs is de begraafplaats van Sarah, de vrouw van Abraham. Sarah werd volgens de Bijbel begraven in Kirjat-Arba - de vertaling van ‘vier dorpen’ - in de grot van Makphela, waar ook Abraham zal begraven worden en na hem Isaac en Jacob.

Salibi maakt zich sterk dat deze plaatsnamen te vinden zijn in de streek van Qunfuddah, ten zuiden van Medina: vier dorpen hebben er een naam die begint met Kirjat en in de buurt ligt Maqfelah.

Is Salibi, hoofd van het Departement Geschiedenis en Archeologie van de Amerikaanse Universiteit van Beiroet, ten tijde van zijn boek - hij overleed in 2011 - een fantast en moeten we ons helemaal niet storen aan zijn werk, of heeft hij het bij het rechte eind als hij onder meer de zwerftocht van Mozes uitstippelt, telkens de bijbelnaam plaatsend naast de gelijkluidende naam in Saoedi Arabië en het vroegere Noord-Yemen?

Hij, Ugo, heeft het geluk gekend, samen met enkele vrienden en onbekenden die vrienden werden, een grote reis te maken doorheen Noord-Yemen, slapend onder de tent en rijdend in een landrover van dorp tot dorp tot stad.

Een groot gevoel domineerde als hij de kinderen zag, de gesluierde vrouwen; als hij de boeren bezig zag die hun, in terrasvorm aangelegde velden, omploegden; de jonge meisjes met hun kudde geiten en dit allemaal in een onwezenlijk landschap dat hem ‘déjà-vu’ toescheen.

En het gebeurde tijdens die reis dat rond het jaareinde zijn zoveelste verjaardag ‘herdacht’ werd ergens onder de palmbomen aan de Rode Zee, en dat hij er twee boeken ten geschenke kreeg, een van Joseph Conrad en een ander waarvan de titel onmiddellijk raak was: ‘La Bible est née en Arabie’, van Kamal Salibi.

Het was de avond dat hij de nacht zou doorbrengen op een brits gelegen, onder de blote sterrenhemel, luisterend naar het geruis van de wind in de palmbomen en het schuiven van de golven op het strand en hij volgen kon, nu en dan de ogen openend, hoe het sterrenbeeld van Orion, en de planeten Jupiter en Mars naar de zee toeschoven om, bij het eerste gloren toe, onder te dompelen in de Rode Zee. Een onvergetelijk beeld voor een bijna slapeloze nacht.

En het was pas tijdens de terugvlucht van Sa’ana naar Parijs, dat hij het boek lezen zou, terwijl onder hem, het land wegschoof waar, volgens Salibi, het Oude Testament zich zou hebben afgespeeld.

*

Zaken als deze over de Bijbel waren infiltraties in zijn gedachten, hij kon deze zo maar niet voorbij, kon die niet ongeschreven laten. Maar de vijver en de natuur waren verheldering, en veegden alle vreemde gedachten weg. De laatste dagen dat hij er was speurde hij telkens naar tekenen van de nieuwe lente en vond hij die in de aarzelende groei van de witte dovenetel die, de vorst lang uitblijvend, tot bloei gekomen was en nu, na een paar nachten vorst, was ineengezakt. Het waren maar kleine tekenen van het grote leven dat hij thans, van o zo dichtbij, volgen wou, of hoe wijs en nederig men wordt en met hoe weinig men tevreden is als de jaren zich stapelen.

En hij bleef geboeid en getekend door wat zich voordeed op de boorden van de vijver en wat hij met argusogen gade sloeg en opvolgde. In zijn hele leven had hij nimmer zo dicht gestaan als nu bij de visuele heropleving van de natuur, het was als een voorbereiding op, en de verzekering van het andere leven, dat voortdurend, seconde per seconde, nader kwam. Hij beloerde de natuur met een zeker ongeduld, maar hij wist, hij voelde het, dat diep in de aarde de sappen zich aan het voorbereiden waren om bij het minste teken, op te stijgen en in alle mogelijke vormen leven te verwekken.

Sinds enkele dagen was er de bereklauw die uit zijn knop gekropen was en elke dag wat hoger uitstak. En telkens als hij er kwam nam hij er een foto van om te zien met welke gang de stengel uit de knop was gekropen. Hij begreep ineens het ingesteld zijn van Jordan, de hoofdpersoon in Houellebecq’s ‘La Carte et le Territoire’, die in zijn omheind bos, de groei van de takken en de beweging ervan, filmend in het oog hield. En nu was het hem zelf overkomen dat hij zich vasthechtte aan elk teken van leven; dat hij, bijna geboeid alsof het een groot gebeuren was, meeleefde met de groei van de bereklauw in de grachten omheen de vijver. 

Hij dacht ditmaal zal me niets ontgaan, noch het zwellen van de botten, noch het wegwaaien van het stuifmeel uit de katjes van wilg en hazelaar, noch het neerstrijken van de eenden op de vijver, of van de reiger die wacht op de rand ervan. Hij zal er over schrijven in een afzonderlijke dagboek, hij zal alle tekenen vermelden alsof het de laatste maal zou zijn dat hij het, tot in de minste details, waarnemen kan.

Is het een voorgevoel dat hij heeft van wat dichter komt? Hij kan nu niet anders dan zich afvragen of het om deze reden is dat de vijver werd binnengebracht in zijn leven, opdat hij getuigen zou over het kosmisch gebeuren van de heropleving van grassen, struiken en planten, van weidebloemen hier door Johan gezaaid. En dit wist Umberto Eco, dat het schrijven er over, even kosmisch was, dan het gebeuren zelf. 

En in hem was een gevoel van dank, niet alleen om de mogelijkheid die hem geboden werd om er over te getuigen,  maar vooral omdat hij hierover de verwondering kende.

Echter, heeft het nog enige waarde te vermelden welke krachten, welk immens inzicht in deze krachten, moet aanwezig geweest zijn, opdat de mens worden zou wat hij is. Als hij dan neerzit in de zon aan de vijver, want het licht is zacht deze dagen, dan weet hij dat het ook voor een deel de vijver is die gemaakt heeft dat hij ‘dit’ vandaag hier schrijven zou. Ware deze niet binnengebracht in zijn leven, hij  zou dit nimmer hebben verkondigd zoals hij het verkondigd heeft en wat meer is, hij heeft er zich oneindig goed bij gevoeld.

Zo Ugo, man, schrijf, schrijf, je bent aangekomen waar je zijn moest om te zien en te beleven hoe het wonder dat de natuur is, zich eens te meer voltrekken zal. Open wijd je ogen opdat je begrijpen zou wat er te zien en te begrijpen valt: het grote bewegen dat zich, met de lente op komst, zich eens te meer aan het manifesteren is. En dacht hij nog, ooit zal ik deze woorden voorlezen in de ‘kabuze’ aan Johan en Geert. Ik zal hen zeggen wat de vijver in mijn dagen betekent, en vooral hoe dankbaar ik ben de vijver ontvangen te hebben als een geschenk, als een vriend onder mijn vrienden.

12-11-2018, 06:28 geschreven door Ugo d'Oorde  

En, was de vijver ook niet – durfde hij dit schrijven? - kosmisch geladen? Iets dat hem de nodige krachten bij bracht om verder te werken zonder op te zien of, om het anders te benaderen, zou hij even intens blijven denken en werken hebben, even intens de inspiratie opgedaan om verder te gaan, ware de vijver er niet geweest?

Achteraf gezien worden vele zaken duidelijk of dan toch, krijgen ze een andere betekenis. Zo gebeurde het dikwijls, maar hij hield dit voor zich, dat hij, al het overige op zij schuivend: Ray en Jane en John en zelfs de kinderen, er in de vroege morgen heen reed,  het hekken opende en  dat hij er alleen was; dat hij de kachel aan stak en neer ging zitten aan de tafel in de kabuze. Aldus was de vijver, terwijl de aarde, in de greep van de zon - deze in de greep van haar sterrenstelsel - zich met een grote preciesheid, keerde en wentelde van solstitium tot equinox, er getuige van dat hij, Ugo, geest in de ruimte van geest, er aanwezig was en wel met de King James Bijbel als gezel voor hem; een boek geschreven door broeders van de geest en vertaald door broeders in dezelfde geest; hij, er aan gedacht heeft de inhoud van de Bijbel, kathedraal van onze beschaving, te mogen zien als gebeurtenissen, die de schrijvers ervan hebben gemeend te mogen optekenen als komende van hun God. Een gedachte die hij zag als de aanwezigheid van de God in hen.

Vele passages er uit ontroeren hem, omknellen hem lijk poëzie, leren hem hoe groot de mens kan zijn in zijn vernesteling in het Absolute. Echter, wat de filosoferende religieuze mens van toen dacht van God te zijn, is voor Ugo nu, van het domein van de kosmos. Hij mag in het geschrevene binnendringen en eerbare voorstellen doen om te herinterpreteren wat er te lezen staat. En het is in deze geest dat hij er, tussen de wanden van de kabuze, heel wat dagen, van morgen tot middag, gewerkt heeft; dat hij dingen heeft herdacht en ge-hersitueerd, echter steeds met de poëtische woorden van Job in het achterhoofd:

‘Who is this that darkeneth counsel by words without knowledge? Gird up now thy loins man; for I will demand of thee, and answer thou me.’

Waarop hij vrij kan antwoorden dat hij het nimmer aandurven zal het woord van Elohim-Jahweh, opwellend uit de mens van toen, te bedekken met woorden zonder inhoud. Want hij heeft niet nodig het Boek van Job te lezen om te weten dat hij diep buigen moet, al was het maar voor de enorme orde en preciesheid waarmede de aardmassa zich wentelend door de ruimte beweegt.

Als hij dan, soms met zijn King James Bible - niet dikker dan een roman - in de hand, wandelt omheen de vijver, hij, samen met bomen en luchten weerspiegeld in het water, dan wil hij die zien als, én de verlenging van de Bijbel én van alle boeken die hij kent en bezit. En als hij verder denkt, schijnt het hem toe, dat de aarde is losgekomen uit de greep van de winter, dat hij dit ruiken kan in de luchten boven hem, hierbij denkend aan het stijgen van de sappen in struiken en bomen, in de grassen, die alle ook hun wortels voor een klein maar wezenlijk deel binnen in hem hebben.

Zo, gaat hij verder, laat je werk je gebed zijn en je gebed je werk. Laat beide in jou en met jou vermengd zijn, lijk lente in winter, en laat de grote rust van deze vijver met de bomen erin weerspiegeld, binnenglijden in jou. Je hebt geschreven wat je te zeggen had en je hebt herhaald het grote respect dat je voelt voor de Bijbels, de Osty- en de Willibrordus-Bijbel, thuis op de tafel waar je schrijft, naast het stuk gesmolten steen of ijzer dat je opraapte in de woestijn, op de weg naar Petra, waarvan je lang hebt gedacht - but you were wrong - dat het een meteoriet was.  

Maar, heeft hij nu, zeggende wat hij zegt over de Bijbel, de waarheid bereikt tot op het bot? Welnee, en het is ook nimmer zijn bedoeling geweest tot op het bot te gaan. Hij herinnert zich de schildpadden-geschiedenis van Fred Hoyle en Co, over een oude dame die, een spreker onderbrekend, maar bleef beweren dat de aarde rustte op de rug van een reuze schildpad, die op haar beurt steunde op een andere, en zo verder schildpad onder schildpad tot in het oneindige*.

Het bereiken van de waarheid is ook iets dergelijks. Karl Popper zegt ergens dat er geen enkele uitleg is die geen nood heeft aan een verdere uitleg. Hij weet voldoende dat bij het cataclysme, gekend als de Tien Plagen van Egypte, dat hij zich tevergeefs tracht in te beelden, niemand gespaard is gebleven, noch de Egyptenaren, noch de Israëlieten, noch de andere volkeren, en dat de tocht of beter de vlucht door de ‘Rode Zee’ - maar het kan ook elders en anders geweest zijn - zoals het geschreven staat, levens gekost heeft onder de Israëlieten.

Hij bereikte dus slechts een deel van de waarheid, steunend op de zoveelste schildpad. Maar dit is het lot van al degenen die zoeken. De schittering van de waarheid zal niet zo vlug verblinden.

Maar zijn belangstelling ging vooral uit naar de ‘Tien Plagen’ als straf die toen door die God werd bedacht, en moet hij hier nogmaals beklemtonen dat hij het concept van een God die dergelijke straffen zou bedenken niet dit is van de God die hij soms in zich en dan vooral hier onder de ruimte van de luchten over hem, bewegen voelt.

Dit alles vertelt hij in de begrensde ruimte van de kabuze, die doordrenkt wordt van zijn woorden en zijn gedachten, en aldus deel is van wat hij hier zal achterlaten, om het daarna mee te nemen naar zijn huis met de brede open haard, meenemen  tot in het ovenhuisje, waar hij een voorraad waters, cola en enkele bieren heeft staan. 

Hij weet dat hij met zijn Exodus-interpretatie op zijn hoede moet zijn. Hij herinnerde zich hoe in de Knesseth het Bijbelverhaal van Koning David en Betsabeh ter sprake was gekomen waarbij men David verweet oneerlijke (eigenlijk moorddadige) praktijken te hebben aangewend om Betsabeh, de vrouw van een van zijn legeraanvoerders, in zijn bed te krijgen en te houden. Maar de fundamentalisten in de Knesseth zagen het zo niet en vonden dit een heiligschendende verklaring. Hij is dus gewaarschuwd.

11-11-2018, 05:45 geschreven door Ugo d'Oorde  

9 november: Dag zesenzestig: Staande op de hoogte. Deel  2 ( deel In witte inkt geprint).

07.43: zal trachten deze tekst in de loop van de dag in te loggen, maar de tekst heeft iets geheimzinnigs, wat ik ook probeer, hij verschijnt in het wit.

Nieuwe poging:

Hij wandelt door de velden. Hij heeft het hoogste punt van het dorp opgezocht. Hij ziet hoe het land zich openvouwt rondom hem, zo naar links als naar rechts, zo ver vooruit, dalend tot laag bij de verre horizon met de daken van de huizen, de kerktoren, met de bomen: een lange lijn onvergankelijk, gestold, niet te ontcijferen.

Van daar uit stijgen de luchten op tot een immens gewelf van teder blauw en pakken witte wolken, wolken met lichtende boorden die schuiven tot over hem, hij staande in een holte van luchten.

Hij zag dit gisteren ook en de dagen ervoor, maar hij zag het niet zo intens als vandaag. Hij stond er ook niet stil bij, vandaag wel. Hij meent dat het vandaag anders is, dat er iets meer in het landschap te lezen staat: de dingen die morgen of de dagen erna gebeuren gaan staan er opgetekend.

Het kan ook dat het licht anders is, ofwel ligt het bij hemzelf, is er een grotere ontvankelijkheid, een losheid, een onopgemerkt gevoel van stil geluk dat hij niet verklaren kan, dat misschien iets te maken heeft met de stem die hij hoorde in het oude huis van een kleuter die er ooit was en taterde en zijn hand vastnam om hem iets te vragen, en hij die, o zo kleine hand nog voelde en de stem nog hoorde?

Het kon allemaal, maar hoe dikwijls ook hij hier kwam, nooit stond hij hier stil, nooit was hij zo gegrepen door de luchten en de golvende beweging in het land waar hij zo mee vergroeid was. En nooit dacht hij hier een gedicht te schrijven in gedachten. Nu is hij dat gedicht, omdat het niet in woorden moet worden omgezet en, het wazige gevoel van geluk in hem is dit gedicht en hij staat er stil bij. Hij staat er als de denkende Rodin.

Hij is tevens het landschap en het landschap is al wat hij is, want meer is hij niet. Al wat was is verschoven in deze ogenblikken hier waar hij staat, midden in de velden, in de velden van de velden.

Hij vangt de woorden die van alle kanten, die van oost en west, van noord en zuid, van zenit en zelfs van nadir op hem afkomen, hij omhelst ze en houdt ze levend voor hem uit. Hiermede wordt hij herboren, hiermede zal hij zijn verdere dagen kunnen vullen. 

Hij wist het niet vanmorgen, Proust wist het dat dit hem overkomen kon. Hij wist het niet dat hij stil zou staan op die ene plaats op de heuvel en dat hij overvol gedachten zou zijn die zich samen bundelden in een groot gevoel van levend-zijn en het geluk te ademen met de aarde die in zich de geur van de beginnende lente droeg.

Niets hoeft waar hij staat, niets hoeft nog te komen, te gebeuren, hij is op de plaats waar hij hoorde te zijn vandaag, zoals hij op andere plaatsen is geweest waar hij dacht dat hij hoorde te zijn. Maar vandaag weet hij het van het kind dat was in het huis, hij noemde haar een kleine Einstein, waarom weet hij niet, wellicht zijn alle kleine kinderen, kleine Einsteins.

Hij zal er lang staan, de wolken zullen schuiven over hem, de winden zullen hem omhullen, de regen zal komen en de zon door de wolken breken, een schittering van licht, om dan weer, genomen in het spel van wolken, schuil te gaan. Hij zal er staan als een gedicht dat zich schrijft, omdat het woorden zijn die komen en achtergelaten worden, gegrepen en neergezet, ergens waar ze verstillen zullen in de struiken en in de klonters bruine aarde, om niet meer op te staan, niet meer vermeld te worden omdat ze waren van iemand die er gestaan had maar was weggegaan zonder iets op te tekenen.

En zelfs als hij zich verplaatsen zou naar andere oorden, hij kan zich nog altijd voorhouden dat hij midden in het landschap op een hoogte staat en alles ziet wat er te zien is, de horizonlijn laag in de verte en hij er gebeeldhouwd, roerloos, omdat hij het zo wilt dat hij er is.

Het is 10 november, 08.55 am.

10-11-2018, 08:56 geschreven door Ugo d'Oorde  

En het gebeurde - maar Ugo zou het pas achteraf vernemen - in het dorpje er naast, even kleinschalig als de straten ervan even verlaten, dat een man was opgestaan die een even verlaten als verwaarloosde vijver had gekocht en terwijl Ugo maar schrijven bleef aan wat hij dacht zijn deel in de  eeuwigheid te zijn, was de man met een vriend van hem begonnen met het verwijderen van de oude boomstronken, takken, netels en bramen en, belangrijker, met het  uitdiepen van de vijver en het bekleden van de oevers met een stevige en ordentelijke beschutting. Hij had er een afgedankte bouwkeet laten neerzetten en had de vijver voorzien van een ruime visbevolking.

Wat is er dan van het toeval, wat van de omstandigheden en wat van de kennissen en vrienden, die vriend of kennis zijn van anderen. Zo was er Geert, een verre kozijn van Ugo die gewoon was nu en dan eens langs te komen, die een hulp was in de tuin en die hem de laatste tijd, bij elk bezoek, vertelde - de man was er vol van - over de vijver van Johan S., die de oevers van een oude vijver aan het verstevigen was en waar hij nu elke dag wat ging helpen.

Hij vertelde ook over die Johan,  een succesrijk industrieel met een sterk gerobotiseerd machinepark. Zijn bedrijf, wist Geert maakte stukken voor de CERN in Genève en nu werkte hij aan een belangrijke bestelling voor Bogota. Het werd tijd, zegde hij, en niet eenmaal zegde hij dit, dat je eens kennis maakt met Johan en met zijn vijver.

Een middag is Geert hem komen halen en zijn ze samen naar de vijver gereden, gelegen een paar dorpjes verder, zegge een tiental minuten met de wagen. En toen ze er aan kwamen het hekken wijd open stond en ze, langs een verharde veldweg, tussen weiden rechts en links een bosje van berken en kreupelhout aan de vijver zijn aangekomen, afgebakend in het oosten, met een levende muur van hoog opgeschoten Italiaanse populieren, een droom van bomen.

Een oase van rust diep in de velden, dacht Ugo toen hij er de eerste maal aankwam en hij zou zich niet vergissen. Hij zegde het onmiddellijk aan Johan toen ze kennis maakten die uitzonderlijk warm was, want Johan zegde hem toen hij vertrok dat hij er, als vriend van zijn vriend, altijd welkom was. Je komt wanneer je wilt, zegde hij, of ik er nu ben of niet en hij meende het,  want toen Ugo er een paar dagen alleen naar toe reed en het hek open vond, heeft hij van Johan de sleutel gekregen en van het hek, en van de keet die er stond.

Ugo vond het een verademing er te zijn, de plaats aan het water had een grote resonantie op zijn gedachtewereld, was als een uitbreiding van zijn dagelijks landschap. Hij voelde zich goed bij Johan, een stoere man die er ongeschoren, maar los en vrij bij liep. Je zag het, je hoorde het, de vijver was, meer dan zijn atelier, zijn leven. Ugo voelde aan dat er onmiddellijk een onuitgesproken warmte was tussen hen, iets gemeenschappelijk dat hen bond, hen helpende: de natuur, de wind, het licht en het stil, rustig bewegen van het water, met voor Johan en Ugo deelde dit, zijn vreugde voor de karpers, forellen en een andere gamma vissen erin.

De vijver zelf had niets gemeen met de vijver die Ugo kende in het bos, die droog kwam in de zomer, evenmin niets gemeen met deze van de ouders van Julie; de vijver van Johan was een ruime vijver met standing, een spiegelvijver, was als een persoon waar hij tegen spreken kon, die luisterde en soms antwoordde op de vragen die Ugo stelde. Hij was een annexe aan zijn leefwereld. Iets dat hem onder de huid was geschoven, en soms dacht hij, als hij er heen reed, zijn bos ontrouw te zijn, door voortaan meer uit te kijken naar de vijver dan naar zijn droomplaats in het bos waar hij naar toe kon wandelen om er als boom onder de bomen te zijn.

Het watervlak was een geliefde van een totaal andere soort, een kille maar trouwe geliefde, was openheid en tezelfdertijd geborgenheid. Hij was lucht en wolken, regen en wind en het water, altijd, zon of geen zon, een koraal van licht.

De impact van die eerste kennismaking was zo verrassend geweest dat hij er een gedicht had over geschreven. Hij had het zelfs mooi uitgeprint en ingelijst en het hing nu aan de wand binnenin de ‘kabuze’, de keet die fungeerde als tuinhuis met zonnepanelen op het dak die Johan, de verborgen poëet die hij was, gedoopt had als de ‘kabuze’, een naam die spontaan bij hem was opgekomen, zo zegde hij toch.

De vijver zelf lag midden in de velden in een laagte tussen weiden en hoger gelegen akkers. Hij reed dan langs licht heuvelende wegen met ver voor zich uit, op de lijn van de horizon, een rij huizen en bomen. Over de velden, hing de hoge massa van de luchten, soms gesloten, grijs tot grauw, soms lichtend als een symfonie van Mendelssohn en soms, in de late herfst met het vuurwerk van de dalende zon.

Het waren luchten van de grote dagen in zijn leven. Telkens hij er heen reed noteerde hij in zijn dagboek dat hem niet verliet, welke luchten hij ontmoet had en aldus stond het landschap in al zijn variaties beschreven. Hij had aldus, dankzij de vijver een totaal nieuw landschap ontdekt, het vervreemdde hem van het landschap van zijn jeugd met de molen aan de horizon omdat het, in plaats van ingesloten door de bossen, het nu een groot doek geworden was waar lucht en wolken de openheid brachten die hij altijd op zijn reizen had opgezocht.

Hij kende er nu al een lente, een zomer en een herfst en vandaag was de winter er over al meende hij dagen geleden dat hij er de lente rook. De vijver dacht hij is de verlenging geworden van al wat hij was en nog zijn zou. Verre reizen plande hij niet meer, hij had zijn woning en zijn boeken, zijn vele herinneringen en nu werd er de vijver als een nieuw herinneren aan toegevoegd. 

10-11-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik heb herhaalde malen, vannacht en vanmorgen, getracht, 'Dag 66' een normaal uitzicht te geven, maar ben er niet in geslaagd, het lot heeft gewild dat meer dan de helft ervan in witte inkt werd overgenomen.

Ik vrees dat het te wijten is aan de inhoud van Dag 66.

09-11-2018, 07:45 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hoe moet het verder met mijn gefilosofeer, dacht hij,  over dingen die ik niet ken, nooit kennen zal en er toch zijn om over na te denken en deel uit te maken van het dagelijkse leven, meer dan de kom mosselschelpen die misschien wel, op zich genomen een zekere schoonheid bergen en een verhaal vertellen, zoals mijn schrijven, in meer, een verhaal vertelt over een man op een zekere leeftijd die zijn dagen vult met woorden, beelden, ontmoetingen.

Stel, dacht hij nog, dat ik morgen of overmorgen de Julie van mijn jeugd ontmoet in de straat of waar ook; stel dat ik op een volgende receptie die Armeense beeldhouwster - hoe was haar naam weer?  - ontmoet; of dacht hij nog, stel dat ik, ergens wie weet waar, Anja, zoals ik haar gekend heb op de gletsjer en in le Plat de la Lé in Zinal waar we afscheid namen, stel dat ik haar tegen het lijf loop, hoe zou mijn verhaal zich verder ontwikkelen naar zijn climax toe?

Maar, stel ook, dat ik er morgen niet meer ben, en dan wat met dit soort verhaal, wie zal er verder schrijven?

Je droomt, man, je vergaat in je dromen. Er valt hier niets te stellen. Ik ben, dacht hij, a silly man, ik schrijf over dingen die waren en schrijf niet over dingen die zijn. 

*  

Hij wandelt door de velden. Hij heeft het hoogste punt van het dorp opgezocht. Hij ziet hoe het land zich openvouwt rondom hem, zo naar links als naar rechts, zo ver vooruit, dalend tot laag bij de horizon met de daken van de huizen, met de bomen, een lange lijn gebogen, onvergankelijk, gestold en niet te ontcijferen.

Vandaar uit stijgen de luchten tot een immens gewelf van teder blauw en pakken witte wolken, wolken met lichtende boorden die schuiven tot over hem, hij staande in een holte van luchten.

Hij zag dit gisteren ook en de dagen ervoor, maar hij zag het niet zo intens als vandaag. Hij stond er ook niet bij stil, vandaag wel. Hij meent dat het vandaag anders is, dat er iets meer, iets inniger in het landschap te lezen staat: de dingen die morgen of de dagen erna gebeuren gaan staan er opgetekend.

Het kan ook dat het licht anders is, ofwel ligt het bij hemzelf, is er een grotere ontvankelijkheid, een losheid, een onopgemerkt gevoel van stil geluk dat hij niet verklaren kan, dat misschien iets te maken heeft met de stem die hij hoorde in het oude huis van een kleuter die er ooit was en taterde en zijn hand vastnam om hem iets te vragen, en hij die o, zo kleine hand nog voelde en de stem nog hoorde?

Het kon allemaal, maar hoe dikwijls ook hij hier kwam, nooit stond hij hier stil, nooit was hij zo gegrepen door de luchten en de golvende beweging in het land waar hij zo mee vergroeid was. En nooit dacht hij hier een gedicht te schrijven in gedachten. Nu is hij dat gedicht, omdat het niet in woorden moet worden omgezet  en, het wazige gevoel van geluk in hem is dit gedicht en hij staat er stil bij. Hij staat er bij als de denkende Rodin.

Hij is tevens het landschap en het landschap is al wat hij is, want meer is hij niet. Al wat was is verschoven in deze ogenblikken hier waar hij staat midden in de velden: in de velden van de velden.

Hij vangt de woorden die van alle kanten, die van oost en west, van noord en zuid, van zenit en zelfs van nadir op hem afkomen, hij omhelst ze en houdt ze levend voor hem uit. Hiermede wordt hij herboren, hiermede zal hij zijn verdere dagen kunnen vullen.

Hij wist het niet vanmorgen, Proust wist het dat dit hem overkomen kon. Hij wist het niet dat hij stil zou staan op die ene plaats op de heuvel en dat hij overvol gedachten zou zijn die zich samenbundelden in een gevoel van een groot- levend zijn en het geluk te ademen met de aarde die in zich de geur van de beginnende lente droeg.

Niets hoeft waar hij staat, niets hoeft nog te komen, te gebeuren, hij is op de plaats waar hij hoorde te zijn vandaag, zoals hij  op andere plaatsen is geweest waar hij dacht dat hij hoorde te zijn. Maar vandaag weet hij het van het kind dat was in het huis, hij noemde haar een kleine Einstein, waarom weet hij niet, wellicht zijn alle kleine kinderen kleine Einsteins.

Hij zal er lang staan, de wolken zullen schuiven over hem, de winden zullen hem omhullen, de regen zal komen en de zon door de wolken breken, een schittering van licht, om dan weer, genomen in het spel van wolken, schuil te gaan. Hij zal er staan als een gedicht dat zich schrijft, omdat het woorden zijn die komen en achtergelaten worden, gegrepen en neergezet, ergens waar ze verstillen zullen in de struiken en in de klonters bruine aarde, om niet meer op te staan, niet meer vermeld te worden omdat ze waren van iemand die er gestaan had maar was weggegaan zonder iets op te tekenen.

En zelfs als hij zich verplaatsen zou naar andere oorden, hij kan zich nog altijd voorhouden dat hij midden in het landschap op een hoogte staat en alles ziet wat er te zien is, de horizonlijn laag in de verte en hij er gebeeldhouwd, roerloos, omdat hij het zo wil dat hij er is.

09-11-2018, 07:42 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij schrijft in de stilte van de kamer. De bomen met de zwellende takken staan eromheen, zijn met hun verste wortels doorgedrongen tot onder het huis. Hij weet zich zitten als in hun schoot, een veilige, gewijde plaats. Hij denkt: zoals Mahler bereik ik aldus een dimensie meer, ben ik deel van het kosmisch gebeuren en met mijn woorden dring ik erin binnen. Hij ondervindt nu dat het samenbrengen van gedachten een lang proces is van noteren en aanpassen. Eerst in brede lijnen, daarna uitgewerkt, uitgesponnen, hernomen en herdacht, aangevuld en geschrapt en terug hernomen. Hopende dat bereikt wordt wat hij bereiken wil en dat, wat in woorden wordt omgezet, duidelijk zal aantonen dat hij zich voortdurend heeft willen plaatsen op de ebbe- en vloedbeweging, of het zich verplaatsen van het normaal-alledaagse naar het transcendent-eeuwige en terugkerend. Het aanzwellen van de golf en de terugval ervan om terug op te klimmen met een witte rand waarover de meeuwen hangen, krijsend in de wind die de geest is.

En boeken zijn, zijn leven, hij gaat ermee slapen en staat ermee op. Hij woont er in tot ver voorbij de laatste zin. Aldus tracht hij altijd, en zovele met hem, te puren uit hun aroma. Soms is dit heel weinig soms is dit meer, soms heel veel. En het is ‘heel veel’ dat de maatstaf is, dat aantoont hoe hoog wel geklommen werd, de aarde wegschuivend onder hen: een blauwe lichtende bol tegen de mysterieuze oneindigheid van het zijnde.

*

Zo is en blijft het ogenblik van het schrijven, het ogenblik van de geest. Altijd tasten we af én wat van vroeger is, én de betekenis ervan in het licht van wat is van de dag zelf. Hierbij kunnen we enkel herhalen, met eventueel wat schakering in de kleur, wat anderen vóór ons al geschreven hebben en hebben ze het niet geschreven, het gedacht hebben. En dit zal altijd zo zijn en zo blijven.

Maar hoe goed het is, te schrijven op zacht papier en met een zachte pen. Eens voltooid zal het boek, met zijn naam, de tijdloosheid binnengaan en levend zijn in deze tijdloosheid; zullen bewegend zijn de ideeën die er in opgenomen werden, bewegend de gevoelens die erin ruimte zoeken, bewegend de poëzie die hij betracht heeft en het boek zelf zal zijn van een roerloosheid zoals: 

The stillness, as a Chinese jar still

Moves perpetually in its stillness. 

Maar hij ook heeft dit al lang begrepen, hij ook weet met T.S. Eliot dat de rust bewegen is. En het boek is meer naar binnen gegroeid dan naar buiten en hij heeft het zo gewild. Maar naar binnen of naar buiten het was steeds in de richting van het licht, de enige richting die gevolgd wordt door boom of plant, met omwegen mogelijks, maar altijd naar het licht toe.

Als hij de canadabomen ziet, of de beuken of de eiken als omfloerst met een schijn van kleur in de zwellende botten, dan is hij verwonderd vast te stellen hoe effen - alsof door handen gesnoeid - de ronding is van hun kruin. Waaruit hij besluiten kan hoe evenredig de stam zijn groeikracht heeft verdeeld over alle takken, over alle twijgen die naar het licht zijn opgegaan.

Zo ook heeft de geest zich vastgezet in de mens en ligt de groeikracht ervan gelijkmatig verdeeld over alle mensen. Met dien verstande dat de takken en de twijgen hongeren naar de krachten in de stam, terwijl de mens nog altijd de vrijheid heeft deze te volgen of te ignoreren.

Hij beseft tevens dat hij ook zou moeten getuigen over de toonloosheid, die de mens omknelt. Maar we zijn hier niet om te getuigen over deze materiële wereld, maar om te getuigen over wat ons als mens verheft; niet over de dorheid van de woestijn maar over het vruchtbare land. Hij verwerpt dan ook elke vorm van kunst die deze dorheid benadrukken wil.

In hem en om hem weet hij de geheime krachten aanwezig die het mirakel van de vruchtbaarheid omsluieren. Of, de vruchtbaarheid van de vrouwelijke schoot die het zaad uitkiest en opneemt en het leven dat zich in een schitterende, onvermoeibare, onuitroeibare impuls manifesteert. Zoals het zich, tot zijn verbazing manifesteerde in het ontkiemde pitje van de appel die hij vanochtend at. Zoals hij ook bemerken kan in de vele zaadjes die hij in de warmte van de badkamer had toevertrouwd aan enkele potten, gevuld met de rijkste aarde, dat de eerste twee blaadjes die te voorschijn kwamen, verschillend zijn in vorm, van de bladeren die erna komen. Alsof het proefblaadjes waren die de aura van de plant in wording zijn, (o, Rupert Sheldrake) om in deze aura de vorm van het authentieke blad te verkennen en er zich op af te stemmen bij het groeiproces.

Hoe graag hij dit alles vermeldt, hoe graag hij het heeft over het, o zo wondere leven dat inzicht geeft aan cellen, aan elektronen, om te doen wat moet gedaan. En is de mens van nu er niet om de aura, die van de mens-in-wording is, af te tasten? Hij wil een ketter zijn in alles wat het wonder van het leven betreft. Dan ook is de coupe champagne, die hij zich nu en dan meent te mogen aanbieden geen beloning, maar een aansporing om verder te gaan op de ingeslagen weg.

Bij Hugo Claus, want dit is zijn idee, zal het ook wel zo geweest zijn: steeds opnieuw te herbeginnen, opnieuw te betrachten, bewust te zijn van onze gerichtheid en dit alles, steeds maar in andere toonaarden te gaan verwoorden.

Zo is er ons nimmer een ogenblik van rust gegund, want in de laag humus die van de geest is, liggen vele zaden die reeds gezwollen zijn en openbarsten zullen bij het minste teken, bij de minste bezinning, bij de minste aanzet. Hij vermoedt hoe het komt, dat zijn hang naar literatuur, naar poëzie, geleidelijk omgebogen werd tot een hang naar het Onnoembare dat zich manifesteert in en over de dingen, aanwezig zoals de geest van Bruegel leeft in zijn Icaros’ schilderij.

In het licht van de ondergaande of opkomende zon die hier slechts fungeert als het element vuur, naast de andere drie elementen, de aarde, aangewezen door de boer die ploegt, het water door de visser, de lucht door de herder. En denkt hij nog, de slaper als de mens die dit alles niet ziet.

De wijsheid van Bruegel leert ons aldus dat noch het vliegen van Dedalos, noch de val van Icaros ook maar in iets het wonder van het leven, benaderen en evenmin storen kunnen.

08-11-2018, 05:18 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het licht van de morgen, en met het licht, Proust die binnenkomt, zo maar, zonder overgang; alleen omdat er de schaduw is van het licht, of een woord, of een geur, of een inval, of omdat Proust, in zijn boek, hier in de kamer aanwezig is en hem roept opdat hij zich herinneren zou wanneer hij hem las: onder de bomen in bloei, op de trein soms  of, ‘s nachts misschien als de slaap niet kwam.

Opdat hij zich herinneren zou, toen hij met haar wandelde omheen die vijver even buiten de stad, hoe lief hij haar had, hoe ze kleefde tegen elke vorm van zijn lichaam, toen hij haar kuste in de struiken en ze zich tegen hem aandrukte met een totale overgave in haar lief-dwaas verlangen zich op te lossen in hem. Wilde ganzen streken neer op het water, een koekoek in de bomen, auto’s op de snelweg, maar haar o zo slank lichaam tegen hem, zo tenger ook, zo onwezenlijk teder. Niemand kon het weten, ook zij heeft het niet vermoed, hoe hij haar toen beminde, meer dan de vele keren dat hij over haar en binnen in haar was. Omdat er de luchten waren en de weerspiegeling in het water en de ganzen die drijven bleven en zovele andere dingen die wentelden om hem en in hem en als hij haar hield, hij en zij omstrengeld waren met het eeuwige van het Zijnde. Omdat hij voelde - en het is alsof pas nu de gebeurtenissen van toen zich vertalen in gevoelens - hoe oneindig het beminnen was: leven en dood vermengd, opgenomen voor enkele luttele momenten in een andere, onvatbare wereld en nu, hernomen, her-ingekleurd in een paar woorden.

Waarom dit plotse herinneren, een flits maar, hier binnengeschoven. Waarom eens te meer zijn eenzaamheid doorbroken en terug gekeken naar wat vroeger was; groter dan al het andere, omkranst met de tijd erover en het weten dat dit nimmer meer zal keren.

*

Hij is een donkere, gistende massa gedachten die een uitweg zoeken. Hopelijk zal dit gistingsproces blijven borrelen; hopelijk zal hij blijven zoeken omdat het in hem de mens is die zoekt, wellicht sinds de eerste rilling geest die binnengebracht werd in hem, een beeld ook van de wereld om hem die moet gezien worden als één groot orgasme van gedachten, die in elkaar opgaan, zich voortdurend vernieuwen en waarin alles met alles verbonden is.

En dan, Monod, waar is dan die onverschilligheid die jij ontmoet in het Universum en waar is dan het louter ‘toevallige’, zoals jij het zegt, van ons ontstaan? En, Prigogine en Stengers, wie concipieerde het fenomeen van auto-organisatie, waar je beiden het over hebt, waarbij alles ontstaan is uit het zichzelf organiserend fenomeen van de materie, evoluerend naar een steeds hogere complexiteit?

En een andere vraag, opgerezen uit de diepte, waarom waagt Monod het te schrijven in naam van de ‘mens-die-weet’ – alsof hij, Monod, de waarheid in pacht zou hebben - als hij, Ugo, gelooft én in zijn verbonden zijn met het materiële, én in zijn verbonden zijn met het spirituele, het leven-brengend element, de Grote Geest die niet in te dijken is noch met woorden, noch met namen.

Steven Weinberg is heel wat genuanceerder dan Monod. Hoe meer het Universum ons begrijpelijk toeschijnt, schrijft hij, des te meer het ‘pointless’,  het zinloos, schijnt te zijn. Weinberg zegt niet dat het zo is, maar dat het schijnbaar zo is. Hij laat dus nog een grote opening.

Nu, Weinberg is een belezen en wijs man. Hij aarzelt niet te bekennen dat hij deze fameuze zin al te onbezonnen de wereld heeft ingestuurd. Hij weet genoeg dat uit het deel van de sluier, dat door de wetenschap werd ontbloot, nog steeds geen final theory kan geëxtrapoleerd worden. Daarom en nog om vele andere redenen is Weinberg een man naar zijn hart. Zo schrijft hij nog dat die zin van hem de vertolking is van zijn nostalgie naar een wereld waarin de hemelen de glorie van God verkondigen. Wat een voldoende bewijs is dat Weinberg zoekend blijft en niet alwetende is zoals Jacques Monod het wel is. En het is de zoekende mens die we zijn willen want wie zoekt naar iets, is op weg ernaar, wat voldoende is.

Hijzelf herinnert zich nog heel goed die morgen in de lente dat hij, komende uit de geslotenheid van het ‘ la Chapelle-station, dat nu niet meer open is, van de Noord-Zuidverbinding, de trap opliep - hij had Proust gelezen in de trein - en toen hij buitenkwam in het grote licht, een gevoel van eeuwigheid hem overviel. Een fractie slechts duurde dit, maar het kan ook dat de tijd een langere fractie stilstond voor hem, dat de tijd hem doorlichtte zoals het ook gebeuren zal het allerlaatste ogenblik van zijn bestaan, waarna hij openspatten zal in miljoenen flitsende eons die in cirkels en spiralen en gebogen lijnen zich mengen zullen met de eons van wat hij denkt de Grote allesomvattende Geest te zijn.

Dit visioen van het opgezogen worden, versplinterd en toch samenhangend: zijn geest gegrift op de bewegende geest van het levend Universum, is gebleven en het is in dit geloof dat hij leven wil en zeker niet in dat van Genesis 3, 19.

*

Maar het heimwee naar een wereld waarin de hemelen de glorie van God verkondigen kent hij niet meer, omdat hiermee de God van de Bijbel wordt bedoeld en omdat deze hem niet meer voldoet; al weet hij dat dit een gevaarlijke verklaring is.

Het verwerpen van én Monod én de pointlessness van Weinberg is een gevoelsaangelegenheid, een ingesteld zijn op het Absolute dat ons spiritueel in beweging houdt, dat ons vormt en ons voortstuwt op de weg naar het Omega-punt. Het is dit op-weg-zijn-naar dat kleur geeft aan ons bestaan.

Dit op-weg-zijn is nog altijd een uitvloeisel van de ‘zevende dag’. En hij weet dat in het sterrenbeeld van Orion - dat hem Sirius aanwijst, de ster, waar de chronologie van Egypte werd aan opgehangen - een grijze onooglijke vlek ons wenkt, de Orionnevel. Bekeken met de fameuze Hubble-telescoop, leest hij, wordt dit grijze vlekje: ‘a star factory and what our solar system looked like in its infancy’.

De foto die hij is gaan terughalen uit de National Geographic van 1995 is te prangend opdat hij hier overheen zou stappen. Ze vertelt dat op een afstand van zovele lichtjaren een nieuw zonnestelsel in de maak is.

Is het niet uitermate verbazend dat de mens erin geslaagd is, één van de voor Elohim absoluut tijdloze ogenblikken waar te nemen, het in de meest frappante kleuren weer te geven, een beeld afgedrukt op glanzend papier dat hij nu ophangen wil in zijn kamer om blijvend geconfronteerd te worden met een van de essentiële gebeurtenissen van deze nog steeds aan gang zijnde ‘zevende dag’.

Wat meer is, dit beeld kan niet zoveel verschillend zijn van wat het zal geweest zijn drieduizend vijfhonderd jaar geleden, ten tijde van Mozes of tweeduizend achthonderd jaar geleden ten tijde van Isaïas. We zien aldus het werk van een kosmische God geplaatst tegenover het gekreun van een aardse God die zoenoffers eist, die zegt een jaloerse God te zijn, een God dus, die in tegenstelling tot wat Hij realiseert in de Orionnevel, handelt en optreedt naar zijn beeld en zijn gelijkenis met de mens. 

Echter, het is niet zijn bedoeling ook maar iemand te kwetsen. Hij wordt bewogen door hen die hun geloof in Paulus en in Christus beleven en uitdragen met eerlijke woorden en die in dit geloof hun levensadem vinden, hun reden van bestaan. Maar hij, al was het maar omwille van wat zich afspeelt in de Orionnevel, heeft nood aan meer. Hoe hij die nood vertalen wil in een regel om naar te leven is zijn levensadem, is de opdracht voor zichzelf die hij nog niet heeft ingevuld. En zijn betrachten is groot, te groot misschien.

07-11-2018, 08:58 geschreven door Ugo d'Oorde  

John had hem gebeld en gevraagd hoe het stond met zijn ‘onsterfelijk’ werk. Ugo had hem als antwoord,  enkele pagina’s gemaild, onder meer de passage over de man in de koffiebar. En in de morgen erna vond hij een mailtje terug van John. Deze was in zijn ruime bibliotheek - vooral Franse literatuur - Proust gaan opzoeken. Hij ook stelde zich vragen bij ‘le parfum d’une rose qui ne s’était pas évaporé depuis dix-sept siècles.’

Hij had de tekst opgezocht en dacht dat de zin betrekking had op de ruïnes waar Proust het, in wat er aan vooraf gaat, over heeft. Maar erg overtuigend was dit niet. Hij schreef ook met lof over wat hij te lezen had gekregen. Hij vond het literatuur à la Proust. Ook bij jou, schreef John  volstaat het dat je dacht aan iets anders opdat je, je verhaal zou onderbreken om dan verder te gaan met het nieuwe en pas lijnen verder om daarna terug te vallen op het eerste.

Ugo wist dit wel, maar hij deed dit niet zoals Proust, met ellen lange uitweidingen, trouwens  bij Proust is het minder opvallend, alles vloeit  lijk water uit een bron.  Maar, het schrijven van John had een ander effect,  Ugo vroeg zich plots af, wat hij in ‘godsnaam’ thans aan het schrijven was. Het was geen boek, want hij wist niet waar hij heen ging of hoe hij eindigen zou. Hij schreef maar, over wat er gebeurde met hem: zijn ontmoetingen, zijn gesprekken, zijn bedenkingen bij dit alles; gekleurd met zijn onvermijdelijk  terugblikken naar wat van vroeger was en hij noodzakelijk vond te behouden. Het was weinig meer dan een dagboek over de voorbije maanden, weinig meer. Maar toch, hij zou verder schrijven, er moet een reden zijn waarom hij er, na zijn ontmoeting met Ray in het bos van zijn verre jeugd, onder de bomen die waren uitgegroeid  tot reuzen, mee begonnen was en dit op een ritme dat ver het ritme en het volume van zijn vroegere dagboeken overschreed.

Wat John hem geschreven had, zijn vergelijking naar Proust toe, had hem evenwel verrast. Of John het nu juist had gezien of niet, het werkte bij Ugo als een zweepslag. Het vulde zijn dag. Hij voelde zich ineens tot grote dingen in staat. Hij wou zich, in zijn beperktheid die hij kende, op die uitzonderlijke ogenblikken van zijn leven, afstemmen kunnen op dat ene stille punt in de ruimte opdat, zoals het inwerkt op de slinger van Foucault, het ook zou inwerken op hem, op zijn daden als op zijn gedachten, als op zijn creatief zijn. Nu en dan afgestemd zijn, van het ogenblik af dat hij begon te schrijven, op dat ene punt, om in het merg ervan, te worden opgenomen, om te zijn, zoals het hoort te zijn voor de mens.

Als hij omheen hem kijkt, als hij het pianoconcert van Rachmaninov, beluistert op tv, als hij de pianiste ziet, het ongelooflijke spel van haar blanke handen/vingers ziet die de klanken zijn van Rachmaninov; als hij het werk ziet van zijn vrienden, schilders en beeldhouwers en poëten - om vooral hen niet te vergeten - weet hij dat ze allen afgestemd waren op dat ene punt in de ruimte. Hij wil hen daar gaan vervoegen telkens hij de pen opneemt.

Velen zijn er die dit doen en voortdurend nieuwe bressen slaan, zoekend, reikhalzend naar andere horizonten, naar vollere wereldbeelden; velen zijn er die, vertrekkende bij het grote mysterie van het oneindig kleine, het atoom en nog dieper, het elektron, slingerend om de kern met de snelheid van het licht, en nog dieper, als deeltjes van dit elektron, om met dit minimale in het achterhoofd uit te kijken naar het verste melkwegstelsel, en in dit perspectief een ogenblik maar de oneindigheid van het Al geprojecteerd te weten, één ogenblik maar, dit beeld te houden is voor hem meer dan alle gebeden die hij bidden kan.

Hij is in de war van het amper vast te grijpen beeld van Edward Witten als hij hoort over zijn snaartheorie waarbij elementaire deeltjes niet geïnterpreteerd worden als gewone puntdeeltjes maar als kleine trillende stukjes snaar. Snaren, zegt Witten, zijn heel erg klein, ruwweg komt het erop neer dat de verhouding tussen het zonnestelsel en een atoom dezelfde is als die tussen een atoom en een trillende snaar. Wat een ontstellende vergelijking is.

Wat hij hieruit dan wel leert is dat alles trilling is, beweging is, en de moeder van beweging deze is van het grote niet te vatten levende Leven dat beweging is.

Wat betekent het dan een lucifersdoosje te kleven op een wit blad en dit, ingelijst, op te hangen in een museum; een kom met mosselschelpen te vullen en enkele kamers verder neer te zetten, of een plafond van een zaal te vullen met opgehangen preservatifs  gevuld met een appel, een aardappel of met wat dan ook?

Voelen we dan niet de angst van de mens voor wie dit een afgietsel is van de wereld waarin geleefd wordt, ontheemd, ontkerstend, a-sacraal? En hij die er tandenknarsend langs loopt, niet begrijpend dat dit de afbeelding is van de wereld die hem wacht om de hoek, als hij dezelfde weg zou volgen.

Het transcendente in wat men ziel noemt: zijn essentie, is hierop geprojecteerd, is de onsterfelijkheid die zijn geest bezit. Daartegenover het valse afgietsel dat de westerse wereld, zijn wereld, werd ingestuurd: ‘mens, je bent van stof en tot stof keer je terug’, of vers 3, 19 uit Genesis. Absurd, hoe zou een Elohim dit ooit kunnen gezegd of ook maar gesuggereerd hebben?

Wat hij schrijft nu - Proust had hier geen boodschap aan - vloeit in feite voort uit de mail van John, uit de man in de koffiebar, uit zijn ontmoeting met Ray en met Jane, vloeit voort uit zijn - nu en dan - afgestemd zijn op het zuiver creatieve. Evenwel, welke is zijn inbreng hierbij, wat is er nieuw aan wat hier geschreven staat en hij aan de oppervlakte brengt dat nog niet zou geschreven staan op witte als op vergeelde bladen?

06-11-2018, 06:55 geschreven door Ugo d'Oorde  

… ‘Is dit je vrees, is die niet al te voorbarig? Denk je niet dat er onder de nieuwkomers, heel wat zijn die zich maar al te graag aanpassen zullen à nos us et coutumes?’

‘Er zullen er wellicht velen zijn, maar de harde kern, zij die jaloers zijn op waar we aangekomen zijn - hoewel dit nu ook niet ideaal is - zal je niet breken. En zij zijn het gevaar dat ons bedreigt. Ik heb dus niet de minste zekerheid wat de toekomst van onze beschaving betreft. We zijn, hoorde ik, los van God maar niet van de Islam. Ik vrees dat we riskeren dat de binnenkomers, na een à twee generaties de meerderheid zullen halen in bepaalde delen van het land, in Brussel bijvoorbeeld, ik zeg niet dat het zo zal zijn, maar de mogelijkheid bestaat. En, Jane, dit is dan de  reden waarom ik zal verder gaan met het schrijven van mijn boek, de vrees om wat onze kleinkinderen boven het hoofd hangt. En de Kerk die er geen antwoord op weet, ze ondergaat de instroom en laat begaan onder de mom van de naastenliefde, het teken van haar machteloosheid. Trouwens, de Kerk,’ en hij nam, Le besoin d’écrire van Roger Vrigny in de hand. ‘Hoor wat Vrigny schrijft:

‘La perte de la foi engendre la nostalgie - en enkele lijnen verder - dans la cathédrale où la foule des touristes a remplacé celle des fidèles, la petite flamme s’est éteinte depuis longtemps au-dessus de l’autel. Quel amour viendra la rallumer?’

Hij zweeg en er was een lange stilte. Hij dacht, hoe kan ik dit alles vertellen, ongeschoren en half aangekleed zoals ik hier zit, theorieën als waarheden verspreidend die misschien inbeelding zijn en dan nog aan een vrouw die ik amper ken en van wie ik niet weet waarom ze hier voor mij zit?

Jane voelde dit: ‘Wel Ugo, ik hoor dat je nog heel wat te vertellen hebt, ik kwam je enkel maar het Boek van Bergher, over de geheimen van La Chartreuse de Parme brengen. Misschien kun je er in lezen, hoe je je hoofdstukken kunt schikken en hoe je de symbolen op de Tarot kaarten kunt verwerken in je teksten en, en ik val hier zo maar binnen en ben blijven zitten bij jou.’Waar je goed zat, lieve Jane', dacht hij: ‘ ik zal het lezen en zien of er iets in schuilt dat ik zou kunnen gebruiken.’

Ze legde het boek neer voor hem. Hij bladerde er even in en vroeg haar of ze niet geïnteresseerd was om het boek ‘Derborence’ van Charles Ramuz te lezen, het boek waar ze de vorige keer over gesproken hadden.

‘Graag’, zegde ze, ‘heel graag’.

Hij haalde het boek uit zijn rek en reikte het haar aan. ‘Het is een uitgave van ‘La Guilde du Livre’ zegde hij, ik was er een hele tijd lid van en heb nog enkele boeken die door hen zijn uitgegeven.’

Ze stond op. ‘Dank je, dank je Ugo, ik laat je over aan je werk, je zult nu misschien nieuwe ideeën hebben opgedaan.’

‘Heb ik’ zegde hij ‘maar wat ik zo-even heb gezegd over de nieuw gekomenen is misschien een gevaarlijke idee om te verspreiden via een boek, uiteindelijk zijn er vele, te vele onbekenden die er over beslissen.’

‘Wat bedoel je met onbekenden?’

‘Onbekenden zijn – hij wist het eigenlijk zelf niet meer - niet voorziene gebeurtenissen, veel is er niet nodig opdat we, op een bepaald ogenblik, in een totaal andere richting zouden gaan schrijven of gaan evolueren.’

‘Bijvoorbeeld mijn bezoek?‘Ja’, bijvoorbeeld je bezoek, dat me heel aangenaam was. Maar ik denk er nu aan dat ik je niets heb aangeboden om te drinken.’

‘Dank je, Ugo, je gezelschap, was me ruim voldoende en ze kuste hem op de wang toen ze ging. Hij volgde haar tot buiten. Hij zag haar wagen staan, een wit ding met rood dak. ‘Mooi wagentje, zegde hij.

‘Klein maar handig, het is een Fiat 500, juist gepast voor hier in het dorp en ook in de stad’.

De zon stond laag tussen de bomen, als ze zich bewoog naar de wagen, haar schaduw een lange lijn over de binnenplaats. Hij stak zijn hand op toen ze wegreed. Hij dacht dat de lente niet meer zo ver af was. Maar hij dacht aan heel wat toen hij die avond, tot laat in de nacht de tekst uit zijn dagboek overnam op zijn harde schijf, en ruim aanvulde met haar bezoek.

05-11-2018, 05:44 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij is beginnen schrijven na het ontbijt, is nu en dan opgestaan om wat houtblokken op het vuur te leggen en een glas water te drinken, het is vroeg in de namiddag als hij stopt om iets te gaan eten in de keuken en er gebeld wordt. Hij is ongewassen, ongeschoren, ongekamd, hij is zoals hij is opgestaan en zich in de gauwte heeft aangekleed. Hij aarzelt om de deur te openen. Wie kan het zijn, niet de postbode, niet iemand die hij verwacht, Ray misschien?

Hij opent de deur, Jane staat voor hem met een boek in de hand. Ze is verwonderd hem te zien zoals hij er staat: ‘Ugo, excuseer me, Ik wou je dit boek van Bergher brengen’, zegde ze, ‘een boek dat je lezen moet.’ Hij ook wil zich verontschuldigen: ‘ik ben opgestaan en ben beginnen schrijven’, zegde hij.

‘Tot nu’, vroeg ze.

‘Ja, het was vroeg vanmorgen, heb iets gegeten en ben onmiddellijk begonnen, ik heb uitgemaakt dat ik het dubbele schrijven moet, dat ik het anders niet haal, maar kom binnen.‘

‘Neen, zegde ze, neen, ik wil je niet storen’, maar hij dringt aan. Ze komt binnen en zet zich voor hem neer aan de tafel: zijn dagboek open, zijn pen met inktpot erbij en boeken, Capra, Hindu Scriptures, ‘Le besoin d’écrire’. Hij wist dat ze alles in een oogwenk had opgemerkt.

‘Mag ik weten waarover je geschreven hebt deze morgen’?

‘Over heel wat, ook over een vriend die gestorven is.’

‘O, een vriend die ging, een vriend van hier?’. 

‘Neen, een vriend van een andere categorie vrienden, een vriend uit de Valais, uit Grimentz’.

‘En je hebt over hem geschreven vanmorgen?’ 

‘Ja, hij werd deze morgen begraven in Sierre’. 

‘En je was er niet en dit deed je schrijven over hem’.

‘Precies’, zegde hij ‘precies, omwille van het feit dat ik er niet was, ware ik er geweest ik zou er andere woorden voor gebruikt hebben, misschien er zelfs niets over gezegd hebben.’

Ze zat voor hem, het licht in haar blonde krulharen, haar ogen groot met een donkere glans, die hij niet lezen kon, niet wist waarom ze daar zo stil zat, een dame, in een lichte wolk van een parfum dat hij niet kende, met een boek waarvan hij dacht dat het een voorwendsel kon zijn om hem te zien.

Ze zag de vraag: ‘Raoul is gaan bridgen, hij zit ‘chez les Nobles’ in Gent op de Kouter’, zegde ze.

Ugo voelde zich ongemakkelijk, ongeschoren, onverzorgd zoals hij daar zat. ‘Alles is in de vlucht geschreven,' zegde hij, ik wou het nu overnemen op mijn pc, wat overeen komt met een herlezen van mijn teksten. Het vraagt wel meer tijd maar mijn teksten zijn steviger hierdoor en beter opgebouwd.’

Zegde ze: ‘Je wilt het me niet voorlezen om te weten hoe het klinkt in de oren van een toekomstige lezeres?

‘Ik ben niet gewoon pas geschreven teksten voor te lezen, ik wil wel omdat jij het bent, maar mijn geschrift leest niet gemakkelijk, ik zal me beperken tot een paar passages. Het gaat over het sterven van mijn vriend, Fernand.’

Hij zoekt in zijn dagboek naar wat hij lezen wil voor haar. Er is een licht beven in zijn hand als hij de pagina’s keert. En hij leest na enige aarzeling:

‘Het is weer gaan sneeuwen’ begint hij - in feite sneeuwde het misschien niet, maar ik vond het passend dat het sneeuwde - en hij las door tot hij aankwam bij waar er stond dat zijn dood ook die van hem was, zoals Donne dit verwoordde – het komt uit ‘For whom the bell tolls’ zegde hij – en eindigde met de Latijnse woorden van de priester.

‘Ontroerend’ zegde ze ‘je vriend Fernand, zal gelukkig zijn te horen op welke wijze je op zijn begrafenis aanwezig was. Ugo, ben je gelovig, geloof je dat er nog iets is na de dood?’

‘Ik geloof het, ja, van al wat er te begrijpen valt is het, het enige en het aller belangrijkste waarin ik geloof, al het overige, over God, over ons ontstaan en de reden van ons bestaan hier, zijn gissingen die ons kunnen helpen, maar ik geloof in mijn eeuwig zijn.’

Ze keek hem aan: ‘Ray gelooft in niets, gelooft enkel in zijn ‘trois sans atout’, als hij er de kaarten voor heeft. Er is een groot verschil met jou.’

‘Inderdaad, maar ik heb ook een tijd gekend dat ik in die ‘trois sans atout’ geloofde. Culbertson was mijn bridge goeroe. Verder ben ik niet geraakt en op een gegeven ogenblik in mijn leven, heb ik andere literatuur opgezocht.

‘Zo ken ik je wel’. Weet je, ik heb veel aan jou gedacht, en aan je boek, ik vroeg me af wat je wenste te bewijzen met je boek.’

‘Bewijzen? Niet zo veel, mijn boek zal eerder een getuigenis zijn tot waar onze beschaving ons, en zeker mij, gebracht heeft. Ik vrees de toekomst. Er is een beweging van binnen in ons op gang gekomen die niet meer tegen te houden is; een neiging om al het spirituele te negeren,  te nekken zelfs. Dit is wat ik meen vast te stellen, dit is mijn wijze van de dingen te zien, maar ik sta niet alleen. Het is een beweging die tegengesteld is aan wat onze beschaving altijd heeft gekenmerkt. Een andere mentaliteit is opgestaan, we zijn een ander volk aan het worden.  En dan is er nog een ander soort volk opgedoken dat voortdurend flirt met God en met de dood in plaats van met het leven. En wat erger is, een soort dat de vrijheid van opinie onderwerpt aan de ingebeelde wetten van hun God. Zo, terwijl het nog kan wil ik, al was het maar voor mijn kleinkinderen - het zijn zij die het meeste gevaar lopen - gezegd hebben hoe ik leefde en hoe ik dacht over die God van mij.  Weet  je, Jane, veel meer zal mijn boek niet zijn dan een getuigenis van wat beschaving voor mij betekent.’

‘Het wordt dus een diepgaand boek. Zit er dan geen verhaal in?’

‘Jawel, een verhaal is noodzakelijk, maar is niet mijn hoofdbekommernis. Ik schrijf, om te beginnen over wie ik denk God zou ‘kunnen’ zijn, en er zijn er weinige die hier over schrijven durven, maar ik draag ook in mij de noodzaak, de behoefte tot schrijven. Hoe ik eindigen zal hangt af van de gebeurtenissen. Mijn vrouw was verliefd op Dokter Zhivago, het was het boek dat ze las en herlas, het eindigt met de dood van Zhivago en met de verdwijning van Lara, maar dit was voor haar niet het einde van het boek, ze bleef maar zeggen dat het geen goed einde was dat ze elkaar hadden moeten terugvinden en ik dacht dat ze het boek herlas om misschien te komen tot een einde dat haar beter passen zou. Ze is zich blijven vragen stellen over Lara en haar dochter. En als ik er iets heel bijzonder aan toevoegen mag, enkel de Bijbel is vandaag een boek dat af is voor mij. Dicht en af. Er is een Russisch-Amerikaanse Jood geweest die voor mij, van de Bijbel een historisch boek heeft gemaakt en ik heb geleerd ermee te leven, het is ‘het’ boek - ik bedoel het Oude Testament - over de geschiedenis van een volk dat zich uitverkoren waande en nog steeds als uitverkoren in de wereld staat. Uiteindelijk, als ik kijk naar het aantal Nobelprijswinnaars dat ze hebben gekend, het aantal schrijvers, componisten, solisten, dan heb ik de neiging het te gaan geloven; het is een volk dat gericht is op de geest. Ze denken het volk te zijn van de archaïsche God die wij ook gekend hebben ten tijde van kruisvaart, pest en cholera, maar ze zijn niet zo bloeddorstig als degenen die hier met hun God aan het binnensijpelen zijn.’

‘Is dit je vrees, is die niet al te voorbarig? Denk je niet dat er onder de nieuwkomers, heel wat zijn die zich maar al te graag aanpassen zullen à nos us et coutumes?’

…/...

04-11-2018, 05:53 geschreven door Ugo d'Oorde  

In zijn ‘Act of Creation’*, vergast Arthur Koestler zijn lezers op wat hij noemt, ‘a famous brain-teaser’, een hersenpijniger. Bij het krieken van de dag begeeft een monnik zich op weg, langs een pad dat amper twee voet breed is, naar een boeddhisten-klooster, gelegen op de top van een berg. Onderweg stopt hij om iets te eten en te drinken en komt ‘s avonds aan. Na een paar dagen gevast en gemediteerd te hebben vat hij, bij dageraad, de terugweg aan. Ook nu stopt hij even om wat te eten en te drinken. Natuurlijk verloopt de afdaling vlugger dan de beklimming. Bewijs, zegt Koestler dat er een plaats is op het pad waar de monnik zich precies bevond, op hetzelfde ogenblik van de dag, als een paar dagen ervoor toen hij de beklimming deed.

Koestler’s oplossing is visueel te vinden: we ontdubbelen de monnik in een die de berg beklimt en een andere die tezelfdertijd de berg afdaalt. Het is duidelijk dat ze elkaar zullen ontmoeten op een punt op het pad daar waar het verleden van de monnik precies zal samenvallen met zijn heden.

Deze aanwezigheid, precies op de juiste plaats en op hetzelfde ogenblik in de dag, is geen toevalligheid, maar een gebeurtenis die we nemen als toevallig, terwijl we deze helemaal niet konden ontlopen.

In dit verband kan hij niet nalaten zich de vraag te stellen over welke vrijheid van handelen we eigenlijk wel beschikken of menen te beschikken en of uiteindelijk Rupert Sheldrake wel volledig in het ongewisse is als hij waagt voorop te stellen dat het misschien de toekomst is die het heden bepaalt en dat het aldus, het komende is dat onze daden of beslissingen van het heden in handen houdt.

Want, denkt hij, als we evolueren naar het Omega-punt, zoals hij leerde van Teilhard de Chardin, wat hij gelooft - anders ziet hij niet in waar de evolutie ons zou kunnen brengen - dan is die gewaagde, maar niet bewezen stellingname van Sheldrake niet zomaar een doos lucht, zelfs al hoorde hij iemand op de BBC verklaren dat Sheldrakes boeken zouden moeten verbrand worden.

Zo wat is er van de waarheid? De inhoud van de enige encycliek tussen zijn boeken, de ‘Veritatis Splendor’ Encycliek (1993), lag nog altijd zuur op zijn maag. Hij kon er niet overheen dat de paus hierin verkondigde dat de teksten van Bijbel, Evangeliën en Paulus, genomen moesten worden als een schittering van waarheid, waaraan geen jota te wijzigen viel. Hij kon dit onmogelijk aanvaarden en hierin stond Gérard Bodifée hem bij, die in een dun boekje,: ‘In Beginsel’ het perfect antwoord hierop formuleerde:

‘Dragen niet alle overtuigingen die opkwamen in de geest van geïnspireerde mensen iets waars in zich, en zijn ze niet alle leugenachtig wanneer ze pretenderen een absolute waarheid te bevatten?’

Ettelijke malen ook had hij zich de vraag gesteld hoe de Evangeliën eigenlijk wel waren ontstaan. Ze waren geschreven in het Grieks, dus niet in het Aramees, noch vertalingen hieruit, wellicht geschreven door grote schrijvers of dan toch schrijvers die wel kennis hadden van de overleveringen uit het leven van Jezus maar daarenboven vertrouwd waren met de literatuur van hun tijd, en zeker deze van Sophocles, Plato, Aristoteles, Echyles en anderen. En het kan onmogelijk anders dan dat ze hun beschouwingen over Jezus in dit licht geschreven hebben, verheerlijkend en dramatiserend. Het enige waarin ze afgeweken zijn is dat ze eindigden op een uiterst positief vlak, de verrijzenis. Maar of die biografie die ze schreven letterlijk de woorden en de daden van Jezus weergaven valt te betwijfelen. Zij waren maar de auteurs zoals er zovele ronddwalen die begaan zijn met de biografie van een of andere beroemde persoon.

In dit verband zijn ook zijn woorden die hij schrijft autobiografisch, ze handelen ook over de persoon die hij is en was, maar ruimschoots meer over de persoon die hij had kunnen zijn.

*

Het is weer gaan sneeuwen. De vlokken, een geruisloze wriemelende massa die lijk een grijs veld het leven scheidt van de dood. Hij staat voor het venster. Hij weet dat op dit ogenblik in een stadje in de Valais een vriend begraven wordt. Hij is in gedachten tussen de zwijgende menigte over wie de doodsklok luidt, opstijgend uit de Rhonevallei, over de huizen, over de wijngaarden tot de witte lijn van de bergen.

Het lichaam dat hij weet liggen in de kist. Het gezicht dat hij, jaar na jaar, heeft zien ouder worden, ineengekrompen. Hij hoort nog zijn woorden toen hij vertelde, hoe hij als jonge knaap, samen met zijn broer, Sylvain, in korte broek, van uit het dorp naar zijn vader toe klom, die ‘gardien’ was van de cabane de Moiry, meer dan 2.800m. hoog en ze verrast werden op het meest kritieke punt van hun beklimming door een ongewoon hevige sneeuwstorm. Hij hoort nog zijn filosofie over leven en sterven, over het harde brood dat ze aten gedrenkt in melk, soms in wijn – er werd maar enkele malen per jaar brood gebakken in het dorp - hij kent nog de echo van zijn stem en de fonkeling van de wijn in het glas dat hij hoog hield. Hij is de tweede vriend uit de Valais die gaat, die meer dan herinnering wordt. De band leven wordt smaller en smaller; de cirkel die zich sluit. Wie van hen die overblijven, zal de volgende zijn?

Hij weet dat dit ook zijn begrafenis is; dat er ook een deel van hem in de kist ligt dat bedolven zal worden door de donkere aarde en hij weet dat het ook voor hem is dat de doodsklok luidt. Hoe zegde Donne het weer?

Hij had dus moeten aanwezig zijn om de woorden te horen van de priester, de enige woorden die hij nog bidden kan: Requiem aeternam dona eis, Domine : et lux perpetua luceat eis. En dat hij weer moge opgenomen worden in het grote licht waar hij is uit ontstaan.

Hij staat voor het venster. De cirkel in het gras die hij vanmorgen had vrijgemaakt om wat kruimels te strooien is dicht gesneeuwd; maar pimpelmeesjes hangen tegen de zakjes zaad in de jonge dennen, en de dofheid zwelt in hem.

Zo laat het sneeuwen nu, laat de wereld dicht sneeuwen, laat huis en tuin opgezogen worden door de sneeuw, en neergezet ergens, ergens. Het is op de uitvaart dat hij had moeten zijn om de woorden te horen en hem te volgen op zijn laatste tocht naar het graf onder de bomen waar een andere vriend begraven ligt. Om daarna, samen met hen die nog overblijven een glas Ermitage te drinken en twee glazen meer te vullen die niet meer gedronken zullen worden.

Hij had daar moeten zijn om de lucht te voelen en de bergen te ruiken en te zien hoe krachtig het licht is over de sneeuw. Pas dan zou hij afscheid hebben genomen. Zo laat het sneeuwen, laat alles bedolven worden, ook de pijn om de vriend die nu herinnering is.

Hij denkt aan het oerbeeld dat het ‘nu’ is, het levende nu, uitgerekt tot in het eeuwige, versplinterd en doorgegeven zoals het geschreven staat in de Bhagavad Gita:

Never have I not been, never have you not been, and never have these princes of men not been, and never shall the time come when all of us shall not still be. As the tenant soul goes through childhood and manhood and old age in this body, so does it pass to other bodies**.

Of, denkt hij, zoals de ziel die we in pacht kregen, in ons lichaam overgaat van onze kindsheid, naar onze volwassenheid en naar onze late jaren, zo gaat ze over op andere lichamen.

En hii begrijpt dat het deeltje geest dat we als mens in pacht hebben gekregen, onsterfelijk is en overgedragen wordt van leven op leven en, ‘altijd ben ik geweest en altijd zal ik zijn’. 

  *Arthur Koestler :’The Act of Creation’,  Pam Books Ltd , 1969: pag. 184.

  **Bhagavad Gita : ‘A Book of Hindu Scriptures in the form of a dialogue between Prince Arguna and the God Krishna”; The Peter Pauper Press, Mount Vernon - New York 1959, pag. 13.

03-11-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij loopt het huis uit, hij loopt het huis in, de tuin welft over hem, de bomen, de luchten, de stilte als hij in de kamer zit, starend in de vlammen van de haard: de boeken naast hem tegen de muur. Het zijn zij die hem recht houden, die een belangrijk deel van zijn leven zijn - dan toch, geworden zijn. Enkele dagen geleden las hij bij Fritjof Capra dat alles een ‘interconnected network of events’ is, wat betekenen moet dat ook de mens in dit netwerk verweven ligt – schreef hij dit nog niet? - en er door beïnvloed wordt. Al hebben we hierover niet de minste notie, toch wijst heel wat in deze richting en wordt ons leven geregeld door de samengevoegde impact van alle gebeurtenissen die ons van ver of van dichtbij raken, en deze terugblik is nog onvolledig want we gaan allen terug tot het fameuze mirakel-ogenblik van precies juist vóór de Big Bang, toen de tijd nog de tijd van het Woord was.

Hoe mag hij interpreteren wat hij las in een boekje dat hij kocht aan zee met de lokkende titel: ‘Le besoin d’écrire’* van Roger Vrigny, over de behoefte, niet die van het lezen zoals Proust hem leerde, maar deze die van het schrijven is:

‘Mais un roman n’est pas une histoire. Il ressemble plutôt à un voyage dont on devine la destination, sans en connaître l’itinéraire. Le tout est de partir, de faire le premier pas. Celui qui donnera la cadence ou la couleur ou l’esprit du voyage’. Een roman is geen verhaal. Hij lijkt meer op een tocht waarvan men de bestemming vermoedt zonder de weg ervan te kennen. Het komt er op aan te vertrekken, de eerste stap te zetten. De stap die het ritme zal aangeven of de kleur of de geest waarin de reis gebeuren zal.

Is dit geen geruststelling voor hem, voldoende om vertrouwen te hebben in de goede afloop van wat hij op een punt, diep in zijn jaren, begonnen is zonder vooropgesteld plan?

De bejaarde dame – hij is nu bijna even oud als zij toen was - van wie hij destijds in die grote augustusmaand de chalet in de Valais had gehuurd, had hem eens gevraagd welke boeken hij wel las. Hij had haar (gelukkig) geantwoord, alle boeken behalve romans. ‘C’est bien’, had ze toen gezegd, ‘la vie est déjà assez roman comme ça’. Het leven is al roman genoeg. Ze parafraseerde misschien Céline die iets in die aard had geschreven; Céline die het had over verhalen zoals er voldoende zijn ‘dans les alcôves, les prétoires, les commissariats’, in de slaapkamers, rechtbanken, commissariaten.  

Als hij terugblikt, is zijn leven, naast de daden die hij stelde of niet stelde of niet had moeten stellen, vooral in essentie een aaneenschakeling geweest van boeken waarin hij voedsel vond om geestelijk te bestaan. En hij was gelukkig als het boek of het artikel voor hem een springplank betekende naar een andere idee of een ander boek. Maar, daarenboven, en hij weet dit maar al te goed, is hij ook van het dagelijkse klein gebeuren waarvan hij nooit weet wat het hem brengen zal.

Hij rijdt die morgen weg in de dwarrelende sneeuw die neervalt over de aarde. Hij komt in de straten van de stad waar hij zich in een andere wereld voelt. Hij is binnen in de warmte van boeken, hoog opgestapeld die zien hoe hij binnenkomt, de sneeuw in zijn grijzende haren maar de gedachten nog ergens bij wat hij thuis had neergeschreven. Een boek roept hem, een zwarte kaft met gouden letters en de prachtigste titel die hij verhopen kan: ‘Belonging to the Universe, a new Thinking about God and Nature’**. Met er onder de naam van Fritjof Capra en twee andere namen die hij niet kent, maar die hij niet nodig heeft te kennen om het boek te betalen aan de blonde dame die hem zal blijven bekoren, al was het maar omdat de pianomuziek, als hij het haar vraagt – zijn ogen een fractie in die van haar - een sonate van Cimarosa is. En terwijl hij nog even wachtte: hij staande voor haar, haar hand die hem het boek aanreikte en hij denkend aan een passage uit het dagboek van Kafka.

Hij rijdt terug naar zijn dorp. Het sneeuwen heeft opgehouden en het boek wacht naast hem. Thuis kan hij niet nalaten er even in te bladeren terwijl hij rechtstaande een glas wijn drinkt en de lunch die hij haalde, opwarmt in de microgolf. Hij leest, maar niet tot zijn verbazing:

‘What we find in our Bibles preceding the book of Exodus is actually a reflexion on the exodus experience, even the story of creation is told in the light of Israels great liberation.’

De idee uit ‘Belonging to the Universe’, bevestigt wat hij lange tijd geleden had ontdekt, namelijk dat de Exodus centraal staat in de Bijbel en dat er zonder dit gebeuren misschien geen Bijbel en ook geen Bijbels volk zou geweest zijn of zich toch niet in een zelfde mate zou geconfirmeerd hebben.

Maar was het ook geen vreemd iets geweest dat hij deze zin ontdekte, op het ogenblik dat hij over dit Exodus-verhaal, deze morgen aan de ontbijttafel aan het lezen was geweest en gedacht had er iets over te schrijven?

Hij had zich toen ineens gelukkig gevoeld en had gedacht aan Hugo Claus, hoe deze zich voelde na een goed gedicht te hebben geschreven. Hij ook voelde dat hij buiten moest, maar het sneeuwde. Sneeuwde het opdat hij de wagen zou nemen en wegrijden naar de stad; sneeuwde het opdat hij het boek van Capra en Co, vinden en kopen zou?

Wie beslist hierover, was hij het wel of was het iemand buiten hem die hem gadesloeg en greep had, niet enkel op zijn woorden en gedachten, maar via deze, ook op zijn daden? Waren er dan toch boeken, zoals de man in de koffiebar hem vertelde, boeken die hun lezers opzochten en alle macht bezaten om hun doel te bereiken?

Zo, wat is er van wat we toeval noemen: zijn er voorvallen die niet ‘toevallig’ zijn maar opgedrongen worden opdat dit of dat eruit volgen zou?

02-11-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

En de plaats van toen is gebleven. Hij stond er, nog niet zo lang geleden. Zelfs al heeft de inprenting van hun lichamen in de warme welige aarde zich sinds lang al geëffend, zelfs al hebben mossen zich vermenigvuldigd en al waren de mieren erover, de spinnen, de bijen, de bosduiven, de sijsjes, zelfs al is het bos thans dichtgegroeid en zijn alle sporen uitgewist, in hem is die plaats gebleven, de plaats waar hun lichaam was, onherroepelijk gebleven, verweven met al het andere, maar nu lijk een messteek deze morgen, een helderheid in zijn geest, er torenhoog boven uit. Hij schrijvend, de beelden oproepend, omkaderend, verinnigend wat kon geweest zijn en nu omgezet in woorden. En wat ooit was, herbeleefd in woorden, leeggehaald in woorden. Het ogenblik van toen nu brandend lijk een toorts in de nacht.

De eenzaamheid die zwellen gaat. Het oude gebeuren dooraderd door wat erna kwam, gespreid over de jaren: de vrouw die hij huwde en de moeder van zijn kinderen werd, zij die hij ontmoette op het Eliot-ogenblik en, een beeld dat hem nu niet loslaat, zij met wie hij afdaalde in een oase van licht en ruimte, van sneeuw en ijs, over de gletsjer naar Zinal toe, op een dag van licht dat hij opnieuw ontvankelijk was.

Betekenisloos was het te hopen, dat met het verbranden van alle geschriften ook de pijnen die hij bracht zouden verdwenen zijn, al waren er ook vreugdes geweest en hoopvol verwachten. Maar openingen geslagen sluiten zich zelden volledig. Je hebt altijd wel een takje mimosa dat je terugvindt in een oud boek of een vergeeld blad met een gedicht dat je van buiten kent. Je houdt wel een boek met een naam erin of een postkaart met de afbeelding van Akhnaton, of een jonge lijsterbes die je meenam uit het bos en die je te dicht bij het huis, onder het venster van je slaapkamer hebt geplant. Zo bewaren we, om nooit te vergeten, een teken van elk gebeuren dat een belangrijk punt was in ons leven, om dan achteraf de betekenis misschien dan toch te vergeten. En dan ook weet je nimmer hoe eenzaam je zult zijn des avonds in het te grote bed, denkend aan wat had kunnen zijn.

En meer dan ooit kan hij aanvaarden dat het de schijn heeft dat het de toekomst is die het heden bepaalt en dat onze vrijheid van handelen slechts ogenschijnlijk is omdat elke handeling in feite verlopen is in functie van het komende, dat keer op keer het nu wordt en het enkel het nu-ogenblik is dat van deze aarde is.

En denkt hij, moet ik niet geloven dat mijn schrijven dag na dag een daad is die niet ik me heb opgelegd maar iets of iemand buiten mij die toekijkt, opdat uiteindelijk, uit dit alles zou ontstaan wat thans, o zo tergend traag, gestalte krijgt en inhoud?

Uit een korte slaap komt hij terug. De wind zucht in de haard. Hij realiseert zich dat hij oud geworden is, dat zijn jeugd geleefd is. Hij realiseert zich hoe het kan dat onder een bepaalde impuls komende van waar ook, zijn innerlijk leven gestoord kan worden.

Dat dit regelmatig voorvalt, is een zekerheid maar dat hij het dan gaat uitschrijven is iets dat hem overstijgt, zodat hij zich achteraf moet afvragen wie de beslissing nam, hijzelf of de omstandigheden, waarin hij zich op dat ogenblik bevond.

Hij denkt terug aan zijn autodafé van een tijd terug, die zelfverbranding van bijna alle bladen tekst uit zijn schuiven. Wat een stupide beslissing, verbranden wat hij met zoveel toewijding had bewaard, al die kleine geschreven stukjes tekst. Een uur ervoor, een minuut ervoor, had hij er zelfs nog niet aan gedacht. Hij had zo maar zijn lade opengetrokken en er alles uit gehaald en in een ogenblik van verdwazing, in een opwelling alsof hij zich straffen wilde voor het leven dat hij gekend had, en enkele ogenblikken later was alles verbrand alsof hij zich zelf offeren wou op de brandstapel.

In feite is ons leven, om te beginnen, volledig geconditioneerd geweest door het ogenblik van de bevruchting. Hadden zijn ouders drie dagen later de liefde bedreven dan ware hij geboren in een ander jaar, dan had hij zijn militaire dienst gedaan een jaar later, dan had hij niet ontmoet wie hij nu heeft ontmoet, en zo voort, zodat we uiteindelijk moeten aanvaarden dat ons leven bepaald werd, eeuwen, duizend jaren ervoor en dat we het leven kregen dat ons wachtte en geen ander.

01-11-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Er is een verwevenheid, een interconnectedness die verbaast. De kosmos is een onoverzichtelijk web van gebeurtenissen. Hij kan deze zien in hun globaliteit en zeggen dat alles vervlochten is met alles; hij kan deze zien gecentreerd op de mens en zeggen dat hij geprangd zit in de mazen van dit web en dat de draden ervan, gesponnen zijn dwars doorheen elke atoom van zijn lichaam, doorheen elke splinter van zijn geest, geladen met een wondere energie, een krachtenbron die niet alleen samenbundelt maar ook voedt en inspireert.

We zijn hier op aarde om hierover te getuigen. En niet alleen om op te treden als getuige maar ook als geïntegreerde deelnemer en dus ook als verantwoordelijke. Hij kan of wil niet meer ontkennen dat hij hierbij intens betrokken is. De bewustwording van zijn materiële betrokkenheid is een feit, de bewustwording van zijn spirituele betrokkenheid is het nieuwe paradigma dat zich aftekent aan de horizont.

Hij voelt het aan als een rol die hij te vervullen heeft, het leven te zien als een ernstige aangelegenheid, die een band moet hebben met de diepere eigenheid van het leven, dat hij het sacraal element zou willen noemen. Het element dat Umberto Eco heeft willen naar voor schuiven als hij het had over het kosmische in het schrijven van een boek, wat evenzeer geldig is voor elke creatie, zo van mijn vriend de beeldhouwer, als van mijn vriend de schilder, de schrijver, de componist. Allen zijn we betrokken bij de verheffing van het zijnde en het afficheren van het sacrale dat van het leven is. Het is het beginpunt en het eindpunt van al wat als kunst aanzien wordt. 

Als Umberto Eco beweert, kosmisch ingesteld te zijn als hij schrijft dan heeft hij hier over nagedacht, het is geen idee die zo maar, onder het schrijven, uit zijn pen is gevloeid. En, als hij nu herleest wat hij de voorbije dagen geschreven heeft, van waar kwamen die beelden en gevoelens die hij optekende?

Hij las ooit in ‘Mort voici ta défaite’ van een auteur van wie hem de naam voor het ogenblik niet te binnen valt, dat elke elektron van ons lichaam de totaliteit bezit, van al onze herinneringen. En hij, Ugo, is op herinneringen ingesteld, hij hoeft ze niet op te roepen, ze overvallen hem, komende van waar weet hij niet, ze worden binnen geschoven via een ongekend mechanisme, in een kosmische context. Ze blijven hangen en komen tot leven, hoe weet hij evenmin, hij heeft hier geen wetenschappelijk bewijs voor nodig, het is zo. En aan wat ‘is’ kan niet worden getwijfeld.

Zo is het ook, dat vele gedachten ons vullen van de morgen tot de avond tot ver in de nacht, en enkele slechts die verwoord worden, maar hij kan niet zeggen hoe het komt of waar de overgang is naar die herinnering en niet naar een andere. Wel zijn er als hij schrijft, die voorrang krijgen; zijn er die hij zonder moeite terugneemt en zijn er die dieper nog dan alle andere opgeslagen liggen en die hij zelden plaats wil geven, omdat het zo oneindig was, zo overweldigend en zo diep zijn wortels heeft.

Maar hij heeft een leeftijd waarbij niets meer hoeft verborgen te blijven en dat hij nemen moet wat zich aanbiedt, wat opspringt bij het minste teken, en dit teken hoeft niet veel te zijn, het sterrenbeeld van Orion, de plaats van Venus lijk een lokstem precies boven de kruin van de hoogste den, of een noot muziek op het ogenblik dat hij de pen neerzet. Maar wat hij dagenlang heeft achter gehouden wil hij vandaag bloot geven, de echo galmend in die ochtend, toen hij gewekt werd door een stem, komende van nergens en van overal, een stem die zijn naam riep: ‘Erio, Erio’, haar stem uit zijn o zo verre jeugd. ‘Erio - ze noemde hem altijd Erio - waarom ging je weg van mij? Je weet dat je mijn grote liefde waart, de liefde waarmee onze volwassenheid begon’.

Ze staat naast hem: ‘Erio, herinner je de geur van hooi, herinner je de geur van vers gebakken broden als je moeder de ovendeur opende; herinner je de sijsjes ondersteboven in de berken, de bosduiven die opvlogen over ons, herinner je hoe onhandig, hoe verward we waren. ‘O, Erio, herinner je’. En hij herinnert zich.

Het is september. Hij zit voor het open raam, hij schrijft of leest misschien. Aan zijn vingers kleeft de geur van paddenstoelen die hij die ochtend met vader had geplukt op de nevelweiden. Julie staat ineens voor hem. Hij ziet het licht lijk goud op haar blonde haren. Ze neigt zich naar binnen en spreekt zacht de naam waarvan zij alleen weet waar ze die haalde: Erio, Erio, een naam die hij niet vergeten kan. Ze laat diep kijken in haar, de kleur van haar ogen is lichtblauw, of is het groen. Ze ontwijkt zijn blik niet, maar omkranst hem, houdt hem. ‘Kom’ zegt ze. Hij volgt haar. Is met haar over de boomgaard met de afgevallen appelen en peren die ruiken naar cider. Maar haar hand is klein in zijn hand en hij betast een voor een haar vingers. Hij zoekt naar een versregel van Gilliams, terwijl ze langs de weide gaan. Hier was hij met haar als knaap, en toen ze bezweet neerviel in het gras vol bloemen, en hij over haar gebogen was: stuifmeel op haar wimpers, alsof de weide haar bevruchten wou.

Hij houdt nog steeds haar vingers en, ‘hij befluit ze zoetjes tot ze zijn betoverd aan zijn lippen’, zoals Gilliams in zijn gedicht. Ze dringen doorheen de struiken, over de uitgedroogde gracht tussen de varens tot ze komen bij een open ruimte begroeid met erica en dopheide. Er is de geur van heide in bloei, er is het wilde parfum van schors en hars, verhit en versmolten door de zon, zoals zijn wildste gedachten versmolten zijn met haar gedachten. Hij kust haar, even maar, zijn hand is over haar borst, in haar bloes over de zwellende tepel. Haar bloes is open nu, haar hals wit en lichtend en o zo zacht, zo onuitsprekelijk vol en hunkerend, haar lichaam, een altaar waarop hij zich slachtofferen wil. ‘Kom’, fluistert ze, ‘kom mijn Erio’. Het onmogelijke, het lang verwachte droomgebied van hals en borsten en dijen. Hij is over haar. Haar hand brengt hem binnen in de vochtige, zuigende schoot. De wereld kantelt over hen. Hij glijdt binnen in de oneindigheid van het Zijn.

Hij schrijft dit neer, in een lang en soms aarzelend heen en weer gaan van de hand over het papier. Hij hoort nog de vlucht duiven over hen, zoals het was in het ‘nu’ van toen, het nu van het onwezenlijke ‘nu’ van toen, getekend, verzegeld met de echo van hun kreet.

De boeken omheen hem zijn niets dan aandacht. Wat hij altijd verborgen hield is nu van hen, is nu van allen. Het levende, bevruchtende teken van het oer gebeuren dat met de Big Bang het Universum werd ingeschoten.

31-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij wachtte even: ‘Kijk, ik ook heb een boek gekocht – hij haalde het papier van het boek voor hem - een Frans Sierens’ boek: ‘Een sterke geur van terpentijn’*. Eigenlijk heb ik het niet gekocht om het boek zelf, ik kende het maar al te goed, ik ken het als mezelf, maar om de dedicatie erin. Luister, hij nam een fijn brilletje uit zijn etui, kuchte even en las:

‘The frog felt an atrocious piercing pain. The scorpion had stung it. As it sunk below the surface, taking the scorpion with it, it cried out with its dying breath: ‘Is that logical?’ ‘No’, said the scorpion, it’s not. But what would you? I can’t help it. It’s my nature.’

‘Je vraagt je af hoe een boek, met een dergelijke veel zeggende  dedicatie, eigenhandig geschreven door de schrijver, ooit terecht kan komen bij De Slegte.’

‘Kinderen die de boeken, achtergelaten door hun vader of moeder, bekijken als een last, als totaal overbodig - boeken worden niet meer met respect behandeld - en die hier hebben binnen gebracht, denk ik. Maar ik herinner me, ik meen je te kennen, mijn naam is Ugo d’Oorde, ik woonde vroeger in Gent, maar nu in een dorpje niet zo heel ver van hier daar waar mijn roots lagen. Maar we moeten elkaar al ontmoet hebben, ik voel het, ik weet het en wat opmerkelijk is, ik ken dit boek en ik ken die Frans Sierens, hij leek sprekend op jou, hij overleed begin de jaren tachtig, geteisterd door de ziekte die u ook aan het neerhalen is. Hij schonk me dat boek toen het uitgekomen is maar wat uitzonderlijk is, mijn beste man, hij heeft er dezelfde dedicatie in neergeschreven, een tekst van Orson Welles.’

‘Het kan, alles kan, ik ben op heel wat plaatsen geweest en heb heel wat mensen ontmoet, maar weet je, Ugo, ik mag je toch Ugo noemen? Weet je, boeken kennen een eigenaardig leven, soms denk ik dat ze ons bespelen, ons op paden brengen waar we anders nooit zouden komen. Maar ken je soms ook zijn zoon Arne, een groot man, veelzijdiger nog dan de vader?

‘Neen, Arne ken ik niet, ik kende wel zijn moeder, een frêle gestalte, eerder zonderling dan vreemd. Ik, ontmoette haar enkele malen, na de dood van Sierens. Ze liet me eens een verhaal achter van het leven dat ze gekend had, voor ze haar man had ontmoet, iemand die veel geleden had, dacht ik. Maar, er hier over spreken roept heel wat herinneringen op en maakt mijn dag uitzonderlijk. Velen zouden onze ontmoeting toeval noemen, ik niet, Ik geloof niet in toevalligheden.’

‘Het is geen toeval’, zegde de man, het is een afspraak die ik maakte met jou toen ik je zag tussen de boeken bij ‘De Slegte’.

Ugo keek verbaasd op: ‘Jij ook kent me dus van ergens, van vroeger?

‘Het kan. Je komt het wel te weten, gezien je het boek bezit, als je het thuis in de hand zult houden.’

‘Het is magie’, zegde Ugo, ‘Magie van een vreemde soort, want ik was helemaal niet zinnens hier te komen, maar in de regen dacht ik eraan dat deze koffiebar een plaats was waar Frans Sierens regelmatig kwam en aan hem denkend ben ik hierheen gekomen. Ik dacht dat ‘zijn’ geest, hier nog aanwezig, kon zijn.’

‘En waarom niet, Ugo d’Oorde? Hij wou wellicht dat er, na al die jaren, over hem nog eens gesproken werd; dat zijn boek, zijn dedicatie, nog eens werd vernoemd, en opgetekend, want jij gaat hierover schrijven, is het niet?

Hoe weet jij dat ik schrijf?

‘Cela se voit, cela se sent, en ik weet dat je je er goed bij voelt.’

‘Ja, ik voel me er goed bij, en vandaag is een zeer opmerkelijke dag en na onze ontmoeting is het een nog betere dag. Als ik thuis kom zoek ik het boek met de dedicatie. Maar ik moet weg nu, en ik wil je zo maar niet verlaten zonder je met veel respect, omwille van wat je te wachten staat, kracht en aanvaarding toe te wensen, aanvaarding van het lot dat voor jou geschreven staat, zoals ook dit van mij elke dag wat duidelijker opgetekend wordt. Maar, mijn vriend, want zoals we nu bezig zijn, dat zou je geworden zijn, zeg me eens – met wie sprak hij eigenlijk? - waar ik, het dichtstbij, A4 bladen kan vinden, om te kunnen openbaren wat de dag, mij en jou en ‘onze’ Frans Sierens heeft opgeleverd. 

Thuis gekomen heeft Ugo onmiddellijk het boek opgezocht. De dedicatie stond er wel degelijk in, zoals de man zonder naam ze gelezen had, met ‘Orson Welles’ er onder. En Ugo dacht, voor zichzelf, maar niemand zou hem ooit hierbij volgen dat het de echo van Frans Sierens zelf kon geweest zijn, die hij ontmoet had in de koffiebar.

Of, dacht hij, is dit zuivere inbeelding, was die man een vriend van Sierens die verrast was die vreemde dedicatie van Orson Welles te vinden en om die reden, enkel om die reden, het boek heeft gekocht. Het overige moet ik maar zien als een normaal gebeuren met iemand die wetende wat hij wist, verging van eenzaamheid, een eenzaat zoals jij, die dankzij hun ontmoeting even doorbroken werd en bij beide, een echo nalaten zou voor de dagen erna.

30-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij las de ganse paragraaf en stopte, dromend, het boekje sluitend, de vinger tussen de bladen, toen de heer tegenover hem, plots zegde: ‘Ik hou van mensen die hier komen en het wagen een boek te lezen, mag ik weten wat u zo boeit aan dat ‘prutske’ van een boek dat u leest?’

Ugo keek op naar de man voor hem, zag hoe mager en scherp zijn gezicht getekend was, grijswit bijna tot zelfs de lippen, half geschoren ook, rechtop zittend, zijn wit kopje koffie in de hand en zijn ander hand op een boek in het bruine inpakpapier dat hij kende van ‘De Slegte’.

‘Een prutske? Helemaal niet, helemaal niet, het is Proust die iets schrijft over ‘la lecture’*, over het lezen. Ik vond het bij ‘De Slegte’, een kwartier geleden.’

 ‘Ik hou van mensen die een boek lezen in een volle koffiebar zoals hier’, herhaalde hij, ‘en dan nog wel Proust. Ik heb hier ook al dikwijls een boek gelezen, ik heb hier zelfs ooit een boek geschreven. Mag ik weten wat Proust vertelt over ‘la lecture’?’

Ook een schrijver, dacht Ugo en hij ziet er uit als een schrijver, een veelschrijver, een Brusselmans: ‘Waarom zou u dit niet mogen weten, u vooral niet? Het is een tekst, genomen halfweg het boekje. Luister, ik tracht u, in dit geroezemoes van stemmen, de droompassage erin die ik ontdekte, voor te lezen.’

‘Ja, doe maar, het kan niet droom genoeg zijn.’

Ugo dacht, ik ken je man, ik ken je van ergens. Hij boog zich wat verder over de tafel en, er op lettend de twee jonge dames aan de tafel ernaast niet te storen, herlas wat hij gelezen had:

‘Avant chacun des morceaux presque en forme de cantiques dont il est parsemé’ - en ging verder, de tekst vertalend - ‘heb ik de stilte beluisterd van de gelovige die deze teksten luidop las, en bij elk ‘dubbelpunt’ de lezing even onderbrak om het volgende vers aan te vatten; alsof het een psalm was die hem herinnerde aan de vroegere psalmen uit de Bijbel’.

Hier stopte hij en keek naar de man voor hem die knikte met het kopje koffie in de hand. ‘Nu komt het’ zegde Ugo, nu komt wat ik zo prachtig vind : ‘et plus d’une fois, tandis que je lisais, il m’apporta le parfum d’une rose que la brise entrant par une porte ouverte avait répandu dans la salle haute où se tenait l’assemblée et qui ne s’était pas évaporé depuis dix-sept siècles. En vertaald is het even mooi: meer dan eens, terwijl ik las, bracht hij me de geur van een roos die de wind, langs een openstaande deur, had binnengebracht in de hoge ruimte van de zaal waar de vergadering zich ophield. Een geur die na zeventien eeuwen – eigenlijk waarom zeventien? - nog niet verdampt was.’

Hij las dit en voelde eens te meer de grote poëtische kracht van Prousts woorden, even zeer in de klank van het woord als in de betekenis ervan.

‘Verrassend,’ zegde de man, ‘zuivere poëzie. Proust is een groot man, maar ik, ik ben er nooit in geslaagd zijn ‘Recherche’ volledig te lezen, ik ben halfweg gestopt, het was me te langdradig vond ik, hoewel geniaal geschreven, te geniaal misschien.’

‘Voor mij ook, geniaal maar moeilijk vol te houden tot het einde. Ik las wel zijn ‘Jean Santeuil’, een jeugdwerk van hem, dat na ‘La Recherche du temps perdu’ werd gepubliceerd. Veel herinner ik me er niet meer van, maar het was Proust en niemand schrijft zoals Proust.’

‘Om hem te lezen, moet je in hem verdwijnen, il faut que tu te perdes en lui, dat je opgezogen wordt door hem. Hij is Proust en niemand is zoals hij, een baken van de Franse literatuur, eigenlijk van de wereldliteratuur, daarom niet een lichtende baken, maar een obelisk die met zijn schaduw de literatuur omheen hem bevloeid heeft. Je moet weten, ik schreef vroeger ook, ik weet wat schrijven is, maar hoe Proust het deed en de hoeveelheid die hij schreef gaat me te boven. Trouwens, ik hield het bij wat toneel en wat recensies, maar het liefst dook ik in de detective verhalen en het zijn ook deze die mijn favoriete lectuur waren.’

‘Proust, een obelisk, niet een Pyramide?’

‘Neen, een Pyramide kent niet de schaduw van een obelisk. En een groot deel van de Franse literatuur groeide op in de weergalm van Proust.’

En toch ken ik je, dacht Ugo, ken ik je van ergens: ‘En schrijft je nu nog?’

‘Neen, het is de moeite niet meer.’

Hij dronk zijn koffie, en riep de dienster voor een andere koffie: ‘Kijk, wie ik ben heeft geen belang meer, als ik de dokters mag of moet geloven heb ik nog een paar maanden om te lezen of te schrijven. Ik kijk nu naar de gedragingen van de mensen die niet met de dood in hun hoofd rond lopen. Ik heb je opgemerkt tussen de rekken boeken van ‘De Slegte’. Zag hoe je naar de boeken keek en ik herkende me zelf erin, en als ik hier binnenkwam, vroeg ik me af of ik je hier ook zou aantreffen. En inderdaad je bent hier kort na mij binnengekomen. Ik wist het, ik zag het aan de manier waarop je in de boeken bladerde dat je hier een koffie zou komen drinken en ik zorgde voor een plaats voor jou. En eens je binnen was kon je niet anders dan hier rechtover mij komen zitten.

* Marcel Proust: ‘Sur la lecture’, Edit. Mille et une Nuits, 1994, pag.54 :  

29-10-2018, 20:39 geschreven door Ugo d'Oorde  

Umberto Eco heeft het bij het rechte eind als hij schrijft:  genius  is twenty percent inspiration and eighty percent perspiration*, en dan nog moet er ‘genius’ aanwezig zijn, wat hij, Ugo, te bewijzen heeft. Maar van Eco hoort hij ook heel graag dat ‘een roman schrijven een kosmische aangelegenheid is zoals het kosmisch gebeuren waarover wordt verteld in Genesis’. Mag hij zeggen dat het boek dat zich schrijft via hem, een kosmische aangelegenheid is?

Echter, wat is hij, de Ugo van het boek, meer dan een mens onder de mensen, zoals een boom is onder de bomen van het bos? Een boom die misschien wat meer licht ontvangt, wat meer regen, wat meer wind, misschien geworteld is in een andere grondlaag en als gevolg van dit alles, verschillend wat zijn groei betreft?

Maar de groei van de mens is de groei van de geest die in hem is gebrand, en de opdracht heeft creatief te zijn. En dit creatief-zijn is het kosmisch element dat hem bezielt, dat in hem woekert. Dit is de reden waarom hij nu zijn dagen vult en vullen blijft met dit zoeken naar woorden. Woorden die de resultante zijn van alle daden, alle bevindingen, alle ontmoetingen die op zijn leven hebben ingewerkt en hem gevormd hebben. En nu, zoals T.S. Eliot het dichtte, en hij herhaalt zich omdat het zo mooi is gezegd: ‘a lifetime burning in every moment’. 

* 

Zijn voorraad A4 bladen was te ver geslonken. Hij was naar die vriendelijke dame van de winkel in het dorp gereden maar die vertelde hem, dat haar voorraad uitgeput was en daarenboven, dat ze de winkel sluiten ging. U, had ze gezegd, bent een van de weinige die de winkel nog kennen, ze gaan liever naar het groot warenhuis, ze beginnen nu zelfs al te kopen via het internet. Ik beleef er dus geen vreugde meer aan, en de leeftijd, mijnheer, ja de leeftijd, ziet u.

Het spijt me, had hij geantwoord, en het spijt me voor uw winkel, maar ik begrijp u volledig. Hij dacht eerst dat het eigenlijk niet zo dringend was maar, de dag zijnde wat hij was besloot hij door te rijden naar Gent, ook omdat hij er een hele tijd niet meer geweest was; ook omdat hij dacht binnen te lopen bij de ‘Slegte’ voor een of ander te ontdekken boek.

Hij hield van die stad, hij was er mee vergroeid. Hij kende er vrienden en kennissen want hij had er jaren gewoond en wel in het hart ervan, in het Kuipje, in de schaduw van de kathedraal, en vele straten en plaatsen waren levend in zijn gedachten. Zo, hij voelde zich goed toen hij de snelweg opreed, en na een twintigtal minuten, zijn wagen, veilig en wel én gelukkig, parkeren kon op het plein dicht bij het Geraard de Duivelsteen. Hij was de Volderstraat in gewandeld naar ‘De Slegte’ toe - het leven in hem bruisend en los van de zorg van het schrijven - met opgeheven hoofd, als wou hij duidelijk maken dat hij terug was van weg geweest. Hij keek naar de mensen die hij kruiste, naar de huizen die hij kende. Hij stopte even bij de merkwaardige, ook wat het gebouw betrof, boekenwinkel op het pleintje waar hij bleef kijken naar de vele kunstboeken in het uitstalraam. En, hij vond het een verrassing, er lag ook een boek van Velikovsky, ‘Ages in Chaos’, een boek dat hij kende, zoals hij ook de blonde dame kende achter de toonbank. Hij ging verder en  trad in ‘De Slegte’ binnen. Onmiddellijk kende, hij het vertrouwd gevoel dat de boeken hem verwelkomden. Hij had ruim de tijd, hij kon beginnen in de kelder waar hij viel op een kleine stapel, sterk afgeprijsde, ‘Ages in Chaos’, aan minder dan de helft van de prijs die hij gelezen had in de etalage van de boekenwinkel. Het bewoog hem, het boek dat hij bezat en gelezen had, daar afgeprijsd te vinden, want hij vond het een zeer interessant werk, met voor hem als hoogtepunt, het wondere relaas van de reis van Hatsjepsoet - volgens de schrijver ‘the queen of Sheba’ - naar het Land Punt, het land van koning Solomon.

Hij liep alle verdiepingen af, hier en daar een boek in de hand nemend, maar voor hij wegging zag hij een klein boekje liggen, een handpalm groot met de naam Marcel Proust: ‘Sur la lecture’. Dit kon hij niet laten liggen en hij kocht het.

Het was licht gaan regenen als hij buiten kwam. Het deerde hem niet, niets deerde hem, hij ademde diep, hij had Proust bij zich. Hij liep straat in, straat uit en stapte in de Donkersteeg de koffiebar die hij daar kende, binnen. De plaats zat overvol maar een heer aan een tafeltje alleen, deed hem teken dat de plaats tegenover hem vrij was en hij zette zich neer, de heer dankend. De dienster bracht hem de koffie die hij besteld had. Hij zette er even zijn lippen aan en wist – hij wist heel wat die dag - dat het een koffie was die uitstak boven alle koffies die hij al gedronken had, want, hij vond dat hij er goed zat in die massa mensen, stevig en goed, ondanks de sigarettenwalm, maar omwille van de sterke geur van koffie die alles overheerste.

Hij nam Proust uit de zak van zijn jas, opende het boekje halfweg en waar hij zat begon hij te lezen: een merkwaardige passage was het waar Proust het heeft over het evangelie van Lucas, wanneer de dubbelpunten ‘gelezen’ worden die de tekst onderbreken. 

*‘Naschrift bij de Naam van de Roos’, Uitgeverij Bert Bakker, 2de druk september 1984, , vertaling Henny Vlot, pag. 18: ‘Als een auteur tegen ons zegt dat hij heeft gewerkt in de bevlogenheid van zijn inspiratie, liegt hij. Genius is twenty per cent inspiration and eighty per cent perspiration.’

28-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij heeft alles opgeruimd en naar de keuken gebracht, de lege fles in heet water gelegd om het etiket er af te weken en is gaan neerliggen voor de haard, op de sofa, zijn toevlucht.

In zijn band met John, en nu met Ray en Jane, speelt een plaatsje in de Valais een hoofdrol of, hoe herinneringen  mensen dichter tot elkaar kunnen brengen. Stel dat het anders ware geweest, dat zij of hij in Toscane of in Umbrië, of waar ook waren terecht gekomen, hun afscheid nemen zou niet geweest zijn zoals het nu was. 

Hij herinnerde zich nu ook een avond, waarop een vriend, Jean-Louis R., enkele leden van zijn familie had uitgenodigd en hem had gevraagd hen te vergezellen. Hij zat er aan tafel als een illustere onbekende voor die familie, tot een oudere dame, gekluisterd aan haar rolstoel, op een gegeven ogenblik het woord Evolène vermeldde; ze was er regelmatig, als jong meisje met haar ouders en daarna met haar echtgenoot op vakantie geweest, en toen hij haar zegde Evolène goed te kennen, bloeide ze open, lachte ze en is ze blijven spreken over haar jeugd, kijkend naar hem, grappen vertellend alsof ze die jeugd van toen had teruggevonden en zeker niet, gekluisterd aan haar rolstoel, maar als jong meisje met strooien hoed over de alpenweide liep op zoek naar edelweiss en gentiaan, naar viooltjes en zilverdistel. Hij was onmiddellijk haar vriend alsof ze er samen, hun jeugd hadden doorgebracht.

Vandaag was juist hetzelfde gebeurd, niet wat hij had voorgelezen had hen dichter tot elkaar gebracht, maar wel de herinneringen aan St. Luc en het Bella Tola hotel.

Hoe zijn we ingesteld als we de jaren van een bepaalde leeftijd zijn binnengewandeld, als we roeren gaan in onze herinneringen die elkaar overlappen. Het kan goed zijn dat we ooit op hetzelfde ogenblik in hetzelfde restaurant aanwezig waren, of elkaar gekruist hebben op een of ander bergpad, om ons pas vandaag te realiseren dat de mogelijkheid had kunnen bestaan.

Ga vriend en vriendin, dacht hij, ga in vrede, ik zal niets verkeerd zeggen over jullie, integendeel, ik zal je naam wijzigen maar niet je landgoed. Wie me lezen zal, zal weten waar het gelegen is en zal het opzoeken wellicht, althans, indien wat ik er over zeg voldoende draagkracht heeft, alleen de naam verzwijg ik, niet het jaartal boven de torenpoort, noch de leeuwtjes links en rechts van de inrit.

Dit is dan de dag die begon als een weekdag en een ‘hoogdag’ werd. Veel gebeurde er niet, wat onopvallende dingen, een thee-namiddag die uitliep op een glas wijn, maar voor hem meer dan vermeldenswaardig, al zal niemand er stil bij staan. Of hoe soms de dagen worden ingekleurd door het degusteren van een oude wijn en het herbeleven van een raclette, een kaas, een karrewiel groot, op het terras ‘geracleerd’, vóór het houtvuur, geserveerd door Monsieur Pont.

Diezelfde avond, laat – hij was in slaap gevallen op de sofa - zocht hij opnieuw in zijn dagboeken naar een spoor van zijn antwoord aan John. Hij vond het in de vorm van een prozaïsch gedicht, geïnspireerd op de enige zin van Poesjkin die hij zich nog herinnerde uit een al lang vergeten Russische les: ‘Zing zwaluw, zing, zing mijn hart tot rust’. Maar het voldeed hem niet meer, hij zou het herschrijven. Hij mailde nog aan Raoul, al was het al diep in de nacht, wat hij als Gentenaar weten moest over de Orval die hij dronk:

My dear Raymond,

Wat een uitgeweken Gentenaar moet weten als hij in zijn café een ‘biertje’ gaat drinken, gebrouwen in de Abdij van Orval. De ruïnes van die abdij, zouden misschien ruïnes gebleven zijn ware het niet dat een jonge Gentenaar van negentien, soldaat aan de IJzer, met een kogelwonde in de long door de Duitsers gevonden werd en verzorgd in hun Lazaret; en die jonge soldaat toen zwoer – vertelt de overlevering - dat hij, bij leven, monnik worden zou. Hij genas en hield woord, en werd Dom Marie-Albert van der Cruyssen. Het is hij die Orval herbouwde en aldus de brouwerij opnieuw tot leven bracht. De werken vertrouwde hij toe aan twee andere stadsgenoten van jou, architect Van Houtte, en de aannemer in centrale verwarming, Verspeelt, vader van een goede vriend van mij.

En, mijn vriend Ray, als je kijkt op het etiket van je flesje Orval, een forel met in de mond, de trouwring van de Toscaanse gravin Mathilda van Canossa. Het verhaal gaat over de gravin die er haar ring verloor die door een forel werd teruggebracht.

Denk, mijn vriend, denk aan Mathilda en haar ring en denk aan Dom Marie-Albert van der Cruyssen, en je andere stadsgenoten, als je bij Marie in het dorp, een volgende Orval bestelt.

Het is niet veel gevraagd maar het mag geweten zijn. Het weze dus voort verteld aan alle liefhebbers van Orval en ik weet, er zijn er vele. 

27-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde