Het licht van de morgen, en met het licht, Proust die binnenkomt, zo maar, zonder overgang; alleen omdat er de schaduw is van het licht, of een woord, of een geur, of een inval, of omdat Proust, in zijn boek, hier in de kamer aanwezig is en hem roept opdat hij zich herinneren zou wanneer hij hem las: onder de bomen in bloei, op de trein soms  of, ‘s nachts misschien als de slaap niet kwam.

Opdat hij zich herinneren zou, toen hij met haar wandelde omheen die vijver even buiten de stad, hoe lief hij haar had, hoe ze kleefde tegen elke vorm van zijn lichaam, toen hij haar kuste in de struiken en ze zich tegen hem aandrukte met een totale overgave in haar lief-dwaas verlangen zich op te lossen in hem. Wilde ganzen streken neer op het water, een koekoek in de bomen, auto’s op de snelweg, maar haar o zo slank lichaam tegen hem, zo tenger ook, zo onwezenlijk teder. Niemand kon het weten, ook zij heeft het niet vermoed, hoe hij haar toen beminde, meer dan de vele keren dat hij over haar en binnen in haar was. Omdat er de luchten waren en de weerspiegeling in het water en de ganzen die drijven bleven en zovele andere dingen die wentelden om hem en in hem en als hij haar hield, hij en zij omstrengeld waren met het eeuwige van het Zijnde. Omdat hij voelde - en het is alsof pas nu de gebeurtenissen van toen zich vertalen in gevoelens - hoe oneindig het beminnen was: leven en dood vermengd, opgenomen voor enkele luttele momenten in een andere, onvatbare wereld en nu, hernomen, her-ingekleurd in een paar woorden.

Waarom dit plotse herinneren, een flits maar, hier binnengeschoven. Waarom eens te meer zijn eenzaamheid doorbroken en terug gekeken naar wat vroeger was; groter dan al het andere, omkranst met de tijd erover en het weten dat dit nimmer meer zal keren.

*

Hij is een donkere, gistende massa gedachten die een uitweg zoeken. Hopelijk zal dit gistingsproces blijven borrelen; hopelijk zal hij blijven zoeken omdat het in hem de mens is die zoekt, wellicht sinds de eerste rilling geest die binnengebracht werd in hem, een beeld ook van de wereld om hem die moet gezien worden als één groot orgasme van gedachten, die in elkaar opgaan, zich voortdurend vernieuwen en waarin alles met alles verbonden is.

En dan, Monod, waar is dan die onverschilligheid die jij ontmoet in het Universum en waar is dan het louter ‘toevallige’, zoals jij het zegt, van ons ontstaan? En, Prigogine en Stengers, wie concipieerde het fenomeen van auto-organisatie, waar je beiden het over hebt, waarbij alles ontstaan is uit het zichzelf organiserend fenomeen van de materie, evoluerend naar een steeds hogere complexiteit?

En een andere vraag, opgerezen uit de diepte, waarom waagt Monod het te schrijven in naam van de ‘mens-die-weet’ – alsof hij, Monod, de waarheid in pacht zou hebben - als hij, Ugo, gelooft én in zijn verbonden zijn met het materiële, én in zijn verbonden zijn met het spirituele, het leven-brengend element, de Grote Geest die niet in te dijken is noch met woorden, noch met namen.

Steven Weinberg is heel wat genuanceerder dan Monod. Hoe meer het Universum ons begrijpelijk toeschijnt, schrijft hij, des te meer het ‘pointless’,  het zinloos, schijnt te zijn. Weinberg zegt niet dat het zo is, maar dat het schijnbaar zo is. Hij laat dus nog een grote opening.

Nu, Weinberg is een belezen en wijs man. Hij aarzelt niet te bekennen dat hij deze fameuze zin al te onbezonnen de wereld heeft ingestuurd. Hij weet genoeg dat uit het deel van de sluier, dat door de wetenschap werd ontbloot, nog steeds geen final theory kan geëxtrapoleerd worden. Daarom en nog om vele andere redenen is Weinberg een man naar zijn hart. Zo schrijft hij nog dat die zin van hem de vertolking is van zijn nostalgie naar een wereld waarin de hemelen de glorie van God verkondigen. Wat een voldoende bewijs is dat Weinberg zoekend blijft en niet alwetende is zoals Jacques Monod het wel is. En het is de zoekende mens die we zijn willen want wie zoekt naar iets, is op weg ernaar, wat voldoende is.

Hijzelf herinnert zich nog heel goed die morgen in de lente dat hij, komende uit de geslotenheid van het ‘ la Chapelle-station, dat nu niet meer open is, van de Noord-Zuidverbinding, de trap opliep - hij had Proust gelezen in de trein - en toen hij buitenkwam in het grote licht, een gevoel van eeuwigheid hem overviel. Een fractie slechts duurde dit, maar het kan ook dat de tijd een langere fractie stilstond voor hem, dat de tijd hem doorlichtte zoals het ook gebeuren zal het allerlaatste ogenblik van zijn bestaan, waarna hij openspatten zal in miljoenen flitsende eons die in cirkels en spiralen en gebogen lijnen zich mengen zullen met de eons van wat hij denkt de Grote allesomvattende Geest te zijn.

Dit visioen van het opgezogen worden, versplinterd en toch samenhangend: zijn geest gegrift op de bewegende geest van het levend Universum, is gebleven en het is in dit geloof dat hij leven wil en zeker niet in dat van Genesis 3, 19.

*

Maar het heimwee naar een wereld waarin de hemelen de glorie van God verkondigen kent hij niet meer, omdat hiermee de God van de Bijbel wordt bedoeld en omdat deze hem niet meer voldoet; al weet hij dat dit een gevaarlijke verklaring is.

Het verwerpen van én Monod én de pointlessness van Weinberg is een gevoelsaangelegenheid, een ingesteld zijn op het Absolute dat ons spiritueel in beweging houdt, dat ons vormt en ons voortstuwt op de weg naar het Omega-punt. Het is dit op-weg-zijn-naar dat kleur geeft aan ons bestaan.

Dit op-weg-zijn is nog altijd een uitvloeisel van de ‘zevende dag’. En hij weet dat in het sterrenbeeld van Orion - dat hem Sirius aanwijst, de ster, waar de chronologie van Egypte werd aan opgehangen - een grijze onooglijke vlek ons wenkt, de Orionnevel. Bekeken met de fameuze Hubble-telescoop, leest hij, wordt dit grijze vlekje: ‘a star factory and what our solar system looked like in its infancy’.

De foto die hij is gaan terughalen uit de National Geographic van 1995 is te prangend opdat hij hier overheen zou stappen. Ze vertelt dat op een afstand van zovele lichtjaren een nieuw zonnestelsel in de maak is.

Is het niet uitermate verbazend dat de mens erin geslaagd is, één van de voor Elohim absoluut tijdloze ogenblikken waar te nemen, het in de meest frappante kleuren weer te geven, een beeld afgedrukt op glanzend papier dat hij nu ophangen wil in zijn kamer om blijvend geconfronteerd te worden met een van de essentiële gebeurtenissen van deze nog steeds aan gang zijnde ‘zevende dag’.

Wat meer is, dit beeld kan niet zoveel verschillend zijn van wat het zal geweest zijn drieduizend vijfhonderd jaar geleden, ten tijde van Mozes of tweeduizend achthonderd jaar geleden ten tijde van Isaïas. We zien aldus het werk van een kosmische God geplaatst tegenover het gekreun van een aardse God die zoenoffers eist, die zegt een jaloerse God te zijn, een God dus, die in tegenstelling tot wat Hij realiseert in de Orionnevel, handelt en optreedt naar zijn beeld en zijn gelijkenis met de mens. 

Echter, het is niet zijn bedoeling ook maar iemand te kwetsen. Hij wordt bewogen door hen die hun geloof in Paulus en in Christus beleven en uitdragen met eerlijke woorden en die in dit geloof hun levensadem vinden, hun reden van bestaan. Maar hij, al was het maar omwille van wat zich afspeelt in de Orionnevel, heeft nood aan meer. Hoe hij die nood vertalen wil in een regel om naar te leven is zijn levensadem, is de opdracht voor zichzelf die hij nog niet heeft ingevuld. En zijn betrachten is groot, te groot misschien.