Hij herleest de zinnen die hij gisteren schreef over de abdij ‘Le Thoronet’. Eigenlijk herschreef, want hij heeft hier al eens in het verleden, geroerd door de woorden van Pouillon, een blog aan gewijd. Maar woorden zijn wat ze zijn, de tijd heeft er geen vat op; wanneer ze ontstonden, wanneer ze terug te voorschijn zijn gekomen, vroeg in de morgen of laat in de nacht, in zijn dagboek of in zijn blogs, in november of in om het even welke maand, hij weet dat het zijn gedachten waren van ogenblikken in zijn leven, nieuw of herop gediend, en dat hij, Ugo, ze neergeschreven heeft en niemand anders.
De historiek ervan, die de historiek is van zijn leven en, ondergeschikt maar ook toonaangevend, van de boeken die hij las, is ver te zoeken.

Eens zal hij de lijst moeten opstellen van alle schrijvers die hem begeesterd hebben in zijn leven en er zijn er heel wat, te beginnen met Maurice Gilliams en dezes 'Elias of het Gevecht met de Nachtegalen' waar hij zelfs een essay over geschreven had en ingestuurd voor een prijskamp, maar dat was lang geleden reeds.
Boeken waren er genoeg, zijn ganse leven was een boek geweest, een binnenkomen en een uittreden. En dan ineens is hij gestopt met het lezen van romans: la vie est déjà assez roman comme ça, en inderdaad, waarom zich gaan verdiepen in het leven door anderen uitgedacht, vastgeknoopt aan of ontstaan dankzij een of ander fait divers. Van dan af was zijn leven een zoektocht geworden, een verdieping, een tocht naar God of wat die God zou kunnen zijn en het was ook bij dit zoeken dat hij tal van schrijvers had ontmoet die hem lange tijd, en nu nog, gezelschap houden.
Bij hen vond hij voedsel voor zijn geest. En als hij teruggrijpt naar de zin van Bernard de Clairvaux die zich realiseerde dat het ogenblik gekomen was de tailler dans le vif, étant admis que celui de la méditation l’ait précédé, is hij dan ook niet begonnen met te mediteren al schrijvende? Want hoe kon hij anders ooit de vele pagina’s in zijn dagboek hebben gevuld. Ook zijn ogenblik moet dus, wellicht herhaaldelijk, gekomen zijn.

En een meditatie was het eigenlijk niet, het was wel een zoeken en een vinden en een verder zoeken. In feite was hij nimmer geweest dat hij niet zoekende was, maar ‘hakkend in het levende’, zoals Bernardus het wist, echter, ernstig beginnen aan iets degelijks, een boek over zijn zoeken, zover was hij nooit geraakt.

18-11-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Later op de avond met het avondlijk bos nog in zijn gedachten, uit een film op de televisie:

Before you start, look at the audience and wait till there is no sound left, till you can hear absolute silence. Then it’s you who dominates them, and your nerves will be gone and under control. You’re in command and you’ll stay in command.

Hij zal dit zeker indachtig zijn de volgende maal dat hij als spreker voor zijn publiek staat.

Maar in de morgen was hij opgestaan met ‘Les Pierres sauvages’ [1]. Het boek ligt licht en los in de hand, echter welke kracht schuilt er niet als hij leest:

L’architecture d’un monastère… se compose comme une sculpture dans un bloc plein, massif…

Een schitterend beeld van een als uit een blok gehouwen abdij, deze van Le Thoronet, gelegen in het departement van de VAR, midden de bossen, op de weg van Aix-en-Provence naar Cannes. Een van de meest sobere en meest spirituele abdijen van Frankrijk die we ooit hebben bezocht. Over de bouw ervan in de XIIde eeuw schreef Fernand Pouillon : 

Pas d’architecture sans l’évocation de la quatrième dimension, la trajectoire : perception de l’édifice dynamique! L’oeuvre se transforme sans cesse par le déplacement du regard…

Je ontkomt niet aan de grote soberheid van de lijnen, het solide van de muren en het spel van de lichtvlakken. als men er doorheen wandelt en getroffen wordt door de dynamiek van de verhoudingen en het massale uitzicht ervan. Alles spreekt van een grote eenheid, een levendige meditatie over de kunde van de architect en bouwheer  die een bouwwerk heeft verwezenlijkt dat ons perplext laat. De abdij is als een symfonie van Beethoven waarbij elke muzieknoot een gehouwen steen is en de totaliteit ervan inwerkt op de bezoeker als een vierde dimensie  die hij ervaart als een verheffing  naar het sacrale, naar het kosmische.
 
Hij dacht, als ik ooit een boek zou schrijven, moet het ook een vierde dimensie hebben, moet het zich ook situeren buiten de knellende realiteit van vorm en inhoud. Het moet ook op een trajectoire liggen, het moet zich verplaatsen kunnen in de geest naar een punt gelegen buiten het boek, zich verplaatsen naar wat zo graag, en zo simpel te noemen is, naar het sacrale toe.
En ‘s avonds, het boek teruggenomen - het vale licht van de ondergaande zon - Pouillon over de stenen van de abdij van Le Thoronet:

Tu aimes donc cette pierre?’

Oui et je crois qu’elle me le rend. Dès le premier moment j’ai eu pour elle un respect que je n’ai même pas songé à discuter. Maintenant elle fait partie de moi-même, de notre oeuvre, elle est l’abbaye.

En dan leest hij deze zin van Bernard de Clairvaux die hij reeds ontmoet heeft bij Georges Duby, maar hier geciteerd wordt door Pouillon:

A l’oeuvre donc, sache que le moment est venu pour toi de tailler dans le vif, étant admis que celui de la méditation l’ait précédé. Si jusqu’alors tu n’as remué que ton esprit, il faut maintenant que tu remues ta langue, il faut maintenant que tu remues ta main. Ceins-toi de ton glaive, de ce glaive de l’esprit qui est le verbe de Dieu.

Woorden die niet meer gezegd of geschreven worden, die behoren tot een vroegere generatie, een beginnende beschaving waaruit we  zijn opgestaan en die nu aan het wegzinken is. Maar er zijn tekenen dat alles niet verloren is, ten bewijze daarvan het feit dat de AKO literatuurprijs 2014 toegekend werd aan Stefan Hertmans, een schrijver die deze woorden van Bernardus in ere houdt.

Maar hij, Ugo, waarop wacht hij nog na al wat hij reeds dacht en schreef?

[1] Fernand Pouillon: ‘ Les Pierres sauvages.’ Ed. Du Seuil, 1968

17-11-2014, 00:13 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het bos is een heiligdom in de valavond, een plaats waar de geheime krachten van de natuur zich in de dag hebben opgehoopt en tot rust zijn gekomen, krachten die trillingen zijn, elektronen van eiken en beuken, van dennen en berken die zich vermengen met de elektronen van zijn lichaam, van zijn geest: gistende samensmeltingen die hij nimmer kennen zal maar die er toch aanwezig zijn in het laatste licht, in het laatste ruisen, in de laatste groei van grassen en varens en kruiden: het mysterie van de aarde en van het innerlijke leven, het Sein van Heidecker, voelbaar hier, te ontcijferen hier in licht en schaduw, in leven en dood en wat tussenin is.

Hij denkt, vandaag moet dit alles gezegd en geschreven worden, herhaald worden, opdat duidelijker en inniger de band zou groeien met zon en sterren en planeten, met quasars en pulsars, met stralingen en energievelden, met de totaliteit van geest in deze energieën, al deze elementen die nodig zijn opdat dit avondlijk bos zou zijn wat het is. En wijzelf, gegroeid uit al deze elementen, de vrucht ervan.

Want deze vaststelling is toegespitst op het waarnemen van een steeds maar hogere gecompliceerdheid in al wat zichtbaar en wat onzichtbaar is. De mens is er de fakkeldrager van, de verlichte en de lichtgevende, de uiterlijke en innerlijke drager van de geest op aarde.

16-11-2014, 00:04 geschreven door Ugo d'Oorde  

Met canto dertig nader ik de luchten waar ik terug met Dante en Vergilius de sterrenhemel zal zien, maar nog ben ik er niet en evenmin Dante. Deze kent  hier duidelijk een moeilijke periode en vooral gebrek aan inspiratie.
In dit Canto heeft Minos de zondaars ondergebracht die zich hebben schuldig gemaakt, niet aan het vervalsen van metalen, zoals deze van voorgaand canto XXIX, maar wel zij die erop uit waren anderen te misleiden door zich als een andere persoon voor te doen. Hij begint met enkele verhalen van waanzin te gaan halen bij Ovidius die voor Dante een onuitputtelijke bron schijnt te zijn.
En zijn voorbeeld is dramatisch en vult zijn verzen 1 tot 21 waarin hij de geschiedenis verhaalt van Semele, (die ook deze is van Georg Friedrich Händels opera) dochter van de Thebaanse koning, Cadmus, die een verhouding had gehad met Jupiter en aldus de toorn had opgewekt van Juno. Deze wreekte zich door Athamas, de echtgenoot van Ino, zuster van Semele, met waanzin te slaan.
Toen deze Athamas, zijn vrouw Ino zag met zijn twee zoontjes in haar armen,

riep hij uit :” Span de netten dat ik de leeuwin en haar welpen vang in de doorgang”![1]

Waarop hij een van zijn zoontjes vastgreep en te pletter sloeg tegen de rots. Ino vluchtte met het andere zoontje en sprong met hem in het water waar ze verdronken.
En het andere verhaal over Hecuba die uitzinnig, als een hond begon te blaffen, nadat ze haar dode dochter zag en op het strand het lijk van haar zoon. Dit alles om er toe te komen dat men noch in Thebe noch in Troje ooit personen zag die zo door de razernij waren gegrepen als de twee schimmen die hij daar zag rennen :

bijtend zoals het varken als het uit zijn hok wordt losgelaten.[2]

Eigenlijk is er moed nodig om verder te lezen en te horen dat een van hen, de Aretijn is (inwoner van Areppo of de alchemist van canto XXIX), dat het die razende gek, Gianni Schicchi is die hier rondraast en iedereen die hij onmoet aanvalt. Dante wil ook weten wie de tweede schim is:

En hij tot mij: “Dit is de oude ziel van de misdadige Mirra (dochter van koning Cinyras van Cyprus) die op ongeoorloofde wijze de vriendin werd van haar vader”.[3]

En om met haar vader de zonde te bedrijven, had ze zich vermomd in een andere vrouw.

[1] gridὸ: «Tendiam le reti, sὶ ch’io pigli / la leonessa e i leoncini al varco.» (canto XXX: 7-8)
[2] Che mordendo correvan di quel modo / che il porco quando del porcil si schiude.(Canto XXX: 26-27)
[3] Ed egli a me: “Quell’è l’anima antica / di Mirra scellerata che divenne / al padre fuor del dritto amore amica. (XXX: 37-39)

15-11-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

 


'totdat je lippen er een eind
aan kusten en we zwegen,
onophoudelijk in deze,

want die dag lazen we niet verder.’[1]

Dat je verdwaalde
in zijn poëzie
was geen toeval
was herkenning
zodat je niet meer verder las,
je kaneelvinger
roekeloos op het blad
gehouden,
van Francesca, toen ze kuste
onophoudelijk,

je droomde
haar lachende mond
toen je buiten stond

totdat je dacht
de herfst
is wijd,
het licht tot in haar ogen
omdat het lezen
zo verrassend is
te gedogen
dat het blauw nu hemels is
van oosters saffier nu is
tot aan de aarde,

waar het bos zo dichtbij
de witte zwammen
en de hazelnoten,
de kastanjes uit hun bolster
geschoten
er verrukking was
gelukkig
terecht te zijn gekomen
waar je hoorde
te zijn.

In de naakte bomen,
de adem van de wind,

je gedicht.

14-11-2014, 04:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je schrijft maar, Dante, je wikt en weegt je woorden en alles komt uit precies zoals je het wilde, een woordenschat die hier en daar licht geforceerd overkomt, maar, perfect van ritme en rijm. De beelden die je oproept dringen niet onmiddellijk door als ik me houd aan de Italiaanse versie, die eerst louter klank wordt, die gezang wordt en de naam canto is perfect gekozen. Maar eens gelezen en omgezet in een andere taal primeert het beeld en gaat het gezang verloren in het geweeklaag van de verdoemden, van wie ik nog steeds niet weet hoe ze er uitzien als ze als dode levenden op handen en voeten over de weg kruipen.

Wat vermag een vertaling in het Nederlands, of in om het even welke andere taal, en zeker wat vermag de vertaling van André Pézard in het Frans dat van de eeuw van Dante kan zijn, helpt me weinig om niet te zeggen helemaal niets. Vertalen is begrijpen, maar de verzen van Dante zijn gezangen die geen enkele andere taal kan weergeven.
T.S. Eliot, Borges en trouwens ook van Dooren, hebben het bij het rechte eind, enkel de Dante in het Italiaans is de echte, de enige die kan gelezen worden zoals Dante het wou dat zijn verzen gelezen werden.
Of hij zich indenken kon dat ze zevenhonderd jaar erna nog zouden gangbaar zijn geloof ik niet, ik denk eerder dat hij vermoedde dat ondertussen het Laatste Oordeel al zou plaats hebben gehad. In elk geval, wij gaan verder.
.

Stap na stap gingen we zwijgend verder, kijkend en luisterend naar de zieken die zich niet oprichten konden.[1]

En als ik lees, wat behoud ik van wat ik las. Zo van een alchemist uit Arezzo die stierf op de brandstapel, zoals zovele anderen wellicht, als hij gelaten zegt:

Maar hier, Minos die niet falen kan, als alchimist op aarde, bevind ik me in de laatste van de tien grachten.[2]

Ze ontmoeten er Niccoló die, in de tuin waar dit soort zaad gedijt, (zijnde ergens in Siena), de eerste was om de rijkdom van de kruidnagel (il garofano) te ontdekken. Ook de schaduw van Capocchio ontmoeten ze,

die met alchimie metalen vervalste en als ik je goed herken (zegt Capocchio) moet je je herinneren hoe goed ik een nabootser was van de natuur.[3]

13-11-2014, 05:47 geschreven door Ugo d'Oorde  

Maar de pijn als ik neerzit, ankert zich in mijn vochtige woorden, in mij, Ugo, en in alle andere namen die ik me geven wou. Een leven zonder hoogtepunten, waar situeer ik me?
Het Vlaamse land, de luchten, de bossen waar ik ontstond. Verdwaald vandaag in een oude woning als een schelp over al wat ik was, wat ik ben en nog zijn zal. Een leven typisch voor het milieu waarin ik ben opgegroeid, zonder merkbare hoogtepunten, en nu op ouderdom gekomen, mijn vlucht in Dante, in de oneindigheid van de geest, in Borges en Cervantes, Sophocles en Vergilius, Pasternak en Eliot, Brahms en Bach en Mahler, en Mahler, en Shostakovitch en Klimt en Van Gogh, en Memlinc en zijn Sibylla Sambetha.
Hun geest waarin mijn kleinburgerlijkheid zich oplost, openspat lijk vuurwerk, oneindig rijk, opstijgend, wervelend door elkaar lijk een wolk spreeuwen in de herfst, lijk een wolk spreeuwen over de wijngaarden van de Rhonevallei die hun vijand, de sperwer, omcirkelen, opjagen, verdwazen. De sperwer die ik ben, ingesloten door mijn herinneringen aan hen, zodat er geen opening is naar wat ik zou kunnen zijn, zou kunnen worden, alles herkomstig uit allen die me omsingeld hebben en houden met de wondere vruchten van hun geest.
Zo schrijf ik nu tot mezelf, luisterend naar Scarlatti’s Stabbat Mater : wat is dat kleinburgerlijke van jou als je een wereld meent te bezitten waarin je je wentelen kunt?

Of welke binding denk je wel te hebben, als je zo-even een ogenblik dacht aan de boom, waar je, tijdens het joggen, stopte elke zondagmorgen. Die je ‘mijn boom’ noemde, de tamme kastanjelaar die buiten de lijn van de eiken langs de weg, was opgegroeid, wellicht een kastanje die opgeschoten was en niemand had opgemerkt zodat hij voluit zijn lucht kon innemen, lijk het Stabat Mater zijn plaats in de wereld heeft ingenomen en nu, terwijl je schrijft, je aandacht is ingegroeid.
Het was de boom waar je je blote hand legde op de ruwe schors en enkele woorden sprak tot hem: ‘kracht van een boom, ik ben er nog en ik groet je’.
Gek was het niet. Je verwachtte niet dat hij je een teken zou geven als antwoord. Hoewel je niet wist of je hand werd gevoeld op de een of andere wijze, zeker was het dat je de enige was die hem groette op deze wijze. Zou Dante dit gedaan hebben, ik denk het niet, wel zou Chateaubriand het gedaan hebben.

Ik schrijf in de geur van de nog smeulende de haard. Ik denk dat Dante een vreemd iemand is, dat hij de zondaars, de meest afgrijselijke straffen oplegt en terzelfder tijd zegt dat hij er medelijden mee heeft, al heeft hij zich door Vergilius, zijnde hijzelf, laten berispen omdat hij medelijden toont met de straf opgelegd door de Allerhoogste die ook Dante is. Wat een vreemd gebeuren dit is.
Wat ben ik begonnen, waarom al dit werk, dit schrijven en dit herschrijven, dit herlezen en verbeteren keer op keer en als alles af is, zo denk ik, nog eens opnieuw herbeginnen.
Een pogen dat niemand lezen zal, dan toch niet zoals ik het geschreven heb, met kracht en inzet, met verbeelding. Een verbeelding die misschien, niet ver genoeg gaat, zodat niemand ooit voelen zal wat ik voelde toen ik het schreef.
En blik ik terug naar mijn begin van jaren her, wat is het nut ervan, nu de twijfel me overvalt?

12-11-2014, 02:53 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik heb Dante gelaten in het diepste van de Hel en ben naar het graf van mijn ouders gereden. Heb de wagen geplaatst voor de kerk en ben over het grint, in de stilte van de heldere novembermorgen, tussen de graven bezaaid met potten chrysanten door, tot aan het graf gegaan waar op 1 november of er voor, mijn broer was langs gekomen zoals ik kon zien.
Ik dacht of ik nu bidden moest, maar er was geen gebed in mij enkel een groet voor moeder en voor vader, en de gedachte die ik altijd meedraag als ik over een kerkhof loop.
Daarna, ben ik, zoals altijd, verder gereden, het lege dorp uit de velden in, langs de weiden met de laatste koeien en de zwaar gevleugelde kraaien wiegend in de wind - lijk de kraaien op Van Gogh’s schilderij - langs de uitgebloeide rozenvelden met in mijn hart een soort droefheid die ik in lang niet meer had gekend.
Ik ben gestopt bij de zitbank, die daar sedert mensenheugnis is neergezet en ben de dreef naar het Eedgoed – een oude verlaten hoeve, omgeven door een ringgracht met brug en inrijpoort – ingewandeld.
Ik dacht mijn broer bij mij. Ik dacht, je waart hier altijd bij mij, dus neem ik je mee om me te herinneren want het is de plaats van onze jeugd, de plaats waar we ons goed voelden, omdat het de woning was waarvan we beiden droomden..

Heel wat jaren terug, toen de eigenaars overleden waren en de hoeve verlaten stond, zijn we op een zondagnamiddag doorgedrongen tot op de binnenkoer om er geconfronteerd te worden met een woning in verval, een deur op een kier en een gebroken raam, zodat we zonder moeite de woonkamer konden betreden, waar de grootste wanorde was, een wankele tafel en enkele stoelen nog, met dagbladen op de grond en scherven van potten en glazen, en vooral, een grote zwartgeblakerde open haard. Ontgoocheling die toen ons deel was.
Later werd de hoeve verbouwd en ingesloten, niet alleen door de brede grachten er omheen, maar ook door een met klimop begroeide afsluiting die elk zicht op wat er achter de afsluiting en het aansluitende bos gebeurde, verborgen hield.

Ik keerde terug van waar ik kwam. Hier en daar verrast door kleine perken inktzwammen onder de bomen. Een vriend – hij zal me niet lezen - is er verzot op, tenminste zo ze heel vers zijn, maar ik pluk ze niet. En er hangt overal de geur van bladeren die verkleuren en nu uitzonderlijk lang wachten om te vallen.Ik zit neer op de bank.
Even maar droomde ik, even maar rook ik, in een ademtocht, de aarde en de paddenstoelen, de zwammen en de mossen; rook ik de geur van de oneindigheid.
Zag ik hoe intens en verrassend het licht zich open spreidde, tussen de bomen, zag ik hoe de luchten opentrokken en de wolken zich openden in dolce color d’oriental zaffiro en ik, in mijn stilte, verdwaasd in mijn hunker om het voorbije.
De vreemdste gedachten bezoeken me: het beeld van Sirius dat me is bij gebleven, de luchten, het land, de bomen alles maakt me teer en overgevoelig, vullen me met een oneindig niet te stuiten heimwee naar het voorbije. Wie of wat helpt me om deze teruggang naar vroeger, dit binnendringen in die wollen schaduw van wat was, weg te snijden?

Mijn God, verlos me van de pijn van de dingen die voorbij zijn.

11-11-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

En toch ga ik verder.

Dante staat met Vergilius op de boogbrug, kijkend in de tiende gracht onder hem die hij, ondanks de duisternis die er heersen moet, voldoende kan onderscheiden. Hij aanhoort de jammerklachten die opstijgen uit de diepte en eens te meer is hij zo door medelijden bewogen, dat hij beide oren met de handen afsluit.
En opnieuw wordt hij door Vergilius tot de orde geroepen:

Waarom blijf je naar beneden kijken, naar die droevige, gemutileerde schaduwen? [1]

En zelfde vraag die telkens opduikt bij mij: hoe beeldt Dante zich deze schaduwen in en hoe kunnen deze gemutileerd zijn als er geen lichaam aan te pas komt, een lichaam dat er voor de theoloog die Dante wenst te zijn, pas zal aanwezig zijn na het Laatste Oordeel. Schijnbaar heeft hij hier geen zorgen mee en doet hij maar alsof niemand hier iets kan op te merken hebben.

‘Je hebt er niet zo lang staan naar kijken in die andere grachten, denk je misschien deze verdoemden te kunnen tellen’, zegt Vergilius, ‘want tweeëntwintig mijlen lang is deze vallei en er valt nog heel wat te zien, en de maan bevindt zich al onder onze voeten’.

Dante verrast ons telkens met dergelijke bemerkingen. Hij zit diep in de aarde en op basis van de tijd die verstreken is schijnt hij te weten dat de maan onder hem staat, wat zeggen wil dat ze aan de andere kant van de aarde staan, op de meridiaan waarop Jeruzalem gelegen is.
Dante meent hier zelfs een familielid van hem te hebben opgemerkt, maar deze verdwijnt vooraleer hij met hem heeft kunnen spreken.
Nu zegt hij dat eruit die gracht een stank naar boven drijft als die van halfvergane lijken en hij verwijst naar het aantal zieken dat zich tussen juli en september bevond in de hospitalen van Valdichiana in Sardinië, (streken die bekend stonden voor hun moerassen en malaria) om ons duidelijk te maken, dat indien deze zieken zich in één gracht zouden bevinden dan zou de omvang van hun lijden overeenkomen met het lijden van de verdoemden die hij beneden liggen zag.
Hij overtreft terug elke verbeelding als hij voor het eerst de bodem van de gracht kan onderscheiden:

En mijn zicht werd levendiger en daar op de bodem waar de onfeilbare rechtvaardigheid, de minister van de hoge Heer, de vervalsers straft die hier werden geregistreerd.[2]

En erbij opmerkt dat hij gelooft dat wat er te zien was op het eiland Aegina - en hij grijpt eens te meer naar Ovidius - waar de godin Juno wraak nam, door de ganse bevolking, met uitzondering van koning Aeacus, uit te roeien met een pestepidemie. En deze Aeacus achteraf erin slaagde, van Jupiter te bekomen dat, toen de lucht er zodanig bedorven was dat mensen en dieren tot de nietigste aardworm toe, er dood neervielen en, zoals elke dichter ons verzekert, de mens daar uit het zaad van de mieren heropstond.
Dat wat er daar toen te zien was, niet zo droevig was als wat hij hier in deze donkere gracht onderscheidde: de zielen die er wegkwijnden op hopen. Ze lagen op elkanders buik of rug en anderen waren er die op handen en voeten over de paden kropen.

[1] Perché la vista tua pur si soffolge / laggiù tra l’ombre triste smozzicate? (XXIX: 5-6)
[2] ed allor fu la mia vista più viva, / giù vèr lo fondo, la ‘ve la ministra / dell’alto Sire infallibil giustizia / punisce i falsador, che qui registra. (canto XXIX:54-57)

10-11-2014, 00:44 geschreven door Ugo d'Oorde  

Vóór de dageraad, in het staalblauwe van de luchten, het sterrenbeeld van Orion en meer naar het oosten toe, in de verlenging van de gordel van Orion, Sirius, de Hondsster, de helderste ster aan onze winterhemel.
Ik had, wat ik nu breng, vroeger al kunnen schrijven, maar ik herinner me dat ik toen gewacht heb dit te vermelden, omdat ik dacht aan de raad die ik eens hoorde van Hemingway, om elke dag wat over te houden waarmede je, de volgende dag beginnen kunt.
Wat ik heb gedaan. Ik heb zelfs een week gewacht om vandaag te schrijven dat Sirius, de Sothis ster is van de Egyptenaren, de ster waarmede de Egyptische farao-chronologie innig is verbonden, en wel de dag van de heliakische opkomst van Sirius[1], zijnde de dag dat zon en Sirius gelijktijdig verschijnen aan de horizont.
Dit gebeuren dat in het westen de zogenaamde ‘Hondsdagen’ inleidt, betekende als dit voorkwam op één wel bepaalde dag, voor de Egyptische tijdsrekening en geschiedenis, het begin van een Sothisch periode.
Over die wel bepaalde dag schrijft Immanuel Velikovsky - een schrijver die me geleerd heeft de Bijbel anders te gaan lezen, maar die ik de laatste jaren terzijde heb gelaten - in zijn ‘Peoples of the Sea’[2]:

‘As explained by Censorinus, ‘the great year’ begins with the year when the heliacal (morning) rising of Sirius is on the first of the month Thot… Sirius rises heliacally each summer, but on the first of Thot, each 1460 years’.

Censorinus, een Romeinse schrijver van de IIde eeuw AD, schreef in zijn ‘De dei natali’ dat een nieuwe Sothic period was begonnen in 238 van onze tijdsrekening en dat de vorige periode begonnen was in 1322 voor Chr.
En het is dit jaartal - -1322 - dat genomen werd om de Egyptische chronologische opvolging van dynastieën en farao’s, te bepalen, waarbij men zich, in de XXste eeuw, bediende van de lijst van dynastieën en farao’s opgesteld door Manetho, een Egyptische priester en historicus die in het Grieks schreef en leefde in de IIIde eeuw voor Chr.

Of de aldus vastgelegde chronologie, die we allen kennen, de juiste is valt sterk te betwijfelen. Velikovsky, in elk geval, verwerpt deze uitdrukkelijk. Hij spreekt zelfs van een gap van vijf eeuwen. Wat als gevolg heeft dat hij, én Hathsepsut ziet als de Queen of Sheba die Salomon gaat bezoeken in het Land van Punt, de belangrijkste gebeurtenis in haar regeren, dat ze beitelen laat in de muren van haar tempel, én Tutmoses IV als de farao die in de Xde eeuw voor Chr., de tempel van Salomon plunderde en de buit beitelen laat in de muren van zijn tempel.

Ik schrijf er wel ooit iets over, later, ‘in de komende lente’.

[1] Sterrengids, Uitgeverij Stichting De Koepel, Utrecht (www.dekoepel.nl/sterrengids). Ik citeer uit de Sterrengids van 2011 – in de volgende gidsen werd dit niet meer opgenomen - ‘Met deze gebeurtenis die rond het begin van onze jaartelling en op lagere breedtegraden meestal op 19 juli plaatsvond, beginnen de zogenaamde Hondsdagen. Dit is een periode van weerextremen die volgens het volksgeloof wel 40 dagen konden aanhouden. Ten gevolge van precessie en onze meer noordelijke ligging vindt deze gebeurtenis hier ruim een maand later plaats.’
[2] Immanuel Velikovsky: 'Peoples of the Sea', Sidgwick & Jackson ltd, London, 1977. Pag.218.

09-11-2014, 03:56 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik zie de dagen verschuiven. Ik vreesde telkens, op de eerste dag van de voorbije maanden, het einde van de maand niet te halen, maar tot vandaag lukte het me. Ik passeerde nu de kaap van 1 november en ben terug op weg naar het einde van de maand.
Ik heb aldus het gevoel dat ik de dagen blijf aan elkaar rijgen, dat ik verder en verder, een snoer van dagen neerzet onder de vorm van pagina’s tekst en – dit is de impresssie die me niet verlaat, zo vlug gaat het – dat het jaar 2014 zich amper heeft geopend en toch, reeds op het punt staat zich te sluiten.
Een vreemd gevoel is het elke dag de datum neer te zetten boven je blad en te zien hoe de tijd tussen je vingers schijnt te glijden, onvermijdelijk voortschuivend, onmogelijk te stoppen, immer verder, beangstigend verder, dag na dag.
Ik herhaal me, de tijd stopt hier niet, de tijd voert me, al schrijvend, dichter en dichter, gekneld tussen de dagen – mijn blogs eigenlijk - naar mijn eindpunt toe. Is er een mooiere weg die ik afleggen kan?

Mijn jongste dochter Cathy, schreef me vandaag over mijn blog van 1 november. Ze schrijft zoals ik, want ik herken me in haar woorden. Ze verrast me, haar taal is helder en duidelijk, misschien zal ze later mijn dagboeken opvangen en op haar manier verwerken wat ik ooit geschreven heb.
Ik vond terug in een van mijn dagboeken dat ze me vertelde, op een dag naar het graf van haar moeder te zijn geweest en dat het hekken van het kerkhof gesloten was. Ik dacht aan de pijn die ze moet gevoeld hebben. Ik dacht aan de pijn die de andere dochters moeten gevoeld hebben op de dag van Allerheiligen, die ook mijn pijn was, ook mijn gevoelens die ik getracht heb op mijn wijze te verwerken in woorden.
Dit zijn heel persoonlijke zaken die ik vandaag zo maar bloot geef. Ze zijn een uitvloeisel van mijn besef, dat ik aan het schrijven ben in de richting van mijn laatste akte, en dat ik een gelukkig man ben, de afstand die ik nog af te leggen heb, in woorden te kunnen en te mogen afleggen.
De dokter die ik zag, de hartspecialist, die ik al twintig jaren of meer consulteer en die ik zie als een vriend, weet dat ik elke dag 500 woorden tracht te schrijven. Hij verbeterde me vandaag en sprak van 500 stappen die ik elke dag te zetten had, wat ik wellicht niet doe, maar zal er voortaan op letten.

Zo, ik had gedacht verder te werken aan Dante, maar de dag begon grijs, iets was blijven hangen, iets dat ik niet bepalen kon, flarden van het leven dat aan mij was voorbij gegaan. Dante moet dergelijke gevoelens ook gekend hebben. Hij is niet elke dag met zijn Commedia begaan geweest, er moeten ook momenten geweest zijn, dat zijn persoonlijke gevoelens de bovenhand kregen, of hij ze heeft neergeschreven betwijfel ik.
Niet iedereen is ingesteld zoals ik. Niet iedereen kent de gevoelens die ik tracht te vertalen: de ouderdom die opduikt, gekleurd door vele kleine, in feite onbelangrijke gebeurtenissen die ineens als belangrijk worden ervaren door mij, de man gekerstend als Carolus Ludovicus in het doopregister, een simpel man die, zoals de canadaboom aan de overkant, al heel wat van zijn bladeren heeft verloren.
 
Noteer echter in je dagboek, of waar ook, dat hij nog steeds de wil heeft om, zoals die boom, in de komende lente open te bloeien.

08-11-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

En dan de Dante die dan toch vermoedt dat hij misschien te ver is gegaan:

De vele lieden en de diverse wonden hebben mijn ogen zo vertroebelt dat blijven wenen hun verlangen was.[1]

Het is ook het gevoel dat ik heb, na zijn vorige canti te hebben gelezen en herlezen. Dante heeft in elk geval heel wat denkwerk moeten doen om zijn canti op te vullen. Of zijn verhalen, vandaag nog enige interesse krijgen valt te betwijfelen. Anderzijds is het ook zo dat de Harry Potters die even ongeloofwaardig zijn dan toch nog aantrek hebben, waarom dan Dantes Helleverhaal uit te sluiten.Het is de vraag die ik me telkens blijf stellen als ik zijn Canti, na veel zoeken, herhalen en schrappen, inlog.

                                                                                                      *

De beelden die Dante blijft oproepen en neerschrijven overtreffen elke verbeelding. Het stuit me voor het eerst tegen de borst dat hij, eens terug op aarde, gaat vertellen dat hij dit alles beleefd en ondergaan heeft, en dat hij, zoals hij zegt, met al dit leed voor ogen, zo getroffen was dat blijven wenen het verlangen van zijn ogen was.
Of, zoals ik lees in de voetnota bij vers XXIX: 2 en 3: gli occhi miei eran pieni di lacrime, of ik had mijn ogen vol met tranen, of nog, wat hij daar zag heeft het licht van zijn ogen zo in de war gebracht dat ze willen blijven wenen.
Maar ik blijf herhalen mijn werk is geen vertaling en ik maak dankbaar gebruik van de talrijke voetnota’s uit mijn Italiaanse versie, die een duidelijker, meer concreet beeld geven van de woorden van Dante. Het feit echter dat ik eraan houd de taal van Dante en zodoende de wijze waarop hij zich uitdrukt binnen te brengen in mijn tekst, verplicht me ertoe mijn vertaling zo dicht mogelijk aan te sluiten bij de woordkeuze van Dante, geen gemakkelijke taak als ik verstaanbaar wil blijven voor de lezer die niet beschikt over de volledige tekst van zijn Inferno.

Maar nu al zeg ik dat ik uitkijk naar de eerste regels van zijn Purgatorio en dan naar dit vers waar Borges het over had : Il dolce color d’oriental zaffiro. Al weet ik niet of ik ooit na het Inferno beginnen zal aan zijn Purgatorio.

[1] La molta gente e le diverse piaghe / avean le luci mie sὶ inebriate, / che dello stare a piangere eran vaghe.(canto XXIX: 1-3)

07-11-2014, 00:40 geschreven door Ugo d'Oorde  

Maar Dante is nog niet uitgekeken:

Een andere wiens keel is doorboord en neus is afgehouwen vanaf zijn wenkbrauwen, zegt tot Dante dat hij hem al eens gezien heeft in Italië, en zegt hij nog, als je terug zult zijn denk dan nog eens aan Pietro uit Medicina en als de gave van het voorspellen van de toekomst geen ijdele gedachte is, waarschuw dan twee voorname burgers van Fano, de heer Guido en de heer Angiolello, dat ze door een gewetenloze, met een steen om de hals overboord zullen worden gegooid.
Dante heeft hier niet gedacht aan Gods rechtvaardigheid waar hij het altijd over heeft. Geen God zou een ziel, wat hij ook moge gedaan hebben, straffen zoals, bijvoorbeeld die andere sukkelaar, want allen zijn het sukkelaars, wier beide handen waren afgehakt die zijn armstompen in de lucht stak zodat het bloed over zijn gezicht droop. En Dante blijft staan om hem te observeren

Maar ik bleef staan om die stoet te bekijken en ik zag toen iets dat ik bevreesd zou zijn zo maar zonder verder bewijs te vertellen. Ware het niet dat ik me gesteund voel door mijn geweten, die goede kameraad die iemand beveiligt onder het pantser van een gevoel van zuiverheid. [1]

Het is niet veel minder dan een verklaring onder ede wat Dante hier schrijft, dus moet de lezer hem zonder de minste aarzeling geloven.

Ik zag met mijn ogen en het is alsof ik het nu nog zie, een romp lopen zonder hoofd die met een hand het afgehouwen hoofd bij de haren hield zoals men ’s nachts een lantaarn houdt. En het hoofd staarde naar ons en het maakte voor zichzelf een licht en was twee in een en een in twee, hoe dit kan weet Hij die dit zo beslist.[2]

En de romp heft zijn hoofd omhoog en roept Dante toe:

Gij die het rijk der doden bezoekt terwijl je nog ademen kunt, kijk hier de straf die ons kwelt. Zeg me of er een andere is die deze evenaart. En ik heb graag dat je er op aarde iets zou over vertellen, weet dan dat ik Bertram dal Bornio ben, degene die de jonge koning (Enrico d’Inghilterra) verkeerde raadgevingen meegaf waarbij vader en zoon tegenover elkaar stonden zo dat ik hen van elkaar scheidde.
Omdat ik nauw verbonden personen van elkaar scheidde, draag ik mijn hersenen gescheiden van hun oorsprong. Aldus ziet men in mij dat de straf altijd overeenstemt met de zonde die bedreven werd.[3]

Al vind ik dit niet alleen luguber maar ook te ver gezocht vanwege de God die hier meer dan ooit Dante is. Het is hier ook de enige plaats in de Inferno waar Dante het woord contrapasso gebruikt. En, schrijft Lodovico Magugliani: la legge del contrapasso per cui la pena è sempre corrispondente al peccato commesso. Of de opgelegde straf die in relatie staat tot de begane zonde.

[1] Ma io rimasi a riguardar lo stuolo, / e vidi cosa ch’io avrei paura, / sanza più prova, di contarla solo; / se non che conscienza m’assicura / la buona compagnia che l’uom francheggia / sotto l’usbergo del sentirsi pura. (canto XXVIII: 112-117).
[2] Di sé faceva a se stesso lucerna, / ed eran due in uno ed uno in due: / com’esser puὸ, Quei sa che sὶ governa. (XXVIII: 124-126).
[3] Perch’io partii cosὶ giunte persone / partito porto il mio cerebro, lasso./ Dal suo principio ch’è in questo troncone./ Cosὶ s’osserva in me lo contrapasso. (XXVIII: 139-142)

06-11-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ga je hier niet te ver, Dante, is het op deze wijze dat de zondaars gestraft moeten worden, in tweeën gespleten omwille van de tweedracht die ze beoogden?
En dan:

Terwijl ik daar stond en hem (Mohammed) aanstaarde, bekeek hij me en met zijn handen zijn borst openend zegde hij : ‘Zie hoe ik mezelf openscheur, zie eens hoe Mohammed verminkt is . Hij die daar al wenend voor mij gaat is Alìi[1], zijn gelaat is gekliefd van kin tot voorhoofd,[2]
en alle anderen die je ziet, waren bij leven tweedrachtzaaiers en schismatiekers en het is om deze feiten dat ze hier op deze wijze gespleten worden. Een duivel houdt zich verscholen en telkens we onze ronde gedaan hebben en we hier voor hem verschijnen zijn onze wonden gedicht en treft hij ons opnieuw met het scherp van zijn zwaard’.
‘Maar jij’, zegt Mohammed nog, ‘jij die daar op je rots staat toe te zien, wellicht om de straf nog uit te stellen die werd uitgesproken tegen jou, wie ben jij?’

En het is Vergilius die antwoordt: ‘de dood heeft hem nog niet gegrepen en schuld om gefolterd te worden draagt hij niet, maar omdat hij er ten volle kennis van zou hebben is het aan mij, die gestorven is, om hem hieronder in de Hel van kring tot kring rond te leiden. En dit is even waar als ik tot jou spreek.’
Toen ze dit hoorden bleven er meer dan honderd staan in de gracht om naar mij te kijken en verbaasd als ze waren vergaten ze hun smarten.
En dan weet Mohammed nog het volgende te vertellen:

‘Jij die binnenkort de zon terug zal zien, zeg dan aan broeder Dolcino dat, als hij me niet spoedig hierheen wenst te volgen, hij zich van voldoende levensmiddelen (s’armi) moet voorzien, zodat de sneeuw die hem belemmert, aan de Novarees niet de overwinning zou geven, die hij anders niet gemakkelijk behalen zou.”[3]

Fra Dolcino Tornielli uit Novara, die Mohammed graag had gewaarschuwd, was de leider van de religieuse sekte der Apostelen die een terugkeer naar het oerchristendom en de gemeenschap van alle goederen, tot de vrouwen toe, predikte.
Toen de bisschop van Novara gesteund door Clemens V een veldtocht tegen hem organiseerde trok Dolcino zich met zijn volgelingen terug in de bergen waar hij uitgeput door honger en koude gedwongen werd zich over te geven. Hij kwam in 1307 om op de brandstapel samen met enkele van zijn volgelingen. Mohammed was dus op de hoogte van Dolcino’s overgave, die had kunnen voorkomen worden indien hij zich met voldoende proviand had teruggetrokken in de bergen.[4]

En het is de voet geheven om verder te gaan dat Mahommed dit zegde, wat hij, na dit verteld te hebben, dan ook deed.[5]

05-11-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik voel me gelukkig, elke morgen, aan de ontbijttafel, te zien hoe het licht het oosten schildert en, in de loop van de dag, hoe de zon haar schijnbare baan aflegt van oost naar west, omheen het huis, mijn centrale punt. En hoe in de late avond het sterrenbeeld van Orion verschijnt voor het raam van de slaapkamer en er op klare nachten getekend blijft tot het ochtend wordt.
Geluk, het is geborgen in de kleine dingen: 'les petites choses n'ont l'air de rien mais elles donnent la paix' - Bernanos - zoals van een vriend die je vertelt, op de Cap Griz Nez, een met zout bekleefd takje gevonden te hebben dat hem aan mij – mijn tekeningen - deed denken of, in de tuin, een late witte roos op een dorre rozenstruik, wiegend in de wind, of een versregel, die je je leven lang bekoren blijft: ‘Et de mon frère le poète on a eu des nouvelles, il a écrit encore une chose très belle et peu en eurent connaissance’ - Saint John Perse.

Ook mijn tekst van vandaag zal door weinigen gelezen worden, zelfs de vriend niet, die de wind trotseerde starend in de met geweld opspattende golven tegen de rotswanden van de Cap Griz Nez, met een onooglijk takje in de hand. Ik ken die plaats, ik was er meerdere malen, en ik ken de kracht van de golven beukend, opspringend met schuim omrand. Ik ken dit, ik kan het oproepen, kan het neerschrijven alsof ik er was, de wind in mijn losse haren, in de vouwen van mijn mantel, in de plooien van mijn hart, keer op keer het herbeleven, de wolken en de wilde zee aanstormend, levend, krachtig en eeuwig.

Eeuwig zoals het leven is, in ons genesteld met tentakels tot in de geest, het enige dat overblijven zal van de man die ik was, die ik had willen zijn; die van uit de bevreemdende verwikkelingen van gebeurtenis in gebeurtenis, van ontmoeting in ontmoeting, van boek in boek, is opgestaan om te schrijven, los en vrij, over wat hij overdragen wil naar de ‘ik’ die ik had kunnen zijn, ware ik niet, mijn leven lang, betoverd geweest door de poëzie.

De poëzie die mijn leven bepaalde.

04-11-2014, 04:08 geschreven door Ugo d'Oorde  

Vergilius en Dante vervolgen hun weg naar de boogbrug over de negende gracht van de achtste cirkel waar de zielen boeten die zich zowel op het politieke als religieuze vlak schuldig hebben gemaakt aan het zaaien van tweedracht.
Als canto XXVI over Ulysses, gezien kan worden als een van de mooiste en meest diepzinnige dan is canto XXVIII een van de meest gruwelijke. Mijn eerste reactie is over dit canto niet te spreken en dus niet over Mohammed die er aanwezig is samen met Alì, zijn schoonzoon, maar dan zou mijn lezing van het Inferno een leemte vertonen en zou, wat er over Mohammed gedacht werd in de XIIIe, XIVe eeuw bedekt blijven.
Laat ons dan maar verhalen wat Dante erover dacht, want we leven, toch in een ‘multiculturele maatschappij’, zo gewild door onze politiekers, waarbij ze één zaak vergeten zijn of vrijwillig – wat erger is – over het hoofd hebben gezien namelijk dat dit multiculturele ook een multireligieuse aard vertoont en dat er op het gebied van religie absoluut geen versmelting mogelijk is.
Er zijn voorbeelden genoeg geweest in het verleden en elke dag bereiken ons gebeurtenissen die ons leren dat het nog immer even erg, zoniet erger, gesteld is, vooral dan als in deze multireligieuse omgeving geconfronteerd wordt met een religie die op het punt staat te verwateren en een andere die dreigende taal blijft spreken ten overstaan van, de voor hen, ‘ongelovigen’.

Alessandro Baricco in zijn ‘ De Barbaren’ haalt de woorden aan van een zekere Marc Augé die wist dat ‘de toekomst ligt in het transculturalisme (individuele route door de verschillende culturen) en niet in het multiculturalisme’[1]

Maar desondanks, Dante, ik meen dat je hier overdrijft, hier volg ik je niet meer. De tijden zijn veranderd en ik wens geen oordeel uit te spreken over Mohammed en zijn volgeli!ngen die tot vijfmaal toe – ik weet niet of ze het allemaal doen - elke dag van hun leven, hoe dit ook moge verlopen, een woord van dank hebben voor de God die hen op aarde heeft gezet en die niet ophouden te bidden: ‘Allah akhbar, Allah akhbar’, dat Hij voor hen de grootste is.
Ik wil respect hebben voor hen als ze op hun beurt begrip en respect tonen voor anderen voor wie ook hun God de enige en de grootste is. En in meer, als ze openlijk in stoet opkomen tegen zij die zich in Mohammed’s/Allah’s naam aan stukken laten rijten om dood en vernieling te zaaien.[2]Toch moet ik verder met de gruwel die je beschrijft, zelfs al zegt je, dat zonder twijfel iedere taal tekortschiet en onze geest ontoereikend is, zelfs niet geschikt is, om zoveel gruwel weer te geven.

En we trachten te vertalen, want elke vertaling die ik hierover vind is verschillend:

Wie zou ooit, zelfs met uitgekozen woorden (in verzen dus!) ten volle spreken kunnen van het bloed en de wonden die ik nu zag, om telkenmale erover te vertellen? Omwille van en de onvolmaaktheid ervan en van onze geest is elke taal ontoereikend om te zeggen wat ik zeggen wil.[3]

Wat hij te zeggen heeft is inderdaad niet met woorden volledig te beschrijven. Hij tracht een voorbeeld te vinden in het bloed dat in diverse oorlogen werd vergoten, - en zijn opsomming toen was al aanzienlijk - maar dit beeld heeft niets te betekenen in vergelijking met wat hij meemaakte in de negende gracht zoals hij daar zag van Mohammed

die opengereten was van kin tot aars, zijn darmen tussen de benen, hart, lever, milt en longen waren open en bloot evenals de smerige zak die al het voedsel dat men tot zich neemt met drek opvult.

[1] Alessandro Baricco: ‘De Barbaren’, vertaling door Manon Smits. De Bezige Bij, Amsterdan 2010
[2] Ik denk aan de vroegere paus Benedictus XVI die de onvoorzichtigheid beging in zijn toespraak op de universiteit van Regensburg een zin aan te halen uit een gesprek dat de Byzantijnse keizer, Paleologos rond 1391 zou gevoerd hebben met een Perziër, over het thema van de heilige oorlog waarbij de keizer zou gezegd hebben: ‘Maak me dan eens duidelijk wat voor nieuws Mohammed gebracht heeft? Je zult alleen kwade en onmenselijke dingen vinden, zoals zijn bevel om met het zwaard het geloof te verspreiden dat hij gepredikt heeft.’ Gelukkig heeft de paus Dante niet geciteerd!
Anderzijds had hij ook kunnen beseffen dat vele volgelingen van Mohammed, in hun geloof, pas aangekomen zijn waar de Kerk zich bevond ten tijde van Dante. Met dit voor ogen had hij wellicht een andere opmerking kunnen formuleren.
[3] Chi porὶa mai, pur con parole sciolte, / dicer del sangue e delle piaghe a pieno/ ch’i’ ora vidi, per narrar più volte? / Ogni lingua per certo verrὶa meno,/per lo nostro sermone e per la mente / ch’hanno a tanto comprender poco seno. (XXVIII: 1-6)

03-11-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘Een boek schrijven en naar de vrienden sturen legt een claim op de tijd van hij die je leest’,

is een zin die ik haalde bij Harold Polies, uitgever.
Bladerend in mijn blogs van 2011 vind ik de zin terug die ik, samen met mijn gebundelde blogs van 15 mei tot 29 december 2010, stuurde aan de vrienden en kennissen, aangevuld met:

‘Wat indien ik niet veel te bieden heb, hoe excuseer ik me? Maar wat indien je genoegen vind in wat ik schreef, hoe herken je me?’

Hoeveel exemplaren er waren weet ik niet meer. Ik zelf bezit enkel nog de teksten op mijn harde schijf. Ik meen echter dat ik heel weinig reacties heb ontvangen en om deze reden ook, heb ik het experiment van 2010 niet herhaald, noch in 2011, 2012, 2013.

Quid in 2014?
Tenminste zo ik het jaareinde bereik en tenminste zo ik de tijd neem het ganse pak van 2014 te herzien. Ik geef me er rekenschap van dat de schrijver verantwoordelijk is voor de kwaliteit van zijn werk en dat, als hij zijn werk, gebundeld als een boek zonder uitgever, rondstrooit, het een belasting kan zijn voor degene die het ontvangt en zich moreel verplicht voelt het, zoniet te lezen dan toch te doorbladeren.
Het is maar dat hij, die de manie van het schrijven in zich draagt nooit stopt met schrijven – dit is trouwens de voorbije jaren mijn geval geweest - zelfs al voelt hij aan dat de woorden stugger komen en dat hun inhoud aan stevigheid hebben ingeboet, want zelfs in dergelijke omstandigheden blijft hij woorden bundelen tot zinnen.
Van een gevestigde schrijver worden dergelijke mindere werken aanvaard want de naam van de schrijver dekt de lading.
Zo, als ik teruggrijp naar het blogboek, Cuaderno, van de zesentachtigjarige Saramago, waar ik het de laatste dag van oktober over had - vermoed ik dat zijn blog-affaire niet zou gepubliceerd geworden zijn indien het zijn eerste literair optreden ware geweest.

Ik droomde destijds, als schrijver aanvaard te worden en mijn geschriften gepubliceerd te zien. Vandaag met de echo van wat ik ooit schreef, is die hoop reddeloos vervlogen, ik ben te oud om ook nog maar enig recht te hebben gelezen te worden, alhoewel ik blijf dromen dat ik, ook iets te zeggen heb.
Ik heb trouwens geen keuze meer, mijn wens is, niet het reizen naar vreemde ongekende plaatsen, niet het wandelen of sporten, niet het op cafe gaan om te bridgen, te schaken of te biljarten, niet het lezen van boeken of het zien van films, neen mijn laatste levensadem is gewijd aan het schrijven. Dit is het enige dat ik nog vermag, zelfs met pijn in de rug, zelfs met een verwrongen rechterknie, de wil tot schrijven verlaat me niet, integendeel, ik volhard en met het schuiven van de dagen - en hoe verder ik ga of hoe dichter ik kom - mijn verlangen blijft rijpen, zoals oude wijn in de geborgenheid van de kelder, onder het stof en de spinnewebben.

02-11-2014, 00:20 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je ontloopt een dag als deze niet, zelfs niet als je ontwaakt op een onmogelijk uur en je voelt dat je schrijven wilt over allen die gingen – nimmer was groter de weerstand in jou het niet te doen – en je duikt in de graven om je heen, de vele graven, zoals van de beelden die je de laatste dagen kreeg opgediend van de soldatengraven in de Westhoek, waar je ooit woonde, Ieper, Poelkapelle, Langemark en vele andere.

Je ontloopt ze niet, de graven die in jou zijn geprent, de graven die er nog zijn of die verdwenen zijn , als van zij waarvan de as werd toevertrouwd aan de aarde, terwijl, wat ze allen gemeen hebben, dat hun geest is opgestegen, lijk een jong eend – zoals het gezegd werd van de farao – van uit de lotusvelden naar Orion toe, een plaats die je ook vervoegen zult, eens, maar met de allergrootste zekerheid, hopelijk gelouterd en gezegend.

Je ontloopt ze niet. Je blik is vandaag gefocust op hen, je kunt ze noemen, maar je noemt ze niet, ze staan in blok - zoals op een foto op facebook, van de klas van 1984 van Sint-Bavo, Gent - gefotografeerd in jou: ouders, vrouw, broer, grootouders die je kende en niet kende, vrienden en kennissen, collega’s, ook van hen waarvan je niet weet of ze er nog zijn. Je dag is er mee gevuld, is hen te groeten, te omhelzen, te gedenken zoals ze waren of zoals ze niet waren.

Je ontloopt ze niet. Laat je dag zijn wat hij altijd was maar houdt, stevig, innig, hun beeld gebeeldhouwd met hun lach en hun afscheid, met het vele gebeuren dat van hen was en van jou, met de vele flarden van woorden die nog hangen bleven, lijk bladeren in de bomen en nu vallen blijven in je bloed terwijl je je scheren zult, met het gelaat in de spiegel, het licht zult zien, de herfst zult voelen, de wereld zult binnen gaan, maar niet zoals elke andere dag - alhoewel zij er altijd waren en altijd zullen zijn - maar met meer dan dit ‘dasein’, je ademt hen, hun namen staan duidelijk geëtst in jou en wat van jou is, je begroet hen in de vele tekeningen die je maakte, in de vele woorden die je schreef en die je nog zult schrijven en ook niet zult schrijven vandaag.

Neen, je ontloopt deze dag niet, je hebt hem omarmd. Je hebt hem schrijvend losgewrikt, er een tuil van gemaakt van mauve chrysanten, te groot om te dragen, te groot om in te beelden, maar bedauwd met woorden en met de totaliteit van wat je bent en die je nu uitgedragen hebt.

Uitgedragen uit je hart dat vlugger kloppen gaat, moe aanvoelt, omdat je er te vroeg in de morgen, na te weinig slaap, te veel hebt van geëist en, eens je terug zult neerliggen onder de lakens, in gedachten verder zult schrijven aan wat nimmer geprint zal worden.

En toen je de gordijnen wegschoof: in het pure blauw van de nacht, in het zuiden, loepzuiver, het sterrenbeeld van Orion. Een teken?

01-11-2014, 04:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het was op 15 mei 2010, dat ik met mijn dagelijkse ‘Geschriften’ begonnen ben. Sedertdien heb ik ettelijke pagina’s geschreven en in kosmische golven, komende van waar of van wie, omgezet, de wereld ingestuurd.
Maar, het had ook gekund dat er niets onder die vorm verspreid zou geworden zijn, ware er op een dag ‘El Cuadro’ van Jose Saramago niet geweest. Ik zou wel verder geschreven hebben in mijn dagboek van de Economist in mijn, steeds meer, hakkelend geschrift, maar de betekenis ervan zou niet dezelfde zijn geweest en zeker niet de inspanning die het me nu vergt.
Achteraf gezien, is het bijhouden van mijn dagelijkse Geschriften, een vreemd gelukkig iets. De dagen die voorbij zijn liggen er in opgetekend lijk parels van diverse kleur, vorm en grootte, geslepen door de omstandigheden van de dag en de nacht, en tot een snoer bij elkaar gebracht.
Er is noch begin noch einde aan het snoer. Het vangt aan ergens ver, heel ver in de tijd en het loopt door in de tijd, want het eindigt slechts met de dood van de schrijver, of het stilvallen van zijn inspiratie, maar dan nog zal het snoer blijven natrillen.
Eens ermee begonnen is het een voortdurend uitkijken naar een klein of groot gebeuren dat een vonk doet ontstaan die uitmondt in een pagina tekst, uigeschreven op mijn PC.

En, als ik hiervoor liefst het woord ‘cuaderno’ gebruik, dan is het, in een zekere zin, in navolging van José Saramago. Niemand zou me dit kwalijk nemen, omdat ik zonder zijn voorbeeld er wellicht niet zou aan gedacht hebben dit levensavontuur aan te gaan. Hij deed het onder de vorm van een blog. Maar hij was een Nobelprijs-winnaar. Ik doe het heel bescheiden, geborgen en in stilte.
Ik had het Spaanse ‘ el cuaderno’ – oorspronkelijke titel is het Portugese ‘ o caderno’ - kunnen vertalen door ‘Het Schrift’, zoals in het Frans waar het kon vertaald worden door ‘Le Cahier’. Maar waar cuaderno – ik las zijn boek in Spaanse vertaling - een woord is met kleur en draagkracht, (le cahier kan ook nog), is ‘het schrift’ te armtierig als titel voor een boek.
Trouwens de vertaler in het Nederlands, voelde dit ook aan, want hij kwam uit op, ‘De andere Kant’, zijnde de vertaling van ‘el otro lado’, de woorden waarmee Saramago een van zijn dagen begint waarin hij zich afvraagt hoe de dingen eruit zien als hij er niet naar kijkt.

Wat ik me trouwens ook al heb afgevraagd en blijf doen.

31-10-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik resumeer zo veel mogelijk zijn Canto  XXVII,  het is eind-oktober, het licht is inniger geworden, de bomen stiller, de herfst die zich al veelvuldig heeft aangemeld, hangt in mij, weemoed is mijn deel.
Hoe vlug het allemaal gaat, de dagen schuiven in elkaar zoals de Canti. En elke dag zijn er de woorden die Dante zijn en mijn woorden er in vervlochten; is er de impressie die deze woorden nalaten – eens te meer denk ik aan Proust – is er de sfeer  die ik opsnuif alsof het een parfum zou zijn, een soort van pikante en bedwelmende after-shave uit een flesje met vreemde vorm en kleur.

Ik ben nog steeds met Dante en Vergilius in de achtste gracht, van de achtste cirkel. We hebben afscheid genomen van de dubbelvlam die Ulysses en Diomedes borg en tot rust schijnt gekomen te zijn. Nu wordt de aandacht van Dante en zijn gids gevestigd op een vreemd geluid dat uit het punt van een andere vlam ontsnapt.
Dit geluid biedt Dante de gelegenheid de geschiedenis te verhalen van de koperen stier van Phalaris, tiran van Agrigentum ( Sicilië) van Ovidius, deze was zo geconcipieerd dat, eens de stier werd verhit, de kreten van de er in opgesloten gevangenen, lijk een geloei naar buiten kwamen, om ons in zijn verzen hier, duidelijk te maken hoe die kreten daar klonken.

En een stem heeft gehoord dat ze van Lombardije kwamen - Vergilius zal ook een van die grote Lombarden zijn geweest die Elio Vittorini hoorde spreken in de trein toen hij zijn reis ondernam naar zijn moeder in Sicilië[1] - en vraagt hen even stil te staan omdat ze hem er een groot plezier zouden mee doen hem te zeggen of er nu oorlog heerst of vrede in Romagna, want ik, zegt hij, ben afkomstig uit de bergen waar de Tiber ontspringt. Hierop geeft Dante uitleg over de toestand in Ravenna, in Forlὶ, in Verruchio en in andere steden. Maar dan wil hij weten wie zich verbergt in de vlam.

En na een kleine flakkering, begint het punt van de vlam heen en weer te bewegen en maken we kennis met Guido da Montefeltro die de geschiedenis uit de doeken doet over het Italië rond 1300, die eerst krijgsman was en later toen hij voelde dat zijn tijd gekomen was om de zeilen te strijken en na zijn zonden te hebben opgebiecht, in het klooster trad.
Maar noch de biecht noch de pij van minderbroeder zou hem helpen want toen de paus zijn raad inriep om zich van de stad Palestrina te ontdoen, kwam hij voor een dilemna te staan:

Zijn ernstige argumenten toen, deden me inzien dat zwijgen ongunstiger was dan spreken en ik zegde hem: Vader, gezien je me bevrijdt van de zonde die ik nu bega weet dat je, vanuit je hoge zetel, zult zegevieren als je veel belooft en weinig inlost.

Deze woorden zijn slecht uitgevallen voor Guido, want na zijn dood kwam Franciscus zijn ziel halen, maar een van die zwarte cherubijnen zegde tegen Franciscus:

Doe me geen onrecht aan, neem hem niet mee, hij hoort thuis bij mijn slaven omdat hij bedrieglijke raadgevingen heeft gedaan.
En hij overtuigt Franciscus op een meer dan logische wijze:
Want geen vergeving kan gegeven worden aan iemand die geen berouw kent en berouw hebben en terzelfder tijd het niet willen kan niet, de tegenstrijdigheid hiervan laat dit niet toe.[2]

Zo, ondanks de aanwezigheid van Franciscus werd onze Guido bij de haren vastgegrepen en tot bij Minos gesleept die zijn staart acht maal om zijn lijf wentelde en hem zegde dat hij thuishoorde bij degenen die in het vuur opgesloten worden.

Daarom ben ik waar je me ziet, ben ik verloren en zo gekleed in mijn treurnis.[3]

En luid klagend verlaat hen de vlam, haar scherpe punt heen en weer bewegend.

[1] Elio Vittorini : ‘Conversazione in Sicilia’.
[2] Ch’assolver non si puó chi non si pente:/ né pentére e volere insieme puossi, / per la contradizion che nol consente. (canto XXVII:118-120).
[3] Perch’io là dove vedi son perduto/ e sὶ vestito andando mi rancuro. (canto XXVII: 128-129)

30-10-2014, 00:23 geschreven door Ugo d'Oorde