Heb heel wat geschreven de laatste dagen. Of het wijs was uit te weiden over Dante Alighieri en, wat niet zo evident was, te trachten een verklaring te vinden voor wat hij bedoelde met het ‘vreemde’ van zijn verzen. Maar ik ben er nu van bevrijd. Want het is moeilijk als je na tal van opzoekingen meent iets gevonden te hebben, het ontdekte voor altijd te verzwijgen.

Nu, wat ik geschreven heb blijft geschreven maar ik ben niet zinnens er (voorlopig) nog een stuk aan toe te voegen.

Maar vandaag is vandaag en sta ik met beide voeten op de grond. Ik weet dat de marge die me overblijft nauwer en nauwer wordt, wat eigenlijk het effect heeft dat ik intenser ga leven, dat ik oog heb voor de kleine dingen van het leven en als ik op bepaalde ogenblikken in mijn teksten de indruk heb nagelaten van ‘het sterven te zijn’ dat roep ik nu uit dat ik, precies om de reden van het nauwer worden van de marge, van 'het grote leven ben'.

Dit nauwer worden is aanwezig ver op de achtergrond, maar het is er, en dit is zeker het geval bij allen van mijn ouderdom, maar daar stopt het en belet het in niets de kracht van de geest in mij, noch de wil het zo lang mogelijk zo te houden.

Ferdi vdH, zeg ik dan: Ik dacht van de aarde te zijn maar ik ben van de Leie, van de zeeën en de bergen, ik ben van de luchten en de wolken en al schreef ik over het sterven ik ben, meer dan ooit, van de wereld van de geest, uitzwermend in de oneindigheid van luchten tot voorbij de horizont.

Deze korte ogenblikken, in het midden van de dag, opgetild door het licht dat over de Leiebeemden hing, meegenomen door de wind die in de bomen joeg, schrijf ik eeuwigheid, omdat ik even maar, een fractie van een tel, de eeuwigheid heb aangeraakt met de vingertoppen van de geest.

De tijd had geen vat op mij, ik voelde me vrij, ongebonden, open en ontvankelijk ademend.

Het Universum door dwarrelde me.

06-12-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Om deze korte cyclus over de connecties van Dante met een of andere geheime genootschap te besluiten, nog iets over de betekenis van Notuma.
 

Ik vind het woord Notuma terug in een uiteengerafeld, met een elastiek samengehouden boek : Esprit du Dogme de la Franche-Maçonnerie de F.M.R. de Sobio[1], dat ik jaren geleden gekocht had op de Sint-Jacobsmarkt. Een boek dat ik destijds wel doorbladerd had maar niet had gelezen. Hierin verneem ik dat:

“Les jésuites, dans leurs grades, ont gardés les initiales des mots sacrés des premiers grades maçonniques. Ces mots sont pour les grades maçonniques pour Apprenti : Tubalkain; pour Compagnon : Schiboleth; pour  Maître : Chiblim; pour  Maître Ecossais : Notuma.

Pour les grades jésuitiques, ces mots sont respectivement :  Temporalis, Scholasticus, Coadjutor et Noster Natuma.

Verder in le Dictionnaire de la Franc Maçonnerie van Daniel Ligou[2] lees ik in verband met Notuma: ‘ mot de passe au troisième degré de la Stricte Observance. Désigne le nom sous lequel ressuscitera Hiram et est l’anagramme de d’Aumon  qui est désigné comme le successeur de J. de Molay. Mot particulier au grade de Chevalier de Saint André, XIVe degré du Rite Ecossais Rectifié‘.

En nog ben ik niet voldaan. Ik ga in de Stadsbibliotheek naar ‘De Christelijke Wortels van de Vrijmetselarij’ van Piet van Brabant[3] en ik verneem dat Notuma het herkenningswoord is van de Schotse Meester. “Hij herinnert onder de sluier van een anagram aan een van de belangrijkste bewaarders van de Schotse riten met name de hertog d’Aumont, de bekendste Tempelier die na de dood van J.de Molay een toevlucht vond in Schotland.”

Met al dit voor ogen kan het niet dat de letters van dit fameuze Notuma niet gewild zouden zijn ingebracht door Dante, en als het J. Van Dijk (mijn blog van 4 december) zelf is geweest die deze vondst heeft gedaan, zoals hij schrijft, dan heeft hij hiermede de sleutel gevonden om deze fameuze terzine van Dante’s negende canto open te breken.

En er is volgens Van Dijk in het eerste canto nog een element dat in de richting wijst van de Oude Schotse ritus namelijk vers 14: là dove terminava quella valle, (daar waar de vallei eindigde): de vallei waarin de broeders van de Schotse ritus (de rode ritus) samenkomen en niet ‘in het oosten van…’, zoals bij de Vrijmetselaars van de blauwe ritus. En wat Dantes reis naar Engeland betreft kan er wel een grein van waarheid te vinden zijn in het feit dat hij in zijn Inferno gewag maakt van de dijken van Wuissant en Brugge (Inferno, canto XV, 4). Is hij op die plaatsen geweest, is hij daar ingescheept naar Engeland, het zou kunnen!

Evenwel is de naam van d’Aumont, als meester van de Tempeliers, slechts opgedoken ten vroegste na de gevangenneming van Jacques de Molay, door de Franse koning Philippe le Bel in 1311, hierin gesteund door paus Clemens V. Het woord Notuma, als anagram van Aumont, kan dus slechts na 1311 gangbaar geworden zijn, terwijl alles erop wijst dat Dante jaren voorheen begonnen is aan zijn Inferno. Hij zou dus de eerste negentien versregels van zijn eerste canto hebben moeten aanpassen. Wat ik als zeer twijfelachtig beschouw. Wat natuurlijk niet onmogelijk is, wel twijfelachtig.

Hiermede is evenwel niet alles gezegd wat de ‘strani versi’ van Dante betreffen. Ik vrees evenwel reeds te ver te zijn gegaan wat mijn opzoekingen betreft. 

05-12-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Maar het is J.Van Dijk[1] geweest die me heeft aangezet om het Inferno van Dante canto na canto op te volgen en te trachten uit zijn versi strani van canto IX (zie mijn blog van gisteren) de elementen te halen die aanzien kunnen worden als omkleed met een betekenis in meer en wijzen zouden in de richting vooropgesteld door René Guénon.

  Zo toont Dante, volgens Van Dijk, in zijn eerste canto duidelijk aan in welke richting hij wil dat zijn verzen ontcijferd worden. Van Dijk was de mening toegedaan en ik herneem hier een deel van zijn Voorrede daterend van 1919:

 “dat Dante’s poëem, dat een tocht door de onderwereld beschreef die eindigde in een hemelvaart, gegevens bevatte uit de mysteriën of inwijdingsritualen uit den tijd waarin ze geschreven waren en toen hij las dat aan Dante een reis naar Engeland toegeschreven werd, meende hij (’t was toen nog een veronderstelling die op enkele gegevens berustte) dat deze reis van den grooten Florentijn in verband kon staan met het overbrengen van het rituaal der in Dante’s tijd opgeheven orde der Tempelridders naar Schotland.

’t Lag voor de hand zich zekerheid te verschaffen of elementen uit het rituaal van den Schotschen ritus der Vrijmetselarij nog in de Divina Commedia te vinden waren. Dit bleek nu reeds na een oppervlakkige lezing. Het oude paswoord der Schotsche Meesters was Notuma of Notima. Had Dante dit woord al of niet gekend was nu de vraag. Was ’t hem bekend geweest, dan zou hij wel een eereplaats in zijn gedicht hebben aangewezen meende schrijver. Oogenschijnlijk leek het opzoeken van dit woord, dat wel op geborgen wijze zou geschreven zijn, veel op het zoeken van een naald in een hooiberg. Hij sloeg dus den Italiaanschen tekst op en dadelijk zag hij zijn vermoeden bewaarheid. Een acrostichon uit de eerste letters van vers 1, 4, 7, 10, 13, 19 van den eersten zang van het eerste boek samengesteld  vormde het gezocht woord of met andere woorden de Divina Commedia opende er mede.”

  Ik vond dit boek van J.Van Dijk, in de stadsbibliotheek en dit nadat ik voor de zoveelste maal had gedacht dat mijn Inferno af was en dat ik eindelijk verder kon werken aan mijn Purgatorio. En nu opende zich ineens een totaal nieuwe wereld, die ik dankzij Guénon, wel enigszins aangevoeld had, maar waarvoor ik niet de minste aanwijzing gevonden had. En zoals Van Dijk suggereerde hernam ik de beginverzen van Dantes Inferno:

1.  Nel mezzo del cammin di nostra vita

     mi ritrovai per una selva oscura,

     ché la diritta via era smarrita.

4.  Ah ! quanto, a dir qual era, è cosa dura,

     questa selva selvaggia e aspra e forte

     che nel pensier rinnova la paura! 

7.  Tanto è amara, che poco è più morte;

     ma per trattar del ben ch’io vi trovai

     dirὸ dell altre cose, ch’io v’ho scorte.

10. Io non so ben redir com’io v’entrai,

     tant’era pieno di sonno a quel punto

     che la verace via abbandonai.

13. Ma poi ch’io fui al pié d’un colle giunto

      là dove terminava quella valle

      che m’avea di pauro il cor compunto,

16. guardai in alto, e vidi le sue spalle

     vestite già de’ raggi del pianeta

     che mena dritto altrui per ogni calle.

19. Allor fu la paura un poco queta

     Che nel lago del cor m’era durata

      La notte ch’io passai con tanta pièta[2]

 Het fameuze woord Natima of Notuma leidt aldus niet alleen Dantes Inferno in maar wordt in feite een soort hoeksteen van zijn Commedia.

04-12-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

O voi ch’avete gl’inteletti sani,

mirate la dottrina che s’asconde,

sotto il velame de li versi strane.

Wat wilde Dante ons verbergen, wat mocht niet voluit uitgeschreven worden, welke dottrina, (leer, kennis) wou hij bedekken met een sluier die enkel door zij met gl’ inteletti sani, zij met een gezonde geest kon worden weggenomen. Het is alsof deze drie versregels niet voor alle lezers bestemd zijn maar wel voor een bepaald publiek. Het verbaast me trouwens dat deze verzen niet door Borges werden opgemerkt.

  In zijn brief aan Cangrande della Scala, preciseert Dante dat de poëzie van zijn Commedia meervoudig is, ‘polysemos’ is, en Umberto Eco, in zijn ‘Kunst en Schoonheid in de middeleeuwen’ komt tot het besluit dat die brief niets anders zeggen wil dan dat we op de Commedia de theorie van de vier betekenissen moeten toepassen, een theorie die de middeleeuwen door gecirculeerd heeft en samengevat kan worden in het distichon (tweeregelig vers dat een volledige zin vormt) dat aan Nicolaus Lyranus of aan Augustinus van Dacias toegeschreven wordt: De letter geeft de feiten weer, de allegorie wat je geloven moet, de morele betekenis wat je doen moet, de anagogische waarnaar je streven moet.

René Guénon[1] echter heeft deze verzen des te beter opgemerkt. Hij wijdt er een lang essay aan en vindt dat hierin duidelijk aangegeven wordt dat Dante lid moet geweest zijn van een geheime genootschap die de verre voorloper zou geweest zijn van de Vrijmetselarij. Hij voelt zich hierbij gesteund door Rossetti en Aroux die de eerste waren om te spreken over het esoterisme in het gedachtengoed  van Dante. Aroux vroeg zich zelf af of Dante wel een katholiek was en niet eerder een Albigenzer.

  Guénon bekijkt het esoterisme van Dante van uit een andere hoek want, zegt hij, het heeft niets gemeen met de uiterlijke tekenen van een religie. Er waren genootschappen die initiatisch gericht waren en niet religieus, maar die toch hun basis gevestigd hadden in het Katholicisme. Want als Dante lid was van een geborgen genootschap, dan is dit absoluut geen reden om hem een afvallige te noemen. Volgens Guénon was Dante lid van de Fede Santa ‘un Tiers-Ordre de filiation templière et ses dignitaires portaient le titre de Kadosch, mot hébreu qui signifie  ‘saint‘ ou ‘consacré’, et qui est conservé jusqu’à nos jours dans  les hautes grades de la Maçonnerie.  

03-12-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Rilkes Graf[1]

                                         Rose, oh reiner Widerspruch, Lust.

                                         Niemandes Schlaf zu sein unter soviel

                                         Lidern.

En

op andere dagen,

was een baken

Rilkes graf.

Romaans de kerk

de Rhône ver beneden

om te vergeten 

rozen als sneeuw de zerk

door lichen aangetast.

En woorden

die het landschap waren

in de mond gebrand:

‘Niemandes

Schlaf zu sein unter soviel Lidern’.

Gedachten

die ons volgen bleven

te ontcijferen,

bergstroom

klotsend in de oevers

met irissen lijk ogen en wat wortel,

en in de bossen

tussen boleet en mossen,

zijn woorden

keer op keer hersproken,

omgekeerd,

onopgelost

Zo op andere dagen,

Muzot:

het huis omhaagd, het hekken

dicht

Zijn grafschrift weer, zijn aangezicht.

De schemer ons een beeld gebracht,

hij was er nog,

tegen de muur geleund,

de tuin,

‘mit einer Masse von Melissen

und Stern-Anis",

o, neen,

de slaap der slapenden

die slaapt hij niet.

02-12-2013, 09:51 geschreven door Ugo d'Oorde  

Dit is de eerste dag van de laatste maand van het jaar. Het was een jaar dat verliep met horten en stoten, niet een geweldig jaar – draag er nog de sequelen van in mijn rechterarm - ook geen doodgewoon maar dan toch, optimist zijnde, gezien mijn ouderdom  en gezien in het licht van mijn gevoelens van deze morgen, een jaar dat tot en met vandaag goed is geweest.

IK weet nu heel wat meer, ik zal geen boek schrijven, hoogstens wat gedichten, ik zal verder gaan met mijn blog en trachten heel ver te komen en zal mijn oude geschriften terug boven halen. Zal er soms hier en daar een passage uit terugnemen zodat ik uiteindelijk zal komen tot het essentiële dat ik in mijn leven zal geschreven hebben, opgenomen in mijn blog.

Het jaar dat komt is de toekomst. Het toekomende dat het heden bepalen zal – Rupert Sheldrake wist dit al – en het toekomende is van  elk ogenblik, is een opeenvolging van ogenblik in ogenblik, is een lang gerokken ogenblik  that I have to overcome op de best mogelijke wijze. 

Deze eerste dag van december heeft wel niets speciaals, maar het is een punt in mijn leven dat ik, zoals elke dag, te overschrijden heb, ogenblik na ogenblik. Het eeuwige NU dat ik beleef, dat ik meedraag en dat ik tegemoet ga. Nog steeds met klare blik en in de vreugde te beleven wat ik beleef. Zoals Bernanos het wist, en zijn curé de Crécy : les petites choses n’ont l’air de rien mais elles donnent la paix.

Het zijn deze kleine dingen die mijn leven zijn, en over deze kleine dingen wil ik schrijven vanuit mijn cel, die wel – spijtig genoeg – niet de cel is waar Hertmans het over heeft als hij de Vaucluse als thuisbasis heeft.

01-12-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij gaat slapen met dat schitterend boekje van Adonis[1] - de schrijversnaam van Ali Ahmed Said - die ons verwijst naar een zin van van Al-Macarri een Arabische dichter-filosoof, die leefde in de Xde eeuw:

Al-Macarri creates his world – if create is the right word - with death as his starting point. Death is the one elixir, the redeemer. Life itself is only a death running its course. A person’s clothes are his shroud, his house is his grave, his life his death, and his death his true life. 

Ook herinnert hij zich nog steeds de zin die George Steiner waagt de wereld in te sturen: ‘La mort, je le sens, sera chose intéressante’. 

Het laatste uur van de nacht is hij wakker geworden met een kloppende hoofdpijn. Hij is opgestaan, heeft een aspirine genomen en is terug ingeslapen.

Hij droomt dat hij bij de kapper zit die hem vraagt of zijn haar kort genoeg geknipt is. ‘Neen’, antwoordt hij, ‘knip er nog een stuk in meer af opdat iedereen zien zou dat ik boete wil doen voor de pijn die ik anderen heb aangedaan’.

‘Zoals u wilt, mijnheer, maar dan zal er niet veel meer overblijven op je hoofd.’ En hij knipt verder. Zijn grijze haren vallen met bosjes op het witte laken, een plukje voor elke pijn die hij bracht.

Hij voelt de tranen over zijn wangen. ‘U zou nog meer moeten wenen’, zegt de kapper, ‘want u hebt velen pijn gedaan’.

‘Ik weet het, ik weet het’ wil hij antwoorden, maar de woorden komen niet, ze blijven hangen in zijn keel.

Hij schiet wakker, zijn ogen zijn vochtig en een grote droefheid overvalt hem. Het is juist denkt hij, ik moet boete doen voor al het verkeerde dat ik gedaan heb. Spijt hebben is niet genoeg, je haren kort laten knippen is niet genoeg, evenmin als het neerschrijven van je spijt.

Maar hij wil het toch gezegd hebben, opdat allen die hem lezen, weten zouden dat zijn aftasten van wat de ‘Ungrund’ van Boehme betekent voor hem, niet voortdurend op zijn agenda staat, dat er ook vele momenten zijn dat hij simpel mens is onder de mensen met de vele gebreken die de mens te dragen heeft en dat hij hierover weinig of niets gezegd heeft omdat er niets over te zeggen valt, omdat is wat is.

Ugo d'Oorde

30-11-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De Kei geslepen door de stroom. 

Als hij op zijn tafel een door de bergstroom bijna rond geslepen kei heeft liggen, dan is dit een kei die hem rust geeft. Hij kan de gladheid ervan voelen, de koelte ook en weten vooral, dat ondanks de schijnbare inertie ervan, er binnenin en er omheen, meer dan een wondere wereld aanwezig is die hij, als oningewijde niet omschrijven kan. Het is alsof de kei kijkt naar hem, alsof de kei denkt met hem, verheugd is met hem.

Het is dit wondere, aanwezig in het schijnbaar levenloze, dat hij, zoals de Duitse mysticus Jacob Boehme, de Ungrund - of wat schuil gaan achter de dingen, l'ineffable - zou willen noemen, dat zijn rode draad is en altijd zal zijn.

Dit zijn gedachten die zich loswrikken waarvan hij hoopt dat, zoals Sirius in de verlenging ligt van de Gordel van Orion, deze ook liggen zouden in de verlenging van zijn leven en dat de inhoud ervan even opvallend zou zijn als de schittering van Orion en Sirius aan de winterhemel.

Een hoop die keer op keer steeds weer open bloeit als hij voelt hoe goed en hoe gemakkelijk de woorden, die o zo vreemde tekens, uit zijn pen vloeien.

Terwijl hij ook beseft dat hij niet meer zovele overgangen van herfst naar winter beleven zal en dat hij getuige zal zijn van het stille vallen van de bladeren op het gras. Hij voelt nu al dat de sappen uit zijn lichaam meegezogen worden in de aarde en er een doorzichtigheid blijft hangen in zijn geest.

29-11-2013, 08:06 geschreven door Ugo d'Oorde  

 Ik heb elke dag 24 uur de tijd om mijn blog te schrijven. Dit zou voldoende moeten zijn maar er gebeuren zovele zaken op een dag en er rest zo weinig tijd om te volbrengen wat ik volbrengen moet. Hoe kan het vraag ik me af.

Ik werk niet aan een roman of aan een dichtbundel, ik hoef dus niet te stoppen – zoals Hemingway – met nog voldoende stof om te weten hoe de volgende dag te beginnen. Zo eenvoudig (!) is het nu ook niet. Ik wacht op mijn eerste zin om er inspiratie in te vinden en werk tot het einde. Zo kan ik ook schrijven ‘ in my beginning is my end’.

Vandaag dacht ik aan wat ik gisteren schreef, nl. dat ik licht crazy moest zijn om te doen wat ik doe, maar ik ben er dan toch nog steeds beter van af dan wat ik ook nog las van Kenzaburô Ôe, dat er ouderen zijn die met de jaren een zekere maturiteit trachten te verwerven in hun werk, terwijl er anderen zijn ’qui sombrent dans une crise, dans un état de mal-être, de crispation’. En hij citeert als voorbeeld Ibsen en Beethoven in hun laatste werken.

Gelukkig ontsnap ik er (voorlopig) nog aan. Ik heb nog een toekomst omdat mijn schrijven nog een toekomst heeft. En ik voel me er goed bij.

28-11-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

In Le Monde van enkele dagen terug 15 november, een interview met de Japanse schrijver Kenzaburô Ôe, (1935, Nobelprijs literatuur 1994),naar aanleiding van het verschijnen van de Franse vertaling van zijn boek ‘Adieu mon Livre!’[1] waarin hij niet alleen Dante citeert maar ook T.S.Eliot.

Van deze laatste neemt hij een zin over die vertaald naar het Frans als volgt luidt :

‘Que je n’entende pas parler de la sagesse des vieillards mais bien plutôt de leur folie’. Hij voegt er nog aan toe dat ‘folie n’est pas à prendre ici au sens propre. C’est une folie atténuée, pas un délire.

Hij raakte hiermede een gevoelige snaar bij mij. Ik ben gaan zoeken in wat ik heb over T.S.Eliot en heb enkel gevonden wat ik herhaaldelijk heb overgenomen: ‘Old men should be explorers’, wat heel wat anders is.

Nochtans als ik de zin aangehaald door Kenzaburô Ôe voor correct aanneem, dat zit er een vorm van waarheid aan vast, want als ik folie vertaal door craziness dan kan ik erin komen, in deze zin dat je, zoals in mijn geval, wel degelijk lichtelijk crazy moet zijn om elke dag een blog te schrijven en in te loggen, wat totaal verschillend is dan het bijhouden van een dagboek in de geslotenheid van de kamer.

27-11-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Peter Freuchen, een in de USA beroemde artic explorer, vertelt dat hij op een dag geblokkeerd werd in het noorden van Greenland door een hevige sneeuwstorm, a blizzard. Hij besloot een iglo te bouwen en te wachten tot de storm was uitgeraasd. Dagen gingen voorbij en Freuchen in zijn iglo  hoorde boven het geraas van de storm het gehuil van de wolven tot op het dak van zijn iglo. Dit was echter niet het enige probleem, Freuchen stelde vast dat wegens de uitzonderlijke weather conditions his breath was literally freezing to the walls, en dat de ruimte binnen de iglo kleiner en kleiner werd tot er bijna geen ruimte meer was voor zijn lichaam.

Ik lees dit verhaal bij Paul Auster in de tweetalige uitgave  van zijn ‘Collected Poems’, zijn ‘Poesía completa’[1]

Auster vertelt niet hoe Freuchers avontuur in de iglo is afgelopen. Wellicht niet dramatisch want Freucher huwde later een inuit dame met wie hij twee kinderen had. 

26-11-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

                                    And each night,

from the silence of the trees, you know

that my voice

comes walking towards you.

Paul Auster

Maar wat verwacht je

dat ik vertellen zou van avond,

van nacht die van alle nachten is,

en als ik het weten zou

dan nog zou ik onwetend zijn

of wat ik je stuur wel is wat je horen wou.

Sta ik blind

in de stilte van de bomen

kleeft aan mijn woord

de donkere smaak van

het ‘Erbarme dich’

verfluister ik

de ruis van sterren

over mij gebogen,

de planeet die ik verkoos

om er heen te gaan,

aarzelend.

Ik kom er aan,

ik kom er aan, altijd,

heb ik al eenmaal gezwegen,

niets te zeggen gehad,

woordeloos leeg

wachtend om de hoek

als een kind,

als een ouderling

in de stad die geen stad is

maar een verblijf

waar we schuchter overnachten

ademend de ene droom

waarvan we niet weten

of het een droom is of een mogelijkheid

die niet was

en nimmer zijn zal.

Zo mijn stem

naar jou toe gewandeld, beloftevol,

raadselachtig,

het kan allemaal

verwekkend de woorden

die je omringen zullen deze nacht.

25-11-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

)

Hij nam Dante mee naar bed, naar de ontbijttafel, naar de plaats van afzondering waar ook een schrijver van hier, Johan Daisne, een kleine bibliotheek had staan in zijn Trap van Steen en Wolken.

Zo zijn de dagen lange tijd gevuld geweest met Dante, was elk vrij ogenblik gericht naar hem, kon hij er niet over zwijgen tegenover vrienden of tegenover wie ook maar iets met Dante te maken had.

Uiteindelijk kwam er een moeheid en is hij zijn Paradiso trager gaan lezen, is het Paradiso maandenlang blijven liggen om dan toch nog een laatste inspanning te doen en uit te komen bij zijn laatste versregel. 

Ja, waarom al zijn tijd inzetten, op de Divina Commedia, Dante Alighieri? Hij bezat toen de Italiaanse, weliswaar goedkope, maar toch zeer handige driedelige uitgave van Superbur classici, 2001, met tal van notities, bijeengebracht door Lodovico Magugliani; hij bezat ook twee Franse versies, deze van André Pézard uit de Bibliothèque de la Pléiade en deze van Lucienne Portier en in meer, de vertaling in het Engels van Dorothy L. Sayers en van Barbara Reynolds die de vertaling van Paradiso, na Sayers’ dood in 1957, heeft voltooid.

Maar wat bezielde hem canto na canto te lezen, en de drie delen van de Commedia, voor wie het nog niet zou weten, tellen samen honderd canti, elk van om en bij de honderdveertig versregels wat een totaal geeft van veertienduizend versregels, een belangrijk volume, temeer omdat Dante geen gemakkelijke schrijver is, omdat de tekst voortdurend verwijst naar Vergilius, naar Ovidius, naar tal van namen uit de mythologie en naar een historische achtergrond die hem voor het grootste deel onbekend was. En ook, en niet in het minst omdat Dante van bij de aanvang waarschuwt dat heel wat verborgen is in zijn verzen vooral dan als hij leest in zijn Inferno:

U, met een gezonde geest, let op de leer die schuil gaat onder het gordijn van deze vreemde verzen.[1]

En het gebeurde op een morgen, gewekt door een hevig onweer - in het midden van de laatste periode van zijn leven - dat in hem plots een vreemde gedachte is losgekomen, een gedachte die reeds een hele tijd in zijn onderbewustzijn moet aanwezig geweest zijn, namelijk, de Divina Commedia nogmaals te gaan herlezen en erover een boek te schrijven om aldus, zijn dagen op te vullen en gestalte te geven aan het gevoel te werken aan iets dat al zijn teksten en gedichten van vroeger zou overkoepelen.
En hij dacht hierbij aan Cervantes die na zijn Don Quichotte, een ander meesterwerk, enkele korte novellen begonnen was: para distraer con ficciones las primeras melancolías de su vejez. Hij weet trouwens, voldoende dat het onvermijdelijke dichter komt en is het nog niet de dood, het zullen de kwalen van de ouderdom zijn.  

Hij zal er twee jaar aan werken om het Inferno te beëindigen, en daarna verder gaan met Dantes Purgatorio dat hij voor een kwart zal afwerken om daarna vast te stellen dat hij bezig was met een werk dat hem oversteeg, en om deze reden het beter was zijn tijd anders te gebruiken.

Maar een avontuur is het geweest en hij is nu geneigd er van tijd tot tijd enkele belangrijke passages uit over te nemen in zijn blogs.

PS.

In mijn Dante-bibliotheek vergat ik het bijzonder werk van Frans Van Dooren, een vlotte proza vertaling van de ‘Goddelijke Komedie’, zeer gevat om lezen. Het is een boek van bijna 600 pagina’s uitgegeven door Ambo, Amsterdam, met een zesde druk in 1998.

24-11-2013, 22:01 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij las bij Borges, dat hij Dante gelezen had in het Italiaans met behulp van de Engelse vertaling,  en dit onder meer op de tram die hem elke dag in Buenos Aires, naar de stadsbibliotheek bracht waar hij werkzaam was.
En zo gebeurde het dat Ugo, gezeten aan de zee waar in het Inferno, Ulysses was voorbij gezeild en waar het grote licht van de wereld zich mengde met het water tot een schittering van vloeiend goud en zilver, dat in hem het wondere gevoel is ontstaan dat de ontdekking van Borges’ boekje een omen moest betekenen dat een opdracht inhield.

Terug aan de Leiebeemden in het grote tijdloze wonder van het openbloeien vroeg in de lente en het stilvallen in de herfst, groeide de idee de Divina Commedia te gaan lezen in het Italiaans.

Hij gelooft dus niet dat het ontdekken van Borges’ Nueve Ensayos dantescos een toevalligheid was. Borges evenmin dacht eraan zijn ontmoeting met de drie kleine volumes van de Commedia toeval te noemen, want schrijft hij in zijn Ensayos – en hij is het volledig eens met hem - toeval bestaat niet. Wat we zo graag toeval noemen is onze onwetendheid over wat de complexiteit betreft van de machine die alle gebeurtenissen opvangt en verwerkt naar de erna komende. 

Zo was het hem duidelijk dat zijn ontmoeting met Borges verweven lag in de oneindig vele vertakkingen van het web van gebeurtenissen, waarvan hij niet de minste notie en waarover hij niet de minste controle had. En zo is het dat geïntrigeerd door de visie van Borges over negen welbepaalde passages uit de Divina Commedia, voor Ugo,  het avontuur Dante begonnen is en dat hij maandenlang, met een grote inzet, het voorbeeld van Borges indachtig, Dantes Inferno en Purgatorio gelezen heeft en aan zijn Paradiso was begonnen.

Wordt vervolgd.

23-11-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Of hoe ik tot Dante kwam.

Er zijn jaren geweest bij hem die tijdloos waren, - largely wasted, zou Eliot zeggen - jaren die opgevuld waren met kleine gebeurtenissen, die schijnbaar verloren gingen in de massa maar uiteindelijk, inwerkend op elkaar, de ene meer, de andere minder, op een dag hij op een vreemde wijze de ‘Nueve Ensayos dantescos’ van Jorge Louis Borges ontdekte.

En het is niet onmogelijk, dat een vreemde hand, in de Librería del Corte Inglés in Alicante, een dun blauw boekje uit de vele rijen boeken heeft gehaald en het, op ooghoogte, boven op een rek heeft achtergelaten, opdat hij, Ugo, die er langs kwam, het opmerken en nemen zou en getroffen, én door de titel én door de naam van de schrijver, het zou openen en lezen: 
                        

... notas que no leerán los pocos días

que me quedan, …

un libro y en sus páginas la ajada

violeta, monumento di una tarde

sin duda inolvidable y ya olvidado.

en hij ook, geconfronteerd met de weinige dagen die hem nog overbleven, denkend aan het verwelkte viooltje dat ook hij eens vond tussen de bladen van een boek, eveneens als herinnering aan een, zonder twijfel, onvergetelijke namiddag die hij dan toch vergeten was, aarzelde niet en kocht ‘Nueve Ensayos dantescos’ van Jorge Luis Borges voor de prijs van negenhonderd pesetas – hij had het ticket ingekleefd.

Het is op deze wijze, dankzij degene die het boekje uit zijn rij heeft genomen om het te leggen waar hij het vinden moest, dat het web van gebeurtenissen - dat zich voortdurend wijzigt in intensiteit en verweving - een opening heeft gemaakt naar Dante Alighieri en dat de Divina Commedia voor de zoveelste maal zijn wegen heeft gekruist.

Dit gebeurde in San Juan in het zuiden van Spanje. En de dagen erna, op de rotsen gezeten, met de zee voor hem als een beeld van beweging en oneindigheid, heeft hij de nuevo ensayos dantescos gelezen en, zelfs al had hij af en toe - soms meer dan hem lief was - een woordenboek nodig, waren de woorden van Borges lectuur naar zijn hart, lectuur naar zijn geest. Ze waren voedsel voor hem en in zijn onderbewustzijn - onbewustzijn noemt het zijn dochter die psychologie heeft gestudeerd - moeten zich toen perspectieven geopend hebben die onvermoede mogelijkheden inhielden.

Wordt vervolgd.

22-11-2013, 12:41 geschreven door Ugo d'Oorde  

Gedicht à la Paul Auster

Vandaag is moeilijker dag

door te komen,

moeilijker                   

doordeweeks te zijn

te blijven.

Geen aarde,

geen dijk om schuil te gaan

zoals de boten,

de reiger waar hij wacht.

Dan onovertroffen

dooft de herfst zijn kleuren

komt de regen

komt het hoge waaien

ijl getakt de bomen

versplinterd al wat effen was,

doorzichtbaar

tot peis binnenin.

En ontbolsterd,

wij in de ruimte

verstild,

het laatste blad

dwarrelend.

Zwammen in het mos

verpulverd.

21-11-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

En hij,  hoe schrijft hij en waarom, weet hij het wel? Is het niet zijn honger om te schrijven die aan de basis ligt, zijn verwondering over wat het leven is, is het niet zijn blijvende, uitgerekte queeste die zich  schrijft, die vertrekt van uit het niets, van uit een terra incognita, het domein van the inward speech, of the discourse we conduct incessantly with our selves (George Steiner in zijn Grammars of Creation). Een soliloquium die hij op papier zet, die hij uitdragen wil, op een aquarelachtige wijze gekleurd met herinneringen uit zijn jeugd en hierin verweven, zoals Kundera het wou, gebeurtenissen die zich hadden kunnen voordoen maar omwille van dit of dat niet hebben plaatsgevonden en toch nog immer opduiken alsof ze ergens in een andere omgeving, buiten zijn weten, hebben plaatsgevonden.

Want dit schrijven is vandaag zijn enige bestemming en al komt de start ervan zo laat in zijn levensjaren, de intensiteit van wat hij optekent is er zeker niet minder om. Het is de intensiteit eigen aan de mens die hoopt te groeien naar zijn climax toe, zoals T.S. Eliot het verwoordde: 

  We must be still and still moving

   into another intensity

  for a further union, a deeper communion... 

Groeien naar een grotere intensiteit om dichter te komen tot een meer innige verbondenheid met al wat ons omringt.

20-11-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Waar begin ik mee en waar eindig ik. Hoe vul ik deze enkele lijnen om binnen mijn programma te blijven en toch niet vervelend te zijn, gezeten voor mijn spiegelbeeld dat mijn klavier is, dat neemt van mij wat ik aan te bieden heb en dit, voor de pijn opkomt en of ik nu de pen neem of rechtsreeks mijn woorden afzet op het klavier, de pijn is identiek en onafwendbaar.

Geen blog schrijven ware een oplossing, maar dit strookt dan niet met wat ik mezelf heb opgelegd drie jaar geleden en al die tijd - enkele weken uitgezonderd - heb ingelost.

Ik denk aan Mozart nu, een documentaire over zijn leven op een Franse zender, toonde het manuscript van zijn Requiem, toonde de laatste noten die hij geschreven had toen hij wist dat hij er niet meer zou in slagen zijn werk af te maken.

Ik kende deze gevoelens, heb dit meegemaakt bij een vorige opname in het ziekenhuis, toen ik werkte aan Dante’s Inferno en ik de dood heel dichtbij dacht en mijn Dante onafgewerkt zou achterblijven. De nachten waren toen het ergste omdat ik totaal machteloos was en lag te woelen in mijn bed ondanks de slaapmiddelen die ik kreeg. Verschrikkelijk was het.

Mozart moet die ook gekend hebben en ik heb een sterk vermoeden ook Dante, in de laatste dagen van zijn leven toen hij werkte aan het einde van zijn Paradiso dat ook het einde was van zijn Commedia.

Ik heb er een verhaal over geschreven dat ik eens zal opzoeken en verwerken in een van mijn komende blogs.

19-11-2013, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is eens te meer Bach’s ‘Erbarme dich’ die het haalt gevolgd door het Lacrimoso uit het Requiem van Mozart,  het slot uit de Mattheus Passie van Bach, op 4 nogmaals Bach en op 5 het fameuze Miserere van Gregorio Alegri..

De journalist Tom Janssens in  een artikel in De Standaard van vrijdag 15 november, vindt het maar niets: het ‘Erbarme dich’ is ‘snotterende’ muziek en vindt het heel spijtig  dat de prachtige muziek van Haydn  niet gewaardeerd wordt. Verder merkt hij op en ik citeer:

‘dat het gemiddelde tempo van top tien zeer langzaam is. Als de mensen voor de keuze staan kiezen ze voor slepers.’

Dit is rap gezegd, en uiterst oneerbiedig. Ik geloof dat de mensen - en veel waren er niet ongeveer 2500 die de vragenlijst hebben ingevuld - de muziek kiezen die voor hen waardevol is. 

De Klara-luisteraar, zoals Tom Janssens het uitdrukt, is niet ‘belust op zuchten en lamenteren’, maar een mens die weet dat de dood, meer dan wat anders niet alleen deel uitmaakt van het leven, maar waarde en betekenis geeft aan het leven.

Wat ik schreef in mijn blog van 14 november over Montaigne (en Cheng) is hierbij van grote betekenis:

‘qu’il faut avoir le goût de la mort toujours en bouche’, pour savourer pleinement l’existence. Car elle n’a de relief, de profondeur, de sens, que sur fond d’éphémère, sur horizon de finitude. (Le Monde van 8 nov.) 

18-11-2013, 05:34 geschreven door Ugo d'Oorde  

                         
                          Wat opvalt achteraf, de bomen bladerloos

geschrokken terwijl het gisteren nog zomer was,

dat het vele dat werd omgezet in woorden,

in het land van ons bezinnen een strook maar is

en typerend, lijk de meanders voor de Leie,

zijn hier de zinnen voor het landschap

van de geest waarin we verblijven willen

tot voorbij de avonden, de nachten.

Een smalle strook, een lint van paarlemoer,

getroost met bijbelarabesken, uitgestrooid

van alle tijden of van de mens

het verhaal van wonen en beminnen,

duizendmaal beleefd en duizendmaal

openbarstend telkens in duizend splinters,

vuurwerk-madeliefjes van vervoering

zo de ruimte ingeslingerd.

Het herbeleven, het herschikken

en het herinterpreteren, een smalle band,

vergeten en verloren al werd het,

opgetekend voor de eeuwigheid.

17-11-2013, 00:08 geschreven door Ugo d'Oorde